Saveti ljekara

BOL U STOMAKU

autor: dr Miljan Milanović, specijalista opšte hirurgije Bol u stomaku ili abdominalni bol je zaštitni mehanizam koji može upućivati na poremećaj trbušnih organa, zidova trbušne duplje kao i organa van navedene regije.

Poznavanje istorije abdominalnog bola je od presudne važnosti pri postavljanu diferencijalne dijagnoze te je bitno pri posjeti ljekaru dati što preciznije podatke. Od naročite važnosti mogu biti: lokalizacija bola, kvalitet bola (tup, oštar, bol tipa kolike (javlja se u cikličnim vremenskim intervalima sa fazama pojačavanja i popuštanja)), jačina bola (najčešće na skali od 1 do 10), kao i širenje (propagacija) bola. Za postavljanje dijagnoze dobar putokaz su i simptomi i znaci koji prate bol u stomaku: mučnina, gađenje, povraćanje, podrigivanje, otežano gutanje, pojava krvarenja iz gastrointestinalnog trakta (povraćanje krvi, krv u stolici, melena-crna stolica), dijareja, izostanak stolice i vjetrova, žutica, povišena temperatura, malaksalost, gubitak u težini, itd. Treba znati da klinička slika oboljenja abdominalnih organa može biti atipična, a naročito kod djece, starijih osoba i dijabetičara. U odnosu na vrijeme javljanja bol može biti akutni i hronični.

Bol u stomaku, tipovi i mjesto nastanka

Postoje tri tipa abdominalnog bola: VISCERALNI, koji potiče od nervnih završetaka u samim trbušnim organima, najčešće njihovim rastezanjem i grčenjem, ishemijom ili zapaljenskim procesima, lokacijski odgovara trbušnom organu iz koga potiče i nejasno je ograničen. PARIJETALNI BOL koji nastaje iz inflamirane trbušne maramice. Bol je oštar, dobro lokalizovan, pojačava se pri pritisku, a naročito pri naglom popuštanju pritiska ruke, pokretima i kašlju. PROJEKTOVANI ILI PRENESENI BOL je bol koji se javlja van trbuha, a kao posljedica bolesti trbušnog organa. Javlja se u zonama koje vode zajedničko embrionalno porijeklo sa navedenim organima (npr. bol u desnoj lopatici kod zapaljenja žučne kese).

Šta najčešće izaziva bol u stomaku

Akutni holecistitis (zapaljenje žučne kese).

Bol se najčešće javlja pod desnim rebarnim lukom sa širenjem na desnu lopaticu ili rame. Bol je tipa kolike što znači da ima periode pojačavanja i smirenja. Obično se javlja nakon uzimanja masne hrane. Najčešće je uzrokovan prisustvom kamenčića u žučnoj kesi. Terapija je operativna. Gastritis (zapaljenje želuca), čir na želucu i čir na dvanaestopalačnom crijevu. Bol se obično javlja u epigastrijumu i najčešće je u vidu pečenja, žarenja, čupanja. Može biti praćen gorušicom, podrigivanjem, povra-

Čest uzrok bola ginekološkog porijekla je endometrioza koja može biti lokacijski različita, a bol se javlja i pojačava u vrijeme menstrualnog ciklusa i često je praćen dismenorejama

ćanjem, osjećajem nadutosti. Kod gastritisa se bol smanjuje sa uzimanjem hrane, mada može biti i stimulisan unošenjem alkohola, kafe, tople tečnosti. Kod čira na duodenumu bol se javlja 1-3h nakon uzimanja obroka, može se javiti i noću. Definitivna dijagnoza se postavlja endoskopskim pregledom jednjaka i želuca. Potrebno je u sklopu dijagnostike uraditi i testove na Helicobacter pylori. U terapiji se koriste ljekovi koji smanjuju kiselost želudačnog soka: H2 antagonisti, PPI. Dijafragmalni infarkt se često može previdjeti te simptomi u vidu nelagodnosti i bola u epigastrijumu, mučnine, malaksalosti pripisati oboljenju želuca.

Akutno zapaljenje gušterače ili akutni pan-

kreatitis. Bol se javlja u epigastrijumu i često ima pojasno širenje, može biti praćen mučninom, povraćanjem, žuticom. Dijagnoza se postavlja radiološkim ispitivanjima, a jako je bitno u laboratorijskim nalazima utvrditi povišene vrijednosti lipaza i amilaza u krvi i urinu.

Akutni apendicitis ili zapaljenje crvulj-

ka, poznato kao upala slijepog creva. Početak može biti atipičan u vidu nelagodnosti ili bola u epigastrijumu da bi se napredovanjem zapaljenskog procesa bol lokalizovao u donjem desnom kvadrantu. Bol se pojačava pri kašlju, pokretima, naglom popuštanju pritiska bolnog mjesta. Obzirom na varijabilnost lokacije apendiksa nekada simptomi mogu biti atipični. Naročito treba biti oprezan kod djece, starijih i trudnica.

Šta još može biti uzrok bola u stomaku

Renalna kolika. Renalna kolika je uzrokovana prisustvom kamena u izlaznom dijelu bubrega ili ureteru. Bol je prisutan u lumbalnom predjelu zahvaćene strane, tipa je kolike, s tim što je stalno prisutan samo mijenja intenzitet, može se širiti ka preponama i mošnicama. Često je praćen učestalim mokrenjem i pojavom krvi u mokraći. RTG i ultrazvučnim pregledom kao i pregledom mokraće se obično postavlja dijagnoza.

Akutni cistitis ili upala mokraćne bešike.

Bol se javlja iznad pubične kosti i praćenje je učestalim mokrenjem, osjećajem nedovoljne ispražnjenosti bešike, lažnim pozivima. Dijagnoza se postavlja pregledom urina. Akutni gastroenteritis. Manifestuje se pojavom obično difuznog bola u trbuhu najčešće u vidu grčeva uz pojavu povraćanja, velikog broja prolivastih stolica, malaksalosti. Javlja se obično iz “čistog zdravlja” i često se i u okolini oboljelog se javljaju osobe sa sličnim simptomima. Bolovi ginekološkog porijekla. Ruptura kod ektopične trudnoće se manifestuje naglim, jakim bolom u maloj karlici, obično uz podatak

Samopomoć kod bolova u stomaku

Ukoliko je bol slabijeg intenziteta od pomoći mogu biti sljedeći savjeti: Pijuckajte vodu i druge tečnosti u malim gutljajima. Izbjegavajte čvrstu hranu. Ukoliko povraćate jedite pirinač, pasiranu jabuku, krekere i sl. Izbjegavajte mlijeko i mliječne proizvode. Ukoliko se bol osjeća visoko u abdomenu i javlja se poslije obroka izbjegavajte citruse, masnu i prženu hranu, paradajz i proizvode od paradajza, kafu, alkohol, gazirana pića. Nemojte uzimati ljekove po sopstvenoj volji, naročito analgetike, obzirom da mogu da zamaskiraju kliničku sliku i otežaju postavljanje odgovarajuće dijagnoze.

Treba znati da klinička slika oboljenja abdominalnih organa može biti atipična, a naročito kod djece, starijih osoba i dijabetičara.

o izostanku redovnog menstrualnog ciklusa. Akutni salpingitis se manifestuje bolom u donjem dijelu trbuha sa jedne ili druge strane koji je obično konstantan i prisutan danima. Bol se može javiti i u vrijeme ovulacije kod pucanja de Grafovog folikula. Čest uzrok bola ginekološkog porijekla je endometrioza koja može biti lokacijski različita, a bol se javlja i pojačava u vrijeme menstrualnog ciklusa i često je praćen dismenorejama. Ileus. U narodu poznat kao vezana crijeva, ileus predstavlja djelimičan ili potpun prekid u pasaži crijevnog sadržaja a uzrok može biti mehanički (tumori, uklještenje, strangulacija, priraslice) ili funkcionalni. Karakteriše se najčešće bolom tipa kolike, mučninom, povraćanjem, izostankom stolice i vjetrova. Kada bol postane stalan može ukazivati na ishemijske procese na crijevima.

Perforacije šupljih organa trbušne du-

plje. Manifestuju se jakim bolom koji se javlja naglo sa širenjem na čitav trbuh. Dijagnoza se postavlja RTG abdomena na kome se verifikuje prisustvo slobodnog gasa u trbuhu. l

Kada treba potražiti pomoć ljekara

Bol u stomaku u većini slučajeva nije izazvan nekim ozbiljnijim zdravstvenim problemom. Ipak, u nekim slučajevima je neophodno obratiti se ljekaru za pomoć:  kada bol u stomaku traje duže od 6h,  kada se pogoršava,  kada postaje neprekidan i difuzan odnosno zahvata cio trbuh,  kada se pojačava pri naglom popuštanju pritiska na bolno mjesto,  ako je praćen povraćanjem ili izostankom stolice dužim od 24h,  ako je praćen žuticom. Kako se postavlja dijagnoza

Svaki pacijent koji ima bol u stomaku, bez obzira na karakteristike bola i pratećih simptoma, bi trebalo da se javi ljekaru radi dodatne dijagnostike. Dijagnostika kod pacijenata sa bolom u stomaku najčešće obuhvata uzimanje anamneze (karakteristike bola), kompletnu krvnu sliku, biohemijske analize, analizu urina, RTG snimak trbuha, ultrazvuk trbuha, skener, MR, kao i endoskopske procedure EGDS (gastroskopija), kolonoskopija, endoskopski ultrazvuk i druge procedure.

Sillymarin

Silimarin je polifenolni flavonoid ekstrahovan iz biljke u narodu poznate kao Gujina trava (Silibum marianum). Sastoji se od četiri fitohemikalije silibinina A i B, izosilibinina A i B, silicistina i silidianina. Silibin je njegova najaktivnija fitohemikalija i velikim delom je odgovoran za proklamovane prednosti silimarina. Silimarin redukuje, odlože ili spriječava toksične učinke koji su obično povezani s proizvodnjom hidroksilnih radikala, djelujući kao antioksidans i time ograničavajući oksidativni stres, štiteći integritet genoma i antagonizujući apopotsku i nekrotičnu ćelijsku smrt uz povećanje antiapoptotskog nivoa proteina Bcl-kL i minimiziranje curenja proapoptotičnog citohroma C iz mitohondrija jetre. Takođe povećava nivo glutationa u jetri povećanjem dostupnosti cisteina, a istovremeno inhibira njegov katabolizam u taurin i na taj način pojačava antioksidativnu odbranu u jetri. Pored antioksidativne funkcije, ostvaruje hepatoptotektivnu i kardioprotektivnu ulogu, a treba istaći i antiinflamatornu, antikancersku i antifibrotičku funkciju. Tradicionalno se koristi kao adjuvantna terapija u liječenju bolesti jetre ( steatoza jetre, alkoholna bolest jetre, ciroza jetre, bolest žučnih vodova i dr). Zahvaljujući svojim farmakološkim svojstvima značajnu ulogu ima i u njezi i zdravlju kože, redukuje povišeni holesterol, pozitivno utiče kod pacijenata sa insulinskom rezistencijom, alergijskom astmom, koristi se kao prevencija osteoporoze, poboljšava kognitivne funkcije. Silimarin se dobro toleriše, neželjenih dejstava i kontraindikacija nema i pokazuje nizak nivo interakcija sa drugim lekovima. Klinička efikasnost i bezbednost dokumentovana je u više od 130 kliničkih studija.