Gastroenterologija

Hemoroidi

Hemoroidi ili šuljevi su prošireni i otečeni krvni sudovi u analnom kanalu ili oko anusa. Nekada su hemoroidi proglašavani za venska proširenja analnog kanala, dok se posljednjih godina hemoroidi opisuju kao vaskularno jastuče u kome postoji čitav splet krvnih sudova (arterija, vena i njihovih spojeva).

Najčešći uzrok nastanka hemoroida je naprezanje prilikom pražnjenja debelog crijeva.

Hemoroidi su jedna od najčešćih bolesti savremenog čovjeka. Smatra se da svaka druga osoba starosti preko 50 godina ima hemoroide. Česti su podjednako i kod žena i kod muškaraca.

Faktori rizika za nastanak hemoroida

Najčešći uzrok nastanka hemoroida je naprezanje prilikom pražnjenja debelog crijeva. Ovaj problem imaju osobe koje se neredovno i nepravilno hrane ili koriste puno začina u ishrani, naročito ljutu papriku, biber i sirće. Usljed ovakve ishrane javlja se neuredna stolica i opstipacija (zatvor), a pražnjenje crijeva je praćeno napinjanjem što pogoduje nastanku hemoroida. Hemoroide mogu dobiti osobe čije je zanimanje u vezi sa stalnim napinjanjem analnog otvora, kao što su muzičari koji sviraju na duvačkim instrumentima ili radnici u fabrici stakla i flaša. Starenje takođe pogoduje nastanku hemoroida jer u sklopu degeneracije tkiva slabe i zidovi krvnih sudova. Stariji muškarci često imaju problema i sa uvećanom prostatom, te se kod naprezanja pri mokrenju javljaju hemoroidi. Osobe čije je zanimanje vezano za dugotrajno sjedenje, češće boluju od hemoroida, mada ovo nije pravilo jer postoji veliki broj profesionalnih sportista koji imaju problema sa hemoroidima. Posebno se misli na sportove koji traumatizuju analnu regiju (biciklizam, motociklicizam, jahanje). Nasledni faktor takođe može biti uzrok slabosti venskog spleta, jer osobe koje imaju proširene vene nogu ili varikokele (proširenje vena testisa) imaju genetsku predispoziciju da obole i od hemoroida. Hemoroidi se često javljaju u trudnoći ili prilikom porođaja usljed pritiska materice ili glavice ploda na vene karlice.

Vrste hemoroida

Hemoroidi mogu biti unutrašnji i spoljašnji. Unutrašnji hemoroidi se javljaju u gornjem dijelu analnog kanala i donjem dijelu rektuma. Potiču od unutrašnjeg venskog hemoroidalnog pleksusa. Hemoroidi koji su lokalizovani u analnom kanalu i nikad ne prolabiraju kroz anus su hemoroidi prvog stepena. Hemoroidi drugog stepena prolabiraju za vrijeme pražnjenja debelog crijeva, a potom se spontano vraćaju u analni kanal, dok hemoroidi trećeg stepena ostaju prolabirani i moraju se manuelno reponirati nazad u analni kanal. Hemoroidi na dugim peteljkama koji se ne mogu reponirati u analni kanal su hemoroidi četvrtog stepena. U nekim slučajevima se analni sfinkter kontrahuje oko prolabiranih hemoroida, onemogućavajući njihov povratak u analni kanal i ometajući venski protok. U ovom slučaju dolazi do nagomilavanja krvi i stvaranja tromba, pa su hemoroidi tvrdi i bolni, za razliku od nekomplikovanih hemoroida trećeg stepena. Spoljašnji hemoroidi se javljuju izvan analnog kanala i često predstavljaju samo produžetak venskog pleksusa unutrašnjih hemoroida (miješana forma) pa je u ovom slučaju njihovo prisustvo značajno pri odluci o operativnom liječenju. Spoljašnji hemoroidi se pojavljuju u akutnom i hroničnom obliku. Akutni su u vidu plavkastih, otečenih čvorića na samom analnom otvoru i najčešće nastaju posle teških fizičkih radnji. Obično

Starenje takođe pogoduje nastanku hemoroida jer u sklopu degeneracije tkiva slabe i zidovi krvnih sudova. Stariji muškarci često imaju problema i sa uvećanom prostatom, te se kod naprezanja pri mokrenju javljaju hemoroidi.

su bolni a ukoliko ovaj čvorić pukne, javlja se slabije krvarenje koje u nekim slučajevima može biti dugotrajno. Hronični su manje bolni od akutnih osim u slučaju komplikacija u vidu infekcije ili oštećenja sluzokože.

Klinička slika

Krvarenje je obično prvi znak hemoroida. Otkriva se najčešće nalazom traga krvi na toalet papiru, WC šolji ili nalazom traga svježe krvi na površini fecesa. Krvarenje obično nije obilno i ne ugrožava ljudski život, ali ako je problem dugo prisutan i jako izražen, može nastati sekundarna anemija, posebno kod žena koje uz krvarenje iz hemoroida imaju i obilnije menstrualno krvarenje. Mnogi pacijenti kao glavnu tegobu navode ispadanje tj. prolaps hemoroida. Prolaps izaziva simptome kod većine bolesnika. U početku se javlja pri pražnjenju debelog crijeva i prolaznog je karaktera. Vremenom je prolaps sve učestaliji do pojave hemoroida trećeg stepena. Bol se rijetko javlja kod nekomplikovanih hemoroida. Može se javiti kod spoljašnjih hemoroida u vidu bolnih senzacija u predjelu anusa, praćenih svrabom. Prolabirani i uklješteni unutrašnji hemoroidi su bolni. Ukoliko dođe do razvoja tromba, postaju otečeni i vrlo bolni. Pojava svraba, peckanja i vreline oko anusa i u anusu se takođe mogu javiti kao simptomi hemoroida. Ako je bolest blažeg oblika može spontano prestati nakon nekoliko dana, ali isto tako može doći do pogoršanja stvaranjem analnih fistula i ulceracija.

Dijagnoza hemoroidne bolesti

Za dijagnostiku hemoroidalne bolesti je vrlo važna dobro uzeta anamneza i adekvatan pregled. Nekada se na osnovu razgovora i inspekcije (vizuelni pregled) već može postaviti dijagnoza. Nakon razgovora sa pacijentom, slijedi klasičan hirurški pregled abdomena. Zatim se pacijent postavlja u jedan od dva najčešće primjenjivana položaja za preglede. Jedan je bočni položaj po Simsu gdje pacijent leži na lijevom boku uz savijena koljena i on je pogodniji za pregled starijih osoba ili teških pacijenata. Drugi je koljeno-lakatni položaj koji je neprijatniji za bolesnika ali znatno pogodniji za izvođenje pregleda. Doktor prvo vrši inspekciju pogledom. Zatim slijedi digitalni rektalni pregled tj. doktor u rukavicama premazanim nekim lubrikantom (vazelin, glicerol ili neki gelovi sa lokalnim anestetikom) uvodi kažiprst u analni kanal i vrši pregled. Često digitalni pregled nije dovoljan za postavljanje dijagnoze (osim u slučajevima tromboze) pa je neophodno uraditi anoskopiju ili rektoskopiju. Anoskopija se izvodi anoskopom (instrument dugačak 10 cm) i služi za pregled analnog kanala i završnog dijela ampule rektuma. Rektoskopija se izvodi rektoskopom (dugačak 15-20 cm) i služi za pregled rektuma i završnog dijela sigmoidnog kolona. Posebno se mora obratiti pažnja na krvarenje iz anusa, kao najvažniji simptom hemoroidalne bolesti. Krvarenje ne smije odmah biti vezano za ovo oboljenje prije nego što se irigografijom ili kolonoskopijom ne isključe druge bolesti (inflamatorne bolesti debelog crijeva, polipi, karcinomi debelog crijeva idr). l

Liječenje hemoroida

Pristup liječenju hemoroida zavisi od stepena razvoja hemoroida. Postoji više načina liječenja. Konzervativno liječenje podrazumijeva medikamentno liječenje. Asimptomatske, slučajno otkrivene hemoroide ne treba tretirati. Hemoroidi prvog i drugog stepena koji daju simptome liječe se tabletama, kremama i supozitorijama. Upotreba per os preparata sa antiinflamatornim, antiedematoznim i venotoničkim efektom je vrlo efikasna kod hemoroida početnih stepena. Postoji nekoliko ljekova iz grupe venotonika koji se najčešće propisuju. Uglavnom su to preparati na bazi ljekovitog bilja (npr. crvene pomorandže, ginko bilobe) koje se uzimaju u fazi akutnog pogoršanja bolesti. Na tržištu su prisutni i mnogi topikalni preparati, odnosno masti, kreme i gelovi. Postoji čitav niz tih preparata, od narodnih melema, preko preparata sa heparinom kao aktivnom supstancom koja razgrađuje tromb, onih sa anestezinom koji smanjuje bol, kortikopreparata koji smanjuju zapaljenje, do kombinovanih preparata koji sadrže više medikamenata. Pored upotrebe ljekova, veoma je važna redovna higijena analnog područja tj. korišćenje mlake vode i sapuna nakon svake stolice.

Prevencija nastanka hemoroida

Promjena stila života je mjera prevencije ponovnog nastanka hemoroida. Ishrana treba da obiluje vlaknastim materijama (voće, povrće, cerealije) a bitan je i povećan unos tečnosti (2 - 2,5 litara dnevno). Preporučuje se i umjerena fizička aktivnost, a treba izbjegavati dugo sjedenje, obilne i teške obroke, konzumiranje kafe, žestokih pića, začinjenih i ljutih jela. Ovakav način ishrane pogoduje nastanku mekše stolice a time i olakšanom pražnjenju crijeva.