DOOR ANDERE OGEN
Een magazine over het beleven van architectuur, ieder op zijn eigen manier.Te ervaren door de ogen van aanstormend en bekend talent.
EXCLUSIEF: Reportage wonen in klei
04 Wie is Veerle? interview door Fadia Ba’abduh
06 Inspiratie uit IJsland infographic
08 Een installatie kunstenaar onder de loep academisch onderzoek naar technieken en middelen om reacties uit te lokken
22 An encyclopedia boekrecensie
2
door andere ogen
INHOUD
24. Wonen in klei Een zoektocht naar de menselijke maat in materiaal
32. de zaterdagochtend Column
34. Bronnen
3
door andere ogen
Veerle Elshof
4
door andere ogen
WIE IS VEERLE? Wanneer wist je dat je architect wilde worden? Toen ik een kind was heb ik veel gespeeld met Lego en speelde vaak het computerspelletje Sims. De specifieke interesse voor architectuur kwam nadat ik op de middelbare school een opdracht kreeg voor het uitwerken van een interieur. En sindsdien wist ik dat ik architect wilde worden. Daarom ben ik eerst naar de kunstacademie (interieur) gegaan en nu vervolg ik mijn weg via ArtEZ om architect te worden. wat kun je vertellen over jouw drijfveer (in de architectuur)? Mijn drijfveer binnen architectuur is de sociale duurzaamheid en de architectuur zintuigelijk maken. Tastbaar en zichtbaar voor de gebruiker en dat deze een bijdrage levert aan de sociale duurzaamheid. Hoe overtuig je je opdrachtgever/docent van de kracht van je ontwerp? Met mooie schetsen en beelden die de essentie van het ontwerp vertellen. Concepten vertalen naar beeld en ruimte is een sterk punt van mij. Daarnaast ben ik vaak overtuigend tijdens het vertellen van het bijbehorende verhaal.
interview met Veerle Elshof door: Fadia Ba’abduh
Wat is voor jou de belangrijkste opgave binnen de architectuur. Op dit moment en voor de toekomst? Wat ik interessant vind is de sociale duurzaamheid die een ontwerp met zich meebrengt. Ik geloof dat goede architectuur bijdraagt aan sociale duurzaamheid. Daarnaast is ook renovatie en herbestemming een van mijn interessegebieden. Bij welk bureau zou je het liefst aan de slag gaan met je diploma op zak? Ik heb niet een bepaald bureau waar ik graag zou willen werken, maar zou ik dan toch moeten kiezen zou het Snøhetta zijn. Het is een groot architectenbureau en doet vele internationale projecten. Het bureau vertaalt op een goede manier het sociale karakter in materiaal en met een sterke vormentaal. Welke richting als architect zou je graag op willen? Het liefst kleine compacte projecten. Openbare ruimte en plekken vind ik interessant, waarbij ik de ruimte krijg om mijn eigen ideeën te kunnen vertalen naar een ontwerp. Dit in nauwe samenhang met de kwaliteiten van de desbetreffende plek.
5
door andere ogen
Inspiratie uit IJsland infographic
7
door andere ogen
Een installatie kunstenaar onder de loep
Olafur Eliasson
8
door andere ogen
Olafur Eliasson is een veelbesproken moderne kunstenaar. Eliasson levert met zijn kunst amusement en bewustwording. Hij is het symbool van de moderne levensstijl die activisme, zelfvervulling en kunst naadloos combineert. De toeschouwer wordt in zijn projecten aan de hand genomen, waarbij zintuigen op verschillende manieren geprikkeld worden. Onverwachte samenkomsten van vormen, waarnemingen en natuur gerelateerde fenomenen zorgen bij de toeschouwer voor een reactie en adembenemend moment. De vraag voor dit onderzoek komt dan ook voort uit nieuwsgierigheid: Welke middelen gebruikt Eliasson om een reactie uit te lokken bij zijn toeschouwer en welke technieken gebruikt hij hiervoor bij de projecten Beauty (1993), Notion Motion (2005/2016), The waterfall in Versailles (2016) en Your blind passenger (2010)? Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden moet eerst omschreven worden wie Olafur Eliasson is en wat zijn beweegredenen zijn voor zijn projecten. Olafur Eliasson is een Deense installatiekunstenaar van IJslandse afkomst. Zijn fascinatie voor de relatie tussen weer, licht, de directe omgeving, tijd en ruimte ligt dan ook in zijn IJslandse roots. Eliasson houdt zich vooral bezig met de relatie tussen techniek, natuurlijke dagelijkse fenomenen en de perceptie van de mens. Eliasson studeerde aan de Royal Academy of Arts in Kopenhagen van 1989 tot 1995. Waarbij zijn interesse uitgaat naar menselijk gedrag en perceptie die hij veelvoudig bestudeerd aan de hand van de fenomenologie. Eliasson: “Vaak wordt gezegd dat mijn werk over wetenschap gaat, of over natuur. Maar eigenlijk ben ik alleen geïnteresseerd in mensen.” 1 Fenomenologie is de benadering van kennis op de manier zoals de verschijnselen zich aan ons mensen voordoen, zonder de wetenschappelijke- of andere verklaringen. De fenomenologie gaat opzoek naar de essentie van verschijnselen, zoals wij mensen ze ervaren. Deze verschijnselen bevinden zich in het dagelijks leven, zoals natuur, weer en licht. Daarnaast bestaat het ook uit de producten die mensen maken zoals architectuur en kunst. 2 1. Sandra Smallenburg, ‘Een droom is geen ontsnapping, maar een microscoop’ in: NRChandelsblad, 27 juni 2008. <http://www.nrc.nl/achtergrond/article1933680.ece> (6 juni 2010). 2. Philip Ursprung, An Encyclopedia, 2018, Studio Olafur Eliasson, keulen 2008 p. 391
ONDERZOEK NAAR DE PRODUCER VAN DE RUIMTE Eliasson wil de toeschouwer laten ervaren dat hij/ zij zichzelf ziet in de context van de ruimte, niet als subject maar als object of als producer van de ruimte. Volgens Eliasson is de wereld geen tekst of plaatje, als iets dat gelezen of gezien kan worden. Voor hem is de wereld meer en bestaat het uit allerlei verschijnselen. Hij zegt dan ook: “Wees sensitief op elk moment en elke plek waar je je bevindt in je leven.” 3 Eliasson maakt duidelijk in de lezing playing with space and light, dat de ruimtelijke omgeving voor hem zeer belangrijk is. Hij gelooft in de sterke individuele kracht van een kunstenaar die de dingen mooier maakt. Met de installaties die Eliasson maakt, reikt hij instrumenten aan die de toeschouwer in staat stellen om zich te verwonderen en de schoonheid van het kunstwerk op eigenwijze te ontdekken en te ervaren. Dit ervaren gebeurt bij elke toeschouwer op dezelfde maar toch individuele manier, door de zintuigen en visuele waarneming te triggeren. Waarbij de omgeving en de bewustwording van tijd en ruimte een belangrijke rol spelen. In het interview met Luisanna Channel vertelt Eliasson dat licht en beweging de middelen zijn om deze aspecten te benadrukken en te bevragen. 4 Welke middelen gebruikt Eliasson om een reactie uit te lokken bij zijn toeschouwers? Deze vraag wordt beantwoord door vier projecten van Eliasson te analyseren. Waarbij het middel dat Eliasson gebruikt en het bijbehorende effect op de toeschouwer worden uitgelegd. De middelen die hij veelvoudig gebruikt in zijn projecten, zijn natuur gerelateerde dagelijkse fenomenen, licht en beweging. 3. Olafur Eliasson, light is life, 2015, url: https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs, min. 3.10 4. Olafur Eliasson, Interview: A Riverbed Inside the Museum, 2014, url: https://www. youtube.com/watch?v=ZLUX3AI2Uic, min 8.
9
door andere ogen
project beauty 1993
BEAUTY (1993) Wat is de drijfveer van Eliasson voor het project Beauty? In zijn werk Beauty uit 1993, wil Eliasson duidelijk maken dat elke persoon de ruimte hetzelfde ervaart door niet hetzelfde te zien. Doordat elke toeschouwer fysieke andere standpunten heeft, neemt de ruimte met de regenboog telkens een andere vorm aan. Hier is de toeschouwer de unieke beweging. Beauty in uitvoering Bij het project Beauty van Eliasson wordt het natuur fenomeen de regenboog naar een hogere schoonheid wordt getild. Een gordijn van fijne mist vanuit het plafond dat beschenen wordt door een felle spotlight waardoor de regenboog ontstaat.
5. Olafur Eliasson, light is life, 2015, url: https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs, min. 14 6. Olafur Eliasson, light is life, 2015, url: https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs, min. 14-16 7. Madeleine Grynsztejn, Daniel Birnbaum, Michael Sparks, Olafur Eliasson, Londen 2002, p. 14.
Welke techniek gebruikt Eliasson bij het project Beauty? De vraag die Eliasson aan zichzelf stelde bij het project Beauty was: “Hoe creëer ik een ruimte waar men de ruimte met elkaar deelt zonder dat men hetzelfde ziet, maar wel degelijk dezelfde ervaring heeft?” 6 De toeschouwer kan vanuit zijn of haar positie, welke afhangt van het eigen standpunt de regenboog zien. Doordat elke toeschouwer een ander lichaamsverhouding heeft, ziet geen enkele toeschouwer dezelfde regenboog. Met het project Beauty uit 1993 beseft Eliasson de belangrijke rol van zijn publiek. Eliasson heeft de toeschouwer nodig om zijn werk te laten leven. 7
10
door andere ogen
schets beauty door Eliasson
11
door andere ogen
NOTION MOTION (2005/2016) Wat is de drijfveer van Eliasson voor het project Notion Motion? Eliasson ontwikkelde speciaal voor het Booijmans van Beuningen museum in Rotterdam een interactieve installatie. Notion Motion is een visueel lichtspektakel dat bestaat uit drie verschillende ruimten waarin de interactie tussen water, licht en de beweging van de toeschouwer centraal staat. Zijn bedoeling met de tentoonstelling Notion Motion was om de toeschouwer onderdeel te laten uitmaken van de ruimte en context. Waarbij de toeschouwer zichzelf als object of producer van de ruimte ziet. Het waarnemen van reflecties die de toeschouwer zelf veroorzaakt is van belang voor dit werk van Eliasson. Zonder toeschouwer komt Notion Motion niet tot leven. Notion Motion in uitvoering De installatie bestaat uit drie onderdelen in drie aparte ruimten die alles te maken hebben met licht, reflectie, water en beweging. Iedere toeschouwer benaderd als eerste een donkere ruimte waar een hele wand van textiel is geplaatst. Op het textiel worden watergolven geprojecteerd. De vloer waarop de toeschouwer loopt bestaat uit houten planken, waarvan een aantal planken schuin staan en een aantal planken hoger liggen dan de andere planken. Op het moment dat de toeschouwer zich door deze ruimte verplaatst gaan de planken wiebelen en komen de geprojecteerde watergolven op het textiel in beweging. Waardoor er een spectaculair film ontstaat waar de toeschouwer zelf de regie in handen heeft door haar eigen beweging en aanwezigheid. De toeschouwer beseft dat haar of zijn aanwezigheid de bewegingen van de installatie beĂŻnvloeden. Een eenvoudig en dagelijks fenomeen wordt op deze manier geĂŻntroduceerd en op spanning gebracht. Welke techniek gebruikt Eliasson bij Notion Motion? De installatie werkt als volgt: achter het textiel staat een enorm reservoir van water waarop licht geprojecteerd wordt. Dit licht reflecteert op het textiel, waardoor de watergolven op het textiel te zien zijn. De houtenvloer in de ruimte, beschikt over hoog liggende planken waarop de toeschouwer staat,
8. Olafur Eliasson: Playing with space and light, 2009, TED https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks , min 6.
plattegrond notion motion rotterdam 2016
deze planken staan in verbinding met een mechanische motor. Deze motor geeft bij aanraking een stoot op het water waardoor het water gaat bewegen. Wanneer de toeschouwer zich verplaatst naar de tweede ruimte ziet men een golvende strook licht op een donkere muur. Wanneer hij/zij naar voren loopt wordt ook de schaduw van de toeschouwer op de donkere muur geprojecteerd, waardoor een dynamisch spel van licht en donker op de donkere wand verschijnt. Opnieuw zijn licht en beweging de middelen die gebruikt worden om de toeschouwer onderdeel van het kunstwerk te maken. De derde laatste ruimte staat in contrast met de eerste twee ruimten. Deze ruimte speelt in op de visuele waarneming van de toeschouwer met een verassingseffect, waardoor het publiek op een andere manier deelneemt aan het kunstwerk. In deze ruimte hangt een spons aan een touw boven een bassin van water. De spons aan het touw wordt door een mechanisme langzaam omhoog getakeld. Tot de spons op ooghoogte is en zich dan abrupt laat vallen, waardoor er opnieuw golven ontstaan in het water. Als toeschouwer weet je wat er gaat gebeuren, maar je weet niet op welk moment het gaat gebeuren. De actieve deelname van de toeschouwer wordt hier beperkt tot waarnemen.
12
door andere ogen
“If you don’t move, nothing change.” 8 Eliasson:
Notion motion rotterdam 2016
13
door andere ogen
THE WATERFALL VAN VERSAILLES, 2016 Wat is de drijfveer van Eliasson voor het project The Waterfall in Versailles? Eliasson gebruikt het middel beweging dikwijls in zijn projecten. Als inspiratiebron voor het project in Versailles heeft Eliasson de watervallen uit IJsland genomen. Eliasson: “Op het moment dat je vanaf een aantal meter afstand staat te kijken lijkt de waterval klein, op het moment dat je dichterbij komt wordt deze steeds groter.” 10 Eliasson wilde water integreren in de stad en niet het gevoel creëren dat deze op een platform stort. The Waterfall in Versailles in uitvoering De extreem grote waterval in Versailles bestaat uit een stalen stijger van 60 meter hoog, waar enorme stort water uit komt. Het object lijkt te zweven in de ruimte. Eliasson zegt dat de steiger is ontworpen om in de omgeving op te gaan en verbergt ze dus ook niet. Door het water wat ervoor langs naar beneden in de vijver stort, valt deze nauwelijks op. Welke techniek gebruikt Eliasson bij The Waterfall in Versailles? Versailles nodigt de toeschouwers uit om niet
9. Olafur Eliasson: Playing with space and light, 2009, TED https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks , min 6. 10. Olafur Eliasson: Playing with space and light, 2009, TED https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks , min 8. 11. Olafur Eliasson: Versailles url: http://olafureliasson.net/versailles/, bezoek datum: 07-03-2019
alleen hun ervaring te consumeren maar ook hun controle over de ervaring te nemen. Het vraagt de toeschouwer met hun zintuigen te oefenen en het onverwachte te omarmen. Door de tuinen en de watervallen te dwalen en het landschap door hun bewegingen vorm te geven. Waardoor de toeschouwer onderdeel wordt van de ruimte door zijn of haar eigen bewegingen. 11
Eliasson: “Als een ruimte diepte 9 heeft, nodigt dat uit tot bewegen.”
Waterfal Versailles, 20016
15
door andere ogen
your blind passenger, 2010
16 9. Olafur Eliasson: Playing with space and light, 2009, TED https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks , min 6. 10. Olafur Eliasson: Playing with space and light, 2009, TED https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks , min 8. 11. Olafur Eliasson: Versailles url: http://olafureliasson.net/versailles/, bezoek datum: 07-03-2019
door andere ogen
your blind passenger, achter de schermen, 2010
YOUR BLIND PASSENGER, 2010 Wat is de drijfveer van Eliasson voor het project Your Blind Passenger? Het project Your Blind Passenger dwingt de toeschouwer om andere zintuigen te gebruiken dan de visuele waarneming om zich te bewegen door de ruimte en te oriĂŤnteren in de ruimte. Waarbij de voeten de ogen zullen moeten worden. In deze mistige ruimte heeft de toeschouwer de ogen niet nodig maar juist de tastzin en gehoor spelen nu de belangrijkste rol. Your blind passenger in uitvoering Your blind passenger bestaat uit een houten, nauwe, 90 meter lange gang van dichtbeslagen mist. Bij het betreden van de tunnel is het lichaam gewikkeld in een dikke laag mist. Met slechts 1,5 meter zicht, moet de toeschouwer een weg naar voren vinden, terwijl hij/zij zich porberen te oriĂŤnteren in relatie tot de omgeving.
Welke techniek gebruikt Eliasson bij Your blind passenger? Door als toeschouwer te bewegen door de gang is de aanwezigheid van andere toeschouwers te ervaren zonder dat men hun ogen gebruikt. Eliasson maakt gebruik in dit project van veel soorten wit licht, daglicht, zonsopgang en diepe schemering. Normaal gesproken zijn deze veranderingen in onze omgeving zo traag en alledaags dat we ze nauwelijks opmerken, maar in dit project wordt het alledaagse een enorme intense ervaring. Door deze afgesloten ruimte met beperkt zicht, beleeft de toeschouwer licht op een manier die hij/zij nooit eerder heeft ervaren.
17
door andere ogen
EFFECTEN EN TECHNIEKEN In zijn werk Beauty uit 1993 wil Eliasson duidelijk maken dat elke persoon de ruimte hetzelfde ervaart door niet hetzelfde te zien. Doordat elke toeschouwer fysieke andere standpunten heeft, neemt de ruimte met de regenboog telkens een andere vorm aan. Hier is de toeschouwer de unieke beweging. Als er dan gekeken wordt naar Notion Motion reikt Eliasson andere middelen aan, zoals de vloer, wand en licht aan, zodat de toeschouwer zichzelf in beweging zet. Zonder de toeschouwer en zijn/haar bewegingen komt zijn tentoonstelling niet tot leven. Bij de watervallen van Versailles gebruikt Eliasson de diepte om mensen in beweging te krijgen. Op het moment dat de toeschouwer vanaf een aantal meter afstand staat te kijken lijkt de waterval klein, op het moment dat de toeschouwer dichterbij komt wordt deze steeds groter. Diepte wekt nieuwsgierigheid en zet aan tot bewegen om dichterbij te komen om te kijken wat ziet de toeschouwer nu echt? Niet alleen is deze diepte nodig om mensen in beweging te krijgen, ook geeft dit de beste visualisatie van de waterval weer. Daar waar Eliasson de zintuigen versterkt bij het project Beauty en Notion Motion en de watervallen van Versailles, verzwakt hij de visuele waarneming bij het Your Blind Passenger project. Hierdoor worden de overige zintuigen van de toeschouwer belangrijker om zich te kunnen verplaatsen door de ruimte. Door de beweging van de toeschouwer is de aanwezigheid van andere toeschouwers te ervaren zonder dat men hun ogen gebruikt. Eliasson: â&#x20AC;&#x153;Het is alsof het lichaam een systeem is. Het systeem dat reageert of aan en uit gaat op het moment dat het nodig is. Het project waar je voeten je ogen worden.â&#x20AC;? 12
Notion motion 2016, achter de schermen 12. Olafur Eliasson, light is life, 2015, url: https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs, min. 17
19
door andere ogen
CONCLUSIE ONDERZOEK Eliasson verbloemt de installatie van zijn werken niet, maar maakt ze juist zichtbaar, zoals bij Notion Motion of de waterval in Versailles. Eliasson kiest hiervoor zodat de toeschouwer niet alleen kan zien hoe de installatie in elkaar zit maar ook bij zichzelf ten rade kan gaan welke rol hij/zij heeft in dit kunstwerk. In plaats van stil te staan en naar het beeld te kijken, ben je nu actief en letterlijk betrokken bij het project. Eliasson omschreef dit in zijn lezing light is light: De wereld is geen tekst of plaatje, maar een verschijnsel vol illusies dat intens moet worden waargenomen. 13 Eliasson is vooral geĂŻnteresseerd in de waarnemende reactie van mensen als zij zich bewust worden dat zijzelf invloed kunnen uitoefenen op hun omgeving of ruimte. De toeschouwer krijgt hierdoor zelfinzicht over hoe zij de omgeving bekijken en hoe zij zich tot de omgeving verhouden. Met behulp van natuurgerelateerde elementen, zoals licht en water wil hij de kijker bewustmaken van de directe omgeving, tijd en ruimte. Hiervoor gebruikt hij de middelen beweging en licht. Met deze middelen benadrukt Eliasson dat de beweging van de toeschouwer plotseling een instrument kan worden van hun perceptie van ruimte, dat telkens een verandering ondergaat. Met de middelen beweging en licht wordt natuurlijk gedrag uitgelokt bij het gehele publiek en bereikt hij dat zijn publiek onderdeel wordt van zijn kunstwerk.
Notion motion 2016
13. Olafur Eliasson, light is life, 2015, url: https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs, min. 10
21
door andere ogen
An encyclopedia Studio Olafur Eliasson
Philip Ursprung
22
door andere ogen
Auteur Philip Ursprung 2008, Keulen 532 pagina’s Uitgeverij Taschen Verkrijgbaar via www.tachen.com Hardcoverformaat in klein in kleur € 40 Hardcoverformaat in groot in kleur € 78 ISBN: 9783836562812
BOEKRECENSIE Studio Olafur Eliasson is een experimenteel laboratorium in Berlijn dat is opgericht in 1995 door Olafur Eliasson. De experimentele studio creëert nieuwe verbanden tussen kunst, installaties, ruimte en de desbetreffende omgeving. Dit rijke bronnenboek met verschillende projecten van Studio Olafur Eliasson, stelt de lezer in staat om de studio van alle kanten te ontdekken. Het 532 pagina’s tellende boek is geschreven door kunsthistoricus Philip Ursprung. Ursprung zoekt in zijn artikelen vaak de grens tussen kunst en architectuur op. De projecten van de studio worden op alfabetische volgorde een voor een omschreven. Er wordt uitgebreid verteld over het experimentele laboratorium Studio Olafur Eliasson. Ursprung bezoekt Studio Olafur Eliasson en beschrijft zijn bezoek onder andere met interviews. In deze interviews licht Olafur Eliasson zijn visie op architectuur en kunst toe. Eliasson: “The complexity of the specific conditions we work in, have given the studio a know-how, and interest in space. That is as fundamental as what we find in contemporary architecture. But I do not think I need to justify my 14 project as works of art or architecture.” Deze visie en typerende stijl van Studio Olafur Eliasson zorgt voor persoonlijke individuele ervaringen, bij de bezoeker van hun projecten. 14. Olafur Eliasson, Taschen, (sd). Ursprung, P. An encyclopedia, 2008, . Studio Olafur Eliasson, Keulen, p.49 Beelden via: https://www.taschen.com/pages/en/catalogue/art/all/43427/facts.studio_olafur_eliasson_an_encyclopedia.htm
Het mooie aan het boek is dat er diep wordt ingegaan op het aspect ruimte en verwante aspecten als architectuur, kunst, ruimte, installaties, techniek, materialen en het oogpunt van de toeschouwer. In het boek wordt elk project van Studio Olafur Eliasson afzonderlijk besproken, met persoonlijke uitleg van een medewerker van Studio Olafur Eliasson of Olafur Eliasson zelf. Als architect is het dan ook een buitengewoon interessant boek om te lezen omdat het boek een nieuw perspectief biedt op ruimte en de verwante aspecten die de beleving ervan beïnvloeden. Daarnaast is boek voorzien van paginagrote foto’s, die bij elke lezer een rijke fantasie oproept. An Encyclopedia Studio Olafur Eliasson is geschreven door Philip Ursprung en is in 2008 uitgegeven in Keulen door uitgeverij Taschen. Het boek uitgegeven in drie talen: Engels, Frans en Duits.
23
door andere ogen
“Kijk eens goed Leer kijken, Kijk door andere ogen. Als je goed kijkt, zie je zo veel meer.” - Veerle -
24
door andere ogen
Wonen in klei
Een zoektocht naar de menselijke maat in materiaal
25
door andere ogen
Wonen in klei Van buiten naar binnen Het lijkt wel een hunebed zo midden in het graslandschap. Het bouwsel ziet er onvoorspelbaar uit en het lijkt zo te kunnen instorten. Het bouwsel lijkt in geen enkele vorm op een huis waarin een persoon kan leven. Wanneer ik dichter bij het bouwsel komt zie ik dat het geheel uit vier losse massa’s bestaat, alsof er een grootte massa zo in vieren is gehakt. De vier losse massa’s bakenen een binnentuin af, die ik vind lijken op een speeltuin. Er wordt geklauterd en gegleden van alle massa’s klei. Elke massa heeft een eigen ingang. Opmerkelijk wonen in klei Net buiten het idyllische dorpje Hattem langs de rivier de IJssel staat deze bijzondere kleiwoning. Deze plek wordt momenteel nauwelijks bezocht en overwoekerd door wilde dieren. Om een prettige plek voor de opdrachtgever te creëren maakte architect Veerle Elshof een nieuwe invulling van dit braakliggende perceel.
doorsnede kleiwoning
“Klei is het meest voorkomende materiaal uit deze regio en zorgt door haar unieke eigenschappen voor een verwevende uitstraling met de omgeving.”
foto van omgeving
26
door andere ogen
visualisatie keuken
Gezellig eten Ik ga bij de eerste massa naar binnen via een glazen deur en kom in een ruimte terecht die veel lijkt op een keuken uit omstreeks de middeleeuwen. De wanden waar ik mij langs beweeg met mijn lichaam zien er vriendelijk en zacht uit. Het tegendeel bewijst zich als ik met mijn handen langs de wanden glijd. De wanden voelen hard en glad aan. Ik moet door een nauwe doorgang en bereik een groot, open en warm aanvoelende ruimte. De temperatuur in de ruimte voelt warm aan en er glipt nog net een klein beetje daglicht
naar binnen door een langwerpige opening in de onderzijde van de wand, echter kan ik niet naar buiten kijken. Met mijn lichaam volg ik de vormen van de ruimte. Ik kom een aanrecht tegen. Zelfs het aanrecht bestaat uit klei en vormt zich op de perfecte hoogte. Ik volg de vormen van het aanrecht met mijn lichaam en kom bij een soort zitelement uit in de wand. Het zit element is onderdeel van een eettafel. Wanneer ik doorloop kom ik bij de uitgang van de eerste massa, ofwel keuken. Ik sta buiten en loop recht door naar de tweede massa waar ik opnieuw naar binnen ga.
27
door andere ogen
Plattegrond 1:100
Legenda
Douchen Eten
Ontspannen Slapen
28
door andere ogen
“De wanden voelen glad aan en het nodigt mij uit om aan te raken.”
visualisatie daklicht
De opdrachtgever vroeg om een royaal woonhuis dat verweven is met de omgeving en het landschap waarbij het menselijk lichaam als uitgangspunt wordt genomen. Door goed te kijken naar de eigenschappen en mogelijkheden van het materiaal klei, heeft de architect een spel van strakke lijnen en organische vormen gecreëerd. De kleiwoning heeft deze vorm aangenomen door met de klei in schaalmodellen te gooien. Door de gooitechniek wordt het materiaal gevormd en opgenomen door de omliggende omgeving. Door de massieve vormen klei vervolgens uit te hollen, sluit de binnenruimte aan op de houding van het menselijk lichaam.
Heerlijk ontspannen De tweede ruimte kenmerkt zich door een daklicht in het puntje van het langwerpige hoge volume. De wanden voelen glad aan en het nodigt mij uit om het aan te raken. Deze tweede ruimte biedt een leunende wand waar ik tegen aan kan leunen en mijn lichaam de vorm van de wand naadloos volgt. Ook zijn er inhammen in de wand, die als bureau of tafel zouden kunnen dienen. Ik volg het lichtpuntje in het dak en loop de hoek om. Ik word overspoeld door daglicht en de derde ruimte biedt zich direct aan.
29
door andere ogen
â&#x20AC;&#x153;Het lijkt wel een hunebed zo midden in het graslandschap.â&#x20AC;?
Entree kleiwoning
30
door andere ogen
visualisatie slaapplaats
Het vogelperspectief Vanaf bovenaf gezien valt het kleiwerk nauwelijks op. Het glooit over in het landschap en de kleur van het klei sluiten naadloos aan op haar omgeving. Alsof vier kleine heuvels zich spontaan uit het landschap hebben verrezen. Als ik goed kijk zijn het vier L vormige volumes die een bijna logische volgorde achter elkaar staan, waarvan ik de verbinding tussen de ruimtes kan zien als onzichtbare tunnels. De vier volumes staan los van elkaar maar zijn toch ook met elkaar verbonden. Vier L vormige heuvels waar kleine stippen mensen overheen en tussendoor voortbewegen en dan opeens in de heuvels verdwijnen. Lekker slapen Via een grote glazen deur loop ik de derde ruimte binnen en direct dwingt het plafond van de ruimte mij te bukken om de rest van de ruimte te kunnen ontdekken. Voor het bukken trek ik mijn schoenen uit en voel de koude, gladde klei aan de onderkant van mijn voeten. Waarna ik kruipend verder moet. Ik kom tijdens het kruipen een kleine heuvel tegen waarop ik vermoedelijk kan gaan liggen. Ik vermoed dat deze derde ruimte als slaapruimte dient en probeer het bed uit. Ik lig op de zacht en glad aanvoelende bed en kijk omhoog richting de wolken, door het daklicht recht boven het bed. Door de warmte van de klei en het diffuse licht word ik slaperig. Ik zou hier uren kunnen
doorsnede slaapplaats
liggen. Natte druppels Ik kruip verder naar de vierde ruimte, waar ik door een smalle gang moet lopen. Boven mij is het plafond geperforeerd en fungeert als douche. Het water druppelt zachtjes door de klei en ik heb geen mogelijkheid om de douche te vermijden. Ik loop door de douche en wordt opnieuw overspoeld door daglicht. Ik loop naar de laatste deur en kom uit voor de ingang van de keuken. Hier is mijn reis van het bijzondere bouwsel begonnen. Ik stap naar buiten en ervaar onmiddellijk een andere atmosfeer dan dat ik binnen voelde. Binnen was het warm en aangenaam. Buiten is het guur en koud.
â&#x20AC;&#x153;ik voel de koude, gladde klei aan de onderkant van mijn voeten.â&#x20AC;?
31
door andere ogen
â&#x20AC;&#x153;Pas op met stokpaardjes!â&#x20AC;? Caroline Kruit
Illustratie Ton Smits
32
door andere ogen
“de zaterdagochtend.”
COLUMN
De zaterdagochtend…. Weekend zeggen de meeste mensen om mij heen. Maar voor mij niet, helaas.. Ik zit op zaterdagochtend om 9:00 uur in college. Dit valt soms zwaar, vooral omdat het niet altijd op een enthousiaste manier begint en je jezelf weer moet opladen voor een 6e “werkdag” deze week. Maar aan het einde van de zaterdagochtend hebben we een lesje documenteren of publiceren van Caroline. Dit maakt de zaterdag dragelijk en plezierig. Een interactieve les die elke week begint met het woord van de week en een filmpje over de architect van de week. Nieuwe en onbekende architectenbureaus kwamen voorbij, dit wekte iedereen altijd nog even op zo net voor het weekend. De lessen op de zaterdag waren niet geheel onbelangrijk en ik heb er veel van kunnen leren. Academische artikelen schrijven, een research naar een dode architect, af en toe een quiz tussen door en daarnaast werd de actualiteit ook zeker niet overgeslagen. Voor de afwisseling werd er ongeveer door iedereen elke week gepresenteerd over jouw interesses op het gebied van architectuur en kunst. Leuk en plezierig om de interesses van anderen te zien en te horen.
Noteer je bronnen is wel iets wat mij is bijgebleven tijdens de colleges publiceren en documenteren. Neem jezelf en anderen serieus en check waar de informatie vandaan komt. Zo voorkom je plagiaat en andere onwaarheden. Door de prettige manier van les geven door Caroline, was ik in staat zo net voor het weekend goed bij de les te blijven. Iets wat voor mij niet altijd geheel van zelfsprekend is. Ik kan wel zeggen een manier van les geven wat voor mij werkt en niet saai wordt.
33
door andere ogen
34
door andere ogen
Bronnen Een installatie kunstenaar onder de loep Aldredge, M. (2011, 07 25). Opgeroepen op 03 2019, van OLAFUR ELIASSON: YOUR BLIND PASSENGER: https://www.gwarlingo.com/2011/olafur-eliasson-your-blind-passenger/ business, B. (2016, juli 2016). Designing for Versailles: Olafur Eliasson | Brilliant Ideas Ep. 32. Opgeroepen op 03 07, 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=82mA_f4jcV8 Channel, L. (2014, 11 26). youtube. Opgeroepen op 02 18, 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=ZLUX3AI2Uic Eliasson, O. (2016, 07 01). Eliasson Versailles. Opgeroepen op 03 2019, van olafureliasson.net: http://olafureliasson.net/versailles/ Gellatly, A. (sd). Ursprung, P. An encyclopedia, 2008, Studio Olafur Eliasson, Berlin. Grynsztejn, M. (2006, 03 27). Olafur Eliasson in gesprek met Robert Irwin. Opgeroepen op maart 2019, van Expoactual, Take Your Time: A Conversation: http://www. expoactual.com/media/3f60beab4c6d49d9cfeaea0cba40bfb5dL.pdf Life, Ó. E. (2015, 04 20). youtube.com. Opgeroepen op 02 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=ZlMYFybnWfs Light, O. E. (2009, 08 7). youtube. Opgeroepen op 02 27, 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=WCGuG0uT6ks Smallenburg, S. (2008, 07 27). “Een droom is geen ontsnapping, maar een microscoop’. Opgeroepen op 02 20, 2019, van <http:/www.nrc.nl/achtergrond/article1933680. ece> Taams, C. C. (2011). De kunst van verlichten. C. C. Taams, De kunst van verlichten (pp. 80-83). Utrecht: Faculteit Geesteswetenschappen UU.
An encyclopedia - Studio Olafur Eliasson Ursprung, P. (2008). An encyclopedia. In Studio Olafur Eliasson (pp. 10-19,164-169,330-331, 360-361, 440444). Keulen : Taschen.
Afbeeldingen Ursprung, P. (2008). An encyclopedia. In Studio Olafur Eliasson (pp. 164-169, 330-331, 361, 440). Keulen: Taschen. Eliasson, Studio Olafur Eliasson , opgeroepen op 02.03.2019) https://www.olafureliasson.net/ Antje Stahl, “Switzerland is a patriarchal society with authoritarian structures” 2008. opgeroepen op 31.05 2019) https://newsbeezer.com/switzerlandeng/switzerland-is-a-patriarchal-society-with-authoritarian-structures/
Wonen in klei en cover Beelden door Veerle Elshof
Column Ton Smits, (1970) Kleine narrenspiegel : dag- en nachtvlinders, De Pelgrim, Eindhoven
35
door andere ogen
Colofon Redactie Veerle Elshof
Adres Jacob van Neckstraat 4 8023 XP Zwolle 0625276354 veerleelshof@gmail.com
Uitgave door andere ogen ArtEZ Hogeschool voor de kunsten Postbus 49 6800 AA Arnhem www.artez.nl
Uitgever Caroline Kruit