999999999 stories stories stories storie stories stories stories stories DIRK VAN DE LOCKAND
1 2 3 4 5 6 7 8 9
2
9 STORIES
dirk. schets. kijk. beleef. onderzoek. ontdek. schrijf. bron. colofon. DIRK VAN DE LOCKAND
3
dirk. Koen Adams interviewt Dirk van de Lockand.
Wanneer wist je dat je architect wilde worden?
Ik heb eerst aan de MTS gestudeerd met het idee dat ik technisch tekenaar wilde worden. Vervolgens ben ik doorgestroomd naar het HBO, maar ik kwam er in mijn eerste studiejaar - mede door stages - al vrij snel achter dat het mijn wens niet helemaal vervulde. De ontwerpende factor lag veel meer in mijn straatje en heb daarom besloten om ook een master architectuur te gaan doen. Wat kan je vertellen over jouw drijfveer?
4
Techniek vind ik fantastisch. De ‘engineering’, hoe materialen in elkaar steken en hoe dat allemaal in zijn werk gaat. Maar ik ben ook iemand die veel van zichzelf wilt laten zien, in de dingen die ik ontwerp. Ik denk dat het een raakvlak is tussen techniek en kunst, dat je iets verzint wat ook daadwerkelijk gemaakt wordt en wat mensen kunnen bewonderen. Hoe overtuig je je opdrachtgever/docent van de kracht van je ontwerp? Door zelf overtuigd te zijn van je ontwerp. Ontwerpen is verschrikkelijk moeilijk. Het is dan de kunst om iets wat moeilijk is eenvoudig uit te leggen. Als je dat kan, denk ik dat je al een heel eind komt. Wat is voor jou de belangrijkste opgave binnen de architectuur op dit moment en voor de toekomst? Maatschappelijke, sociale, economische en culturele vraagstukken oplossen met mooie, functionele en efficiënte architectuur. Bij welk bureau zou je het liefst aan de slag gaan met je diploma op zak? Een bureau wat mij altijd is bijgebleven is ORGA Architect uit Nijmegen. Dit is een architectenbureau dat louter ecologische architectuur maakt, wat niet per se mijn passie is, maar wat ik wel interessant vind. Hoe denk jij dat de architectuur er over 50 jaar uitziet? Misschien wel wat aan de saaie kant... We zijn nu heel erg bezig met circulair en duurzaam bouwen en alles draait om energie besparen. Voor BENG heeft dat in ieder geval de gevolgen dat je veel compactere gebouwen gaat krijgen en je altijd moet denken aan de oriëntatie en de bezonning. Dus ik denk dat het heel veel stempelarchitectuur wordt. Maar aan de andere kant worden ook altijd de grenzen opgezocht, wat kan wel en wat kan niet. 9 STORIES
5
Stempel Een gebouw of een ensemble van gebouwen die op herhaaldelijke wijze in een bepaalde ritmiek word(t)(en) getekend en/of gebouwd.
stem·pel
(het/de; o en m; meervoud: stempels)
1 gereedschap met in de onderkant verheven of uitgediepte figuren, waarmee je afdrukken slaat 2 afdruk van een stempel: zijn stempel op iets drukken het door zijn medewerking sterk beïnvloeden 3 soort, slag: een man van de oude stempel met ouderwetse ideeën
DIRK VAN DE LOCKAND
[1]
plaats plaats
[2]
6 [3]
[4]
[5]
held held
gebouw gebouw
materiaal materiaal
inspiratie inspiratie 9 STORIES
NIJMEGEN - Het is een groot dorp. Er hangt een gemoedelijke sfeer. Het is een veelzijdige stad op gebied van cultuur en landschap. Nijmegenaren zijn open-minded en creatief. Ik heb er veel vrienden gemaakt. Het is een vertrouwde omgeving voor een dorpskind als ik. Niet overtuigd? Ga naar de Vierdaagsefeesten. CASA MALAPARTE - Een prachtig gebouw. Eenvoudig en uitdagend. Het geeft een duidelijk antwoord op de context. Fantastische contrasterende rode tinten in groenbruine landschap. THEO MAASSEN - Ongetwijfeld een van de meest interessante persoon die ik ken. Een pessimistische filosoof met optimistische ondertonen. Hij heeft een provocerende mening over de simpele dingen en met gortdroge humor snijdt hij zware onderwerpen aan. Hij zegt wat ik denk maar wat ik niet kan verwoorden. BAKSTEEN - Veelzijdig materiaal. Oneindig veel kleur. Breed toepasbaar. Geeft textuur en vorm. We hebben in Nederland het geluk dat we verdrinken in de klei en baksteen goedkoop en veel kunnen toepassen. ZINTUIGEN - Je zintuigen zijn de directe schakel tussen jou en de rest van de wereld. Je krijgt heel veel prikkels. Je neemt ze waar, je interpreteert ze, je reageert. Filosofisch. Je krijgt interessante nieuwe perspectieven, ingevingen en overtuigingen.
7
schets Een schets van Dirk van de Lockand als persoon, in vijf fascinaties. DIRK VAN DE LOCKAND
kijk. Een informatieve kaart.
_ Compagnietheater _ Frascati 16 De Kleine Komedie
Met Alle Respect 5/6/7/8/12/13/14/15 mei,12/13 november 2012
8
Einde Oefening 23/24/28/28/29/29 december 2013
_ Stadsschouwburg Amsterdam 17 Koninklijk Theater CarrĂŠ Met Alle Respect 28/29/30/31 maart, 8/10 oktober 2012 Vankwaadtoterger 6/7/13/14/17/18/23/24/25 maart, 15/20 april 2017
_ De Balie 2 Melkweg Amsterdam Comedy Festival 28/29 mei 2010
_ Delamar Theater _ Concertgebouw 35 9 STORIES
Hoe vaak heeft Theo Maassen in het afgelopen decennium opgetreden in Amsterdam in een theater met betonnen elementen in de gevel? [6]
9
DIRK VAN DE LOCKAND
10
Wie door het centrum van Amersfoort loopt, ziet onmiddellijk dat zich hier een rijke geschiedenis heeft afgespeeld. Al sinds de middeleeuwen verkreeg deze plaats stadsrechten en daarmee een eigen bestuur. De stad groeide snel in omvang en economie en het duurde niet lang voordat de eerste stadmuren opgebouwd werden. Deze omwalling is tot vandaag de dag een herinnering aan het rijke verleden van Amersfoort. Op een heel ander spectrum, maar niet minder relevant, is Amersfoort minstens zo aantrekkelijk. De stad staat namelijk in de top 20 van leukste studentensteden van Nederland (Elsevier, 2016). Horeca- en culturele voorzieningen krijgen hoge scores van de studenten. Wanneer je dit weetje mengt met de historische context van Amersfoort en daar vervolgens nog een onbebouwd kavel aan toevoegt, heb je het recept voor een interessant architectonisch vraagstuk. Dat vraagstuk is gespecificeerd tot een studentenhotel. Een verzamelcomplex waar studenten een kamer kunnen huren, studeren, sporten en ontspannen. “Eigenlijk is het gewoon een hotel maar dan voor studenten’’, aldus Darla, pr-advisor van The Student Hotel in Amsterdam. ‘’Deze manier van wonen is bedoeld voor studenten die graag comfortabel wonen. Veel internationale studenten voelen zich hier snel thuis omdat je hier gemakkelijk mensen leert kennen in de gemeenschappelijke ruimtes. Ook voor eerstejaarsstudenten is dit een fijne optie. Voor alles is gezorgd en het hotel is van alle gemakken voorzien. Zo kan de student zich focussen op de studie” (Juffermans, 2014). De onbebouwde kavel in kwestie bevindt zich net buiten de binnenstad. Het betreft een driehoekig bouwvlak dat door de locatie veel kwaliteit en potentie heeft, maar wat in de loop der tijd vertroebeld was en niet volledig tot zijn recht benut werd. Dichtbegroeide achtertuinen en opritten voor bewoners van achterliggende huizen voerden hier de boventoon. Het is de perfecte plek voor een nieuw project als deze.
9 STORIES
beleef Een reportage van een gebouwontwerp door Dirk van de Lockand.
03. MORFOLOGIE
+
Morfologie Dirk van de Lockand
KO
DARKO
11
[7]
Morfologie Zonnehof en directe omgeving
DIRK VAN DE LOCKAND
[8]
12
[9]
[10]
9 STORIES
Het eindresultaat is een bouwwerk dat gekneed is door de omgeving, maar wel een stoer eigenzinnig randje heeft.
Nu is er zo’n studentenhotel ontworpen en de uitwerking heeft een paar interessante invalshoeken. Het is genaamd ‘De Drietand’ en deze keuze is vrij snel duidelijk wanneer men het gebouw aanschouwt. Een Kashba-achtig bouwwerk van roodbruin metselwerk met spannende daklijnen en niveauverschillen accentueert de driehoekige kavel. Deze driehoek is overduidelijk een uitgangspunt geweest voor het stedenbouwkundige ontwerp. Op elke hoek schiet de daklijn de lucht in, wijzend naar omringende gebouwen. Het gebouw is een schakel tussen de bestaande context en wurmt zich – zonder aantasting aan de omgeving – in de grond. Het respect naar de omgeving is tevens terug te zien aan het feit dat er geen enkele boom is gekapt op het grondgebied. De muren verspringen en zigzaggen om de bomen heen. Het hoogtepunt hiervan is - ironisch gezien - een boom die lager staat dan het maaiveld. Precies in het midden van de kavel, in een binnentuin, staat een Robinia in volle glorie. De centrale boom wordt op deze manier uitgelicht, is het centrum van de binnentuin waar de studenten en omwonenden buiten kunnen zitten en staat symbool voor het ontwerp in zijn geheel. Het eindresultaat is een bouwwerk dat gekneed is door de omgeving, maar wel een stoer eigenzinnig randje heeft. De roodbruine baksteen en verspringende daklijnen sluiten aan op de omgeving, maar met een modern jasje wat het ontwerp een unieke toevoeging maakt. Het bouwwerk wordt opgeknipt door een prominente fiets- en wandelroute die dwars door het geheel loopt. Deze route verbindt de centrale fietsenstalling met de noordelijke Spoorstraat en de zuidelijke Vlasakkerweg. Door deze routing is een efficiënte en veilige doorstroom mogelijk naar de meest gebruikte functies van de studenten, namelijk de hogescholen en de gezondheid- en sportfuncties. Zoals voorheen vermeld heeft het plan niveauverschillen. Vier maar liefst, zoals in doorsnedes te zien is. Deze niveauverschillen zijn de uitkomst van de stedenbouwkundige analyse die van tevoren gedaan is. Door het niveau (en daarmee het gebouw op enkele plekken) te verlagen in het maaiveld ontstaan er interessante zichtlijnen en hoogteverschillen die aansluiten op de stedenbouwkundige context. Hierdoor krijgt de gebruiker een veilig gevoel en raakt het niet gedesoriënteerd tussen alle bakstenen. Want die zijn er in overvloed. Het metselwerk loopt door tot de dakrand, en verder. De schuinen, beloopbare daken bestaan ook volledig uit baksteen. Maar ook glaspartijen in de gevel vouwen zich om de dakrand en gaan daar verder als daklichten. Zo worden dieper gelegen ruimtes ook voorzien van voldoende daglicht.
DIRK VAN DE LOCKAND
13
Deze ruimtes vervullen immers de belangrijkste functie van het gebouw: onderdak bieden aan studenten om te wonen en werken. Het complex bestaat uit 15 aparte studio’s van 24 tot 36 vierkante meter. Daarnaast is er een gemeenschappelijke keuken en wasen doucheruimte. Buiten is er een fietsenstalling en een terras. Dit terras strekt zich uit over het gehele plan. De daken zijn beloopbaar en vormen door kruisende lijnen leuke zitplekjes en uitkijkjes door de straten van Amersfoort. Dit sluit goed aan bij de vrije geest dat het gebouw uitstraalt en weerspiegelt het karakter van de ‘typische’ student. Kortom: het programma en de context zijn bijeen gebracht in een architectonisch ontwerp en past op logische wijze in de omgeving. Het ontwerp is zodanig gematerialiseerd dat de massa, de verschijningsvorm en textuur passen bij de uitgangspunten. Door de herinrichting van het maaiveld op het binnenplein heeft het gebouw een extra interessante dimensie.
14
[12]
9 STORIES
[11]
15
DIRK VAN DE LOCKAND
onder Een researchartikel over de uitgangspunten van ecologisch bouwen.
16
5
Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten van ecologische architectuur?
9 STORIES
rzoek. Als architecten het hebben over ecologisch bouwen, dan ontkomen ze er niet aan de term duurzaam te gebruiken. Duurzaamheid is de laatste jaren een veelgebruikt begrip geworden. Steeds meer mensen raken ervan overtuigd dat ze een verantwoordelijkheid hebben op het gebied van milieu en de gezondheid van de aarde. Het is inmiddels allang geen trend meer, maar een ‘must’ (Digitale etalages, z.d.) [13]. Duurzaamheid staat in veel facetten van de maatschappij hoog in het vaandel, zo ook in de bouwbranche.
Duurzaam? Ecologisch? Het is overigens goed om van tevoren op te merken dat duurzaamheid niet alleen een veelgebruikt begrip is, maar ook een ‘container-begrip’. In het Engels hebben ze het over ‘durable’ en ‘sustainable’. ‘Durability’ doet uitspraak over de levensduur van materialen ongeacht wat de impact op het milieu is. Want een materiaal wat lang meegaat kan tegelijkertijd heel slecht zijn door het vrijkomen van schadelijke stoffen tijdens productie, gebruik of sloop. ‘Sustainability’ zegt daarentegen juist iets over de milieuvriendelijkheid van een materiaal. Hernieuwbare bronnen en hergebruik zijn daarbij belangrijke factoren. Daarnaast is het ook belangrijk waar het materiaal van gemaakt is. Deze twee termen worden in Nederland beide vertaald naar duurzaam en daardoor ook veel door elkaar gebruikt (Bruggink, 2017) [14]. Wanneer daar begrippen als energiezuinig, ecologisch en biologisch bij komen, kan het verhaal rondom duurzaamheid nogal verwarrend worden. In feite zijn al deze termen bouwmethodes die ieder een eigen mate van duurzaamheid hebben. De een meer dan de ander zoals te zien is in figuur 15. Er is op dit moment veel aandacht voor energiezuinig bouwen, omdat het eenvoudig toe te passen is. Er komen geen dramatische maatregelen aan te pas, maar door bepaalde technieken en installaties wordt het gebouw al energiezuiniger. Ecologisch bouwen gaat een paar stappen verder: integraal ontwerpen is hier de hoofdzaak. Er wordt gestreefd naar energieneutraliteit en daarnaast is ook de materialisering en haar levenscyclus essentieel: meer natuurlijke (herbruikbare/recyclebare) materialen, lokaal gewonnen en weinig bewerkt. De materialen die toegepast worden in een gebouw, de winning van die materialen, het energiegebruik, hergebruik van materialen of het terugbrengen in de natuurlijke kringloop (afbreekbare stoffen) mogen geen negatieve gevolgen voor het milieu hebben in de denkwijze van ecologisch bouwen (Bruggink, 2017) [14]. Kortom: wanneer de ecologische effecten de boventoon voeren in het hele proces van ontwerp tot oplevering spreken we van ecologische architectuur.
DIRK VAN DE LOCKAND
17
[15]
Verantwoord bouwen Duurzame architectuur is geen holle trend, maar een noodzaak en een oplossing voor steeds groter wordende problemen, want de grondstoffen van de aarde raken langzamerhand op (zie toelichtend kader). “De meest duurzame vorm van architectuur is stoppen met bouwen”, vindt architect Dirk van Gestel. “Want elke verbouwing vraagt wat van de aarde: 60% van al het verkeer op de weg is bouw-gerelateerd (vervoer van bouwvakkers, architecten, materialen, etc.).” (Digitale Etalages, z.d.) [13].
18
Integraal ontwerpen Integraal ontwerpen is onmisbaar bij ecologische architectuur en alle partijen in het bouwproces hebben hiermee te maken. De architect heeft de verantwoordelijkheid om weloverwogen materiaalkeuzes te maken en deze effectief en creatief toe te passen. Technische adviseurs hebben een aandeel in de energiezuinigheid van het gebouw en de aannemer moet het uiteindelijk allemaal echt bouwen. Het verschil met traditioneel bouwen is dat de betrokken partijen vanaf het beginstadium al samen moeten werken en vroeg essentiële keuzes moeten maken. In de Nederlandse wetgeving zijn concrete regels opgesteld om de ambities uit het Klimaatakkoord te realiseren. Het BouwBesluit is de minimale eis waaraan gebouwen moeten voldoen, maar tegenwoordig zijn er meer richtlijnen in het leven geroepen zoals Inspectiecertificaat Zonnewoning en BENG en duurzaamheidskeurmerken zoals BREEAM en FSC (zie figuur 2 en 3).
[16]
[17] 9 STORIES
toelichtend kader
+
Het energieverbruik groeit wereldwijd sterk. ‘’De laatste 45 jaar verdrievoudigde dit totale verbruik ruim’’ (BOOM-SI, 2017) [18]. Dit heeft veel invloed op verschillende internationale aspecten. Milieueffecten en klimaatverandering door CO2-emissies, toenemende spanningen als gevolg van het inzetten van energiebronnen voor politieke redenen en andere maatschappelijke opzichten. Voorzieningszekerheid Er wordt op mondiaal niveau gekeken naar de energievoorraden in relatie tot het verbruik ervan en dat ziet er met het oog op de toekomst niet voor iedereen rooskleurig uit. Geografisch gezien zijn energiebronnen niet gelijkmatig verdeeld. ‘’Op wereldschaal is op kortere termijn niet zozeer schaarste aan energie een probleem maar de verkrijgbaarheid van die energie’’ (BOOM-SI, 2017) [18].
Milieuaantasting Op de lange termijn, echter, zal schaarste aan energiebronnen wel een groot probleem vormen. Het huidige gebruik van fossiele brandstoffen en de emissies van broeikasgassen heeft wereldwijd ingrijpende consequenties voor het milieu. Bodemdaling in Groningen is een zeer actueel gevolg van aardgaswinning. Daarnaast zijn transport van olie en productie van elektriciteit ernstige milieuverontreinigers, om nog maar te zwijgen over radioactief afval door kernenergie. ‘’De algemene verwachting is dat het totale wereldenergieverbruik de komende decennia nog zal toenemen, evenals de emissie van CO2’’ (BP, 2018) [19]. Deze toegenomen uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt problemen ten aanzien van het klimaat. Daarom is er eind 2015 in Parijs een Conference of Parties (CoP) gehouden wat een nieuw Klimaatakkoord heeft opgeleverd. 195 landen doen hieraan mee en streven hiermee om de temperatuur met ruim minder (1,5°C) dan 2°C te laten stijgen ten opzichte van de temperatuur van voor de industriële revolutie.
DIRK VAN DE LOCKAND
19
+
Voorraaduitputting Een derde argument om ons energieverbruik aan te passen is de voorraad van olie en gas. Deze zijn beperkt. Uit recent onderzoek (BP, 2018) [19] blijkt dat de mondiale reserves van aardolie en aardgas nog genoeg zijn om nog maar 50 jaar vooruit te kunnen. Kortom, er moet fors ingegrepen worden op het (mondiaal) stijgende fossiele energieverbruik, anders zal deze blijven stijgen. De Rijksoverheid is op de hoogte van de ernst van de situatie. En er zijn allerlei partijen uit de bouw die samen het Lente-Akkoord van 2008 hebben ondertekend, zoals VROM, NVB en Bouwend Nederland. Dit Lente-Akkoord is een onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid, wat ontstaan is uit verschillende internationale afspraken.
20
Verdragen, prestatierichtlijnen en normen Dit heeft er in Europa voor gezorgd dat onder andere de Energy Performance of Buildings Derective (EPBD) tot leven is geroepen. Deze EU-richtlijn (in het Nederlands: Richtlijn energieprestatie van gebouwen) is gericht op het minderen van het energieverbruik van de bouwsector, welke 40% (en stijgende) is van het totale energieverbruik in Europa. Zoals ook opgemerkt wordt in de EPBD-richtlijn dient het energieverbruik bij gebouwen te minderen en zal ook het gebruik van hernieuwbare bronnen een belangrijke maatregel zijn bij het reduceren van de CO2-emissies en het doen dalen van de energieafhankelijkheid (Europese Unie, 2010) [20].
toelichtend kader
9 STORIES
De noodzaak van een duurzamere maatschappij is dus bekend, en ecologisch bouwen is daar een mooi antwoord op. Maar wat zijn nu precies de belangrijkste uitgangspunten van deze vooruitstrevende ontwerp- en bouwmethode? Duurzame materialen Allereerst is het gebruik van (natuurlijke) duurzame bouwmaterialen essentieel voor ecologische architectuur. Duurzame materialen zijn producten die de schade aan de natuur zoveel mogelijk beperken. Een voorbeeld hiervan zijn hernieuwbare materialen. Dit zijn grondstoffen die binnen een afzienbaar tijdsbestek door natuurlijke aanwas of teelt opnieuw beschikbaar komen. Recyclebare materialen kunnen na toepassing in een gebouw weer opnieuw gebruikt kunnen worden voor andere gebouwen of doeleinden. “Of materiaal duurzaam is, is niet alleen af te leiden aan het eindproduct”, zegt architect Dirk van Gestel. “Mensen vergeten dat dat slechts een onderdeel van het hele proces is. Ook de winning, transport en bewerkingsfase kosten enorm veel energie. Te veel energieverbruik maakt het materiaal dus niet meer zo duurzaam als het lijkt. Vroeger was architectuur veel duurzamer, alleen al omdat materialen uit de buurt kwamen. Voor bakstenen gingen architecten naar de lokale fabriek, vervoersenergie was er vrijwel niet.” (Digitale etalages, sd) [21]. Opwekken duurzame energie De materialen in het gebouw mogen geen negatieve invloed hebben op het milieu. De energie die er wordt gebruikt moet ook zo zuinig mogelijk worden opgewekt en zo efficiënt mogelijk worden benut. Een energieneutraal huis gebruikt net zo veel energie als dat het opwekt en dat is mogelijk door een laag energiegebruik en opwekking van duurzame energie, bijvoorbeeld zonne-energie, wind, aardwarmte, hout of biogas (Milieu Centraal, sd) [22]. Fossiele energiebronnen worden niet gebruikt. Passiefhuis detaillering Om het energiegebruik zo laag mogelijk te houden is alleen duurzaam opwekken niet voldoende. Warmte die opgewekt wordt door installaties moet binnen blijven en dat is alleen te realiseren met zorgvuldige bouwkundige detaillering. In deze zogenaamde passiefhuizen wordt altijd een zeer goede isolatieschil toegepast, HR++ of triple glas geplaatst, en worden naden en kieren helemaal afgedicht waardoor er geen warmte kan ontsnappen (Milieu Centraal, sd) [22]. Oriëntatie en PZE Door het gebouw op het zuiden te oriënteren kan het optimaal gebruik maken van passieve zonne-energie. Binnenruimtes worden opgewarmd door instraling van de zon door de ruiten en er hoeft daardoor niet extra energie opgewekt te worden. Door het toepassen van bouwkundige overstekken wordt de warme zon in de zomer buiten gehouden terwijl de laagstaande zon in de winter wel naar binnen schijnt. Groendak Een groendak kent veel voordelen, ook op ecologisch gebied. Ten eerste verhoogt een groendak de biodiversiteit. De Sedums, kruiden, grassen of waardplanten die in een groendak verwerkt zitten stimuleren de leefomgeving van vogels, vlinders en insecten. Ook absorbeert het regenwater door waterbuffering in de planten, substraat en drainage. Dit ontlast het riool en zorgt voor een stabielere grondwaterstand. En bovendien zorgt het voor luchtzuivering. De planten van een groendak filteren fijnstof uit de lucht en zetten CO2 om in zuurstof (Sempergreen, 2019) [23]. DIRK VAN DE LOCKAND
21
22
[24]
ontdek. ontdek Een boekrecensie.
9 STORIES
Wereldwijd gaan steden steeds minder efficiënt om met de beschikbare ruimte. Ruimte wordt niet optimaal ingericht en daardoor wordt ruimte steeds schaarser. Er moet niet alleen compacter gebouwd worden, maar ook compacter geleefd. Architect en hoogleraar Rudy Uytenhaak verrichtte onderzoek naar de dichtheden van de gebouwde omgeving en naar de verschillende manieren waarop voldoende ruimtelijke compensatie voor de bereikte dichtheid geboden kan worden. Dit onderzoek heeft geleid tot een aantal concrete maatregelen en voorstellen. De eerste indruk van het boek is sterk. Er wordt diep ingegaan op de onderzoeken en de noodzaak ervan, en door het begrijpelijke taalgebruik, kraakheldere uiteenzettingen en boeiende visualisaties is dit goed te volgen. Daarnaast vergroot het de geloofwaardigheid van de schrijver. De uitkomsten van de onderzoeken worden versterkt door o.a. grafieken, foto’s, plattegronden en maatregelen wat het boek zowel inhoudelijk als grafisch gezien erg aantrekkelijk maakt. De maatregelen voor een compacte leefomgeving worden door middel van casussen onderbouwd en uitgebeeld in ‘ideale’ plattegronden en doorsnedes van woongebouwen van eigen hand en andere architecten. Dit maakt het extra interessant voor planologen, stedenbouwkundigen, architecten en studenten in deze verschillende ontwerpdisciplines. Ook stelt de website Steden vol Ruimte stedenbouwkundigen en architecten in staat de methode van Uytenhaak zelf in de ontwerppraktijk toe te passen. Ondanks dat de inhoud van het boek op onderzoek gebaseerd is, heeft de schrijver een filosofische kijk op het onderwerp. Zo worden steden in het voorwoord omschreven als ‘’de musea en theaters van het dagelijks leven, waarin we beleven wat mensen in de breedte van hun leven bezighoudt’’. Op deze manier wordt er afgetrapt met een bedachtzaam motief wat vervolgens met hele praktische oplossingen wordt beantwoord en het boek een fysieke en mentale invalshoek geeft. Uiteindelijk wordt er afgesloten met een aantal zogenaamde ontwerpregels omtrent daglicht en uitzicht en het effect ervan op de mens, waardoor deze fysieke en mentale invalshoeken bij elkaar komen en de cirkel rond maken.
k..
Steden vol Ruimte is een interessant boek voor stedenbouwkundigen, architecten en andere specialisten uit de bouwwereld, omdat de uitkomsten van dichtheidsonderzoeken en ontwerp- en bouwmethodes inspelen op een actueel vraagstuk en direct toe te passen zijn op eigen projecten.
Rudy Uytenhaak (2009). Steden vol ruimte. Kwaliteiten van dichtheid. Uitgeverij 010, Rotterdam. ISBN 9789064506697.
DIRK VAN DE LOCKAND
23
Bijna een jaar geleden begon ik met twaalf anderen aan het eerste jaar van de bouwacademie. Een veelzijdig groepje met veel verschillende karakters, maar allemaal net zo ambitieus en gedreven als de ander. In de ontwerplabs op vrijdag gierde de adrenaline door ons lijf. Spannend, maar ook uitputtend. Maar de week was nog niet voorbij. Zaterdagochtend werden we weer op school verwacht en stonden er twee andere docenten klaar met hun eigen verhaal en expertise. Vaak interessant, soms langdradig, maar sowieso een wereld van verschil met de dag ervoor. Daar komt nog bij dat de meesten wel van een biertje houden op vrijdagavond. Kortom: de zaterdag konden we wel een oppepper gebruiken.
24
Een half jaar geleden stonden ik en mijn klasgenoten in de startblokken voor een nieuw zaterdagvak. Documenteren. Vakinhoudelijk wist ik redelijk goed wat me te wachten stond, maar over de docente had ik nog niks vernomen behalve haar naam. Caroline. De zaterdag van het eerste college was ik aan de late kant en haar eerste indruk van mij zou dus niet heel positief zijn. Voorzichtig liep ik naar binnen en zag tot mijn verbazing dat Caroline er ook nog niet was. Ik liep naar mijn stoel maar voordat ik kon gaan zitten kwam ze chaotisch binnenvliegen, gepaard met hele verhalen over haar reis hier naartoe, de concierge, en haar man. Binnen vijf minuten kenden we haar al beter dan elke andere docent. Lekker informeel! Vervolgens begint het gestoei met de computer en het toetsenbord. ‘‘Ik ben niet goed met die dingen’’. Iedereen moet lachen. Niet om haar, maar om haar sarcastische humor en zelfspot. Met diezelfde toon zet ze haar college voort. En we leren ook nog eens wat!
9 STORIES
sc
chrijf schrijf Een column.
Gedurende het afgelopen half jaar heb je ons in een hoog tempo veel kunnen bijbrengen over teksten schrijven, bronvermelding, grafisch ontwerpen en lezen. Niet mijn meest favoriete bezigheden, maar je hebt ze wel veel leuker gemaakt voor me. Hoe persoonlijk betrokken je was bij ons en hoe je altijd lekker je eigen ding deed. Ik ben niet de meest spraakzame persoon en meestal erg rustig en introvert, maar daarom lijkt mij dit een uitgelezen kans om te laten weten dat ik erg genoten heb van je colleges. Ook al leek dat soms niet zo van de buitenkant. Bedankt Caroline!
DIRK VAN DE LOCKAND
25
bron. De bronnenlijst.
26
[1] Roland Zimmermans, ‘‘Nijmegen Waalkade stadsgezicht’’, z.d. [Foto]. https://www.werkaandemuur.nl/nl/werk/Nijmegen-Waalkade-stadsgezicht/292896/94 (4 februari 2019). [2] Architectenwerk, ‘‘Casa Malaparte’’, juni 2007 [Foto]. https://www.architectenwerk.nl/architectenpraktijk02/Casa_Malaparte (4 februari 2019). [3] Krijn van Noordwijk, ‘‘Portret Theo Maassen’’, z.d. [Foto]. https://hazazah.nl/project/comedy-train/ (4 februari 2019). [4] Admun Studio, ‘‘Cloaked in Bricks’’, 2015 [Foto]. https://architizer.com/projects/cloaked-inbricks/ (4 februari 2019). [5] Dorian Legret, ‘‘Wopal’’, oktober 2016 [Illustratie]. https://dorianlegret.tumblr.com/ post/151901761248/wopal-by-dorian-legret-instagram-facebook-buy (4 februari 2019). [6] Cabaretinfo, ‘‘Theo Maassen’’, 2019. https://www.cabaretinfo.nl/artist/all_old_ gigs/30884/Theo_Maassen (18 februari 2019). [7] Morfologie stedenbouw Amersfoort. Dirk van de Lockand. [8] Uitgangspunten ontwerp De Drietand. Dirk van de Lockand. [9] 3D-impressie De Drietand. Dirk van de Lockand. [10] Stedenbouwkundige uitgangspunten ontwerp De Drietand. Dirk van de Lockand. [11] 3D-impressie De Drietand. Dirk van de Lockand.
9 STORIES
[12] Doorsnede straatprofiel De Drietand. Dirk van de Lockand. [13] Digitale Etalages, ‘‘Duurzame architectuur’’, z.d. http://www.digitaleetalages.nl/the ma/ design-en-kunst/duurzame-architectuur.html (9 maart 2019). [14] Bruggink, Daan, ‘‘Wat doet ecologisch bouwen met de architectuur?’’, De Architect, 2017. https://www.dearchitect.nl/architectuur/blog/2011/04/wat-doet-ecologisch-bou wen-met-de-architectuur-10198200 (9 maart 2019). [15] ORGA Architect, ‘‘Cradle 2 Cradle’’, z.d. [Illustratie]. http://www.bioarchitectuur.nl/ minimaalbouwen2 (10 maart 2019). [16] BREEAM, ‘‘Keurmerken’’, z.d. [Illustratie]. https://www.breeam.nl/keurmerken (10 maart 2019). [17] FSC, ‘‘Forests For All Forever’’, 2015 [Illustratie]. http://www.fsc.nl/preview.jaarover zicht2015-fsc-nederland.a-2179.pdf (10 maart 2019). [18] BOOM-SI, ‘‘Energievademecum’’, BOOM-SI, 2017. https://klimapedia.nl/wp-content/ uploads/2014/07/Energievademecum-2017-5.10.pdf (9 maart 2019). [19] BP, ‘‘Statistical Review of World Energy, juni 2018. https://www.bp.com/content/ dam/bp/ business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/ bp-stats-review2018-full-report.pdf (9 maart 2019). [20] Europese Unie, ‘‘Herziening EPBD richtlijn (2010/31/EU)’’, 2010. https://www.rvo.nl/ sites/default/ les/ bijlagen/Herziening%20EPBD%20richtlijn%202010%2031%20EU. pdf (9 maart 2019). [21] Digitale Etalages, ‘‘Duurzame bouwmaterialen’’, z.d. http://www.digitaleetalages. nl/thema/design-en-kunst/duurzame-architectuur/duurzame-bouwmaterialen.html (9 maart 2019). [22] Milieu Centraal, ‘‘Energieneutrale woning’’, z.d. https://www.milieucentraal.nl/ener gie-besparen/energiezuinig-huis/energieneutrale-woning/ (10 maart 2019). [23] Sempergreen, ‘‘Voordelen groendak’’, 2019. https://www.sempergreen.com/nl/op lossingen/groene-daken/voordelen-groendak (10 maart 2019). [24] Rudy Uytenhaak, ‘‘Steden vol Ruimte’’, 2009 [Illustratie]. http://stedenvolruimte.uytenhaak.nl/inhoudsopgave.html (14 april 2019). DIRK VAN DE LOCKAND
27
+ 9 STORIES DIRK VAN DE LOCKAND ACADEMIE VAN BOUWKUNST 2019