Analyse #68 - Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

Dit is een commerciële uitgave van European Media Partner bij deze krant.

Nr. 68 Oktober 2020

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie EUROPEAN

Lees meer interessante artikelen op analysenederland.nl

MEDIA PARTNER

Nederland innoveert volop Hoe staan IT-veiligheid, de maakindustrie en het onderwijs ervoor?

Cyber Security Raad:

Onze digitale kwetsbaarheid is groot. Zorg ervoor dat de cyberveiligheid op orde is.

Lees meer op pagina 10

Interview | Guido van Dinther:

Niks doen op het gebied van digitalisering is geen optie’ Bijna 1 op de 3 bedrijven in de maakindustrie loopt achter op het gebied van digitalisering en innovatie.

Lees meer op pagina 19

Interview | Loth van Veen:

‘De perfecte studiekeuze bestaat niet’ “43 procent van de jongeren geeft aan dat ze hun ouders als belangrijke raadgever zien, dus daar ligt ook een hele mooie rol voor de ouders.”

Lees meer op pagina 26

IT-veiligheid:

Zo maak je je organisatie cyberveilig Cyberveiligheid heeft niet maar te maken met aanvallers met kwade intenties, maar heeft ook te maken met wat er door toeval gebeurt.

Lees meer op pagina 6

DATALEK: MELDEN OF NIET?

Weet wat je te doen staat. Zo beperk je altijd schade. Download het datalek stroomschema van Perfect Day. Cyber & data security voor het mkb.

Download het stroomschema

www.perfectday.nl

2

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

IN DE PUBLICATIE Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie 4. Voorwoord: Hans de Jong en Pieter-Jaap Aalbersberg 6. Zo maak je je organisatie cyberveilig 7. Veilig communiceren met een klantportaal 10. Profiel: Lokke Moerel, Joost Farwerck en Henk van Essen

17. Artificial Intelligence hebben we in de toekomst nodig 20. Voorwoord: Ria van ’t Klooster 22. Een kansrijke schoolomgeving, een kans rijke toekomst 26. Profiel: Loth van Veen

presenteert ANALYSE. Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie. In deze drie branches vinden enorm veel innovaties plaats, die we in deze editie aan de kaak zullen stellen.

COVID-19 crisis bij veel bedrijven geleid tot een snelle digitaliseringsslag, maar dit bracht ook gevaren met zich mee.

Bij veel bedrijven, vooral in het MKB, was de beveiliging van het bedrijfsnetwerk namelijk nog niet helemaal in orde. Zo zijn velen zich nog niet bewust van het feit dat cybercriminelen ook hun bedrijfsdata interessant vinden en kunnen inzetten om phishing-mails te verzenden. Voorzichtigheid en vooral het creëren van dit bewustzijn zijn dus van groot belang.

ANALYSENEDERLAND.NL Traditionele maakindustrie wordt steeds slimmer Binnenkort krijgen bedrijven in de maakindustrie een totaal andere relatie met klanten.

PROFIELEN IN DEZE PUBLICATIE

ANALYSE. European Media Partner

ANALYSENEDERLAND.NL Digitalisering: daar waar het iets toevoegt Dankzij digitalisering kunnen leraren het kind straks beter helpen dan nu het geval is.

Kinderen kunnen zelfstandig oefenen.

EXCLUSIEF VOOR HET WEB

we ons ook op educatie.

Het onderwijs heeft een zware tijd achter de rug en nog steeds wordt een groot deel van het hoger onderwijs op afstand aangeboden. Welke innovaties vinden er plaats bij hogescholen, universiteiten en in het volwassenonderwijs?

Als laatste richten

Zo heeft de

onder andere over met Lokke Moerel, Henk van Essen en Joost Farwerck, allen raadslid van de Cyber Security Raad. Volgens hen is Nederland een van de meest gedigitaliseerde economieën ter wereld, maar onze cyberweerbaarheid is nog niet overal toereikend, waardoor ons land kwetsbaar is.

We spreken hier

aan de orde van de dag in de Maakindustrie. De sector wordt steeds bewuster van het feit dat ze continu data verzamelen en begint hier dan ook gebruik van te maken. Met de komst van product life cycle management, predictive maintenance en slimme machines wordt de maakindustrie steeds efficiënter.

naar een ander onderwerp dat momenteel speelt binnen het onderwijs, namelijk ventilatie. Met de komst van het coronavirus werden we nogmaals gewezen op het belang van goede ventilatie om virussen en bacteriën buiten de deur te houden. Daarnaast is een goed binnenklimaat ook goed voor de concentratie. Een win-win dus.

Ook kijken we

meer wilt weten over het beveiligen van uw digitale systemen, ontwikkelingen in de maakindustrie of de laatste trends op het gebied van scholing, bij deze campagne bent u aan het juiste adres.

Pieter-Jaap Aalbersberg Covoorzitter van de Cyber Security Raad

Hans de Jong Covoorzitter van de Cyber Security Raad

Lokke Moerel Professor Global ICT Law, Universiteit van Tilburg

Marco Roos Manager engineering bij Demaco

Ria van ’t Klooster Directeur NRTO

Loth van Veen Co-auteur Coach je kind

Bekijk exclusieve films en video's op onze campagne website.

Of u nou

Wij wensen u veel leesplezier!

Op onze campagne website vindt u nog veel meer interessante artikelen en interviews.

Digitalisering is ook

alle informatie omtrent de COVID-19 maatregelen in deze bijlage was actueel op het moment van drukken.

Disclaimer

European Media Partner Wij maken online en print campagnes met waardevolle, interessante content die gedistribueerd worden naar relevante doelgroepen om de business van onze klanten te laten groeien. Onze branded content en native advertising oplossingen zetten jouw verhaal op de eerste plaats.

Uitgegeven door: European Media Partner Nederland B.V Keizersgracht 424 NL-1016 GC Amsterdam

ANALYSE #68

Campagne Managers: Benjamin Stoop, Adwitya Terwarie & Henk Moeskops Managing Director: Amanda Ghidoni Redactie: Marjon Kruize, Féline van der Linde Graphic Design: Charlotte Hovenier Tekst: Eoin Hennekam, Jerry Huinder, Marjon Kruize, Féline van der Linde & Hugo Schrameyer Coverfoto: Pixabay

Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen.

Web: www.europeanmediapartner.com

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

Gedistribueerd met: Het Financieele Dagblad 2020 Drukkerij: RODI Rotatiedruk

Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

Email: nl@europeanmediapartner.com redactie@europeanmediapartner.com

Tel: +31 20 808 82 00

ADVERTENTIE

Wij brengen jouw merk naar de juiste doelgroep Het is onze missie om jouw merk als marktleider neer te zetten in de meeste gerespecteerde distributiekanalen. Wij zorgen dat je boodschap jouw doelgroep bereikt en een impact op hen heeft.

Meer weten? www.europeanmediapartner.com

OMRON - Partner Content Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

3

analysenederland.nl

Innovatie staat bij OMRON centraal Partner Content OMRON

OMRON Industrial Automation is er voor en door de industrie. Niet alleen maken zij producten, maar leveren zij ook oplossingen voor de industrie. Het van oorsprong Japans bedrijf behoort tot de meest innovatieve bedrijven van de wereld, met maar liefst 10.000 patenten. OMRON biedt een totaal oplossing aan de industrie met speciale aandacht voor innovatie, automatisatie en robotisering.

“Van ontwikkeling tot aan distributie van een product, OMRON kan voor het gehele proces zorgen”, vertelt Fernando Vaquerizo Obispo, European Fixed and Cobots Product Marketing Manager bij OMRON. “OMRON geeft een flexibele oplossing voor de steeds veranderde vraag van de markt. Wij leveren niet alleen producten voor klanten, zoals fabrieken, maar we maken ook de producten zelf. En dat brengt de nodige uitdagingen met zich mee, want de markt veranderd heel snel.”

Het proces van wens naar product moet dus sneller, gaat Vaquerizo Obispo verder. “Dat betekent dat je gaat kijken naar waar het sneller kan. OMRON werkt dan ook met de meest innovatieve en geautomatiseerde processen en robots. Door middel van automatisatie en het gebruik van robots en cobots (samenwerking tussen mens en robot) maken we het productieproces efficiënter. Bedrijven moeten hun processen automatiseren en robotiseren om te kunnen blijven concurreren in een industrie die snel veranderd.”

En ze moeten zich meer dan ooit realiseren voor welke uitdagingen zij staan, aldus Vaquerizo Obispo. “En zich afvragen hoe zij hier mee kunnen omgaan, bijvoorbeeld met robots

of cobots. Zeker voor kleine bedrijven kan een investering in een cobot een grote afweging zijn, maar als dit hun productieproces versneld en zorgt voor een kwaliteitsverbetering kan dit op termijn veel opleveren.”

“We kunnen niet om de automatisering en robotisering van processen heen. Betekent dit ook dat er velen banen van mensen verloren zullen gaan, is een vraag die ik veel met klanten bespreek. Ten tijde van de industriële revolutie klaagden de mensen over de auto’s die de paarden vervingen. Van het voeren van paarden hadden zij nu ineens een benzinestation nodig voor hun auto. Deze transitie verliep op een natuurlijk manier en dat zal nu ook weer het geval zijn. Voor veel bedrijven zal innoveren de enige optie zijn om te overleven.”

“Er wordt, in de toekomst, een grote personeelsschaarste verwacht. Taken die zich constant herhalen kunnen een gevaar met zich meebrengen en vragen om een grotere inspanning.”, vertelt Rob Verbeek, Manager Marketing Benelux bij OMRON. “Door de inzet van robotica geef je de werknemer de mogelijkheid zich te ontwikkelen en in te zetten in creatievere banen”, vervolgt Verbeek. “Van honderd man naar vijftig man personeel betekent minder arbeidskosten, maar vergt tegelijkertijd ook kennis van de vijftig man om te kunnen werken met robots”, gaat Vaquerizo Obispo verder. “Er vallen dus banen weg, maar zullen tegelijkertijd ook veranderen in de industrie.

Veilig kunnen samenwerken tussen mens en robot is nodig om te kunnen blijven innoveren. Het is aan ons de taak om de robots op een gemakkelijke manier te introduceren, zodat iedereen klant en eindgebruiker hiervan kan profiteren.”

Veilig, flexibel en efficiënt geautomatiseerd lassen met AWL-Techniek en OMRON “Klaar zijn voor de toekomst is het spel tussen datgeen wat niet zal veranderen en hetgeen wat nog niet zichtbaar is. Het is de kracht om met een hogere productiviteit uit deze crisis te komen”, aldus Thomas Modderkolk, Business Development manager bij AWL. “Een sterke verbinding zoeken met globale partners is daarbij cruciaal.”

AWL en OMRON hebben daarom de handen ineengeslagen en de eerste echte volwassen oplossing in de markt voor cobot lassen geïntroduceerd: Qube. Er is namelijk een groot tekort aan lasexpertise in de industrie. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar flexibele en veilige lasmachines die ook geschikt zijn voor kleinere series. AWL, gespecialiseerd in lasertoepassingen en robotisering, en OMRON, wereldwijd marktleider op het gebied van industriële automatisering, maken het met hun Qube -cobot lascel- mogelijk voor bedrijven om geautomatiseerd kleine series te lassen met korte omsteltijden en stelt mens en machine in staat om op een veilige

“De markt vraagt om sneller en flexibeler schakelen, meer partnerschap en inspelen op hetgeen wat we nog niet zien.” AWL acteert daarin als machinebouwer proactief. “Een machine die voor product A wordt gebruikt moet misschien later kunnen worden ingezet voor product B. Qube, met de geïntegreerde cobot, maakt deze strategie mogelijk, waarbij veiligheid te allen tijde wordt gegarandeerd. AWL en OMRON brengen het veilig, efficiënt en flexibel lassen door een cobot daarmee naar een hoger, volwassen niveau.”

“Met OMRON reageren wij proactief en wachten we niet af” MDE Automation is een machinebouwer in de breedste zin van het woord. Zij bouwen machines, geheel in eigen huis, voor onder andere de levensmiddelenindustrie en groen sector met vaak hightech oplossingen, waarbij de integratie van camera’s, robots, big data en AI hen niet vreemd is.

“Van A tot Z kunnen wij een productielijn verzorgen”, vertelt Edwin Denissen, Managing Director van MDE Automation. “De wereld van industriële automatisering is continu in verandering. Hiervoor werken wij samen met OMRON. Niet alleen zijn zij in staat om het hele assortiment van input, logic en output te leveren, de nauwe samenwerking zorgt er ook voor dat we tot aan R&D betrokken zijn bij de productontwikkeling. Zo zijn

industrial.omron.nl

manier met elkaar samen te werken.

“De vergrijzing neemt toe, ook in de lasindustrie”, vertelt Arjen Vos, Global Director & Strategy Development bij AWL. “Om de kennis niet verloren te laten gaan was de ideale oplossing een cobot die menselijke handelingen kon overnemen. Slimme software zorgt ervoor dat kennis opgeslagen wordt in het systeem en daarmee repetitieve werkzaamheden kwalitatief uitvoert. Qube doet dit.”

wij in staat om onze machines altijd te voorzien van de laatste technologie en lopen we dus samen voorop in deze snel veranderende markt.”

“Recent hebben wij een product kunnen ontwikkelen, de MoMa (Mobile Manipulator), een zelfrijdend voertuig. Dit is een combinatie tussen een AMR en een cobot die met een grijper dingen kan pakken, meenemen en weer kan afgeven. Het voordeel van deze applicatie is dat we een flexibele automatisering, de robotarm en grijper, op een veilige manier mobiel maken. Hiermee zijn we in staat om automatiseringen of productielijnen op een flexibele en schaalbare methode te koppelen. Een typisch voorbeeld van proactief reageren op waar de markt naar toe gaat.”

4

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Cyberweerbare samenleving belangrijker dan ooit

Hans de Jong Covoorzitter van de Cyber Security Raad

Voorwoord

De digitalisering van onze samenleving neemt steeds verder toe; nieuwe digitale technologieën zijn onmisbaar geworden en bieden talloze kansen voor onze economie en de kwaliteit onze samenleving.

Foto: Persfoto's

D

die nieuwe technologieën bieden tot het ‘bouwen’ van smart cities of hoe de toepassing van kunstmatige intelligentie de kwaliteit en de toegankelijkheid van de zorg kan verbeteren. Dankzij de coronacrisis heeft de digitalisering zelfs een enorme vlucht genomen. In een korte tijd waren we met elkaar in staat om snel te schakelen naar een nieuwe realiteit en bleek onze digitale infrastructuur opgewassen tegen de gevolgen van een crisis van deze omvang. Daar mogen we oprecht trots op zijn.

Pieter-Jaap Aalbersberg Covoorzitter van de Cyber Security Raad

enk aan kansen

Cyber Security Raad gemeend een urgentieverklaring af te moeten geven. De raad adviseert aan het kabinet en via het kabinet aan het bedrijfsleven en de vitale sectoren. Door de unieke publieke, private én wetenschappelijke samenstelling kunnen we cybervraagstukken vanuit meerdere invalshoeken benaderen. De raad acht een cyberweerbare samenleving nu nog belangrijker dan ooit.

Toch heeft de

We moeten beschermen

wat ons dierbaar is voor het

behoud van een open, vrije en welvarende samenleving.

Er staat meer op het spel dan we ons in eerste instantie realiseren. Helaas is de digitale veiligheid van onze burgers, bedrijven en maatschappij nog lang geen vanzelfsprekendheid. Ondanks vele waarschuwingen, uitgebrachte rapporten en dringende adviezen staat de urgentie bij velen nog altijd onvoldoende op het netvlies.

Internationale samenwerking bij het beschermen van onze cyberweerbaarheid is essentieel.

Onze digitale veiligheid

moet chefsache zijn bij het bedrijfsleven, (kennis-) instellingen, de overheid en de politiek. Daarom moet het onderwerp hoog op de agenda van het komende kabinet staan en moeten we aan kracht en vaart winnen door meer regie op samenwerking, een meerjarenprogrammering en voldoende financiële middelen. De minister van Justitie en Veiligheid heeft de raad gevraagd om advies te geven over de benodigde investeringen in cybersecurity voor de komende kabinetsperiode. In dat advies zal een integrale aanpak voor cyberweerbaarheid centraal staan.

Ook het belang van aandacht voor de digitale autonomie in het Nederlandse cyberweerbaarheidsbeleid neemt de

raad hierin mee. We moeten bewuster keuzes maken over onze afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers. niet stil op dit vlak; op de diverse internationale ranglijsten doen we het goed. Maar dit is absoluut geen reden om achterover te leunen.

Cybercriminaliteit neemt toe en het wordt steeds lastiger om cybercriminelen buiten de deur te houden. Daarom moeten we slagvaardig kunnen blijven reageren op misstanden en cyberaanvallen.

Organisaties, inclusief de overheid, moeten hun basis op orde brengen en kunnen beschikken over hulp en benodigde informatie. De uitrol van een Landelijk Dekkend Stelsel van informatieknooppunten is essentieel voor het delen van informatie over cyberdreigingen om ook niet-vitale organisaties digitaal weerbaarder te maken.

Nederland zit bepaald

Internationale samenwerk-

het beschermen van onze cyberweerbaarheid is essentieel, want Nederland kan dit niet alleen. Vooral binnen Europa moet Nederland hierin een actieve rol pakken. ing bij

we beschermen wat ons dierbaar is!

Alleen zo kunnen

Hans de Jong, Covoorzitter Pieter-Jaap Aalbersberg, Covoorzitter ADVERTENTIE

Op een veilige manier op afstand zaken blijven doen?

Dat kan! Alleen dan wel met een oplossing die 100% rechtsgeldig is en voldoet aan de eisen van uw toezichthouder.

Evidos is marktleider in het leveren van oplossingen voor online identificeren en digitaal ondertekenen. Inmiddels hebben we wereldwijd al meer dan 1200 organisaties zoals de KVK, ABN AMRO, Makelaarsland en BNP Paribas kunnen helpen om efficiënter te werken. Met onze oplossingen kunt u snel, veilig en rechtsgeldig zakendoen op het internet, waardoor u uw producten en diensten sneller en efficiënter kunt leveren. We zijn al meer dan 10 jaar nationaal en internationaal actief betrokken bij de laatste standaarden, wetgeving en technieken voor identiteitsverificatie en digitaal ondertekenen.

Online identificeren Met ID Proof kunt u direct uw

nieuwe klanten of medewerkers verifiëren op basis van lokaal beschikbare digitale identiteiten (onder andere iDIN, DigiD en itsme), NFC chip lezer of d.m.v. een Paspoort/Nationale ID kaart selfie check. Bij iedere transactie ontvangt u een identificatiedossier met onafhankelijk bewijs. Zo voldoet u aan de eisen van uw toezichthouders.

Digitaal ondertekenen Met Signhost kunt u snel, eenvoudig en rechtsgeldig documenten digitaal laten ondertekenen. Hiermee voorkomt u onnodig printen, scannen, faxen, gegevens overtypen en post versturen. En verliest u geen kostbare tijd met wachten op een papieren handtekening. Het kan sneller, goedkoper en makkelijker.

Het Evidos platform ondersteunt diverse methoden om de identiteit van de ondertekenaar te verifiëren. U bepaalt zelf welke voor u van

belang zijn in het kader van de bewijskracht van de digitale handtekening. Verificatie kan onder meer via e-mail, IP, SMS, iDeal, iDIN, Paspoort selfie check en de authenticatiemiddelen van derden zoals PKI, DigiD of eHerkenning.

Bij ieder digitaal ondertekend document ontvangt uw een transactie bon met daarop alle stappen van het ondertekenproces. Zo heeft u altijd de juiste bewijskracht in handen.

Vindt u het interessant om de mogelijkheden voor uw organisatie te bespreken?

Bel 023-7370046 of ga naar www.evidos.com en probeer zelf onze dienst kosteloos en vrijblijvend uit.

KnowBe4 - Partner Content Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

5

analysenederland.nl

KnowBe4 - Partner Content

Data beveiligen begint bij de mens

Partner Content KnowBe4

Iedereen werkt met data. Of je dat nou doet vanuit huis, in de Cloud of op kantoor, de rode draad is nog steeds dezelfde en op het gebied van veiligheid heb je als werknemer nog steeds dezelfde verantwoordelijkheden. Maar het wordt vanuit huis wel lastiger om veilig te werken.

Hoe meer organisaties digitaliseren en automatiseren, hoe belangrijker het wordt om data goed te beveiligen. “Het verschil wanneer je vanuit huis werkt is natuurlijk dat je niet langer achter de beveiligingsmuren zit die IT heeft opgebouwd”, vertelt Jelle Wieringa, Security Advocate bij KnowBe4.

“Ook mist de sociale controle van je collega’s en je wordt sneller afgeleid door bijvoorbeeld huisdieren, postbezorgers, kinderen of partners. De thuisomgeving is dus per definitie minder goed beveiligd en cybercriminelen maken daar nu gebruik van.”

en ben jij als medewerker een actiever onderdeel van de beveiliging van de organisatie en hun data. Er zijn maar weinig mensen die zich dat realiseren.”

”

De gemiddelde gebruiker brengt meer dan twee uur per dag door op sociale media en bedrijven steken hier dan ook miljoenen euro’s in.

Volgens Wieringa grijpen organisaties in deze tijd vooral naar technische middelen om hun medewerkers te beveiligen. “Denk bijvoorbeeld aan VPN en wachtwoordmanagers.

Allemaal goede zaken, maar als de gebruikers niet begrijpen waarom ze zich druk moeten maken over de beveiliging ervaren ze dit alleen maar als lastig. Een van de dingen die wij Dat betekent dat je verantwoordelijkheid als daarom veel doen is het bewustzijn creëren gebruiker nu nog groter is geworden. “Het is voor het nut van beveiliging. Dat doen we daarom nog belangrijker geworden om men- door gratis tools aan te bieden die bedrijven sen te trainen om zo te zorgen dat zij zich met hun medewerkers kunnen delen.” kunnen wapenen tegen cybercriminaliteit”, Als je er als organisatie voor kiest je werknevertelt Wieringa. “Je bent nu kwetsbaarder en daarom is je verantwoordelijkheid groter mers te trainen, kan je hen precies trainen op

http://bit.ly/KnowBe4-Analyse

de kwetsbaarheden die je binnen je bedrijf ziet. “Je kiest dan voor een gerichte aanpak”, vertelt Wieringa. “In principe heeft iedereen last van phishing en ransomware. Dit kan dus een goed startpunt zijn. Daarnaast heb je in bepaalde bedrijfstakken ook nog te maken met bijvoorbeeld compliance wetgeving. Wanneer je op kantoor werkt is dit op organisatieniveau afgestemd, maar ook als je thuis bent moet je nog steeds aan die wetgeving voldoen.

Toch pakt men thuis sneller eventjes een USB-stickje, of werken ze op een privélaptop die ook door het kind gebruikt kan worden.

Hierdoor ontstaan er sneller fouten.”

Ook op sociale media moet je goed opletten wat je doet, vertelt Wieringa. “LinkedIn is het meest gebruikte social media platform om mensen te manipuleren, maar toch gebruikt iedereen LinkedIn, ook tijdens werktijd. Ook daar moet je bewust rekening houden met de risico’s die je loopt.”

De gemiddelde gebruiker brengt meer dan twee uur per dag door op sociale media en bedrijven steken hier dan ook miljoenen euro’s in. “Criminelen weten dit”, vertelt Wieringa.

“Ze zijn hier uit op jouw geld, informatie en intellectueel eigendom. Vaak wordt ook hier gebruik gemaakt van phishing links. Je krijgt bijvoorbeeld een link om een nieuwe versie van het platform te downloaden en haalt hier-

Jelle Wieringa Security Advocate bij KnowBe4

mee malware de organisatie binnen, waardoor criminelen alle bedrijfsdata in kunnen zien. Dat wil je natuurlijk koste wat het kost voorkomen. En dat kun je vooral doen door je medewerkers goed op te leiden, zodat ze weten welk risico ze lopen en hoe ze hun data kunnen beschermen.”

Wil je meer weten over social media en dataveiligheid? Volg dan gratis de online training van KnowBe4 via http://bit.ly/KnowBe4-Analyse Over KnowBe4 KnowBe4 helpt bedrijven met het trainen van hun medewerkers. In plaats van te focussen op de technologie richten zij zich op de menselijke factor zodat medewerkers slimme keuzes kunnen maken wanneer het aankomt op veiligheid.

6

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Zo maak je je organisatie cyberveilig IT-veiligheid

Niet alleen werd bedrijven gevraagd om voor een cyberveilige thuiswerksituatie te zorgen de afgelopen paar maanden, maar ook van de werknemers zelf werd verwacht dat zij een acties verrichten om thuis veilig te kunnen werken.

Het coronavirus heeft er in ieder geval voor gezorgd dat bij bijna een kwart van de bedrijven inmiddels meer dan 10 procent van het IT-budget naar beveiliging gaat.

Voor de coronacrisis was dit bij slechts 17 procent van de bedrijven het geval, blijkt uit een peiling van Motiv ICT Security.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Arenda Oomen fotografie & Pexels

Petra Oldengarm Directeur Cyberveilig Nederland

“

Vanuit het bedrijf

kan er bijvoorbeeld een veilige VPN-verbinding worden aangelegd en een tweefactor authenticatie voor wachtwoorden worden ingesteld.”, vertelt Petra Oldengarm, directeur Cyberveilig Nederland.

Door het coronavirus is scherper duidelijk geworden dat onze maatschappij afhankelijk is geworden van digitale middelen.

“Voor de werknemer is het verstandig om bijvoorbeeld een goed beveiligd wifi-netwerk te gebruiken thuis en de laptop dicht te doen als je even wegloopt wanneer je werkt met meerdere mensen in een huis. Zorg er ook voor dat je sterke wachtwoorden gebruikt. Veel werkapparaten hebben al antivirus software, maar zorg ervoor dat je die ook op je privé-apparaten installeert en heel belangrijk: houd alle apparaten up-todate. Stel updates niet uit, want dit kan een ingang zijn voor kwaadwillende.”

Het veilig thuiswerken

is ontzettend belangrijk geworden. “Maar criminelen hebben hier hun methode ook op aangepast”, gaat

Oldengarm verder. “Phishingsmails maken steeds handiger gebruik van het coronavirus, waardoor mensen toch gemakkelijk op klikken. Bijvoorbeeld door een mail te laten lijken op die van een collega die snel iets nodig heeft omdat hij thuis werkt. Door het coronavirus is scherper duidelijk geworden dat onze maatschappij afhankelijk is geworden van digitale middelen. Het belang van de desastreuze gevolgen van een digitale aanval of storing moet doordringen in de boardrooms. Niet alleen de IT-afdeling moet betrokken zijn bij dit onderwerp, maar juist ook de boardroom.

Digitale risico’s raken namelijk tegenwoordig vaak de primaire bedrijfsprocessen.

Cyberveiligheid heeft niet maar te maken met aanvallers met kwade intenties, maar heeft ook te maken met wat er door toeval gebeurt.

Laat het beheersen van de cyberrisico’s daarom niet over aan de IT-afdeling.” alleen dat je preventieve maatregelen neemt, maar ook tijdig een aanval kan detecteren en goed op kan reageren, aldus Oldengarm. “Als er En zorg niet

een kwaadwillende hacker langere tijd in het systeem ronddwaalt wil je deze zo snel mogelijk detecteren en zodra er een incident is geweest dan wil je de schade minimaliseren. Door het systeem bijvoorbeeld niet meer toegankelijk te maken voor de aanvaller, de schade zoveel mogelijk herstellen en terug keren naar de normale bedrijfsvoering. Doordat het dreigingslandschap verandert en groter en complexer wordt onstaan er ook meer nieuwe dreigingen. Voor criminelen kan het een lucratieve business zijn omdat je vanuit huis redelijk onzichtbaar kunt opereren. Bovendien wordt het uitvoeren van aanvallen steeds gemakkelijker. Er is minder technische kennis

meer voor nodig omdat je ook online bijvoorbeeld ransomaanvallen en DDOS aanvallen kunt kopen.”

Cyberveiligheid heeft niet

maar te maken met aanvallers met kwade intenties, maar heeft ook te maken met wat er door toeval gebeurt, besluit Oldengarm. “Gevaar zit ook in een ontwerpfout of softwarefout waardoor dingen mis kunnen gaan.

Cyberveiligheid is een ingewikkeld onderwerp. Dit onderwerp alleen aan de techneuten overlaten kan niet meer. Bedrijfsrisico’s worden juist afgewogen in de boardroom en daar hoort cyberveiligheid ook bij.”

ADVERTENTIE

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

7

analysenederland.nl

Veilig communiceren met een klantportaal IT-veiligheid

In contact blijven met klanten was altijd al belangrijk voor bedrijven en in de huidige tijd is de behoefte aan contact alleen maar sterker toegenomen. Nu blijkt dat face-to-face afspreken niet altijd de beste optie is, vallen we massaal terug op e-mail. Maar is dat eigenlijk wel veilig?

Tekst: Marjon Kruize Foto: Fotolia

“

IT-veiligheid

Iedereen die vanuit huis op het bedrijfsnetwerk werkt, heeft iets te verbergen. Toch is de toegang vaak minimaal beveiligd. Het is mede daarom dat thuiswerken de kans op datalekken vergroot. Twee factor authenticatie vermindert dit risico.

Uit onderzoek blijkt dat 91 procent van alle cybercriminaliteit start met het onderscheppen van slechts één e-mail.

meest gebruikte communicatiemiddel in Nederland”, vertelt Patrick Bongaerts, expert op het gebied van klantportalen. “Het is snel, simpel en goedkoop en iedereen gebruikt het. Die voordelen zijn tevens ook de grootste nadelen. Omdat het goedkoop en toegankelijk is maken cybercriminelen hier in toenemende mate misbruik van.” Denk bijvoorbeeld aan berichten die op deze manier onderschept worden of waarvan blijkt dat de afzender niet degene is die je verwacht. Uit onderzoek blijkt dat 91 procent van alle cybercriminaliteit start met het onderscheppen van slechts één e-mail.

E-mail is het

gemiddelde mailbox volgens Bongaerts een groot moeras, waarin het overzicht mist. “Je zit in een hooiberg en zoekt daarin naar die ene speld. Spamfilters werken fantastisch, maar

Daarnaast is de

Twee factor authenticatie decimeert de kans op datalekken

soms ook iets te goed. Hoe vaak komt het wel niet voor dat er bij een online aanmelding alvast bij staat dat je voor de bevestigingsmail ook even je spamfolder moet checken? Toch blijven we dat medium veel gebruiken, want er was tot voor kort eigenlijk geen goed alternatief.”

Klantportalen kunnen

een veilige en eenvoudige uitkomst bieden. “Je ziet dat veel grote bedrijven al gebruik maken van een klantportaal. Als je iets moet regelen met de bank of een overheidsinstantie, dan doe je dat altijd in een beveiligde omgeving”, vertelt Bongaerts.

“Je gaat hen niet meer bellen of mailen en wanneer je toch een mailtje of belletje van hen ontvangt gaan er gelijk alarmbellen af, omdat je weet dat ze hun communicatie normaal gesproken altijd via het klantportaal doen. Zo’n klantportaal is daarom simpeler, overzichtelijker en veiliger.” hiervoor

zo veilig maakt, is het feit dat je een gesloten communicatieverbinding hebt, in tegenstelling tot e-mail. “Jij bepaalt of iemand toegang krijgt tot het klantportaal of niet”, vertelt Bongaerts. “Het is geen publieke open verbinding zoals een website of e-mail.”

Ook heb je bij een klantportaal geen data op je eigen computer of toestel staan.

“Alles blijft in de Cloud en staat encrypted op de servers.

Bijkomend voordeel is dat je altijd, overal en via elk toestel beveiligd toegang hebt tot je waardevolle gegevens.”

Wat een klantportaal

zijn klantportalen echter nog niet aan de orde van de dag.

“Dat komt omdat het altijd een behoorlijke investering in geld en tijd kostte”, stelt Bongaerts. “En dan moet je het, zodra je dat portaal eenmaal hebt, ook nog onderhouden. Dat betekende dat het voor veel kleine partijen Bij kleinere bedrijven

niet aantrekkelijk was een klantportaal te gebruiken.

Nu zijn er echter partijen die deze techniek off-the-shelve kunnen leveren, waardoor bedrijven snel, simpel en goedkoop een klantportaal kunnen inrichten.” ook zzp’ers en mkb’ers worden steeds meer bewust van het belang van verantwoord en overzichtelijk communiceren. “Met de komst van de AVG-wetgeving werden ook zij gedwongen meer te kijken naar de beveiliging van hun data”, vertelt Bongaerts.

“En dat is maar goed ook, want ook bij hen vallen er belangrijke persoonsgegevens te halen. Zij worden juist getarget door cybercriminelen, omdat deze weten dat ze hier makkelijker binnen kunnen komen. Daarom is het juist voor hen zo belangrijk om op een veilige manier te communiceren met hun klanten.”

Gelukkig maar, want

Tekst: Marjon Kruize Foto: Markus Spiske

“Vaak is het bedrijfsnetwerk wel beveiligd, maar heb je aan een gebruikersnaam en een wachtwoord al genoeg om in te loggen”, vertelt Ronald Pikkert, directeur bij TUNIX Digital Security. “De authenticatie is minimaal geregeld en het is dus lastig om zeker te weten dat degene die deze inloggegevens invoert ook daadwerkelijk degene is tot wie deze behoren. De kans is groot dat een wachtwoord bijvoorbeeld bekend is bij een collega.

Ook gebruikt men bijvoorbeeld hetzelfde e-mailadres en wachtwoord om in te loggen op bepaalde websites. Het hoeft voor hackers daarom ook niet lastig te zijn om aan je inloggegevens te komen.”

En met die inloggegevens kan een hacker een heleboel schade aanrichten. Een van de meest voorkomende aanvalstechnieken is phishing, en phishing werkt het beste als je vrijwel zeker weet dat een mailtje daadwerkelijk van je collega komt. “Als iemand makkelijk binnen kan dringen in jouw bedrijfs e-mail dan heeft diegene niet alleen toegang tot jouw mailbox, maar kan diegene ook vanuit jouw naam gaan mailen. De kans dat je collega op een linkje klikt die hij van jou gekregen heeft is veel groter dan wanneer de e-mail van buiten het bedrijf komt.”

Het is daarom van groot belang dat organisaties zeker weten dat hun bedrijfsnetwerk enkel gebruikt kan worden door medewerkers. “Twee factor authenticatie helpt hierbij”, vertelt Pikkert. “Hiermee kan je eenduidig aantonen dat degene die toegang zocht ook daadwerkelijk diegene was die bij het account hoort. Ze krijgen bijvoorbeeld een code toegestuurd op hun telefoon die ze overtypen om zo toegang te krijgen, of krijgen een melding van een app die hen vraagt of zij degene zijn die op het bedrijfsnetwerk in proberen te loggen. Op het moment dat er dan problemen ontstaan omdat iemand bijvoorbeeld op een phishing link geklikt heeft, kan je niet meer zeggen dat iemand jouw gegevens gebruikt moet hebben. Het staat onweerlegbaar vast dat jij degene was die ingelogd heeft.”

Advertentie FD 2.0.pdf 1 22-10-2020 16:22:03

C

M

Y

CM

MY

CY

ADVERTENTIE

Ondernemen is voorgoed veranderd Hoe blijf jij in contact met je klanten?

CMY

K

Veilig online communiceren in je eigen klantenportaal

www.getoiio.com/analyse | 088-1180110

8

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Uiteindelijk is het in ieders belang dat alle bedrijven veiliger worden.

Cyber security hoeft niet moeilijk te zijn voor mkb bedrijven IT-veiligheid

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: twee op de drie cyberaanvallen zijn gericht op het mkb. De gedachte dat een klein bedrijf niet interessant is voor cybercriminelen, is er echt niet meer bij. En dan meteen het goede nieuws: voor veel bedrijven geldt dat ze geen super ingewikkelde trucs uit hoeven te halen om serieuze stappen te maken in de verbetering van beveiliging.

Tekst: Féline van der Linde Foto: freestocks & jmexclusives

“

te bewegen werk te maken van digitale veiligheid”, gaat Van Woudenbergh verder.

“Dus wat moet je doen en waarom is dat belangrijk?

En het terugbrengen tot proporties waar je ook wat mee kunt. Focus je daarom op vier pijlers: medewerkers, wetgeving (AVG), techniek en noodproces. Die laatste wordt vaak onderschat, maar wat ga je doen als er toch iets misgaat? Wie moet er gemobiliseerd worden, wie ga je bellen? Met een goed noodplan beperk je altijd de schade. Een kasbouwer die zijn hele temperatuurregeling, bewatering en voeding van zijn gewassen geautomatiseerd heeft, moet extra goed letten op de beveiliging van netwerk en operationele

systemen. En voor bedrijven met heel gevoelige data, zoals bijvoorbeeld een huisartsenpraktijk of advocatenkantoor ligt het zwaartepunt op gegevensbescherming.” ook al heel wat zelf doen, aldus Van Woudenbergh. “Mijn tip is om te starten met eens tien minuten de tijd nemen om na Maar je kunt

te denken wat jouw belangrijkste assets zijn. En wat er gebeurt als je daar geen toegang meer toe hebt. Denk daarbij aan data, maar ook aan systemen of machines en apparaten. Heb je ze? Ga dan na hoe jullie ze beschermen.

Is dat voldoende? En stel dat alles plat komt te liggen: is er duidelijk afgesproken wie dan wat doet om de boel weer in

beweging te krijgen? Maken jullie backups? Staan die dan los van het netwerk? Wordt er ook getest met het terugzetten ervan? We zien hier vaak misverstanden over. Dat mensen ervan uitgaan dat hun IT-er alles wel doet en regelt zonder daar expliciete afspraken over te maken. Maak die afspraken wel, en graag tot in detail. In the heat of the moment wil

Deze branche heeft

jarenlang gedraaid op het feit dat niemand er een pepernoot van snapte”, vertelt Claire van Woudenbergh van Perfect Day. “Als je naar de corporates en grote overheidsinstellingen kijkt, dan kan dat - in ieder geval voor het technische stuk - niet anders. Maar voor de meeste mkb-bedrijven is dat helemaal niet nodig.” enige manier om de massa ertoe “Begrijpelijkheid is de

Mijn tip is om te starten met eens tien minuten de tijd nemen om na te denken wat jouw belangrijkste assets zijn. En wat er gebeurt als je daar geen toegang meer toe hebt.

Zet dat overal waar mogelijk aan en verplicht je medewerkers dat ook te doen.

je echt niet naar elkaar gaan staan wijzen.” heel makkelijk zelf kunt doen is een twee factor authenticatie instellen, besluit Van Woudenbergh.

“Zet dat overal waar mogelijk aan en verplicht je medewerkers dat ook te doen. Op die manier voeg je heel makkelijk een extra beveiligingsslag toe.

Dus zelfs als iemand jouw login en het wachtwoord van een account heeft, kan hij er niet in omdat hij een code van bijvoorbeeld een ander device, zoals je telefoon nodig heeft. Wat verder nog belangrijk is en nog vaak onderbelicht: creëer een open omgeving waarin medewerkers het durven te melden als ze per ongeluk tóch op dat gekke linkje gedrukt hebben.

Of een mail met persoonsgegevens naar de verkeerde ontvanger verstuurd hebben.

Uiteindelijk is het in ieders belang dat alle bedrijven veiliger worden. Want realiseer je wel dat je zelf alles nog zo strak op orde kunt hebben; als één van jouw leveranciers dat niet is en wel inlogt op jouw systemen, kun je zomaar alsnog het haasje zijn. Belangrijk dus dat we elkaar hiermee helpen en ook op verantwoordelijkheid aanspreken.”

Wat je ook

ADVERTENTIE

365 dagen aan het werk in Microsoft 365? +1 = 366 dagen beschermd met Datto SaaS Protection!

Hoe dat werkt? Ontdek het op nm2d.nl of scan de QR-code

Datto - Partner Content Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

9

Datto - Partner Content analysenederland.nl

Ransomware-aanvallen zijn een groot probleem binnen het MKB de bedrijfsvoering als je aangevallen wordt.

Een snelle recovery om de business continuïteit te waarborgen zou deel uit moeten maken van zo’n strategie.”

Partner Content

Datto

Dat de digitalisering verder doorzet is een trend die door velen wordt opgemerkt. Dat geldt voor grote ondernemingen, maar zeker ook voor het MKB. Daardoor wordt de afhankelijkheid van de IT-infrastructuur steeds groter. Zeker nu veel bedrijven door COVID-19 thuiswerken. Maar hoe zit het met de veiligheid van deze infrastructuur?

83 procent van de IT-dienstverleners maakt zich grote zorgen over ransomware dreigingen in het MKB, maar binnen de MKB zelf maakt slechts 8 procent zich hier zorgen over. “Er is dus een flinke kloof tussen de perceived security van het MKB en de werkelijkheid”, vertelt Hans ten Hove, sales director Noord-Europa bij Datto. “De IT-dienstverleners noemen ransomware als meest voorkomende dreiging. Vaak worden deze aanvallen veroorzaakt door phishing, maar ook te weinig training bij het personeel en slechte wachtwoorden maken dit soort aanvallen mogelijk. De downtimekosten van het MKB zijn daarom in het afgelopen jaar met driehonderd procent gestegen, en die kosten nemen alleen maar toe. De impact is daarom heel groot en de urgentie om beter te beveiligen is dus hoog.”

Over het algemeen denken de bedrijven die aangevallen worden dat ze hun beveiliging redelijk op orde hebben. “Ze hebben een

Als MKB-bedrijf kan je dit vaak niet alleen oplossen, daar heb je cybersecurity professionals voor nodig. Managed Service Providers (MSP’s) kunnen het MKB helpen door bedrijfscontinuïteit oplossingen aan te bieden, zodat zelfs na een geslaagde ransomware aanval weer snel doorgewerkt kan worden.

antivirusprogramma, endpoint security en ad- en pop-up blockers, maar wat ze vergeten is de menselijke factor”, stelt Ten Hove.

“Uiteindelijk zijn het vaak de gebruikers die datalekken veroorzaken. IT-strategie is daarom ook niet alleen een topic voor de IT-manager, maar een brede verantwoordelijkheid binnen de gehele organisatie. Als je echt iets wilt veranderen zal je dus regelmatig cybersecuritytrainingen moeten geven waarin medewerkers bijvoorbeeld leren om phishing mails herkennen.”

De standaardoplossingen zijn niet langer

genoeg, het beperken van de risico’s van cyberaanvallen vraagt om een meerlaagse aanpak. “Naast de standaardbeveiliging en het trainen van je medewerkers is er nog een derde punt waar bedrijven op moeten focussen, en dat is een bedrijfscontinuïteitsstrategie”, vertelt Ten Hove. “Er is namelijk geen waterdichte oplossing. Antivirus, patch management en op tijd updaten zijn allemaal heel belangrijk, maar uiteindelijk kunnen cyberaanvallen niet altijd voorkomen worden. Dan moet je zorgen dat je het risico op besmetting voorkomt en dat je kunt focussen op het in stand houden van

Voor wat betreft het werken in de Cloud, denk aan Microsoft 365 of Google Workspace, wordt vaak gedacht dat alle bestanden veilig en met back-up in de Cloud staan.

Dit is niet zo, zowel Microsoft als Google hanteert een model van gedeelde verantwoordelijkheid. Zij zijn als aanbieder verantwoordelijk voor de continuïteit van het platform. De gebruikers zijn echter zelf verantwoordelijk voor de bescherming van hun data.

De MSP’s die deze SaaS-oplossingen aanbieden spelen een grote rol bij deze eigen verantwoordelijkheid, aldus Ten Hove. “Zij kunnen hun eindklanten beschermen tegen dataverlies en continuïteit waarborgen. Ze doen dat door SaaS protectie oplossingen zoals die van Datto aan te bieden aan de eindgebruikers. Wij kunnen ervoor zorgen dat data binnen enkele seconden kan worden teruggezet.”

datto.com

Digitale kroniek

Digitale organisaties in het nieuwe normaal Online interview

In Madrid is men van plan om 35 kilometer aan autowegen om te vormen naar fietspaden en bestaande wandelpaden te verbreden.

Ook in andere steden in Europa wordt de infrastructuur permanent onder handen genomen zodat auto’s minder ruimte krijgen. De reden?

De afgelopen maanden is bewezen dat thuiswerken grote positieve invloed heeft. Minder files, minder uitstoot, en tegelijkertijd meer efficiëntie en rust in het werk van medewerkers.

Tekst: Lotte de Bruijn Foto: Persfoto

A

ls digitale sec-

waren we hier al langer van overtuigd. Maar eerlijk is eerlijk: als je mij een halfjaar tor

geleden had verteld dat we in de zomer van 2020 massaal digitaal aan het overleggen waren, had ik je niet geloofd.

Inmiddels weten we dat we met zijn allen grote stappen kunnen zetten in korte tijd.

Dat we ons nieuwe manieren van (samen)werken eigen kunnen maken als de nood hoog is. Ik erken hierbij natuurlijk dat het voor veel bedrijven en hun werknemers een rollercoaster geweest is en dat de crisis ook bedrijven in de problemen heeft gebracht. Maar laten we verder kijken dan dat punt en met trots inzien waar we nu staan. organisatie. Daar zag ik hoe collega’s elkaar wisten te vinden via online tools en hoe we onze leden ook op afstand bleven bedienen met onder andere webinars en online overleggen. We bleven met elkaar in gesprek over de moeilijkheden én kansen van de huidige Neem mijn eigen

situatie. In andere organisaties zie ik sterke parallellen en positieve voorbeelden, zoals jullie verderop in deze publicatie zullen lezen. Het zijn prachtige voorbeelden van bedrijven die hun digitale transformatie omarmen en ik ben er trots op dat dit mede mogelijk gemaakt is door de producten en initiatieven van ‘mijn’ digitale sector.

Tegelijkertijd hebben

ontwikkelingen ook het belang van digitale inclusie benadrukt. Niet iedereen beschikt namelijk over de juiste digitale middelen of vaardigheden om op afstand te kunnen werken. Dat geldt niet alleen voor het Nederlandse bedrijfsleven, maar ook voor ouderen en voor scholieren. Als sector pakken wij de handschoen op om digitalisering een vanzelfsprekend onderdeel van het leven en werken van mensen te laten worden. Tijdens deze Corona-tijden hebben wij ons de

Hebben we uw interesse gewekt? Het gehele artikel leest u op: analysenederland.nl

vanuit NLdigital samen met onze achterban ingezet voor het project #allemaaldigitaal.

Zo zorgden we ervoor dat scholieren zonder toegang tot digitale middelen, een laptop of tablet kregen. We hebben inmiddels ruim 5.000 apparaten kunnen doneren, een fantastisch resultaat! deuren van ons kantoor weer op een kier en het is heerlijk om al mijn collega’s weer live te kunnen zien. Tegelijkertijd let ik erop dat we de opgedane ervaringen van de afgelopen tijd meenemen naar het nieuwe normaal. Ik wil alle bedrijven vragen om hetzelfde te doen: veranker de opgedane kennis in de bedrijfsstructuren. Want als de stad Madrid haar publieke ruimte permanent kan aanpassen, dan kunnen wij absoluut onze digitale transformaties in deze lijn gaan doorzetten.

Inmiddels staan de

10

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Onze digitale kwetsbaarheid is groot. Zorg ervoor dat de cyberveiligheid op orde is Profiel

Nederland is een extreem digitaal land, waar goed gebruik gemaakt wordt van de digitale mogelijkheden en infrastructuur. Dat helpt de Nederlandse economie enorm, maar ook cybercriminelen maken hier gebruik van. Ondanks toenemende maatregelen is de Nederlandse cyberweerbaarheid nog niet op orde. Lokke Moerel (Professor Global ICT Law, Universiteit van Tilburg), Henk van Essen (Korpschef van de Politie) en Joost Farwerck (CEO KPN) lichten toe. Allen zijn zij raadslid van de Cyber Security Raad.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto's

Waarom is cyberveiligheid juist nu zo belangrijk?

H: “Nederland is dus een van de meest gedigitaliseerde economieën ter wereld, maar alle stappen die tot

dusver zijn gezet wat betreft cyberweerbaarheid zijn nog niet overal toereikend. En dat maakt ons land kwetsbaar. Ik maak mij vooral zorgen om het tempo waarin we nu de maatregelen doorvoeren. Dat moet echt omhoog.”

J: “In 2018 is uit onderzoek gebleken dat één op de twaalf internetgebruikers slachtoffer is geworden van digitale criminaliteit. In het verleden keken we voor de ontwikkelingen rondom telecom naar Amerika. Nu kijkt de wereld naar Nederland, hoe wij hier digitaliseren. Tijdens de coronacrisis is nog maar weer eens duidelijk geworden dat we daar heel goed in zijn.

De Nederlandse netwerken waren er klaar voor en het thuiswerken hadden bedrijven ook snel op orde. Maar zo’n shift brengt ook extra risico’s met zich mee, want hoe gaan de mensen thuis om met bedrijfsinformatie? Daar hebben criminelen tijdens de coronacrisis flink gebruik van gemaakt.”

H: “Bij de politie hebben we gezien dat criminelen

gebruikmaken van de kwetsbaarheid van mensen in coronatijd. het aantal WhatsApp fraudemeldingen en aangiftes is van 120-150 voor de lockdown, naar 700 per week gestegen. Mede doordat we het mogelijk hebben gemaakt om digitaal aangifte te doen.”

L: “Nederland is door haar goede IT-infrastructuur een knooppunt naar onder andere Amerika. Het blijkt dat onze digitale infrastructuur regelmatig door vijandige staten wordt misbruikt bij cyberaanvallen op andere landen. Het behoeft weinig toelichting dat dit misbruik ons internationale imago en betrekkingen ondermijnt.”

Is er voldoende aandacht geweest voor cybersecurity toen we in korte tijd thuis moesten gaan werken?

H: “De digitale stroomversnelling waarin we terecht zijn gekomen door corona maakt de urgentie om te beschermen wat van ons is nog hoger. Een groot deel van Nederland werkt nu op af-

Feiten Lokke Moerel, Joost Farwerck en Henk van Essen zijn allen lid van de Cyber Security Raad.

Lokke Moerel is professor Global ICT Law aan de Universiteit van Tilburg en Senior of Counsel Morrison & Foerster LLP. Joost Farwerck is CEO en voorzitter van de Raad van Bestuur van KPN en Henk van Essen is korpschef van de Politie.

Lokke Moerel Professor Global ICT Law, Universiteit van Tilburg

stand, studeert op afstand en onderhoudt sociale contacten op afstand. Als gevolg is ook het dataverkeer de afgelopen periode sterk toegenomen.

En we zijn steeds afhankelijker van (aanbieders van) digitale middelen, met alle risico’s van dien. Cybercriminelen zullen daar dankbaar gebruik van maken.”

J: “Wereldwijd worden criminelen steeds slimmer en Nederland moet voorop blijven lopen om de wedstrijd te winnen van deze criminelen. Daar moeten we nog bewuster van worden. We doen het niet slecht als land, maar tegelijkertijd is er nog een hele hoop te doen.”

H: “Digitalisering biedt ons heel veel kansen, maar de risico’s die daar aan hangen zijn niet altijd even duidelijk op het netvlies van de mensen.”

L: “Toen de coronacrisis uitbrak was het eerst alle hens aan dek om thuiswerken te

organiseren. Pas later kwam ook aandacht voor de privacy- en security-aspecten van bepaalde video-platforms. En terecht, we zagen dat cybercriminelen echt specifiek de zwakke plekken van remote access gingen opzoeken. Er waren bijvoorbeeld heel veel phishing e-mails specifiek over corona. Doordat mensen angstig zijn rondom dit onderwerp wordt daar snel op geklikt.”

J: “Bij de grote bedrijven staat cyberveiligheid hoog op de agenda. Dat was al voor de coronacrisis het geval. Toch kan het ook bij de grote bedrijven nog wel eens misgaan. Bij de kleinere bedrijven zie je dat er veel te doen is. Gelukkig worden er steeds meer kanten-klare oplossingen aangeboden, die toegankelijk zijn voor kleinere bedrijven, zodat ook zij de basis op orde hebben, alles op een veilige manier kunnen opslaan in de cloud en

ook precies weten hoe het zit en waar de data is opgeslagen.

Zeker in tijden waarin we veel thuiswerken moeten we ervoor zorgen dat ook de kleinere bedrijven dit op een veilige manier kunnen doen.”

H: “Een deel van de daders is erg jong. Doordat zij thuis zitten en weinig om handen hebben kunnen zij, puur uit verveling, vanachter hun computer een bedrijf infiltreren. Vanwege de coronaperiode, waardoor ook de jongeren veel thuiszitten, heeft de politie versneld een daderpreventiecampagne ‘Gamechangers’ gestart. Met de campagne wordt jongeren een legitiem alternatief geboden en wordt voorlichting gegeven over de strafbaarheid van cybercrime.”

En hoe kan de politiek hierbij helpen?

J: “Uit de miljoenennota van afgelopen september is ADVERTENTIE

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

11

analysenederland.nl

Henk van Essen Korpschef van de Politie

gebleken dat digitalisering bij de meeste politieke partijen als een belangrijk punt wordt beschouwd. Maar het is belangrijk dat we er vooral wat aan gaan doen en er niet alleen maar over blijven praten.”

L: “De politieke partijen vinden het een belangrijk onderwerp, maar op dit moment wordt er nog in abstracto bepaald wat de politiek kan vrijmaken voor cyberveiligheid. Voor zo’n strategisch onderwerp is dat echt de verkeerde volgorde.

We moeten eerst in kaart brengen welke investeringen nodig zijn voor onderzoek en innovatie en dan de benodigde bedragen alloceren.

Positief is dat de minister van Justitie en Veiligheid onlangs de Cyber Security Raad heeft verzocht begin volgend jaar advies uit te brengen welke investeringen nodig zijn voor cybersecurity voor de komende kabinetsperiode.”

J: “Tot op zekere hoogte kan de politiek daarbij helpen, maar in eerste instantie moeten private bedrijven zelf investeren. Bedrijven ontwikkelen en innoveren en daar hoort ook nieuwe software en cybersecurity bij.”

H: “De overheid is niet verantwoordelijk voor de cyberveiligheid van bedrijven.

Het vragen van structurele aandacht voor ondersteuning van het mkb, voorlichting en preventie is wel een taak voor de overheid.”

Hoe zullen we ons in de toekomst moeten weren tegen cybercriminaliteit?

J: “De meeste rapporten zijn verontrustend. Er is namelijk nog een hele hoop te doen. Het is hierbij vooral belangrijk om achterstallig onderhoud bij te werken. In de jaren tachtig was bijvoorbeeld geen enkel bedrijf bezig met cyberveiligheid.

Het is daarom ook ingewikkeld om met terugwerkende kracht oude domeinen en legacy-systemen aan te passen. Alle nieuwe domeinen die nu worden ontwikkeld, daar moet vanaf het eerste moment bij het ontwerp nagedacht worden over security. Dat is ook de norm.

Voor oude systemen is dat een ander verhaal, dat levert veel kwetsbaarheden op. En in een snel veranderende wereld waarin door IoT (Internet of Things) steeds meer apparaten met elkaar verbonden zijn en met elkaar kunnen communiceren, is beveiliging heel belangrijk. Tegelijkertijd zie ik een enorme kans. Als land en als bedrijfsleven zijn we in Nederland steengoed in cybersecurity, we lopen voorop in de wereld en kunnen ons nog meer op dit vlak onderscheiden op internationaal niveau.”

Joost Farwerck CEO KPN

L: “De landen om ons heen hebben ontzettend veel geïnvesteerd in wetenschappelijk onderzoek naar cybersecurity. Zo investeert de Duitse overheid 500 miljoen euro waarmee 800 experts kunnen worden aangetrokken. Voor je het weet gaan onze veelbelovende onderzoekers daar aan de slag.

Vergeet niet dat cybersecurity altijd relatief is. Als je het beter doet dan de landen om je heen, zoeken de criminelen hun heil elders.

Nederland moet oppassen dat we niet het afvoerputje worden ten opzichte van de landen om ons heen.”

Wat zouden jullie bedrijven mee willen geven?

L: “Cyberveiligheid is voor veel mensen een abstract iets; pas als er een incident is, zien mensen wat de gevolgen zijn. We leven echter op de pof, we willen als Nederland

snel de voordelen van allerlei nieuwe digitale diensten en producten zonder te investeren in goede beveiliging. Dat gaan we straks duur betalen.

En dan zijn er geen fall back systemen meer, dan ligt het gewoon plat. Omdat we ook een digitaal knooppunt naar andere landen zijn, is het echt een concurrentievoordeel als we dit wel op orde krijgen.

Dan zullen we nu wel de zeilen bij moeten zetten.”

J: “De samenwerking tussen publieke en private organisaties is vrij hecht.

Wanneer cybersecurityinformatie sneller onderling wordt gedeeld zal dit de cyberveiligheid alleen maar ten goede komen. Daarom pleit de Cyber Security Raad ook voor meer regie op deze samenwerking vanuit de overheid.”

H: “De afgelopen jaren zijn er enorme stappen gemaakt.

Maar er liggen ook nog

veel uitdagingen voor ons.

De digitalisering en het op afstand werken, hebben onze werkplekken kwetsbaar gemaakt. Daarvan zijn we ons nog onvoldoende bewust en we handelen er nog niet altijd naar. Dat moet echt beter.”

Over de Cyber Security Raad (CSR) De CSR is een nationaal en onafhankelijk adviesorgaan van het kabinet en via het kabinet ook het bedrijfsleven. en is samengesteld uit hooggeplaatste vertegenwoordigers van publieke en private organisaties en de wetenschap. De CSR zet zich op strategisch niveau in om de cybersecurity in Nederland te verhogen.

ADVERTENTIE

ZZP’er of MKB’er?

Doe de Yezzer premiescan en vergelijk cyberverzekeringen Yes, dat is .nl √

Alles moeiteloos online afsluiten.

√

Direct persoonlijk advies als het nodig is.

√

Grootste aanbod met de laagste premies.

12

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Cyberriskmanagement is lastig, maar ook broodnodig IT-veiligheid

gemist hebt”, vertelt Van den Top. “Of je hebt een keer op een website met een virus gezeten en dat neem je dan weer mee naar het bedrijfsnetwerk.

Ook wordt de laptop soms gebruikt door partners of kinderen, waardoor er andere mogelijke risico’s ontstaan.

Bewustwording is daarbij heel belangrijk, naast de technische maatregelen om te zorgen dat je veilig thuis kunt werken.

Dat is de eerste stap naar goed risicomanagement.”

Ook cybercriminelen doen aan innovatie. Had je twintig jaar geleden echt kennis nodig om een bedrijf te hacken, tegenwoordig koop je ransomware as a service gewoon in via het Dark Web. De vraag is dan ook niet óf je aangevallen wordt, maar wanneer. En natuurlijk hoe je je hiertegen kunt beschermen.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto & Pixabay

Waar organisaties voorheen

Waar organisaties vroeger vooral gericht waren op het buiten de ‘stadsmuren’ houden van aanvallers, begint het steeds meer door te dringen dat iedereen buitenhouden onmogelijk is.

O Sjaak Schouteren Cyber development leader

Gregory van den Top Cybersecurity consultant

zijn ransomware aanvallen als cyberincidenten het meest in het nieuws en dat is ook terecht. Ransomware aanvallen blijven toenemen en het gevraagde losgeld wordt ook steeds hoger. “We zien nog steeds dat het gemiddeld zo’n 120 dagen duurt voordat men doorheeft dat er een crimineel in de organisatie zit”, vertelt Sjaak Schouteren, cyber development leader. “In die tijd kan een cybercrimineel alle systemen infiltreren en infecteren. Hierdoor kunnen ze losgeld vragen of bedrijven bedreigen. Vaak zien we ook dat ze de stekker er daadwerp dit moment

kelijk uittrekken, waardoor een organisatie volledig stilvalt.

Ook leidt het tot vele datalekken, waarvoor bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld. Dat kan enorm in de kosten lopen. Maar daarnaast moet men ook denken aan menselijke fouten en systeem falen die de bedrijfscontinuïteit kunnen bedreigen. Concreet moet men binnen de eigen organisatie kijken wat voor hen de grootste financiële impact kan hebben.”

kan bijvoorbeeld een negatieve impact hebben op de beurskoers van een organisatie”, hij is cybersecurity consultant Gregory van den Top. “Afhankelijk van hoe het bedrijf reageert op een cyberincident kan de koersdaling mee- of tegenvallen. Open communicatie is cruciaal. Als je klanten het gevoel hebben dat er iets niet in de haak is, merk je dat gelijk en dat kan tot behoorlijke reputatieschade leiden.”

Daarnaast kan een incident

dan ook van groot belang om je cyberriskmanagement op orde te stellen. “Dat is niet alleen een IT-aangelegen-

ook flinke gevolgen hebben voor de reputatie van een bedrijf. “Een cyberincident

Om dit te voorkomen is het

heid”, benadrukt Schouteren.

“Iedereen in de organisatie heeft hierin een rol, dus alle teams en afdelingen moeten het gesprek aangaan: Wat zijn onze ‘kroonjuwelen’ en hoe kunnen we die beschermen?

Maar ook: wat is de (financiële) impact voor ons en onze stakeholders als er onverhoopt toch iets gebeurt?”

Zeker nu mensen veelthuis-

werken is het belangrijk dat zij zich bewust zijn van de veiligheidsrisico’s. “Als je thuiswerkt op je laptop en je een aantal weken later weer inplugt op het bedrijfsnetwerk kan het zomaar zijn dat je updates

vooral gericht waren op het buiten de ‘stadsmuren’ houden van aanvallers, begint het steeds meer door te dringen dat iedereen buitenhouden onmogelijk is. “Preventie is één van de belangrijkste zaken, maar als er toch iets gebeurt moet je zorgen dat je het kan detecteren en dat je ook een plan klaar hebt liggen voor reactie en herstel”, vertelt Van den Top. “Hoe zorg ik dat ik zo snel mogelijk herstel, wie zit er in het crisisteam, wat dekt de cyberverzekering en hoe werkt de incident respons?

Organisaties willen zich logischerwijs vooral op hun eigen business richten. Security wordt dan al snel bijzaak, maar om te kunnen overleven is aandacht voor cyberweerbaarheid broodnodig, sterker nog het wordt steeds meer een unique selling point.”

ADVERTENTIE

www.marsh.nl

Verhoog uw cyberweerbaarheid Thuiswerken is in coronatijd het nieuwe normaal. Medewerkers loggen vanaf huis in op het bedrijfsnetwerk, waardoor cyberrisico’s toenemen. Ook bij het online delen van informatie kunnen onbedoeld data in verkeerde handen vallen. Nog anders wordt het wanneer cybercriminelen met opzet systemen platleggen of data stelen. Een incident kan de reputatie en zelfs het voortbestaan van een organisatie in gevaar brengen.

Veel bedrijven investeren in datasecurity, maar de financiële gevolgen

van cyberrisico’s blijven vaak onderbelicht, terwijl juist meer weerbaarheid op dat vlak een organisatie toekomstbestendiger maakt.

Beperk financiële schade Marsh helpt haar klanten met het inzichtelijk maken van potentiële bedreigingen en hun financiële impact. Via een cyberverzekering kunt u vervolgens de financiële schade beperken. Naast deze dekking ligt het hart van de verzekering in de ondersteuning om incidenten te voorkomen en te mitigeren. Denk aan een 24/7-

hulplijn, de mogelijkheid om experts in te schakelen voor ICTforensisch onderzoek en crisismanagement, juridische experts en PR-consultants, maar ook preventie- en risicobeheertools.

Marsh is wereldwijd marktleider op het gebied van risicomanagement en verzekeringsmakelaardij. Onze experts denken graag met u mee over het optimaal beschermen van uw bedrijf tegen cyberrisico’s.

Meer weten? Bel met Sjaak Schouteren op 06 -5381 7282.

LEADERSHIP, KNOWLEDGE, SOLUTIONS...WORLDWIDE.

MARSH_adv Cyber_265x125.indd 1

26-10-2020 08:41

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Als je afgeschreven datadragers gewoon bij het grofvuil zet, en de data niet van tevoren veilig vernietigt, dan kan iemand zomaar met je data aan de haal gaan, met alle gevolgen van dien.

De exponentiële groei van data vraagt om slimmere beveiliging IT-veiligheid

Het is niet nieuw dat we met z’n allen steeds meer data produceren.

Dit brengt kansen met zich mee maar er zitten ook risico’s aan verbonden. Het is belangrijk dat organisaties zich daar bewust van zijn en het juiste beleid voeren om ook compliant te zijn. Maar hoe beveilig je je bedrijfsdata optimaal als het zowel fysiek als digitaal wordt opgeslagen? Hoe kun je jezelf wapenen tegen cybercriminelen en hoe voorkom je datalekken? En hoe zorg je dat alleen de juiste mensen toegang hebben tot cruciale data en dat je alles netjes vernietigt na afloop van de geldende wettelijke bewaartermijnen?

Tekst: Marjon Kruize Foto: Fotolia, persfoto's & Polina Zimmerman

Anton Hijlkema Commercial Director Benelux bij Iron Mountain

A

ls je bestaande

data digitaal wilt maken, zijn er een aantal stappen die je moet nemen om de veiligheid van deze data te garanderen. “Veel bedrijven zijn op het moment bezig met hun digitale transformatie, juist nu we gedwongen worden om op afstand te werken”, vertelt Anton Hijlkema, Commercial Director Benelux bij Iron Mountain. “Of het nou gaat om de fysieke of digitale opslag van data, je moet altijd rekening houden met de juiste beveiliging en compliance regels. Als wij bedrijven helpen hun informatie digitaal toegankelijk te maken, wordt er niet alleen voor gezorgd dat dit op een veilige manier door ons omgezet wordt, maar zorgen wij er ook voor dat deze data met de juiste beveiliging weer bij de bedrijven terugkomt. Zo voorkom je dat er datalekken ontstaan.” aantal mogelijkheden als het op het opslaan van data aankomt.

“Dit kan het bedrijf zelf doen, maar de data kan ook veilig worden opgeslagen in het state-of-the-art datacenter van Iron Mountain. Wij zorgen ervoor dat bedrijven altijd overal en op elk moment toegang hebben tot hun data. Dit bieden wij door middel van de laatste Cloud technologieën en de hoogste security vereisten.

Cloud computing is vaak een stuk veiliger dan ‘on premise’. Wanneer bedrijven data Bedrijven hebben een

opslaan in onze datacenters hoeven zij zich niet druk te maken over het uitvoeren van updates. Dit wordt gemonitord en automatisch uitgevoerd waardoor je altijd aan de laatste compliance wetgeving voldoet en alle beveiliging upto-date blijft.”

datalekken in andere vormen hebt, bijvoorbeeld als je computer gestolen wordt, kan je daarnaast ook niet doorwerken als je geen back-ups hebt.

Vandaar dat het zo belangrijk is om je data op de juiste manier te beveiligen en altijd beschikbaar te hebben.”

belang om ook de juiste back-ups te realiseren, aldus Hijlkema, zowel on- als offline. “Bij veel van onze klanten zien we dat hun strategie eigenlijk twee niveaus kent”, vertelt Hijlkema. “Een primair datacenter en een co-locatie. Valt de primaire locatie uit, dan kunnen ze altijd nog uitwijken naar de tweede optie.”

In computers zit

Het is van

heel veel e-waste. Als je dat niet goed afvoert is dat een behoorlijke belasting voor het bedrijf en het millieu. “Als je afgeschreven datadragers gewoon

bij het grofvuil zet, en de data niet van tevoren veilig vernietigt, dan kan iemand zomaar met je data aan de haal gaan, met alle gevolgen van dien. Daarnaast is het op de juiste manier verwijderen van datadragers ook nog eens beter voor het milieu. In een computer zitten veel kostbare materialen die nog opnieuw gebruikt kunnen worden.

Door die niet zomaar weg te gooien maar te recyclen, doen we de planeet ook nog eens een plezier.”

Gratis e-book om je te wapenen tegen de uitdagingen rondom data compliance Leer hoe je compliancy kunt omzetten in je voordeel. Ga naar ironmountain.nl/ compliant en download een gratis exemplaar waarmee je meer zicht en grip krijgt op je cruciale data.

Een datalek vormt een enorm risico voor je bedrijfscontinuïteit en gaat vaak gepaard met flinke imagoschade. beter dan genezen, aldus Hijlkema. “Een datalek vormt een enorm risico voor je bedrijfscontinuïteit en gaat vaak gepaard met flinke imagoschade. Dat kost enorm veel geld en voor grotere bedrijven kan dit zelfs in de miljoenen lopen. Zo’n datalek blijft je ook achtervolgen voor een bepaalde periode. Als je Maar voorkomen is

Bedrijven hebben een aantal mogelijkheden als het op het opslaan van data aankomt.

13

14

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Traditionele maakindustrie wordt steeds slimmer Maakindustrie

een koe melken, maar ook de gezondheid van de koe meten.

“Zo kun je aan de melk zien of de koe bijvoorbeeld ziek of drachtig is. Daar kun je als veehouderij rekening mee houden. Uiteindelijk kan er zelfs een situatie ontstaan waar op basis van de melkrobotdata individuele koeien voeding op maat krijgen, om zo ziektes tegen te gaan.” Een dokter geeft dus in wezen al een pil, terwijl de verkoudheid nog niet eens is begonnen.

Binnenkort krijgen bedrijven in de maakindustrie een totaal andere relatie met klanten. Ze gaan diensten leveren, in plaats van alleen machines of apparaten te produceren.

Hoe dat komt? De Industrial Internet Of Things wint sterk aan terrein.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Lenny Kuhne

“De Nederlandse machine-

is ontzettend succesvol en verdient nieuwe verdienmodellen.” Aan het woord is Steven Peters, sector- bankier bij ABN AMRO, die zich verdiept heeft in de Industrial Internet Of Things, kortweg IIoT. Peters schreef samen met collega-bankier David Kemps een uitgebreid rapport over de samenwerking tussen de IT- en (maak)industrie.

De conclusie: er valt nog veel te winnen. Heel veel. Er is alleen al op landelijk niveau een potentieel van twee miljard euro meer omzet voor de IT-sector.

Of Things wordt feitelijk het verbinden van verschillende apparaten aan (digitale) systemen bedoeld. Deze ‘smarttechnologie’ is een trend die op consumentenvlak al langer aan de gang is, denk bijvoorbeeld aan de Nest thermostaat, Met The Internet

geval van Corrosion uit Moerkapelle: een schip wordt gerepareerd voordat deze op zinken staat. Het MKB-bedrijf monitort namelijk continu de conditie van de anodes en geeft online de corrosie-ontwikkeling op de romp van een schip door. De rederij kan ruim van te voren de vervanging van de anodes inplannen en zo zorgen dat het schip zo kort mogelijk in het dok ligt.

Of in het

bouw

Met The Internet Of Things wordt feitelijk het verbinden van verschillende apparaten aan (digitale) systemen bedoeld.

maar in de (maak)industrie is de innovatie nog lang niet daar waar hij kan zijn, meent Peters. “Voor de normale industrie is The Internet Of Things een nieuwe dimensie.

Bedrijven zijn heel erg bezig met hun eigen machines, maar denken nog niet altijd na over wat de klant nodig heeft”, zegt de bankier. “De ‘industrie 4.0’ zorgt ervoor dat je als bedrijf meer gaat nadenken over wat de klant echt wil en toch efficiënt te werk kan gaan.”

nieuwe markten aanboren en verdien- modellen creëren, zo valt er te lezen in het rapport. Maar dat is op lokaal niveau makkelijker gezegd dan gedaan. Peters en Kemps omschrijven het als de zogeheten ‘productie-paradox’. “We willen met zijn allen zo efficiënt mogelijk te werk gaan, maar tegelijkertijd moeten we als bedrijven wel producten op maat leveren”, verklaart Peters. “Waar investeer je precies in? Het is massa versus maatwerk.“

Smart Industry niet alleen een efficiëntere productie- keten opleveren, maar ook

En juist daar

Tegelijkertijd zal de

speelt The Industrial Internet of Things zo’n belangrijke rol in. Want door goed te monitoren en

data van slimme machines en producten te analyseren, kunnen er betrouwbare inschattingen worden gemaakt.

Peters noemt het een vorm van ‘predictive maintenance’.

Nog voordat een probleem zich heeft voorgedaan, kan er op worden ingespeeld. Door slim te produceren, kan er dan ‘standaard maatwerk’ worden geleverd.

Succesverhalen zijn er

genoeg. Als voorbeeld noemt Peters een melk- robot van Lely Group uit Maassluis.

Door middel van sensoren en slimme technieken kan het bedrijf met haar ‘Lely Astronaut A4’ niet alleen automatisch

ook.

Naast veiligheid (Peters: “In een productieomgeving is safety altijd al van belang geweest, nu komt daar data security bij” ) wordt vooral het verschil in cultuur als probleem gezien om de Smart Industry (sneller) te laten groeien. “De maakindustrie is van oudsher heel nauwgezet en secuur, het is tenslotte vaak gericht op eindproducten voor consumenten: de ontMoeilijkheden zijn er

wikkeling daarvan kost tijd”, zegt Peters, die al meerdere rapporten op het gebied van technologie op zijn naam heeft staan. “In de IT-branche gaat men juist heel snel te werk. In ‘betà zijn’, is in die sector een heel gebruikelijke term. Die wisselwerking is een uitdaging: in feite praten die sectoren twee totaal verschillende talen.” nog aardig wat (te) traditionele bedrijven in Nederland. Er wordt in sommige gevallen nauwelijks gedigitaliseerd en koppelingen tussen verschillende systemen ontbreken. Peters: “Je moet zo snel mogelijk papierloos te werk gaan. Alles moet digitaal.” Zelfs eventuele fysieke producten of machines moeten via simulatie digitaal beschikbaar zijn.

Verder zijn er

‘Ervaring of f ingerspitz-

mag geen invloed meer hebben op de kwaliteit van het project’, zo valt te lezen in het rapport. Minder mens, meer betrouwbare slimme tech- nologie, dus.

Zo is uiteindelijk de kans op productiefouten een stuk kleiner en dus is er gegarandeerd meer omzet. “Dat is een hele interessante ontwikkeling”, zo besluit Peters. “Als je als IT- of industriebedrijf met IIoT aan de slag gaat, heb je de komende jaren zeker een goede uitgangspositie.” engefühl

ADVERTENTIE

End-to-end datamanagement is de fundering voor digitalisatie Binnen de maakindustrie zijn partijen vaak nog wat behoudend wanneer het aankomt op digitalisering. Een groot deel van de industrie werkt nog met verschillende datasilo’s die niet met elkaar verbonden zijn. En dat terwijl juist in de huidige tijd het automatiseren van bedrijfsprocessen de efficiëntie van het bedrijf kan waarborgen en verbeteren.

Hugo Botter

“Vaak zijn verschillende databases niet met elkaar verbonden”, vertelt Hugo Botter, directeur van PLM Xpert. “Dat betekent dat er geen integraal geheel is tussen die data. Binnen een project of opdracht in de maakindustrie wordt echter gewerkt met heel veel verschillende soorten data, die je eigenlijk niet los van elkaar kunt zien.

Op het gebied van efficiency doet men zichzelf tekort omdat er meer personeel nodig is om het werk gedaan te krijgen.”

markt. PRO.FILE is een overkoepelend data management systeem waarin alle valide ontwerp- en productgegevens in de juiste versie en workflow gestuurd kunnen worden gedeeld. Op basis van de productstructuur, materiaal en stuklijsten kan naadloos op het ERP-systeem van een bedrijf worden aangesloten. Daarnaast kunnen medewerkers in projectverband met toeleveranciers en klanten samenwerken aan gedeelde documenten.

Met dit doel implementeert PLM Xpert inmiddels 22 jaar het PRO.FILE digitalisatieplatform in de BeNeLux. PRO.FILE wordt wereldwijd bij klanten in de (maak)industrie, bij nutsbedrijven en plant owners ingezet. Een aantal Nederlandse klanten zijn Madern International BV, Heinen en Hopman, Tembo-TDC, Boschman Technologies, Bredenoord, RR mechatronics, Vremac, Nijhuis Industries, Havatec en Itho Daalderop en werkmaatschappijen van Damen Shipyards Group en Royal IHC. Veel van deze maakbedrijven zijn marktleiders in een specifieke (niche)

Juist in de huidige tijd, waarin de time to market en voldoen aan hoge kwaliteitseisen van groot belang zijn, is het beheersen en ontsluiten van data geen ‘nice to have’ meer, maar een ‘must have’. “Met PRO.FILE kunnen we kennis vastleggen, overdragen, beheren en ontsluiten op een goede en veilige manier”, vertelt Botter.

“Omdat iedereen in hetzelfde systeem werkt, weet je zeker dat je altijd de meest up-to-date data voor je hebt. Ook kan er – zoals nu in een periode van Covid - met deze oplossing gemakkelijk vanuit huis gewerkt worden. Je ziet elkaar nu minder

en kan dus minder makkelijk overleggen.

Het is daarom cruciaal dat je kunt vertrouwen op de data die je in het systeem ziet.

Je ziet waar de collega mee bezig is en middels notificaties ben je in een proces geïnformeerd. Je bent daardoor veel slagvaardiger, ook in de huidige tijd. Ook niet onbelangrijk in deze tijd van bedrijfsspionage; je Intellectual Properties is in PRO.FILE veilig” De vierde industriële revolutie is in volle gang, concludeert Botter. “Als je competitief wilt blijven is het belangrijk mee te gaan in die digitaliseringsslag. End-to-end datamanagement, door het introduceren van een data backbone, is de eerste stap die je moet nemen. Vergelijk het maar met de fundering van je huis; dat bouw je ook niet op drijfzand.”

- Partner Content Innovatie in IT-veiligheid,IXON Industrie en Educatie

15

IXON - Partner Content analysenederland.nl

Efficiëntie en kosten besparing in de maakindustrie Partner Content

IXON Cloud in de praktijk SANOVO TECHNOLOGY GROUP is een toonaangevende machinebouwer die gebruik maakt van IXON, zoals de IXrouter industriële VPN router en het IXON Cloud platform. “De IXON-oplossing is makkelijk te onderhouden en de performance en stabiliteit zijn erg goed”, vertelt Gerben Heinen, Teamleider Software bij SANOVO. “In onze machines zitten PLC’s en meerdere IPC’s voor besturing en interfacing. Via IXON Cloud zetten we een VPN-connectie op naar de IXrouter en nemen we deze systemen volledig over. Op deze manier kunnen we fouten opsporen en logs bekijken van de uitgevoerde acties van de operator.”

IXON

Bij veel bedrijven in de maakindustrie staan het verzamelen en gebruiken van data nog redelijk in de kinderschoenen, maar door COVID-19 is de vraag naar remote access en data logging services in een stroomversnelling terecht gekomen.

“Bedrijven waren vaak wat huiverig over het delen van hun data en het werken met cloud systemen”, vertelt Ron Jansen, sales manager Benelux bij IXON. IXON levert een allesin-een platform dat remote access en Industrial IoT makkelijk en toegankelijk maakt voor iedereen. “De cloud wordt door de maakindustrie vaak nog gezien als iets vreemds, terwijl je er in het dagelijks leven al heel vaak gebruik van maakt. Alle bankzaken en pinbetalingen lopen bijvoorbeeld via de cloud. De coronacrisis heeft ervoor gezorgd dat ook steeds meer behoudend ingestelde machinebouwers overstappen op cloud services.”

De reden daarvoor, vertelt Jansen, is dat door deze crisis steeds meer bedrijven de meerwaarde inzien

van remote access-oplossingen en het slim inzetten van data. “Reizen wordt nu bemoeilijkt en men wil daarom graag op afstand veilig problemen kunnen oplossen, storingen verhelpen of een machine van nieuwe software voorzien. Met IXON Cloud is dat makkelijker dan ooit.”

“Machines bevatten enorm veel data en daar kan je heel veel waardevolle informatie uit halen”, aldus Jansen. “Je kan hieruit opmaken of de machine goed werkt,

inzicht krijgen in real-time of historische productiedata of storingen analyseren om te zorgen dat deze niet nog een keer voorkomen.

Data is ook bittere noodzaak voor predictive maintenance. Omdat je precies kunt analyseren wanneer een machine mogelijk weer een storing krijgt, kun je hierop inspelen en onderhoud inplannen als het jou het beste uitkomt.

Door onderhoud preventief uit te voeren, wordt de downtime verminderd, wat weer leidt tot een soepelere productie.”

Data kan er ook voor zorgen dat je minder grondstoffen hoeft te gebruiken in een bepaald proces.

“Energie bijvoorbeeld”, vertelt Jansen. “Of water. Je kan beter monitoren wat je machine verbruikt en daar kan je behoorlijk wat op besparen. Dat is efficiënter, en dus ook kostenbesparend. Ook de kwaliteit van producten die van een productielijn rollen kun je op deze manier beter waarborgen.”

Uiteindelijk valt en staat alles met security, aldus Jansen. “Als aan-

Momenteel is het doel van SANOVO om machinedata te verzamelen voor optimalisaties en nieuwe machines. In de toekomst kan deze data ook ingezet worden voor predictive maintenance.

bieder van een Cloud platform is dit het allerbelangrijkste. We zijn daarom ook ISO 27001 gecertificeerd. Niet alleen op het product, maar ook onze mensen. Zij zijn stuk voor stuk bewust van het belang van security en we trainen ze hier ook in.”

www.ixon.cloud

Digitale kroniek

Hoe Smart Industry het ingenieursvak verandert Online interview

Smart Industry verandert het ingenieursvak drastisch, en dat vraagt om een nieuwe mindset.

Foto: Persfoto

W

ant we moeten

meebewegen met de veranderingen die Smart Industry, ook wel bekend als Industry 4.0, met zich meebrengt.

“Smart Industry is een gegeven feit. Het is niet een keuze die we hebben”, vertelt Gerald Schotman, president van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI). Het is daarom niet de vraag of we meegaan in de trend, maar hoe. tussen allerlei disciplines en apparatuur hebben we veel meer mogelijkheden om ook in het ingenieursvak belangrijke stappen te zetten ten aanzien van bijvoorbeeld kostenbesparing, efficiëntie, effectiviteit en Door de connectivity

aanverwante onderwerpen.

Die volgende stap kunnen we echter alleen zetten met de juiste denkwijze: “De interessante technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat we moeten zoeken naar het antwoord op de vraag hoe we oude disciplines kunnen combineren met data science.

Hoe groei je mee met de technologie?”

De belangrijkste verschuiv-

is dat het ingenieursveld niet meer altijd een lineaire werkwijze kent door Smart Industry: “Traditioneel werkt een ingenieur projectgericht en op basis van begrip. Er worden studies en voorwerk gedaan, alternatieven ontwikkeld, keuzes gemaakt en geoptimaliseerd alvorens het product daadwerkelijk gemaakt wordt. Later bepaal je wat daar een volgende keer verder aan verbeterd kan worden. Met Smart Industry werk je met al bestaande data en met nieuwe patronen die niet altijd meteen logisch zijn, ing

waardoor de volledige oude werkwijze op de kop wordt gezet; je baseert de inventarisatie immers niet meer alleen op je eigen begrip en dus worden ook de vormgeving van de producten en diensten, en het evaluatieproces heel anders.” wat Schotman betreft van belang dat klassieke ingenieurs de samenwerking zoeken met experts in data science, en dat zij ook de bereidheid voelen om zichzelf te bekwamen in deze tak van sport. Door Smart Industry wordt er namelijk veel meer op data gebaseerd gewerkt, en dus moeten ingenieurs wendbaarder zijn om mee te bewegen in deze ontwikkeling.

Het is daarom

van data, connectivity tussen apparaten en processen, en passende algoritmes gebaseerd op deze twee componenten, zorgen voor belangrijke shifts en verbeteringen in het ingeniWant het gebruik

Hebben we uw interesse gewekt? Het gehele artikel leest u op: analysenederland.nl

eursvak. “Een goed voorbeeld is het onderhoud van apparatuur. Met behulp van data kan de werkwijze ten aanzien van onderhoud enorm verbeterd worden. We werken toe naar een situatie waarin er preventief apparatuur onderhouden wordt, doordat we met behulp van data veel beter kunnen inschatten op welk moment we onderhoud moeten plegen aan bepaalde apparatuur.” preventief onderhoud zorgt voor belangrijke kostenbesparingen en toenemende efficiëntie, wat Schotman betreft een trend van nu. “In de toekomst denken we niet alleen aan hoe dingen efficiënter kunnen, maar ook hoe ze effectiever kunnen. De volgende stap is hoe we apparatuur slimmer maken, denk bijvoorbeeld aan zelflerende systemen. Artificial Intelligence gaat daar een grote rol in spelen, ook in het ingenieursvak.”

Het voorbeeld van

16

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Product Lifecycle Management vormt de basis van de digitale transformatie Maakindustrie

willen nu de koppeling maken tussen de operationele PLM omgeving en ERP”, vertelt Roos. “Die stap zal ongetwijfeld leiden tot nieuwe inzichten, werkmethodes en nieuwe data. Daarom maken we kleine stappen en kijken we altijd met meerdere mensen naar de inrichting van het platform.

Voordeel van PRO.FILE is dat we de gewenste aanpassingen door middel van configuratie zelf kunnen doorvoeren. Met de invoering van PLM hebben we het ook zo aangepakt.

We begonnen met één groep engineers en voegden daar langzaam maar zeker andere afdelingen aan toe. Een van de laatste groepen gebruikers was de verkoopafdeling”

Digitaliseren doe je niet in één dag. Daar gaat tijd overheen. Maar kleine stappen in de juiste richting kunnen de efficiëntie en het kwaliteitsniveau van je bedrijf flink verhogen.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto's

Marco Roos Manager engineering bij Demaco

E

voortvarend aan de slag is gegaan met digitalisering is Demaco, een high tech familiebedrijf dat al 60 jaar bestaat en 33 jaar werkzaam is in de cryogene industrie.

“We hebben onze digitaliseringsslag al een jaar of acht geleden ingezet”, vertelt Marco Roos, manager engineering bij Demaco. “We hadden verouderde beheeren tekensystemen en we zochten eigenlijk één overkoepelend systeem voor het beheer van onze data bestaande uit veel documenten en 3D tekeningen van engineering. We zijn een organisatie die werkt en bedrijf dat

Het PLM-systeem vormt de fundering van het project en de producten.

op basis van projecten, dan is revisiebeheer op al je documenten, verkoopdocumentatie, berekeningen en alle andere data die we genereren en krijgen cruciaal.”

Demaco stapte daarom

over op een product lifecycle management-systeem (PLM) waarmee alle data centraal kan worden beheerd en vanuit één centrale plek beschikbaar is. “Zeker nu – vanwege Covid – een deel van ons personeel thuis werkt is dit heel belangrijk”, vertelt Roos. “Op deze manier kunnen we nog steeds gemakkelijk samenwerken en weet iedereen zeker dat ze de meest up-to-date revisies

voor zich hebben. Het helpt hen ook efficiënter te werken.

Op termijn willen we volledig papierloos gaan werken, omdat de combinatie van digitaal en papier het risico op achterhaalde informatie op de werkvloer vergroot. Een stap die we op korte termijn gaan maken is de integratie met het nieuw in te voeren ERP systeem. Nu zorgen wijzigingen in het project ervoor dat er voortdurend data overgetypt moet worden.

Dat verhoogt de kans op fouten en kost veel tijd. Om ons personeel zo efficiënt mogelijk te kunnen inzetten en fouten te reduceren is het beheren van onze data in een centraal en integraal

zorg je ook dat je al snel eerste successen kunt delen en je mensen enthousiast mee blijven werken aan deze veranderingen, aldus Botter. “Door kleine stappen te nemen verlies je het overzicht niet. Dat is belangrijk om je personeel mee te krijgen in de overgang naar een digitale organisatie.” Wel is het dan belangrijk als er één team is dat het overzicht over het gehele proces houdt, stelt Roos.

“We zitten wekelijks even bij elkaar met vier kerngebruikers en we koppelen dan terug wat we graag veranderd willen zien in het PLM-systeem. Zo blijven we ons continu verbeteren en rijpen de digitalisatie stappen, maar behouden we ook het overzicht.”

Op die manier

samenspel van systemen dus heel belangrijk.” de fundering van het project en de producten, stelt ook Hugo Botter, managing director van PLM Xpert. “Samen met ERP vormt PLM de backbone van je projecten en primaire bedrijfsprocessen.

Met PRO.FILE kun je precies zien welke weg er is afgelegd om tot de huidige stand van zaken te komen, en heb je inzicht in de vervolgstappen en uitstaande acties en milestones. Je legt als het ware je digitale rode draad vast. Als de processen, die je nu inricht, verankerd zijn in de organisatie en de data backbone als Het PLM-systeem vormt

We zitten wekelijks even bij elkaar met vier kerngebruikers en we koppelen dan terug wat we graag veranderd willen zien in het PLM-systeem. bron van alle data wordt ingezet, kun je vandaaruit verder werken en integreren met nieuwe systemen.” ook de volgende stap die Demaco wil zetten in het digitaliseringsproces. “We Dat is dan

ADVERTENTIE

TRUMPF biedt de totaaloplossing TRUMPF is in 1923 opgericht als mechanische werkplaats en heeft zich ontwikkeld tot een wereldwijd toonaangevende onderneming voor gereedschapmachines, lasers en elektronica voor industriële toepassingen.

Totaaloplossing “Wij initiëren knelpunten in het productieproces. En aan de hand daarvan adviseren wij de klant hoe de knelpunten kunnen worden opgelost met onze (software-)ondersteuning”, vertelt Menko Eisma, General Manager TRUMPF. “Sinds kort hebben wij ook een eigen bank, waardoor we ook financiële oplossingen aan de klant kunnen bieden, bijvoorbeeld voor de financiering van machines. Wij kennen de markt en het product goed en kunnen door deze financiering leasemogelijkheden bieden aan onze klanten. Daarnaast vinden wij het belangrijk om ook de medewerkers mee te nemen en te begeleiden in de digitalisering van productieprocessen, dat wordt te vaak onder-

belicht. Van het analyseren van het probleem tot aan de financiering van de oplossing en het meenemen van de medewerkers, wij bieden de totaaloplossing.”

Experience center “In Nederland kunnen wij onze klanten meenemen naar een experience center. Naar aanleiding van een samenwerking hebben wij besloten hier een totaaloplossing te realiseren waarmee daadwerkelijk geproduceerd kan worden. Daarmee kunnen wij de digitalisering van het productieproces laten zien en wat het daadwerkelijk kan brengen voor een klant.”

De core van ons bedrijf is het succes van onze klanten, besluit Eisma. “Ons succes is afhankelijk van het succes van de klanten. Met de focus niet alleen op vandaag, maar ook op die van morgen zijn wij een betrouwbare partner waar wij graag samen met onze klant naar de toekomst kijken.”

Ga voor meer informatie naar www.trumpf.com

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

17

analysenederland.nl

Artificial Intelligence hebben we in de toekomst nodig Maakindustrie

Artificial Intelligence wordt op steeds meer terreinen ingezet om maatschappelijke vraagstukken te kunnen oplossen, zo ook in de industrie. Het kan de productiviteit verhogen en werkgelegenheid stimuleren. Tegelijkertijd kan het ook risico’s met zich meebrengen. Daarom is goede samenwerking en kennisdeling belangrijk.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Unsplash

H

Artificial Intelligence (AI) neemt steeds grotere vormen aan in de industrie, vertelt Mariya Yurchenko, datawetenschapper bij OMRON. “Fabrieken kunnen in steeds hogere volumes producten produceren, en daarbij maken ze in grotere et gebruik van

We luisteren naar de ‘patiënt’, in dit geval de machine.

We luisteren naar de machine en kijken naar de informatie en data en proberen hierdoor problemen op te lossen.

AI kan helpen bij het optimaliseren van het productieproces.

vormen gebruik van data.

Om een zo goed mogelijke productie te draaien kan een fabriek gebruik maken van adaptieve algoritmen. Een grote stap richting de toekomst van de fabriek.” bij het optimaliseren van het productieproces, gaat Yurchenko verder. “Datawetenschappers die onderzoek doen in fabrieken zijn eigenlijk doctoren.

We luisteren naar de ‘patiënt’, AI kan helpen

in dit geval de machine. We luisteren naar de machine en kijken naar de informatie en data en proberen hierdoor problemen op te lossen. En eigenlijk wil je door middel van AI deze problemen voorkomen. Wanneer er een probleem zich voordoet ben je eigenlijk al te laat want het productieproces kan stil komen te liggen doordat de machine kapot is en gerepareerd moet worden. Door het verzamelen van de data,

luisteren we in feite naar de hartslag van de machine, en als er een probleem zich voordoet signaleren we dat, zodat daar naar gehandeld kan worden.” zich weer voordoen in de toekomst dan herkent de machine dit en kan dit gelijk worden aangepakt, nog voordat het gebeurt. Sommige machines zijn zo complex dat het soms moeilijk te bepalen is “Mocht het probleem

wat de toegevoegde waarde kan zijn van AI. Door AI, de algoritmen, te integreren in het controle systeem van de machine is het dichterbij de actie en leert het om normale patronen van de abnormale patronen te onderscheiden voor elke machine.” een dokter is om de patiënt de juiste diagnose te geven, besluit Yurchenko.

“En wij leren de machine de correcte diagnose te stellen De taak van

door het gebruik van AI. Hierdoor kunnen fouten worden herkend en kan worden voorkomen dat een machine stil komt te liggen. Er zijn sceptici die een toegevoegde waarde van AI niet (willen) zien. Maar een kleine fout, herkend door AI, kan uiteindelijk grote gevolgen hebben op het productieproces en daarmee de productie.”

ADVERTENTIE

AESC en Oroox brengen e-commerce naar de metaalbedrijven De vierde industriële revolutie is in volle gang en ook in de maakindustrie wordt volop gedigitaliseerd.

Maar e-commerce is nog niet aan de orde van de dag. AESC en Oroox willen daar verandering in brengen.

AESC is sinds 2007 actief als software reseller voor de maakindustrie. Om dit verder te realiseren gingen ze een samenwerking aan met het Europese bedrijf Oroox. Zij ontwikkelen een online e-commerce platform voor de metaalindustrie.

Elke klant kan via dit platform online onderdelen (plaatwerk, kokers, CNC) bestellen, prijzen inzien en een offerte aanvragen in zijn eigen taal. 24 uur per dag. Dit stelt bedrijven in staat een compleet nieuw bedrijfsmodel aan te nemen waarbij ze 24/7 beschikbaar

kunnen zijn voor klanten over de hele wereld, waardoor de omzet van deze bedrijven kan stijgen. Ook zorgt het voor een afname in de kosten, omdat de kosten van het opmaken van de offerte en de kosten van de verkoper verdwijnen. De prijs wordt gebaseerd op de parameters en het machinepark van de producent waardoor er altijd een consistente prijs wordt getoond.

Veel interne processen worden momenteel al gedigitaliseerd en bedrijven zijn bezig met het koppelen van systemen. Door het e-commerce platform van AESC en Oroox hieraan toe te voegen, wordt er een extra verdieping gerealiseerd. De verkoop van software wordt nu vooral gedaan door middel van telefonische acquisitie of per mail, maar volgens AESC en Oroox is dat niet meer van deze tijd. De jongere generatie is gewend alles online te bestellen en wil dat ook in de maakindustrie kunnen doen. De metaalindustrie moet hier nu al op inspelen.

Uiteindelijk zal het platform zelfs direct in contact komen te staan met de machines en ERP-systemen in de fabriek. Zo verkrijgt het platform de juiste informatie over de machines.

Hierdoor wordt het platform steeds

”

E-commerce biedt volop kansen voor de metaalindustrie in deze tijd.

Devy van Dinteren, AESC

slimmer. In een industrie waarin het verkrijgen van goede medewerkers lastig is, is het van groot belang dat de workflow geoptimaliseerd wordt door dit soort connecties. Dat leidt tot een verhoogde omzet, kostenbesparing en een verhoogde efficiëntie.

Weten wat AESC en Oroox voor jou kunnen betekenen? Kijk dan op https://oroox.com/nl/oxquote en https://www.aesc.nl/oroox/

18

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Tweederde van de bedrijven willen in 2030 industriële autonomie bereiken en een heel groot deel is daar actief mee bezig.

Industriële autonomie heeft de toekomst Maakindustrie

Auto’s rijden nu al regelmatig op de cruise control en er wordt momenteel aan gewerkt om ze in de toekomst zelfrijdend te produceren en zo de passagier van A naar B te brengen. Dat geldt ook voor de industrie.

Nu wordt een fabriek nog vaak bestuurt door menselijk handelen, maar uiteindelijk zal een fabriek zelfstandig en autonoom kunnen opereren.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto & Fotolia

D

eze ontwikkelin-

middels het onderzoek ‘The Outlook for the Shift to Industrial Autonomy’ onder eindgebruikers getoetst in de markt. “Want hoe kijkt de markt zelf naar het autonomiseren van de industrie?”, vertelt Patrick Kools, business gen zijn

transition development expert op het gebied van industriële autonomie. ”Niet alleen door COVID-19 is de markt aan het veranderen. Er lag al een gigantische druk op de grote olie- & petrochemie en farmaceutische bedrijven om minder CO2 uit te stoten en te voldoen aan de klimaateisen. Aan de andere kant zijn er ook allerlei nieuwe mogelijkheden, zoals Big Data en Artificial Intelligence. Dat komt er ook nog eens bij.”

Van alle ondervraagde

bedrijven geeft 92 procent aan dat zij allemaal op weg zijn naar het hoogste niveau van industriële autonomie, waarbij processen worden uitgevoerd zonder de interventie van personeel, vervolgt Kools.

“Dat is heel erg ambitieus.

Tweederde van de bedrijven willen in 2030 industriële autonomie bereiken en een heel groot deel is daar actief mee bezig. Het is dus goed dat de ambitie er is, want autonomie bereik je niet van de ene op de andere dag. Steeds vaker

worden er individuele taken geautomatiseerd, maar dat betekent niet dat industriële autonomie louter gezien kan worden als het vervangen van mensen door machines.

Het draait om de adoptie van nieuwe technologieën als Artificial Intelligence, robots en analytics. dus meer dan alleen een verregaande vorm van automatisering. Daarnaast moeten we ook niet vergeten dat banen in fabrieken met veiligheidsvraagstukken te maken hebben. Procedures moeten veilig worden uitgevoerd, ook als ze geautomatiseerd worden. Tegelijkertijd, om terug te komen op het voorbeeld van de cruise control, rijdt een auto efficiënter met

Handmatige banen zullen gaan verdwijnen en daarvoor in de plaats hebben we mensen nodig met een ander profiel.

cruise control, dan wanneer iemand elke keer het gaspedaal intrapt. Hoe stabieler, hoe efficiënter en energiezuiniger en dat geldt ook voor een autonome fabriek.”

Bovendien betekent stabi-

ook dat er minder kwaliteitsproblemen zullen zijn, aldus Kools. “Fouten maken is menselijk en door fabrieken autonomer te laten opereren zorg je voor een betere kwaliteitscontrole waardoor er minder fouten voorkomen. Dit betrek ik ook op ons klimaat.

Gas bijvoorbeeld is voor een groot deel de ruggengraat van onze energievoorziening, maar de maatschappij heeft de ambities dat in 2050 iedere Nederlander van het gas af is. De petrochemie sector heeft daardoor nogal een uitdaging. Ze moet niet alleen zorgen voor een afbouw en een schonere manier van gas en olie produceren. Tegelijkertijd moeten de Shell’s en BP’s onder ons ook een nieuw energiesysteem bouwen die autonoom kan draaien, zoals liteit

zonne- en windparken, waarin weinig mensen zullen werken.” enorme uitdaging zijn om iedereen van energie te kunnen voorzien vanuit de nieuwe energiesystemen op een stabiele manier, gaat Kools verder. “We hebben nu de luxe dat er altijd gas en/of elektriciteit in huis is, dat willen we ook hebben als de energie wordt geproduceerd door nieuwe energiesystemen. De politiek speelt hierbij een grote rol. Stabiel beleid is nodig, omdat hiervoor grote investeringen nodig zijn. Europa loopt wat betreft de investeringen al achter vergeleken met bijvoorbeeld het Midden-Oosten.”

Het zal een

tie door automatisering en zal het lonen voor bedrijven om hun businessplan daarop aan te passen. Automatisering is niet alleen maar eng, maar ook interessant en biedt mogelijkheden zoals efficiency en kostenreductie. Daar ben ik samen met mijn collega’s mee bezig. met het efficiënter en slimmer maken van een fabriek. In eerste instantie met test- en meetapparatuur en nu ook met industriële automatisering. Op die manier helpen we Plant Managers om gelijke tred te houden met de technologische ontwikkelingen zodat ze hun doelstellingen behalen.”

Technisch gezien worden

de komende dertig jaar zeer interessant, besluit Kools.

“Handmatige banen zullen gaan verdwijnen en daarvoor in de plaats hebben we mensen nodig met een ander profiel. Daarnaast kan de industrie grote stappen maken in efficiëntie en kostenreduc-

Patrick Kools Business transition development expert op het gebied van industriële autonomie ADVERTENTIE

Digital Transformation in Process Industries

yokogawa.com/nl/dxebook

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie

19

analysenederland.nl

Niks doen op het gebied van digitalisering is geen optie Profiel

de klant, de hele logistieke keten. Dus als we het hebben over zo’n modeterm als digital twin, geloof ik ook wel in een digital supply chain.”

De ultieme fabriek? Lichten uit en laat de computers maar het werk doen. Dat is de droom van Guido van Dinther.

“Digitalisering is hetgeen waarmee wij het verschil kunnen maken.”

Met allemaal zelfdenkende robots die dat zouden bemannen?

Tekst: Jerry Huinder Foto: Persfoto

H

ypermoderne fab-

een of twee mensen aan het werk en verder science fiction robots die alles doen. Zoals in die autoreclames, waarbij de ene robot de wielen erop zet en de andere robot de auto in verschillende kleuren spuit.

Dat is een beeld dat veel mensen hebben als ze denken aan de maakindustrie. Een industrie waar het maken allang niet meer aan de mensen is, maar aan de robots. Met verregaande digitalisering in alle processen in de fabriek. Zo lijkt het. Maar de werkelijkheid is anders, vertelt Guido van Dinther, als Business Unit Manager verantwoordelijk voor de Internet of Things oplossingen bij Axians, een bedrijf dat ICT-oplossingen aanbiedt. “Als je kijkt naar de automobielindustrie, dan zie je een goed voorbeeld waarbij het assemblageproces inderdaad heel ver geautomatiseerd en gerobotiseerd is. De hightechindustrie is ook een best vergaande geautomatiseerde industrie, maar over het geheel genomen liggen er nog veel kansen en mogelijkheden voor digitaliseringstoepassingen in de maakindustrie. Bijna 1 op de 3 bedrijven in de maakindustrie loopt achter op het gebied van digitalisering en innovatie.” rieken, met

Hoe kan dat?

“Uit ons onderzoek blijkt dat het vooral een gebrek is aan kennis over de mogelijkheden van digitalisering en hoe dit effectief kan worden toegepast. Hoe gaat digitalisering ze helpen bij het toekomstige verdienmodel?

Bijna 1 op de 3 bedrijven in de maakindustrie loopt achter op het gebied van digitalisering en innovatie.

Waar moeten we beginnen en wat levert het op? Moeten ze het zelf doen? ICT’ers aannemen? Of uitbesteden?

Wel naar de Cloud, niet naar de Cloud? Allemaal vragen, maar de wens om te digitaliseren is vrijwel altijd aanwezig.”

Ziet de maakindustrie dan wel het belang van digitalisering?

“Ja en nee. In de sector bestaat veel enthousiasme voor digitalisering, 42 procent van de medewerkers ziet graag dat de organisatie waarvoor zij werken meer digitaliseert.

Sommige bedrijven hebben een hele duidelijke strategie, een stip op de horizon, en werken daar in kleine stapjes naartoe. Maar je ziet ook een heleboel bedrijven die het niet weten, die doen wat pilots, losse dingetjes, gericht op het oplossen van één probleem, zonder dat het onderdeel is van een groter programma of een strategie.

Ze weten vaak niet waar ze moeten beginnen.”

Maar stel: ik maak ovens.

Waar moet ik dan beginnen als ik aan digitalisering denk?

“Ik denk dat bedrijven nu nog in eerste instantie kijken naar ‘What’s in it for me?’.

Kan ik kosten reduceren, efficiënter produceren? Wat op zich natuurlijk een prima uitgangspunt is. Maar als je kijkt naar de maakindustrie, kan je ook focussen op: what’s in it for my customer? En dat is een hele interessante, andere manier van denken.

Als ik nou data kan halen uit het product dat ik maak, wat betekent dat dan voor van mijn klant?”

tie snel uitvoeren, maar in een land als Australië, waar de afstanden veel groter zijn is dat lastiger. Dan kun je voor elke servicebeurt er naartoe gaan, maar voordat je er bent, is er al een halve dag voorbij, en misschien heb je de onderdelen wel niet op voorraad. Wat nou als je kan monitoren wat de status van die oven is, en kan voorspellen wanneer zich bepaalde problemen gaan voordoen? Dan snijdt het mes aan twee kanten. En je hebt een blije klant, en je kan je eigen processen veel efficiënter inrichten.”

Hoe moet de fabriek van de

Dus dan gaat het niet om:

toekomst eruitzien?

hoe helpt de digitalisering

“Ultiem? Lights out: volledig geautomatiseerd en gerobotiseerd. Voor sommige processen zou dit heel goed kunnen. En een tweede stap is dat de integratie in de keten goed geregeld is. Het gaat namelijk niet zozeer om die ene volledige geautomatiseerde fabriek, het gaat ook om de toeleveranciers van de fabriek,

mijn proces, maar hoe helpt de digitalisering mijn klant en daardoor uiteindelijk ook weer mij?

“Exact. Je gaat de klant data aanbieden waardoor hij zijn processen kan optimaliseren. Denk aan die oven die je net als voorbeeld aanhaalde.

In ons land kan je een repara-

“Ja, dat zou ultiem zijn om de productieprocessen slimmer en efficiënter te maken. Maar het gaat volgens mij niet alleen over kosten.

Digitalisering gaat ook helpen om de afstand tot de eindgebruiker te verkleinen. We leren dingen over gebruik van apparaten en behoeftes in de markt. Ik denk wel dat we daar nog heel ver vandaan zijn, maar als we het hebben over competitiekracht in de wereld, dan is innovatie in het toepassen van digitalisering in processen en producten wat ons sterker maakt. Met reductie van kosten alleen gaan we het niet winnen, dat is duidelijk. Niks doen op het gebied van digitalisering is geen optie.”

En wat is realistisch voor de nabije toekomst?

“We zien nu diverse dingen gebeuren. Een voorbeeld is dat robots en mensen in dezelfde ruimte werken, de zogenaamde cobots, mensen die geholpen worden door robotarmen. Een andere variant is die digital twin, die ik eerder al noemde: digitaal een kopie van de werkelijkheid maken. Daar zitten vier elementen in. De eerste is dat je exact dezelfde data in een digitale kopie hebt zitten als in de machine.

De tweede stap is dat je die data gaat gebruiken voor een simulatiemodel om scenario’s te kunnen beoordelen en de beste keuze kan maken. Stap drie is dat je gaat voorspellen op basis van de huidige situatie en historische data: wanneer komt het proces stil te staan en waarom? En de laatste stap is dat je daadwerkelijk de machine gaat aansturen met je digital twin en geautomatiseerd beslissin-

gen neemt en doorvoert op basis van voorspellingen. En dan ben je op het niveau dat je veel kennis en kunde van die operator, maar ook zaken als gedrag van machines, informatie over de omgeving, materialen en spareparts hebt ondergebracht in algoritmes en machine learning. Maar zo ver zijn we nog niet, het menselijk brein vervangen is nog niet zo gemakkelijk.”

Tot slot: stel het management wil toch stappen maken, wat is dan prioriteit nummer één?

“Artificial Intelligence. En dan realiseer ik me dat veel bedrijven nog wat stappen moeten zetten om dat zinvol in te zetten, maar het feit dat je vanuit die richting gaat denken, gaat je helpen om die stappen ook te zetten. Je kan bijvoorbeeld beslissen om data te gaan verzamelen, maar welke data dan en wat ga je ermee doen? Denken over Artificial Intelligence toepassingen helpt je om dit vorm te geven. Ga ik mijn kwaliteit monitoren, ga ik voorspellen wanneer iets kapotgaat, ga ik voorspellen hoe mijn procesverloop gaat zijn?

Er is verschillende data voor nodig om die verschillende modellen te kunnen voeden.

Daar over nadenken maakt het gericht om de juiste dingen te doen om te komen waar je zijn wil.”

Feiten Guido van Dinther is als Business Unit Manager verantwoordelijk voor de Internet of Things en Artificial Intelligence oplossingen van Axians, als onderdeel van Vinci Energies bezig met ICT-oplossingen en diensten.

Axians deed begin dit jaar onderzoek naar de digitalisering van de maakindustrie en concludeerde dat veel bedrijven in de maakindustrie achterlopen op dit gebied.

ADVERTENTIE

RFID

DATA WAREHOUSE

Voor de optimalisatie van je document- en informatiestromen

Labels Retourbonnen

CRM

DATABASE

Vastleggen/Scannen Indexeren/Archiveren Personaliseren en delen van documenten

Pakbonnen Vrachtbrieven Douanedocumenten SMS E-mail

20 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Blijf ontwikkeling stimuleren Voorwoord

De coronacrisis was en is een grote klap voor het bedrijfsleven. Een groot aantal Nederlanders is zijn baan kwijtgeraakt en de verwachting is dat er in de toekomst nog meer banen komen te vervallen. Een leven lang ontwikkelen is nu belangrijker dan ooit.

Foto: Persfoto & Nick Morrison

E

chter, door diezelfde

crisis kwamen ook opleiders voor een aantal grote uitdagingen te staan.

Zo werd er plotseling een grote digitaliseringsslag van de opleiders verwacht. Alle opleidingen werden fysiek stilgelegd, scholen werden gesloten. De lessen en trainingen werden, waar dat kon, volledig digitaal opgepakt.

Dit heeft een hoop innovatie tot gevolg gehad. Online is veel mogelijk, maar de kracht zit in de juiste balans tussen online en fysiek les geven.

Niet iedereen wil online een opleiding volgen, niet alles kan online effectief worden aangeleerd. Online waar het kan, face-to-face waar het moet is in de afgelopen periode ons credo geworden.

Momenteel is er een groot tekort aan stageplekken en een tekort aan begeleiding. vormen de werkenden zelf. MenEen andere uitdaging

Digitale kroniek

sen die zonder werk thuiszitten laten zich omscholen, omdat de urgentie voor hen duidelijk voelbaar is. Echter, ook werknemers die nog wel in dienst zijn moeten zich blijven bijscholen, of zelfs laten omscholen om te zorgen dat ze ook in de toekomst een baan houden. je de noodzaak niet ziet en er is een goed sociaal plan, waarom zou je dan in beweging komen?

De grootste uitdaging is dan ook dat we mensen fit houden voor de arbeidsmarkt door preventief te investeren in “loopbaan APK’s” en scholing. Niet als ze al met werkeloosheid worden bedreigd door corona of door een digitaliseringsslag.

Maar wat als

Ook de werkgever heeft belang bij goed opgeleid personeel.

Toch willen werknemers

best door ontwikkelen.

Dat blijkt onder andere uit het feit dat de gelden voor ontwikkeladviezen binnen no time aangevraagd waren en volledig benut zijn. Iedereen is bereid tot een gesprek, de vraag is echter hoe wij mensen zover gaan krijgen om na een adviesgesprek ook daadwerkelijk een opleidingstraject te starten. Van intentie naar actie. Ook de werkgever heeft belang bij goed opgeleid personeel. Werknemers die anders overbodig zouden worden, kunnen op die

manier toch bij het bedrijf blijven dan wel – indien dit niet kan – hebben zij meer kansen op een baan elders.

Geef je medewerkers de mogelijkheid om te leren van elkaar. Op de werkplek leer je het allermeest. voor het bedrijfsleven, zijn de starters en stagiaires. Momenteel is er een groot tekort aan stageplekken en een tekort aan begeleiding. Iemand die net afgestudeerd is of stage gaat lopen, heeft begeleiding nodig, wil de praktijk leren kennen. Je leert het meest op de werkplek. Om dat ook in de toekomst mee te nemen, wanneer opleiden op locatie weer mogelijk is. Mensen leren van hun collega’s, mensen leren door te doen en te ervaren, mensen kijken bij anderen af hoe zij het doen.

Ook in een digitale omgeving is dat tot op zekere hoogte mogelijk, maar juist jongeren hebben behoefte om naar de werkplek te komen om daar collega’s te ontmoeten en te sparren. Ik wil de werkgevers van Nederland daarom vragen daar rekening mee te houden. Geef je medewerkers de mogelijkheid om te leren van elkaar. Op de werkplek leer je het allermeest.

Een laatste focuspunt

Ria van ’t Klooster, Directeur NRTO

Artiest, durf te ondernemen!

Online interview

Al sinds jaar en dag volgt ongeveer een op de tien HBO-studenten een creatieve of kunstvakopleidingen in het hoger onderwijs. Grootste omissie daar: leren ondernemen.

Foto: Jade Stephens

M

arca van den

Broek denkt nog steeds met plezier terug aan haar opleiding Audiovisuele Vormgeving aan de Kunstacademie in Utrecht.

“Vier jaar lang heb ik er heel leuke dingen gedaan, mezelf leren ontwikkelen.” Na haar studie werkte ze twaalf jaar als uitvoerend producent en eindredacteur bij diverse

televisieproducenten. “Daar heb ik pas ontdekt hoe ik het creatieve met het zakelijke kon verbinden.” opleidingen ligt de nadruk op het kunstenaar worden – en dat doen ze ook bijzonder goed, zegt Van den Broek. “Studenten leren er conceptmatig te denken. Neem geen genoegen met het eerste beste idee, maar train jezelf verder na te denken. Leer ideeën goed uit te werken; wat wil je vertellen en welke middelen wil je daarvoor inzetten.”

Bij de creatieve

kwaliteit die ze nu als coach van ondernemers in de creatieve sector en organisator van creatieve Het is een

evenementen zelf toepast.

“Dat is de kracht van creatieve opleidingen: je leert je persoonlijke idee om te zetten naar iets dat voor anderen ook interessant is.”

Broek. “Het is ook niet zo dat het veel tijd kost of moeilijk is. Je moet juist dichtbij jezelf blijven en vandaaruit de connectie maken.”

“Ondernemen gaat veel

Maar dat zij

creatieve ondernemers coacht, zegt ook iets over de opleidingen: het leren ondernemen is daar van ondergeschikt belang. “De corebusiness op een kunstopleiding is beter worden als kunstenaar, niet ondernemer worden.

Terwijl je dat wel wordt!”

meer om betrokkenheid creëren, om communicatie rondom jezelf als kunstenaar te bouwen”, vervolgt ze. “Hoe ziet de groep eruit die je werk mooi vinden? Zoek zo gericht mogelijk die mensen op, anders schiet je op Facebook of Instagram met hagel.”

zijn oren niet te laten hangen naar de markt. “Daar hebben kunstenaars logischerwijs geen zin in, maar dat beeld klopt niet”, zegt Van den

Dan ook kun

Een kunstenaar hoeft

Hebben we uw interesse gewekt? Het gehele artikel leest u op: analysenederland.nl

je nadenken over hoe je je werk presenteert. “Als je weet dat vooral jonge kunstverzamelaars geïnteresseerd zijn, kun je nadenken over oplagen.”

“70% van de mensen en organisaties haalt hun doelen niet” Wij zijn Schouten & Nelissen University of Applied Sciences. Wij helpen mensen en organisaties hun doelen te bereiken en ambities waar te maken.

Dit doen we met de leukste opleidingen voor individuen en met uitmuntende maatwerktrajecten voor organisaties. Welke weg je ook kiest, bij ons gaan professionele ontwikkeling en persoonlijke groei hand in hand.

De wereld om ons heen is constant in verandering.

Dit vraagt aanpassingsvermogen. Wij zorgen ervoor dat je als persoon en organisatie relevant blijft.

Dit doen we met meetbaar effectieve interventies, al dan niet op maat gemaakt. Zodat jij je doelen haalt.

Schouten & Nelissen University of Applied Sciences is in 40 jaar tijd uitgegroeid van een familiebedrijf naar een internationaal opererende organisatie.

Ben je benieuwd hoe wij jou en je organisatie sterker kunnen maken? Kijk dan op onze nieuwe website www.sn.nl of neem contact op met een van onze adviseurs via 0418-688 666

Leren kun je overal. Sterker worden doe je bij Schouten & Nelissen.

SN.nl

22 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Een kansrijke schoolomgeving, een kansrijke toekomst Educatie

De kansengelijkheid bij leerlingen staat al langer op de (politieke) agenda. Dit jaar kwam daar een versnelling in, onder andere door de coronacrisis. Er zijn vele wetenschappelijke onderzoeken gedaan en boeken geschreven over kinderen die in armoede opgroeien en weinig tot geen stimulans van de ouders krijgen om hun best te doen op school.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto, Studio Dijkgraaf & Taylor Wilcox

Annemarie Kaptein Bestuursvoorzitter Bazalt Groep

“

staat kansengelijkheid op scholen expliciet op de agenda, maar in de praktijk blijkt dat leraren daar geen tijd aan kunnen besteden”, vertelt Annemarie Kaptein, bestuursvoorzitter Bazalt Groep, bestaande uit onderwijsadviesbureaus Bazalt, HCO en RPCZ. “Het onderzoek Kansen(on)gelijkheid, dat is uitgevoerd in opdracht van Bazalt Groep door DUO marketresearch, heeft het doel beter inzicht te krijgen in kansen(on)gelijkheid. De kansengelijkheid heeft immers grote invloed op de ontwikkeling van het kind. Wanneer een kind vanaf het begin van zijn of haar schoolcarrière niet is gestimuleerd vanuit huis, heeft het kind minder kans om zijn of haar talenten te ontdekken. Dit heeft negatieve effecten op de mentale gezondheid van het kind en op zijn of haar verdere leven.

Maar ook de economische situatie thuis kan invloed hebben op de schoolcarrière. Is er bijvoorbeeld geld voor een laptop of een sportclub?” ontzettend belangrijke rol bij het tegengaan van kansenongelijkheid, aldus Jan Ververs, onderwijsadviseur HCO (onderdeel van Bazalt Groep).

“Uit het onderzoek, dat is uitgevoerd onder duizend onderwijsprofessionals van Leraren spelen een

Jan Ververs Onderwijsadviseur HCO (onderdeel van Bazalt Groep)

persoonlijke doelen en maak de dagelijkse problemen, waar de leerling mee te maken heeft, bespreekbaar.”

In veel gevallen

is er meer zicht gekomen op kansarme leerlingen. De meerderheid van de leerkrachten en docenten in het onderzoek gaven aan dat het onderwijs op afstand (vanwege corona) voor hun in sterke mate zichtbaar heeft gemaakt welke leerlingen er op hun school kansarm zijn. De beschikking over ICT-middelen was hiervoor een indicator.”

“Door de coronacrisis

Leraren spelen een ontzettend belangrijke rol bij het tegengaan van kansenongelijkheid.

het voortgezet onderwijs en primair onderwijs, is gebleken dat het merendeel (circa 9 van de 10 respondenten) vindt dat het een taak is van de school, maar ook een groot deel ziet het als een gedeelde taak met de ouders.

Tussen de 59 procent (leerkrachten primair onderwijs) en 65 procent (docenten voortgezet onderwijs) vindt dat er sprake is van kansenongelijkheid tussen leerlingen. Ongeveer de helft maakt zich hier ook zorgen over en een ruime meerderheid vindt dat kansenonge-

lijkheid tussen leerlingen kan worden tegengegaan.” in de praktijk het gevoel dat ze daar niet genoeg aandacht aan kunnen besteden, gaat Kaptein verder. “Het is dan zaak om enerzijds bijvoorbeeld kennis te zoeken en toe te passen, waarmee je kansarme leerlingen kunt ondersteunen. Maar ook het bespreekbaar durven maken van dit probleem bij het management van de school is belangrijk. Anderzijds kan er concreet een route Toch hebben leraren

worden doorlopen om dit aan te pakken. Door middel van trainingen, sparring gesprekken en coaching kan er vertaalslag gemaakt worden naar het daadwerkelijk aanpakken van kansenongelijkheid op scholen.” de relatie die de leraar aangaat met de leerlingen, vertelt Ververs.

“Ken je de leerling, ken je de persoon achter de leerling?

Zorg dat je interesse toont in de leerling, zodat de leerling zich ook durft te uitten. Werk samen met de leerling aan Belangrijk is ook

Door de coronacrisis is er meer zicht gekomen op kansarme leerlingen. het besef bij leraren dat zij een verschil kunnen maken, besluit Kaptein. “In vele gevallen weten zij niet hoe ze moeten handelen wanneer zij kansarme leerlingen signaleren. De vertaalslag naar de praktijk kan gemaakt worden door literatuur, trainingen en ga het gesprek met de leerling en ouders aan. Durf te vragen naar de eventuele problemen die er spelen. Zo kunnen de leraren in samenwerking met de ouders het beste uit het kind halen.”

Het belangrijkste is

ADVERTENTIE

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie 23 analysenederland.nl

We communiceren met onze mobiele telefoon, waar we niet alleen onze werkmails op lezen en beantwoorden, maar ook whatsappen en andere socialemediakanalen onderhouden.

Niet elke professional kan goed schrijven Educatie

Iedereen heeft het druk. Ook lezers hebben het druk en willen hun tijd niet verspillen.

Dat betekent dat je als schrijver van een bericht snel met de aap uit de mouw moet komen. Daarbij is het belangrijk dat de schrijver eerst goed bedenkt wat hij of zij wil zeggen en welk antwoord hij of zij wil krijgen. Vervolgens kan daar de tekst op gebaseerd worden.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Burst

“

hoe het niet moet is dat van het CBR, waar ik ze uiteraard ook op heb gewezen”, vertelt Rob Doeve, directeur van het Taalcentrum-VU Een voorbeeld van

in Amsterdam. “Ouderen moeten een ogentest afleggen waarbij een arts beoordeelt of de kandidaat nog goed genoeg ziet om het rijbewijs verlengd te krijgen. Daarna krijgt de geteste automobilist een brief van twee A4’tjes thuis, met instructies over het opnieuw aanvragen van het rijbewijs – met vooral situaties die niet van toepassing zijn.

Een klassiek voorbeeld van hoe het niet moet, want je wil een boodschap zo kort, maar krachtig mogelijk overbrengen aan de lezer en het belangrijkste voorop zetten. Dit geldt ook voor professionals die rapporten moeten schrijven. De rapporten moeten antwoord geven op een vraag, maar in de praktijk blijkt dit lastig te zijn, want dit is hen niet geleerd. Medewerkers worden gekozen op hun inhoudelijke vaardigheden en niet op hun schrijfvaardigheden.”

Een andere ontwikkeling

die Doeve veel ziet, met name in de grote steden, is een onstuitbare internationalisering. Die heeft als gevolg dat in veel beroepen wordt verwacht dat men Engels spreekt. “Neem bijvoorbeeld de makelaars in Amsterdam.

Door de komst van expats die huizen kopen in de stad moeten zij kunnen onderhandelen in het Engels. Ook de mensen die werkzaam zijn in de kinderopvang moeten opeens Engels spreken met ouders. Deze professionals zijn uitstekend opgeleid, maar een cursus Brits-Engels is vaak geen onderdeel van de opleiding.” die in de communicatie bij professionals duidelijk zichtbaar is, is dat die communicatie informeler wordt, gaat Doeve verder. “Vroeger, ongeveer Een andere trend

vijftien jaar geleden, was het niet gebruikelijk om elkaar in mailwisseling met de voornaam aan te spreken.

Ik raad bedrijven aan om voor communicatie (op afstand) nieuwe richtlijnen op te stellen.

Dat is echt veranderd. We communiceren met onze mobiele telefoon, waar we niet alleen onze werkmails op lezen en beantwoorden, maar ook whatsappen en andere socialemediakanalen onderhouden. Via deze kanalen communiceren we op een informele manier, waardoor ook werkmails sneller informeel worden.

Daar moet je de juiste koers in varen.”

is onze communicatie veranderd, besluit Doeve. “Zo handel ik stiekem mijn e-mails af terwijl ik in een Teamsmeeting zit. Bij een normale vergadering is dat not done.

Tegelijkertijd ervaren we gesprekken anders. Op afstand kunnen we moeilijker beoordelen hoe onze woorden vallen bij iemand, want we zien in de meeste gevallen de gezichtsuitdrukking niet goed. En waar we vroeger op kantoor bij iemand naar binnen liepen om iets te vragen, sturen we nu een e-mail, met het gevaar dat mensen sneller geïrriteerd kunnen raken door korte e-mailcommunicatie. Ik raad bedrijven dan ook aan om voor communicatie (op afstand) nieuwe richtlijnen op te stellen. Hoe moeten mensen zich bijvoorbeeld gedragen in een Zoommeeting? Zorg Door de coronacrisis

daarnaast voor persoonlijke trainingen om onder andere grammaticale fouten te voorkomen. En mensen moeten meer begeleid gaan worden van baan naar baan, waarbij geïnvesteerd wordt in de communicatieve vaardigheden van de professionals.”

Rob Doeve Directeur van het TaalcentrumVU in Amsterdam ADVERTENTIE

Goed verzekerd, ook tijdens een pandemie.

Overal ter wereld goed verzekerd OOM Verzekeringen is er voor mensen met ongewone verhalen. Wij verzekeren Nederlanders die voor langere tijd naar het buitenland gaan, bijvoorbeeld voor een ziektekostenverzekering. Ook tijdens een pandemie zoals het coronavirus. Ga voor meer informatie of voor het afsluiten van een verzekering naar

www.oomverzekeringen.nl

24 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Digitalisering in het onderwijs

Tekst: Eoin Hennekam Foto: Fauxels

De digitale revolutie raakt ons allen, de arbeidsmarkt implementeert massaal digitale werkwijzen en goed voorbereid zijn op deze manier van werken is cruciaal.

Wetenschappelijke rapporten tonen aan dat we ‘video conferencing fatigue’ zijn, oftewel we zijn het videobellen wel zat.

En dat begint in het onderwijs, als het ligt aan Dieter Möckelmann, voormalig geschiedenisleraar en nu al jaren zelfstandig ondernemer met als specialisme een ambassadeur te zijn voor digitalisering in het onderwijs. De volledige twintig jaar van zijn actieve loopbaan in de richting van onderwijs heeft Möckelmann een fascinatie gehad voor technologie en hoe dit in te zetten in het onderwijs. Want het kan beter, vindt hij. “Leerlingen moeten vaak de materie leren van mensen die zelf ook de technologie niet begrijpen. Er is behoefte aan een professionaliseringsslag.”

Het is volgens Möckelmann van belang dat leraren zich opleiden in de digitale terminologie en werkwijzen, zodat zij nieuwe generaties naar behoren kunnen opleiden. Want hoe leren we leerlingen bijvoorbeeld omgaan met het vinden van de juiste bronnen in een digitaal speelveld? Hoe richten we onderwijs gepersonaliseerd in? Dit zijn vraagstukken waar leraren zich over moeten buigen. Ondanks dat de discussie al gestart is, hoopt Möckelmann met zijn lezingen en evenementen leraren verder klaar te stomen voor het digitale tijdperk.”

Particulier onderwijs: waarom niet?

Tekst: Hugo Schrameyer Foto: Pexels

Bij deze keuze voor een opleiding wordt veelal gekozen voor traditioneel onderwijs. Tegelijkertijd is ook te zien dat particuliere scholen in populariteit groeien. Onder andere de manier van lesgeven blijkt een belangrijk keuzemotief.

In aantallen gemeten speelt het particuliere onderwijs nog een beperkte rol. Zeker als je het aantal locaties wegzet in verhouding met traditionele scholen. En toch. De groei zit er onderhand goed in. Zo telt Nederland inmiddels zo’n zestig particuliere hogescholen, aldus Carrièretijger.nl.

Wat vooral opvalt aan die groei, is dat het merendeel van de scholieren eerst op een niet-particuliere onderwijsinstelling hebben gezeten. De switch die ze daarna maken naar particulier onderwijs kent verschillende oorzaken. Generiek komt dat erop neer dat ouders en hun kinderen met name positief zijn over de manier van lesgeven en de begeleiding, de visie op ontwikkeling van kinderen en het contact tussen leerlingen en hun leraren en begeleiders. De leerlingen blijken zelf vooral enthousiast te zijn over de omgang met hun docenten en begeleiders. De overstap naar een particuliere school wordt daarom doorgaans als een duidelijke vooruitgang ervaren.

Doorbraak naar andere vorm van onderwijs door corona? Nee, het is een versterker!

Educatie

Het is evident dat we in een overgangsperiode zitten en dat vele sectoren een transitie doormaken, zo ook het onderwijs, vertelt Masi Mohammadi hoogleraar aan de TU Eindhoven en lector aan de HAN Hogeschool.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Pexels

iedere samenleving is onderwijs, wat niet alleen om persoonlijke vorming gaat, maar ook om het stimuleren van de maatschappelijke betrokkenheid van de student.

“De ruggengraat van

Nederland doet het wat betreft onderwijs goed, maar er zijn altijd beren op de weg. Hoe gaan we het niveau waarborgen? Hoe gaan we om met onze kwaliteit en het behoud hiervan zeker in een crisis zoals waarin we ons nu bevinden?

Wetenschappelijke rapporten tonen

aan dat we ‘video conferencing fatigue’ ervaren, oftewel we zijn het videobellen wel zat. “Ergens is het heel handig, want we kunnen “tegelijkertijd” op meerdere plekken zijn. Anderzijds komt de menselijke maat, soms letterlijk door de veel te grote gezichten in een video-call, onder druk te staan. Dat we het nu moeten gebruiken is evident.

Maar de crux ligt in het vinden van een goede balans. Ook studenten en docenten zoeken daarnaar. Er zijn twee veelbelovende oplossingen te noemen.

Blended learning, een gebalanceerde mix van fysiek onderwijs en leren met technologie, is toegenomen. En een hybride leeromgeving wordt steeds beter en meer ingeburgerd in ons onderwijs.

Hiermee bedoel ik maatschappelijk gedreven onderwijs, waarbij reële problemen uit de samenleving vertaald worden naar de onderwijsopgaven. Al een aantal jaren zijn beide vormen zich aan het ontwikkelen, maar ze zijn in een versnelling terechtgekomen mede door COVID-19.”

On campus blijft essentieel onderdeel van het onderwijs Educatie

Van de ene op de andere dag moest er worden gestopt met het geven van onderwijs on campus.

Het volledig omschakelen naar honderd procent online lesgeven was behoorlijk wennen. Universiteiten waren al bekend met blended onderwijs, maar het grootste component van onderwijs vond voor COVID-19 'on campus' plaats.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Christina Morillo

“

was verlopen en dat dit het nieuwe onderwijsmodel van de toekomst zou kunnen worden. Maar zo simpel lag het helaas niet. Toen we in maart vanuit huis les moesten geven waren we al ver in periode drie van het universitaire jaar.

Periode vier begonnen we volledig online en toen merkten wij dat studenten tegen een aantal problemen aanliepen. Zo moesten zij bijvoorbeeld samenwerken met studenten die zij nog nooit hebben ontmoet. Sommige studenten ervaren die drempel om contact te zoeken en vragen te stellen aan docenten of medestudenten als hoger.” geven ging best goed. Maar leren doe je in een sociale context en die context is online lastiger te organiseren. Vooral in werkgroepen staan discussies centraal, waar reacties online bijvoorbeeld moeilijker te peilen zijn. Online onderwijs vergt extra communicatie, over opdrachten en over wederzijdse verwachtingen.. Onderwijs on campus zal in de toekomst dan ook essentieel blijven.”

“Het online college

en dat was even hard werken”, aldus Gery Nijenhuis, universitair docent Sociale Geografie en Planologie aan de Universiteit Utrecht. “Daarbij moest er ook kritisch gekeken worden naar praktische zaken. Hoe organiseer je bijvoorbeeld een online tentamen voor 300 studenten? Op een gegeven moment hoorde je in de media geluiden dat de overgang naar online onderwijs soepel Dat moest anders

Leren doe je in een sociale context en die context is online lastiger te organiseren.

Rent Company - Partner Content 25 Innovatie inThe IT-veiligheid, Industrie en Educatie THE RENT COMPANY - Partner Content analysenederland.nl

Elke student een studentenlaptop van The Rent Company ving en digitale lesmethodes voor een beperkt maandelijks bedrag.

Software, service en verzekering zijn hierbij inbegrepen, waardoor docenten, ouders en studenten volledig ontzorgd worden.”

Partner Content

The Rent Company

Al veertien jaar lang maakt The Rent Company digitaal leren voor leerlingen mogelijk. Niet alleen in het voortgezet onderwijs, maar ook op het middelbaar-, hogerberoeps-, en wetenschappelijk onderwijs.

Corona “Het coronavirus heeft een boost gegeven aan het plaatsonafhankelijk leren”, vertelt Paul Merks, Commercieel Directeur The Rent Company.

“Het is de afgelopen maanden duidelijk geworden dat het onderwijs, ook in de toekomst, een combinatie van online en face-to-face onderwijs zal zijn. Een bijkomstig voordeel daarvan is dat het onderwijs gepersonaliseerd gegeven kan worden. Een leerling met dyslexie die voorheen moeite had om mee te komen in de klas heeft via digitaal onderwijs de mogelijkheid om de aandacht te krijgen die hij of zij nodig heeft. Met digitaal onderwijs kan een leraar de leerling beter volgen en meten. Het onderwijs wordt daarmee veel persoonlijker en de leraar krijgt meer de rol van een coach dan van een onderwijzer.”

Studentenlaptops “Waar we ons voorheen concentreerden op het voortgezet onderwijs, zien we nu ook een enorme behoefte ontstaan vanuit het MBO, HBO en WO”, vertelt Mark Boelhouwer Algemeen Di-

recteur The Rent Company. “Gemak en zekerheid, dat is niet alleen wat de studenten willen, maar ook de ouders en docenten. We weten niet hoe de huidige situatie zich gaat ontwikkelen. Feit blijft dat digitale toegankelijkheid te

allen tijde gegarandeerd moet zijn voor studenten om zo geen eventuele achterstanden op te lopen.

Wij bieden gemak en zekerheid met ons Easy4u abonnement. Zo hebben studenten altijd toegang tot de elektronische leeromge-

Financiering Studenten kunnen onze laptops per maand huren, maar ze hebben ook de optie deze gelijk te kopen, aldus Merks. “Bij beide opties profiteren ze gedurende de gehele looptijd van het Easy4uabonnement van gemak en zekerheid.

Wanneer de laptop kapot gaat komen wij hem ophalen, krijgen ze een vergelijkbare leenlaptop en brengen we de laptop weer terug naar school of huis na reparatie.

Mochten de studenten of ouders de kosten niet kunnen dragen kunnen ze terecht bij Stichting Leergeld of de gemeente voor een stadspas. Ze kunnen dan bij ons een laptop tegen gereduceerd tarief aanschaffen. Zo willen wij voor iedere student digitale toegankelijkheid gemakkelijk en plaatsonafhankelijk realiseren.”

Ga voor meer informatie naar www.rentcompany.nl

www.rentcompany.nl ADVERTENTIE

Geef kinderen een gezonde leeromgeving!

www.nedair.nl

Wat doet u hieraan om dit te realiseren?

Communicatietrainingen voor professionals Toptrainers uit het veld Nederlands & Engels Praktijkgerichte trainingen op maat

www.taalcentrum-vu.nl/trainingen 020 - 598 64 20 | info@taalcentrum-vu.nl

Schoolventilatie voor een gezonde leeromgeving

26 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Feiten Loth van Veen volgde een opleiding tot docent en werkte zowel in het voortgezet onderwijs als het hoger onderwijs. Het viel haar op dat veel leerlingen na de middelbare school nog helemaal niet klaar waren voor een studiekeuze en dat er op het hoger onderwijs veel uitval was. Daarom startte ze haar bedrijf Intermijn op, waarmee ze leerlingen helpt een passende studie te kiezen. Ook schreef ze hierover meerdere boeken waaronder Coach je kind bij toekomstkeuzes.

‘De perfecte studiekeuze bestaat niet’ ADVERTENTIE

HAN Academie Built Environment bouwt aan een duurzame toekomst

Als hogeschool telt de HAN 35.000 studenten en veertien academies. Eén van de veertien academies is Built Environment en richt zich op de gebouwde omgeving. De studies Bouwkunde en Civiele Techniek vallen hieronder, zo ook een tweetal onderzoeksgroepen: Architecture in Health en Sustainable Rivermanagement.

Fotograaf: Eva Broekema

Duurzaamheid “Als enige in Nederland heeft onze academie vier van de vijf sterren toegekend gekregen van het duurzaamheidskenmerk”, vertelt Frank Spuij, directeur academie Built Environment. “Duurzaamheid is ingebed in de volle breedte van onze studies.

Denk daarbij aan het gebruik van duurzame materialen bij de bouw of aan het ontwerp van een huis, brug of stad. Duurzaamheid wordt steeds belangrijker en wij bieden dat niet apart aan in onze studies, maar is volledig geïntegreerd in het handelen, denken en werken van onze studenten. Ook in onze communicatie naar toekomstige studenten, vinden wij dit belangrijk om mee te geven. Hiermee sluiten wij aan bij de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en maken we elke (toekomGa voor meer informatie naar: www.han.nl/abe

stige) student bewust van zijn of haar bijdrage aan een duurzame toekomst.”

Hybride leeromgeving “Onze opleidingen zijn projectmatig opgezet”, gaat Spuij verder. “We werken veel samen met het bedrijfsleven, maar ook met andere opleidingen. Elk kwartaal zijn studenten bezig met een bepaald onderwerp waar het onderwijs op is aangepast. Zo bieden wij een minor aan in samenwerking met een groot bouwkundig adviesbureau, waar wij in het bedrijf een vleugel hebben gehuurd om de studenten dicht bij het bedrijfsleven te laten studeren en onderzoeken. Dit wordt ook wel een hybride leeromgeving genoemd.

In de driehoek onderwijs, onderzoek en het werkveld kunnen wij de studenten beter voorbereiden op hun toekomst als startende professional. Ook zorgt de interactie met het werkveld en andere opleidingen ervoor dat studenten gezamenlijk tot een betere en vaak duurzame oplossing komen.”

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie 27 analysenederland.nl

Profiel

Met een aanbod van zo’n 3000 hbo- en wo-opleidingen is het maken van de juiste studiekeuze geen gemakkelijke opgave. Veel studenten zien door de bomen het bos niet meer en ongeveer één derde van de studenten haakt tijdens of na het eerste jaar af.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

H

daarom dat Loth van Veen, co-auteur van boeken als Coach je kind bij toekomstkeuzes en oprichter van Intermijn, pleit voor een andere benadering van de studiekeuze. “Veel jongeren komen van de middelbare school en vinden veel dingen ‘wel leuk’. Echter, ze hebben geen flauw idee wat er nou echt bij ze past en maken daarom toch vaak de verkeerde keuze. Zeker nu, met het oog op de coronacrisis, is het enorm lastig om je goed te oriënteren.” et is mede

Waar lopen jongeren tegenaan bij het kiezen van een studie?

“Vaak is het startpunt het aanbod, maar er is zo enorm veel om uit te kiezen dat het lastig is om te beginnen. Je gaat naar open dagen, kijkt online, maar vaak word je daar ook niet veel wijzer uit, want alles lijkt leuk. De onderwijsinstellingen doen natuurlijk ook enorm hun best om alles leuk en mooi te presenteren, dus het is heel moeilijk om daar richting in te vinden. Zeker ook nu een groot deel van de oriëntatie

online plaatsvindt. Uiteindelijk kiezen ze dan iets uit omdat ze toch een keuze moeten maken, maar blijkt dat vaak toch niet helemaal de juiste keuze te zijn.”

“Ook hebben leerlingen vaak het gevoel dat ze de ‘perfecte keuze’ moeten maken, terwijl die perfecte keuze natuurlijk helemaal niet bestaat. Elke studie heeft minder leuke kanten en je zal altijd een beetje blijven twijfelen, dat hoort er ook bij. Belangrijk is dat je een passende keuze maakt.”

Hoe kunnen we zorgen dat meer jongeren een passende studie kiezen?

“Ik denk dat het goed is als we de focus verleggen van het studieaanbod naar zelfkennis.

Bijvoorbeeld door te kijken naar de kwaliteiten van de student. Waar ben je goed in en waarin juist minder goed?

Wat vind jij het belangrijkst in het leven? Wat wil je terugzien in de opleiding, wat vindt je interessant en hoe leer jij het effectiefst? Ook de baankans kan bijvoorbeeld iets zijn wat je in je overweging meeneemt.

Belangrijk is in elk geval dat er meer gekeken wordt naar persoonlijke ontwikkeling en naar de waarden en kwaliteiten van de student. Pas als je jezelf goed kent kan je gaan kijken naar het studieaanbod.”

Welke rol spelen ouders in het studiekeuzeproces en hoe kunnen zij hun kinderen ondersteunen?

“43 procent van de jongeren geeft aan dat ze hun ouders als belangrijke raadgever zien, dus daar ligt ook een hele mooie rol voor de ou-

ders. Maar dan moet je je wel verdiepen in het studiekeuzeproces. Het is allereerst heel belangrijk dat je als ouder inzicht hebt in de leefwereld van jongeren van nu. Het is nu lastig om een keuze te maken, onder andere dus door het aanbod, maar ook omdat de druk om te presteren vaak hoog ligt. Online, waar de meeste jongeren veel van hun tijd spenderen, is geen ruimte voor onzekerheid. En ze vergelijken zichzelf ook steeds meer met hun omgeving. Het is door die online leefwereld ook lastig om een realistisch beeld van een opleiding te krijgen, daar moet je als ouder in ondersteunen. Het is belangrijk om te begrijpen dat het een lastige keuze is en om verbinding met je kind te blijven maken.”

43 procent van de jongeren geeft aan dat ze hun ouders als belangrijke raadgever zien, dus daar ligt ook een hele mooie rol voor de ouders.

Waar moeten de ouders dan op letten?

“Het is vooral belangrijk dat je goed kijkt naar wat je kind nodig heeft. Zo kan het nuttig zijn om mee te gaan naar een open dag, maar als ouder moet je je wel bewust zijn van de rol die je daar speelt. Je kunt helpen bij het structureren van de grote hoeveelheid informatie die je kind krijgt, maar het is niet

jouw taak om daar heel veel vragen te gaan stellen. Daarnaast kan het voor je kind ook heel nuttig zijn als jij je professionele netwerk openstelt als ze met iemand in jouw werkveld willen spreken.”

3

Vragen aan Anke Koopmann

Ligt er dan ook een stukje verantwoordelijkheid bij het

Anke Koopmann Communicatieadviseur bij Studiekeuze123

bedrijfsleven?

“Dat denk ik wel. Als bedrijf kan je laten zien hoe het er echt aan toe gaat en het geeft jongeren ontzettend veel energie om mensen te zien die echt passie voor hun werk hebben, en vice versa.

Bedrijven vinden het ook heel leuk om hierbij te helpen, dus schroom als jongere ook vooral niet om contact met een bedrijf op te nemen om eens een kijkje in de keuken te nemen.”

In de afgelopen jaren is het beeld van een tussenjaar ook behoorlijk veranderd. Is het nu, tijdens de coronacrisis, nog populair om hiervoor te kiezen?

“Ja, zeker wel. Steeds meer jongeren en hun ouders zien een tussenjaar als een investering in de toekomst en niet als een jaartje feesten, reizen en uitstel van de studie. Jongeren realiseren zich dat ze een jaartje pas op de plaats kunnen nemen om echt na te denken over hun studiekeuze. In dat jaar doen dan ze ook veel aan persoonlijke ontwikkeling, waardoor ze een betere keuze kunnen maken. Zeker nu is het belangrijk om goed na te denken over je keuze en zou ik een tussenjaar ook echt aanraden, mits je daar een goed plan voor maakt.”

Educatie

Er is een enorm aanbod aan studies in Nederland.

Elk jaar moeten dan ook vele jongeren, of ouderen die op latere leeftijd beginnen met een studie, een keuze maken. Maar hoe maak je de juiste keuze?

Anke Koopmann van Studiekeuze123 licht toe.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

Waar moeten jongeren op letten bij een studiekeuze?

“Ik krijg heel vaak te horen dat het zo lastig is om grip te krijgen op de studiekeuze. Toekomstige studenten zien door de bomen het bos niet meer. Het werken volgens een aantal stappen kan daarbij dan helpen. De eerste stap is het ontdekken van wie je bent, wat je leuk vindt en wat je bijvoorbeeld van de studie of zelfs een toekomstige baan verwacht. In de tweede fase vergelijk je echt de opleidingen en steden met elkaar. Wat zijn bijvoorbeeld de baankansen per studie. Ten slotte, maak je de keuze voor een studie.”

Welke informatie is daarbij handig om te gebruiken?

“Gebruik in ieder geval betrouwbare bronnen, vooral als je je online oriënteert. Bekijk ook altijd de website van de onderwijsinstelling zelf. Vergelijk ook meerdere opleidingen en bekijk hoe tevreden studenten zelf over de opleiding zijn in de resultaten van de Nationale Studenten Enquête. Informatie van één bron is nooit voldoende. Verzamel altijd informatie van meerdere bronnen, dus van meerdere instellingen en bijvoorbeeld van de Nationale Studenten Enquête. Daarnaast is het bezoeken van (online) open dagen een goede manier om aan informatie te komen, maar ook om (online) sfeer te proeven.”

Wat voor effect heeft de coronacrisis gehad op de studiekeuze van studenten?

“Er wordt op dit moment nog onderzoek naar gedaan.

Maar wat uit eerder onderzoek blijkt is dat de studenten die zich voorafgaand aan de studie het meeste hebben georiënteerd ook minder snel uitvallen. Het advies, in het algemeen, is ga langs bij de onderwijsinstellingen tijdens de oriëntatie. Op dit moment is dat lastig en vinden veel voorlichtingsactiviteiten online plaats. Daarnaast speelt ook het feit mee dat het onderwijs zelf nu ook veel online is georganiseerd. Of er effecten zijn moet nog blijken.”

ADVERTENTIE

Irmaeletterd Laagg IN 2043

Irmnaalist Jour

IN 2043

IEDER KIND

KANSRIJK.NL WELKOM IN DE TOEKOMST VAN HET ONDERWIJS.

Het aantal kinderen dat opgroeit in een kansarme omgeving neemt toe. De leraar is de sleutel. Wil je weten hoe je een kansrijke schoolomgeving creëert voor ieder kind?

Neem contact met ons op via 070 448 28 28 of ga naar www.iederkindkansrijk.nl

28 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Universitair onderwijs in Een leven lang ontwikkelen de toekomst: niet alleen digitaal, maar ook fysiek Educatie

Educatie

De coronacrisis heeft een gigantische impact gehad op de hele samenleving.

Het onderwijs kwam op 12 maart stil te liggen en diezelfde avond hebben een aantal universiteiten tentamens moeten afzeggen. Vervolgens maakte het universitaire onderwijs een grote omslag door. Dankzij de enorme inzet van de medewerkers aan alle universiteiten konden de colleges binnen een week digitaal plaatsvinden.

Tekst: Féline van der Linde

“

niet perfect. Van de ene op de andere dag het onderwijs digitaal organiseren vergt een enorme inspanning, maar ik ben ontzettend trots op alle medewerkers van alle universiteiten. Er is daardoor erger voorkomen, onder andere studievertraging bij veel studenten”, vertelt Pieter Duisenberg, voorzitter van de Vereniging van Universiteiten (VSNU). “Tot op de dag van vandaag worden er nieuwe oplossingen gevonden met betrekking tot de digitalisering van het onderwijs. Zo hebben veel technische studies gewerkt in remote virtual labs en organiseerden de docenten voor biologie studenten veldwerkopdrachten in de postcodes waar de studenten op dat moment verbleven.”

Dat ging natuurlijk

de eerstejaarsstudenten is het een zware tijd, aldus Duisenberg. “Ik heb erg met hen te doen. Niet alleen hebben zij hun middelbare schoolperiode niet op een goede manier kunnen afsluiten, ook moesten zij online hun studiekeuze maken, zonder de sfeer te kunnen proeven van de toekomstige studentenstad. En dan moeten ze ook nog eens grotendeels de colleges online volgen. Daarbovenop komt het feit dat er studenten zijn die het voor anderen op dit moment verpesten door zich niet aan de regels houden. Wat ik ongelooflijk zonde vind, want er zijn zoveel Met name voor

studenten en studentenverenigingen die ontzettend hard werken om alles zo goed en zo veilig mogelijk te organiseren. Ook de medewerkers van de universiteiten zorgen door middel van WhatsApp-groepen en kleinere mentorgroepen voor meer betrokkenheid. Door de afspraken met het openbaar vervoer zorgen wij dat met name de eerstejaarsstudenten gemiddeld een dag naar de universiteit kunnen om onderwijs te volgen om zo ook het sociale contact te kunnen onderhouden.” onderwijs, maar ook het onderzoek op de universiteiten heeft het moeilijk, gaat Duisenberg verder. “Er zijn onderzoeksprojecten vertraagd. Het gaat in veel gevallen om projecten die gedaan worden door postdocs of promovendi die het onderzoek binnen een bepaalde periode moeten afronden. Ook contractonderzoeken, zoals met bedrijven of collectestichtingen als KWF en ALS, hebben beperkte tijdsgrenzen en een beperkt budget.

Indien projecten moeten worden stopgezet voordat ze zijn afgerond heeft dit grote gevolgen voor de carrières van (jonge) onderzoekers en voor de continuïteit van de onderzoekslijnen, met alle gevolgen van dien. Wanneer onderzoekers tegen grenzen aanlopen proberen wij hen te helpen. Zo hebben wij bij de nieuwste cao-afspraken voor universiteiten een deel van de loonsom van werknemers vrijgehouden voor vertragingssituaties.”

Niet alleen het

hebben een vlucht genomen door de coronacrisis, besluit Duisenberg. “Het onderwijs en onderzoek op de universiteiten zal ook in de toekomst volgens een blended programma worden aangeboden, waarbij colleges zowel fysiek als digitaal gevolgd kunnen worden. De sociale omgeving blijft voor alle studenten ontzettend belangrijk. Het is voor ons niet alleen een onderwijsuitdaging, maar ook echt een sociale uitdaging, want leren doe je samen, door samen te onderzoeken, (kritische) vragen te stellen en elkaar te inspireren.”

Digitalisering en innovatie

Door het coronavirus bevindt de economie zich in een crisis, die grote veranderingen op de arbeidsmarkt in gang zet. Behalve dat veel mensen hun werk dreigen te verliezen, zorgt de crisis er ook voor dat complete beroepen veranderen of zelfs verdwijnen. En er ontstaan ook weer nieuwe, bijvoorbeeld door de snelle digitalisering. Dat betekent dat veel mensen weer ‘naar school’ moeten om te kunnen blijven werken.

Tekst: Féline van der Linde

B

eroepen veranderen steeds sneller, vertelt Maurice Limmen, voorzitter van de Vereniging Hogescholen. “In allerlei sectoren is er vraag naar om-, bij- en herscholing op hbo-niveau. De toenemende digitalisering – niet in het minst door de grootschalige invoering van thuiswerken in coronatijd – vraagt om mensen met nieuwe kennis en vaardigheden. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor het hoger beroepsonderwijs.”

hogescholen in ons land veel aandacht aan de flexibilisering van opleidingen zodat ze meer ruimte kunnen geven aan vrijstelling voor onderdelen die de student al beheerst. Deze flexibele manier van het aanbieden van modules dragen eraan bij dat mensen hun hele leven lang kunnen blijven ontwikkelen. “Zo geven we mensen de kans om zich gedurende hun hele carrière aan te passen aan de veranderingen op de arbeidsmarkt.”

Daarom besteden de

zie je dat het voor veel mensen lastig is om weer een opleiding te gaan volgen. Mensen hebben bijvoorbeeld geen tijd, energie of geld voor bijscholing. “Dat moet veranderen”, stelt Limmen. “Wij vinden dat scholing voor iedereen bereikbaar moet worden gemaakt, door werkende mensen ‘leerrechten’ te geven. Minimaal een week voor iedere werknemer, mogelijk gemaakt door overheid, werkgevers en werknemers.

Dit is geen nieuw dilemma, maar de corona-

crisis maakt het extra nijpend. Als hbo-instellingen zorgen wij voor een toegespitst flexibel aanbod, zodat zij-instromen steeds bereikbaarder wordt voor iedereen.”

we ons nu bevinden geeft ons dus ook mogelijkheden, aldus Limmen. “Mensen verliezen hun baan vanwege de coronacrisis. Je kunt denken dat een deel van hen te interesseren is om via zij-instroom te gaan werken in bijvoorbeeld de zorg of het onderwijs. Over de volle breedte van de arbeidsmarkt zijn er tekorten. Ook in de techniek zitten bedrijven te springen om goed opgeleide mensen. We zien nu al dat het aantal eerstejaars studenten dat kiest voor een opleiding in de zorg of het onderwijs toeneemt. Maar voordat de studenten van nu werkzaam zijn in de beroepspraktijk, zijn we jaren verder. Voor de korte termijn zullen we dus veel mensen uit andere beroepen moeten opleiden. Daarbij kunnen we steeds vaker de opleiding afstemmen op wat iemand al kan en weet, zodat hij of zij een opleiding ‘op maat’ kan krijgen.”

De crisissituatie waarin

volgen jaarlijks zo’n 50.000 mensen een deeltijdopleiding aan een hogeschool en dat aantal zal het komende decennium drastisch toenemen. We helpen mensen om zich te ontwikkelen en ‘bedienen’ daarmee werkgevers door hen te voorzien van gekwalificeerde medewerkers.”

Limmen: “Nu al

staat klaar voor werknemers en werkgevers, aldus Limmen. “Uiteindelijk zien we ‘leven lang ontwikkelen’ als een zaak van nationaal belang. Onze verantwoordelijkheid voor goed onderwijs houdt niet op wanneer een student een diploma krijgt.”

Het hoger beroepsonderwijs

In de praktijk

het hoger beroepsonderwijs, samen met de werkgevers, werknemers en de overheid om te komen tot een gedragsverandering waardoor flexibel zij-instromen gemakkelijker wordt zodat mensen ook in de toekomst hun brood kunnen blijven verdienen.”

“Het is aan

ADVERTENTIE

.

.

..

EUROCOLLEGE HOGESCHOOL

Voor ���� iwt�tJ

Of je nu carrière wilt maken in de hotellerie, de Leisure-branche of het internationale bedrijfsleven, succes wordt bepaald door je focus en je doorzettingsvermogen. Daarom richt EuroCollege zich op de ontwikkeling van jouw mentaliteit, wilskracht en daadkracht. Onze alumni zijn hierdoor zeer geliefd in het bedrijfsleven.

Een versnelde Mbo of Hbo particuliere opleiding volgen betekent niet dat je minder werk verzet. In tegendeel! We vragen veel van je en laten je zo wennen aan het ritme en eisen van het bedrijfsleven.

Met maximaal 250 studenten per locatie zijn onze scholen kleinschalig en overzichtelijk. Je voelt je snel thuis bij EuroCollege. iedereen kent elkaar

EUROCOLLEGE VERSNELD & BEGELEID HBO EN MBO

in Amsterdam, Groningen, Rotterdam We werken aan je (zelf) discipline en en Utrecht. hanteren duidelijke regels. Afspraak is Natuurlijk is theoretische kennis belangrijk. Maar je leert pas écht veel wanneer je kennis in de praktijk toepast. Daarom ga je bij ons aan de slag met de praktijk. Je doet echte opdrachten voor echte opdrachtgevers. Met echte deadlines, echte stress en echte successen.

Studeren wordt een stuk leuker met gemotiveerde studenten om je heen.

Onze studenten werken hard en houden van gezelligheid. Je gaat vanzelf mee in een positieve flow van hard werken en snel groeien.

Focus en motivatie zijn de weg naar succes. Daar coachen we je op.

afspraak. Jij haalt je deadlines en wij zorgen ervoor dat je lessen áltijd doorgaan. We werken aan je mentaliteit en persoonlijke ontwikkeling. Zo leer je alles wat jij nodig hebt om een échte professional te worden.

Onze docenten zijn succesvolle managers of ondernemers, direct uit de praktijk.

Vol passie en ervaring delen ze hun kennis en leren je hoe het zakenleven in elkaar steekt. Ze staan midden in het bedrijfsleven en weten je altijd te inspireren met praktische voorbeelden. Dit geeft het leren uit boeken een extra dimensie.

Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie 29 analysenederland.nl

Studenten kunnen het zich niet veroorloven om stil te blijven zitten Educatie

Het was een ingewikkelde periode voor studenten. De transitie naar onlineonderwijs door de coronacrisis zorgde voor problemen. En had dit ook grote gevolgen voor de motivatie bij de studenten en maakten zij zich zorgen over de kwaliteitsborging van het onderwijs.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Tatiana Syrikova

“

Hoorcolleges konden

online worden gevolgd. Maar voor werkgroepen was dat veel lastiger”, vertelt Lyle Muns, voorzitter van LSVb (Landelijke Studentenvakbond). “Bij het praktijkonderwijs, waar je samen een vak leert onder begeleiding van een docent zagen we dat de transitie naar online erg lastig gemakkelijk

was. Door de anderhalve meter kunnen hogescholen en universiteiten weinig fysiek onderwijs organiseren binnen hun gebouwen. Dan is het zaak om naar externe locaties te gaan kijken om meer fysiek onderwijs mogelijk te maken.

Zo heeft de Radboud Universiteit in Nijmegen de Stadsschouwburg gehuurd om les te kunnen geven. Graag zou ik dit soort voorbeelden verspreid zien door het land. Zo kan er én les gegeven worden én wordt tegelijkertijd de culturele sector geholpen.” gevolgen, zijn er ook nog de sociaaleconomische gevolgen van de coronacrisis voor studenten, gaat Muns verder. “Heel veel sectoren zijn geraakt en in de horeca en detailhandel zijn harde klappen gevallen.

Veel studenten hebben een flexcontract in de horeca of detailhandel en kwamen door de coronacrisis zonder werk te Naast de praktische

zitten. Hun contract werd als eerste ontbonden en de steunmaatregelen van de overheid gaan naar de werknemers met vaste contracten.” op het moment het meeste gebaat bij de invoering van de basisbeurs, aldus Muns. “Zo heeft elke student een stabiele basis, ook om de economische crisis door te komen. Alleen de VVD is op dit moment nog tegen.

Maar we zitten in een verkiezingsjaar, dus ik verwacht nog wel haken en ogen. Want net als bij elke verkiezing beloven veel partijen een hele hoop, maar komen ze dit vervolgens niet na. De afschaffing van het leenstelsel zal zorgen voor een minder hoge studieschuld bij studenten. Door het leenstelsel en de coronacrisis is deze schuld onder een kwart van de studenten opgelopen tot 40.000 euro. Op dit moment speelt ook nog het enorme woningtekort een rol waar De student is

studenten mee worstelen. We hebben te maken met een krapte op de woningmarkt, waardoor de prijzen enorm hoog zijn. Om dit op te lossen zou er meer bijgebouwd moeten worden, bijvoorbeeld door het afschaffen van de verhuurdersverheffing. Bovendien maken huisjesmelkers enorm misbruik van het tekort en zien dit als een manier om meer huur te vragen voor hun kamers, terwijl je niet zomaar de huur mag verhogen. Door deze huisjesmelkers een boete te geven zou je dit tegen kunnen gaan.” onmogelijk voor studenten om op kamers te gaan en zo een netwerk op te bouwen in de stad waar zij studeren, besluit Muns. “Bovendien is het met de invoering van het leenstelsel en daarmee de toegenomen schuld moeilijk een huis te kopen, niet alleen door de krapte op de woningmarkt, maar met een te hoge studieschuld krijg je geen hypotheek. De huurprijzen zijn daarnaast onbetaalbaar en dat heeft ook gevolgen voor de gezinsvorming. Jongeren beginnen als gevolg steeds later aan gezinsvorming.

Het beeld van studenten die eeuwenlang studeren is nu echt voorbij. Het ziet er niet goed uit voor de toekomstige generatie, maar tegelijkertijd is het ook een verkiezingsjaar. Er liggen kansen en het is belangrijk dat studenten van zich laten horen, zodat het tij kan keren.”

Het is momenteel

De student is op het moment het meeste gebaat bij de invoering van de basisbeurs.

Goed voorbereid studeren in het buitenland. Zeker nu!

Educatie

Ga je binnenkort studeren in het buitenland? Tof vooruitzicht, maar ook spannend vanwege de coronacrisis.

Het laatste waar je op zit te wachten is dat je niet kunt vertrekken naar je nieuwe studentenstad. Als je wel kunt vertrekken, check vooraf even met je zorgverzekeraar hoe het zit met de dekking van bijvoorbeeld COVID-19 op je zorgverzekering. Soms is die dekking niet voldoende.

Basia Staal van OOM verzekeringen licht toe.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Jason Toevs

Stel je gaat studeren in de Verenigde Staten en je krijgt daar een blindedarmontsteking, wie betaalt je ziekenhuisrekening?

“Als het goed is, heb jij een zorgverzekering en die vergoed wat de behandeling in Nederland kost. Een blindedarmontsteking in NL kost € 1500,- en in de VS € 50.000,- dan zit je met een gat van € 48.500. Wie betaalt dan die overige kosten?”

Ik heb een reisverzekering dan ben ik toch verzekerd?

“Een reisverzekering is 182 dagen aaneengesloten geldig. Vaak ga jij langer naar het buitenland. Dan is het wijs om een extra verzekering af te sluiten. Dit geldt ook voor landen zoals Singapore, China, Indonesië, Maleisië en Hong Kong.”

Wie betaalt je vliegticket als je oma komt te overlijden?

“Het kan natuurlijk altijd gebeuren dat je onverwachts terug moet naar Nederland als een familielid iets overkomt. Als je in Duitsland studeert, ben je zo thuis maar wat als je studeert in China? Dan is het fijn als de kosten voor die reis worden vergoed. Check je verzekeringen, al is het maar een uurtje. Regel de kosten die je zelf niet kunt betalen zeker nu tijdens de pandemie, een ongeluk zit in een klein hoekje. Als je alles financieel hebt geregeld, moet je vooral kunnen genieten. Dit buitenlandse avontuur nemen ze niet meer van je af.”

ADVERTENTIE

De nieuwe generatie young professionals vind je bij Al meer dan 20 jaar stomen we studenten en starters klaar voor de arbeidsmarkt. Ze pakken snel werkzaamheden op binnen jouw organisatie. Dit doen ze met een frisse blik waardoor ze in korte tijd het verschil maken binnen jouw bedrijf. Doordat StudiJob kandidaten ook nog eens gewend zijn om met de nieuwste technieken te werken zijn ze zeer flexibel en is het geen probleem om ze, eventueel online, in te werken. De kennis die ze tijdens hun studie hebben opgedaan kan direct worden toegepast. Daarmee haal je als bedrijf werknemers binnen met kennis van de nieuwste (digitale) technieken en/of tools.

StudiJob investeert in haar young professionals door middel van kosteloze coaching, trainingen, extra scholing en loopbaanbegeleiding. We kijken naar de skills en competenties van de studenten en starters. Zo helpen we ze aan de juiste kennisbijbanen naast hun studie en laten we afgestudeerden een vliegende start maken op de arbeidsmarkt.

Ben je op zoek naar flexibel talent? Neem dan vrijblijvend contact met ons op!

020 535 3460 | info@studijob.nl | studijob.nl/personeelgezocht/

30 Innovatie in IT-veiligheid, Industrie en Educatie analysenederland.nl

Voor scholen is goede ventilatie essentieel Educatie

Door de coronacrisis is ventilatie ineens een hot topic geworden. Zeker op scholen staat een gezond binnenklimaat nu hoog op de agenda.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto & Pixabay

Wouter Wijma Voorzitter van Binnenklimaat Nederland

“

We moeten onze scholen beter ventileren, maar ons rest de vraag hoe we dat dan precies gaan doen.

is het heel belangrijk dat hier nu aandacht voor is”, vertelt Wouter Wijma, voorzitter van Binnenklimaat Nederland. “Scholen zijn toch vaak gevestigd in oude gebouwen die vaak niet echt met de tijd meegegaan zijn wanneer het op onderhoud aankomt.

Veel scholen zijn daarom slecht geventileerd. We weten zeker dat elf procent van de scholen niet voldoet aan de richtlijnen voor ventilatie die in het bouwbesluit staan, en 51 procent van de scholen zijn nog niet gemonitord. Waarschijnlijk zijn er dus nog veel meer scholen die niet aan de eisen voldoen.”

Juist voor scholen

goede ventilatie juist op scholen van groot belang is. “In 2008 bracht TNO al een onderzoek uit waaruit bleek dat leerlingen 25 procent beter presteren wanneer het lokaal goed geventileerd is”, stelt Wijma.

“Als je goed ventileert blijft de CO2 in klaslokalen namelijk onder de 950 ppm (parts per million, red.) en dat is beter voor de concentratie en je neemt meer lesstof op. Door de coronacrisis weten we nu ook dat goede ventilatie de verspreiding van virussen tegengaat en een mooie bijkomstigheid van ventilatie is dan ook dat het ziekteverzuim bij leerlingen en leraren drasEn dat terwijl

tisch naar beneden gaat als er goed geventileerd wordt.”

luchtbehandelingskasten en decentrale ventilatie units.”

scholen dus beter ventileren, maar ons rest de vraag hoe we dat dan precies gaan doen. “De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft hier net een belangrijk stuk over uitgebracht waarin ze nadrukkelijk naar voren brengen dat ze meer willen ventileren, maar wel op een duurzame manier.

Dat betekent dus dat het niet genoeg is om een raam open te zetten. Als je koude lucht binnenhaalt moet je dat gestuurd doen en alleen op momenten dat dat echt nodig is. Dat kan bijvoorbeeld met

De grootste uitdaging

We moeten onze

is dat dit goed moet gebeuren.

“We moeten nu geen half werk gaan leveren”, vertelt Wijma. “Het is heel goed als je 400 kuub schone lucht binnenhaalt om aan het bouwbesluit te voldoen, maar dat betekent nog niet dat je dan ook het CO2-niveau in het klaslokaal adequaat omlaaggebracht hebt. Om een virus als COVID-19 buiten de deur te houden is er minstens 30 kuub schone lucht per persoon nodig, en het liefst nog meer. De 400 kuub is dan veel te weinig voor normale

klassen van 25 tot 30 leerlingen. Ook moet je er rekening mee houden dat die lucht niet altijd even schoon is. Bij een school langs een snelweg kan je niet zomaar een raam openzetten om te ventileren.

Daar moeten echt ventilatiesystemen met speciale filters ingezet worden om fijnstof buiten de deur te houden.”

360 miljoen euro beschikbaar om schoolbesturen en gemeenten te helpen met aanpassingen aan het ventilatiesysteem.

Scholen die technische aanpassingen aan hun ventilatiesysteem willen doen kunnen hierop een beroep. Wel moet Het kabinet stelt

die verduurzaming dan op een duurzame manier gerealiseerd worden.

Wijma dat de hele bouw hierbij gaat samenwerken. “De branche wil graag helpen waar de nood het hoogst is, en dat is bij scholen zeker het geval.

Maar om dat goed te doen moeten adviseurs, aannemers, fabrikanten en toeleveranciers samenwerken om processen te versnellen en te verbeteren.

We hebben al goede oplossingen om een gezond binnenklimaat te creëren, laten we die nu ook uitrollen.”

Belangrijk is volgens

ADVERTENTIE

Onderbelicht: luchtreinigers zijn een snelle en flexibele oplossing voor scholen Euromate houdt zich al ruim 45 jaar bezig met een beter binnenklimaat voor bedrijven en haar werknemers. Van tandartspraktijken tot aan klaslokalen, in tal van ruimtes overal ter wereld hangen de luchtreinigers van Euromate.

Corona “Mensen zijn zich nog maar weinig bewust van het belang van goede ventilatie en luchtreiniging. Vaak wordt gedacht dat het met een ventilatiesysteem en een open raam voldoende is, omdat er dan frisse lucht binnenkomt. Maar dan ben je er nog lang niet”, aldus Annelies de Jong van Euromate. “De coronacrisis en de discussie rond aerosolen leiden tot meer bewustzijn op dit gebied.

Er wordt meer nagedacht over wat er in de lucht zit en wat dit voor onze gezondheid betekent.”

Ervaring “In Finland hebben wij al jarenlange ervaring met onze luchtreinigers op scholen. Daar denken ze veel meer na over wat er nu precies in de lucht zit en zijn zij al veel verder in het besef van hoe belangrijk luchtreiniging is op scholen. De vraag naar onze luchtreiniger VisionAir Blue Line in Finland ontstond doordat veel kinderen op scholen ziek werden, ze kregen bijvoorbeeld hoofdpijn en droge ogen door de slechte ventilatie in de oude gebouwen. Veel van deze scholen bleken schimmel in de spouwmuren te hebben.”

filtert. Daarmee is het officieel een effectieve luchtreiniger om aerosolen (minuscule druppeltjes die drager zijn van vervuiling zoals fijnstof, virussen en bacteriën) uit de lucht te reinigen.

De VisionAir Blue Line zorgt dus voor minder coronabesmettingen in de ruimte waarin hij staat. Als je het vergelijkt met het aanpassen van een ventilatiesysteem is het plaatsen van een luchtreiniger de snelste en makkelijkste manier om een klaslokaal, lerarenkamer, kantoor, etc veilig en coronaproof te maken.”

Scholen "Op de meeste scholen is de ventilatie slecht geregeld en is het zuiveren van de binnenlucht lange tijd geen prioriteit geweest", gaat De Jong verder. “De toegezegde 360 miljoen hiervoor kan helpen bij de aanschaf van luchtreinigers. Want een luchtreiniger is nu eenmaal de makkelijkste en snelste oplossing om voor een schone lucht op scholen te zorgen.

Onze luchtreinigers zijn klein en kunnen ook van lokaal naar lokaal worden gereden. Uiteraard kunnen ze ook vast aan de muur of het plafond worden gehangen. De huur van de VisionAir Blue Line is ongeveer 116 euro per maand inclusief regelmatige vervanging van de filters.

Begin eerst met een paar units en bouw langzaam op. Zo hou je het behapbaar.”

“TNO heeft recent een eerder onderzoek van een Fins onderzoeksinstituut gevalideerd en bevestigt daarmee dat onze VisionAir Blue Line tot wel 99,95% van de vervuiling uit de lucht

Meer weten? Ga dan naar www.euromate.com

Of mail met uw vraag naar request@euromate.com

De ventilatiespecialist die als collega naast u staat.

Samenwerken geeft scholen lucht.

Ventileer uw uitdaging Elke leraar en elke leerling verdient een gezond binnenklimaat, zeker nu. Natuurlijk is ieder schoolgebouw uniek en dat vraagt om maatwerk.

Bij Ventilair helpen onze ventilatiespecialisten u snel met een goed doordacht advies. Als fabrikant van ventilatiesystemen staan wij garant voor innovatieve, energie-efficiënte oplossingen.

Wij werken nauw samen met installateurs, voorschrijvers, architecten, technische diensten, et cetera. Want goed samenwerken geeft scholen pas echt frisse lucht.

Scan de code en ventileer uw uitdaging aan Ventilair.

Lid van:

Benieuwd wat Ventilair voor uw organisatie kan betekenen? www.ventilair.nl | info@ventilair.nl | +31 (0)497 36 00 31

HOE VEILIG IS JOUW BEDRIJF? Medewerkers

Processen

AVG

Techniek

Doe de online scan

Perfect Day - cyber & data security voor het mkb.

Praktisch www.perfectday.nl

|

Persoonlijk

|

Betaalbaar Powered by