Заградка 8-9 2017

ROK LXХ • ^ISLO 8-9 • AV]UST-SEPTEMBER • 2017 • CENA 100 DIN

60. ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА Ювилейни, 60. Змайово дзецински бависка тирвали од 7. по 11. юний. Отворени су у дворе у поетовей хижи и Спомин-збирки Йована Йовановича Змая у Сримскей Каменїци. Директор тей велькей манифестациї Душан Дюрдєв щиро привитал госцох писательох и малих и вельких приятельох – дзеци, а потим писатель Деян Алексич, тогорочни ношитель Змайовей поетскей палїчки шветочно отворел Бависка. Потим уручени и традицийни награди лауреатом Змайових бавискох. Повелю за винїмкове доприношенє творчосци за дзеци достала писателька Миряна Стефанович, награда за винїмкове творче доприношенє сучасному виразу у литератури за дзеци додзелєна писательки Владислави Войнович, а награда Змайових дзецинских бавискох за доприношенє популаризованю литератури за дзеци пошла до рукох нашей писательки Меланиї Римар. Госцох и учашнїкох Бавискох у Городскей хижи привитал городоначальнїк Милош Вучевич. Дзеци вше дзеци – весели, розбавени, розшпивани и розтанцовани, та так було и того року на даскелїх бинох у Змай Йововей улїци. Р-р

У Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох 29. и 30. юлия була отримана 13. Подобова колония и 16. Дзецинска подобова колония „Стретнуце у Боднарова”. Окрем домашнїх, школярох з Ґосподїнцох, на Дзецинскей колониї участвовали и дзеци зоз Жаблю, Дюрдьова, Руского Керестура и Нового Саду. Було их дзеветнацецеро. Шицки достали чисти папери, темпери, водово печаци и щеточки, а задаток бул рисовац дюрдьовски ґереґи и динї. Нє було чежко, бо тоти лєтнї ошвижуюци лакотки були поскладани на столє опрез малих уметнїкох. Требало ше лєм припатрац на нїх и нарисовац их. Подобову колонию орґанизовало Дружтво за руски язик, литературу и културу.

С. Саламун

С. С.

АЛИБАБА И 40 ЗБОЙНЇКИ

С. Саламун

ДЗЕЦИ НА ПОДОБОВЕЙ КОЛОНИЇ У ҐОСПОДЇНЦОХ

Члени дзецинскей драмскей ґрупи КПД „Дюра Киш” у Шидзе у прешлим школским року зоз режисером Цветином Аничичом пририхтали театралну представу „Алибаба и 40 збойнїки” за хтору текст написал Тоде Николетич. У представи одбавеней по руски участвовали дванацецеро школяре зоз Шиду, Беркасова, Бачинцох и Бикич Долу. Перше ґлумели у Шидзе, а вец у юнию, у рамикох Змайових дзецинских бавискох „Алибаба” госцовала у Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове. Нашо дзеци у спомнутих сримских валалох нє маю вельо нагоди приповедац по руски, та им участвованє у театралней представи помогло лєгчейше звладац мацерински язик. Радовали ше же могли ґлумиц пред своїма парняками у Дюрдьове, а радосни були и домашнї же им Змайово дзецински бависка послали таку интересантну представу. Р-р

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин

За два и пол мешаца, кельо тирвал лєтнї розпуст, верим же ше шицки цалком одпочинули од школи. Можебуц даєдним було аж и допито без бавеня и галайку у школским дворе. Найнєсцерпезлївши и найвозбудзенши першого септембра сиґурно були наймладши – школярики першей класи. Тераз шицки вєдно, вельки и мали, идземе напредок. Нє забудзце ше предплациц на „Заградку” и такой почнїце на єй адресу посилац свойо найкрасши писньочки, состави и малюнки. Гварим, найкрасши, бо у тим школским року ваш єдини часопис на руским язику каждого мешаца будзе виберац и наградзовац найкрасши школярски роботи. Знам же велї найволя посилац подобово роботи, бо рисовац мож и по сербски, французки, анґлийски, нємецки..., а литературна робота послана до „Заградки” муши буц написана по руски. У чиїм составе лєбо писньочки будзе найменєй язични и правописни гришки, тот достанє награду. А тераз – скоком до роботи! Вельо радосци и розбавеносци, сцелосци и витирвалосци жада вам ваша редакторка.

YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку Учашнїки Лєтней школи у Попрадзе фото: С. Палєнкаш

ЯСМИНКА ПЕТРОВИЧ

КАЖДЕ МА СВОЮ ПАРУ Клайбас и ґумка. Букви и букварка. Ноти и шпиванка. Тройка и петичка. Учитель и учителька, домар и послужителька. Ана и Дюрка, Стоян и Славка, леґинь и дзивка. Класа и учальня. Школа и нашмеяни лїчка. СЕПТЕМБЕР И ПРИВИТНА ПИСНЬОЧКА. Прешпивала М. Р.

„ЗАГРАДКОВО” РОДЗЕНИ ДНЇ

ОЗНАЧЕНА РОЧНЇЦА „ЗАГРАДКИ”

К

оцурски школяре, жадаюци означиц 60 роки од виходзеня „Нашей заградки” и 50 роки „Заградки” пририхтали и одбавели драмску сличку коцурского поети и учителя Янка Фейси „Брацик и шестричка” хтора обявена у „Нашей заградки” 1937. року, значи, точно пред 60 роками. Учасц у представи вжали: Силвестер Дорокхази, Дарко Абрахами, Саня Полдруги, Тереза Фейса, Желько Сабо, Михайло Шанта и Славка Кишюгас. Дзеци пририхтали Надїя Паздерска и Таня Молнар. Иншак, драмска сличка була виведзена на св. Миколая, односно 18. децембра, у церковней сали у Коцуре. „Заградка”, число 7, марец 1998.

БОН-ТОН

ЯПАЯПАЧ Красне справованє и красна бешеда ше нє мера зоз жвератком. Жвератко указує красу нашого облєчива. Алє, облєчиво нє твори чловека. Рушиме од особних заменовнїкох: Я, ТИ, ВОН. Чи знаце же ше особни заменовнїк першей особи єднини – Я вше кладзе на концу виреченя? Поведзме: „Вчера зме були на базену Мижо и я.” Запаметайце: Нїґда ше нє кладзе Я опрез другого о ким бешедуєме. Перше ше спомнє його, а вец себе. У бешеди треба мерковац же би ше цо менєй хасновало „Япая”. Хто так бешедує и вшадзи на перше место кладзе себе, товарише го волаю Япаяпач. Япаяпач люби шицким солїц розум. Вон вше дума же „одкрил Америку”, же є у шицким над своїма товаришами и товаришками. А кед пре тото „япая” товарише обраца од нього главу и останє сам, теди спущи погляд ґу жеми и нє ма ше кому „япаяпац”, алє уж позно. З єдним словом поведзено, так преходзи кажде хто дума же товаришство то Я а нє МИ. „Заградка”, септембер 1991.

Биляна Роман, VIII класа, Руски Керестур „Заградка”, число 1, септембер 1995.

НАШ ГОСЦ ЯНКО РАЦ дзецом баржей познати як главни и одвичательни редактор „Пионирскей заградки” и „Заградки”, бо на тей длужносци бул скоро 30 роки, точнєйше, од 1963. по 1992. рок, кед пошол до пензиї. Алє, вон обявел и два кнїжки за дзеци: „Мойо и твойо слички” и „Лєсаров любимец”. Приповедки обявйовал у „Пионирскей заградки”, у „Руским слове” и у Календарох, як и у збиркох приповедкох за дзеци. Даєдни приповедки му преложени и на други язики. Янко Рац народзени 10. фебруара 1930. року у Руским Керестуре, дзе закончел основну школу. Ґимназию закончел у Вербаше, а Висшу педаґоґийну школу у Новим Садзе. „Заградка”, число 8. 9 и 10, април, май, юний 1993.

МЕЛАНИЯ РИМАР

ДРУГА ЛЮБОВ Першу любов нє рахуєм, то лєм баба надумала кед ми Саню сушедову за дзивку резервовала. Саня добра, а и шумна, алє є нє красавица, а така ше важна прави як велька ґлумица. Гварим моєй милей баби: – Здрава будз же о мнє дзбаш, алє це найщирше модлїм най ми дзивку нє глєдаш. Бо я уж мам любов другу, нє зоз твоєй є улїци. Саня дзивче лєм по твоїм смаку, моя дзивка бива при пажици.

МИХАЙЛО КАТОНА

РАНО НА ПАЖИЦИ Вчера рано диждж попадал, на пажици велька роса, а ґовля ше розкрачала, нє меркує, ходзи боса.

З трави пирхла препилочка, зобудзела и шкорванка, а вон злєцел, гет високо, зачула ше вец шпиванка.

Шлїмак швидки скоком бежи, попонаглял аж на рату. Идзе дзешка фриштиковац чи капусту, чи шалату.

Путьпурутька дзешка далєй, зазберує свойо мали цо ше дзешка потрацели, бизовно же уж поспали.

Ящурка змарзнута стої, цвенкаю єй мали зуби. Чека слунко най огреє, кед горуцо – вона люби.

Трава ше напила дижджу, якош пахнє, рошнє, диха. Вишло слунко на востоку и ґрабе ше мирно, сциха.

З ярчку вельки муряк вишол, та розширел кридла свойо, тоти чарни и блїщаци, и превидни, шитарово.

После ноци мирней, цихей живот жиц почина знова. Пажица му як колїска пахняца и чиста, нова.

ЗАГАДКИ

Цо найлєнївше на швеце? Робота. Сама ше нє зроби, гоч будзеш на ню цали живот патриц. Пред ким и краль муши зняц коруну? Пред байбером. Чий шлїд познац, а по жеми нє ходзи? Кертица

ПЕЙҐЛА Нашо предки, кед ище у валалє нє було струї, хасновали пейґлу на жирячку. Була желєзна, чежка. Ручку мала древену. На верху бул єден гербчок хтори ше отверало кед ше кладло жирячку. На бокох пейґла мала пейц облачки же би ше видзело чи нука єст жирячки. Сподок пейґли бул гладки и блїщаци. Предок бул шпицасти. Мушело ше положиц моцну жирячку и вец причекац най ше пейґла зогреє. Пейґлало ше длуго, дараз и пол дня. Били викрохмалєни сукнї ше перше мушело попирскац з воду, а аж вец их помали пейґлац. Павле Гербут, VI, Руски Керестур

КОГУЦИК ЯРАБИК Когуцик ярабик, Нє идз до загради, Погребеш лелию, Дзивки це забию. Кед ме забиєце, Рутце мнє до ярку, Кадзи буду ходзиц Дзивки на фиялку. Дзивки на фиялку, Леґинє на пирка, Оздаль ше там найдзе И моя фраєрка! Зоз кнїжки „Южнославяньских Русинох НАРОДНИ ПИСНЇ”, Руски Керестур, 1927

СЕРАФИНА МАКАЇ

ПЕЙҐЛА Паметам я часи: кед сом пейґлац сцела, до шпоргета огень розкласц сом мушела. Зоз жирячку з чуткох пейґлу сом полнєла, та сом швидко пейґлац понагляц мушела. Вилята зоз шпижи пейґла була чежка. Плахта ми затлєла, паметам и нєшка. Тераз маме пейґлу на струю, зоз пару. Лєм я у обисцу чувам пейґлу стару. Єст уж и машини цо шмати пейґлаю, та ґаздинї руки свойо зачуваю.

МИХАЙЛО КОВАЧ

Г

ДРАГА ДО ШВЕТА

оч я уж за три песци висши од розвалки, мнє вше дзепоєдни сушеди гваря же я малки. Кед свойо дзеци гандрую, та вше на мнє зоз пальцом указую: – Видзиш яки тот сушедов мали Яни, вше добрей дзеки и вше нашмеяни. Нє кричи, нє ричи. Нє прави параду, и нє пита кажди дзень чоколаду. То шицко правда цо вони о мнє приповедаю, алє же я мали, е, у тим право нє маю. Правда, я нє високи по повалу, правда же єм ище зоз ложку малу, алє у дворе шицки одо мнє менши: и Бурко и Ферко и кандур Микола. Но, алє пре тото понїжованє случело ми ше єдного дня таке страданє. Було то якошик на початку тей єшенї. А вєшенї, зна ше, шицко ше пременї: лїсца на кукурици од слунка пожовцею, квецики на лукох и у заградох спрею. Молги ше коло жеми цагаю, а мрази на шопки и на копки падаю... Но, и тей єшенї оцец и мац кукурицу ламали, дому вожели и до чардаку складали. Ми, дзеци, на лукох крави чували. И док крави траву пожовкнуту скубали, ми ше крашнє бавели. Єдни на поточку воденїчку правели, други на батоги так моцно пукали, же зме аж уха затикали. Вец хтошка вельки огень розложел, а вец до горуцей пирнї кромплї на лупу печиц положел. Кед так кромплї у горуцей пирнї дас годзину стали, хлапци их зоз палїчками зоз пирнї вицаговали. То робели прето же кромплї барз горуци були. Вец на тоти кромплї моцно дули, од лупох чисцели и до устох хпали. Даєдни аж и з очми преврацали, алє мнє анї єдну кромплю дац нє дали. Єден вельки хлапчиско, тот цо бива при нашому шовґрови блїзко, аж ме и дриляц почал и так ше наглас регочал: – Тебе нє даме, бо ти ище мали!

– Цо мали? Я лєм дакус менши од тебе!

– Патьце, хлапци, цо мелє тото целє! Чуєце яки ше важни прави? Я ше ставим за хвост моєй крави же тот хлапчик, гоч дома и на верх пеца станє, ище анї теди з руками повалу нє достанє! Ей, мой леґиню, мой Яни. Док таки як ми вельки нє постанєш, ти будзеш ище вельо за уха цагани. Мнє таке увредзованє барз уквилєло, та ми нараз ту медзи нїма престало буц весело. Ту цошка нє було у шоре. Прето я охабел бависко и створел ше дома на нашим дворе. Зоз двора до хижи. У хижи

на патку, зоз патки за буджак и вец на пец на остатку. Кед сом станул на верх пеца, мнє до повали упарли плєца. Док я так свою висоту мерал, зоз плєцами до повали уперал, подо мну ше нараз цошка подало и мегке постало. Вец ше пец ту од горе отворел и я ше у нїм створел. Добре же пец ище нє бул топени, бо бим бул того дня ище и – печени. Так ми лєм руки и нос постали ґарави, а пирнї було нараз и у устох и на шматох и у власох на глави. Я, цо будзем, дрилєл сом з руками брилу и вицагнул ше з пеца до приклєта. Бул бим ше и надзерал на верх швета, алє сом ше бал, та сом ше цо скорей зоз приклєта брал. Док сом так од страху на прагу оддиховал, так сом у себе роздумовал: – Кед оцец и мац на вечар дзиру на пецу обача, тоти на моїм хрибце гращок витлача. Прето я надумал же спред того приклєта я пойдзем и по други раз до швета. Рушел сом през гумно и коло слами же пойдзем заградами. Вец сом поконцу нашей загради шеднул дакус и одпочивал. Ту ми нараз на розум спадло же ше я од ґару анї нє поумивал. Та назад вецей нє було врацаня.

– Ей, Яни, Яни, хто це гнал же би ши ше на верх пеца хпал? – Так ше ми ровно по глави круцело. – И цо тераз думаш же тебе у швеце будзе весело? Сцекаш од пецовей дзири, а становиш ше у лєше дзе жию вшелїяки жвири. Жвир у лєше рознєє писки и тебе змасци так як оцец резанки з миски. Така будзе твоя кончина, а твойо родителє вецей нє буду мац такого глупого сина. Кельо тото мойо роздумованє тирвало, вельо чи мало, о тим тераз вецей нє дзбам, бо далєй шицко знам. А знам, бо ми мац гварела же як ше тота моя драга до швета закончела: – Кед зме ше вечар дому врацели и дзиру у пецу видзели, оцец такой знал же наш син до швета пойсц надумал. Глєдали зме того нашого скаранїка и коло плєвнїка и коло курнїка, а хто би подумал же вон таки ґарави зашпи на концу загради у сухей трави. Вец пришло на розум оцови же би ше опитал Буркови. Бурко нїч нє поведол, алє нас на конєц загради одведол. На концу загради наш Яни спокойно спал, бо ше пре дзиру у пецу дому присц бал.. Кед родителє дознали же я то зробел од гнїву же сом мали, дакус ме лали, алє були весели же ме нашли, та ми так и пребачели...

ГОДЗИНА ЗА БУДЗЕНЄ ДУШОХ ДРАҐАН АЛЕКСИЧ

Т

ого септемберского рана оцец ше зобудзел без души! Гей, гей, поправдзе, розбаторел ше, алє му душа ище спала. Мац, тиж так, як без души попонагляла на роботу. Лєм у ходу виявела же оцец станул на лїву ногу. Цо єй тото значи? Оцец до лабди копа зоз праву ногу, гоч точне же копа як без души. И брат скорей пирхнул до школи. Остали лєм оцец и я, алє вон ище нє сцигол по душу, бо дриме. Тото ми було ясне накадзи ше почал гнївац пре мою першу оцену у дньовнїку, тройку зоз сербского, и вец же сом преджобнул ґуму на бициґли, а найбаржей прето же сом ище нє пошол купиц хлєба и новини. Лєдво ше ми удало поставиц му ключне питанє – дзе му пойдзе душа? И вец як кед би до ньго тресло. Без души би даяк и могол, гирмел вон, алє я нє прейдзем без того же вифасуєм. Давно, гварел, требал зо мну поприповедац з ременьом, алє нє могол, болєла го душа. Е, тераз може! Видзел сом же ми дзень почнє бридко, кед цо скорей нє поднєєм даяки мири. – Оцове би нє требали мац дзеци – гварел сом – насампредз у дньох кед нє маю душу.

– Га – розєдзено дочекал мойо слова. – И дзеци можу буц бездушни, та родичох привесц до шалєнства. Була остатня хвилька же бим пременєл програму. Удихнул сом глїбоко и гварел: – Нє гнївай ше, таточку! Нєшка сом написал домашню задачу зоз сербского за петицу! Бачи Михал

ми обецал же ми залїпи ґуму на бициґли, а купиц хлєба и новини пойдзем накадзи ми даш пенєжи. И, ниа, чудо! Поспана оцова душа ше почала будзиц и нацаговац ше.

– Га, добре, дай най видзим тоту домашню задачу зоз сербского – Премумлал. Почал читац. Зобудзена душа як кед би му шепла же, цо ше єй дотика, нєт зауваги. Було очиглядне – нагнївани оцец вецей нє годзен уложиц розбаторену душу. На концу ше и ошмихнул: – Тото ци, правда, нє подле – гварел винїмаюци пенєжи. Такой сом их зґрабел и розбегнул ше до предавальнї. Кед сом ше врацел, шицко було иншак. Душа була у оцових першох, а ремень коло пасу. Вец ме похвалєл же сом бул швидки и гварел най зогреєм млєко. За тот час ше скоро цалком облєкол, а я подумал же би було добре кед би и на душу дацо заруцел, най му нє замаржнє. Шицко ше добре закончело. Оцец сцигол по душу, а ремень нє сцигол по мнє. Нє вифасовал сом. Домашня задача зоз сербского аж подскаковала нєсцерпезлїво чекаюци кеди ме наставнїца превола, а бачи Михал лєдво чекал залїпиц ми ґуму на бициґли. Лєм млєко збегло, бо ше у тим гаосу нїхто нє здогаднул же и воно ма душу. Того цихого септемберского рана весело сом ше рушел до школи зоз своїм новим пренаходком – годзину за будзенє душох. Преложела М. Р.

ЛАЗА ЛАЗИЧ

РОЗШАТИ ПРОФЕСОР Скапали ми тоти ствари: клайбас, пипка и окуляри и з нїма колач преполни маку, напевно ствари прицагли страку!

Гвари ми моя унука Лола: „Окуляри ци на верх чола, за ухом тримаш клайбас як чати, а пипку куриш, ти, розшати!

Кед слово о колачу и маку, тото нє ма вязи зоз гладну страку: поєдол ши го, нє прав звади, ище маш, ниа, отрушини на бради!” Прешпивала М. Римар

НАЙВЕКШИ НА ШВЕЦЕ

У

єдним океану жил велїки рак. Праве чудовиско. Шуцки други раки коло нього були як патульки. И нє лєм раки. И шицки риби и птици хтори познал, були вельо менши од рака. Так велїки рак почал дзвигац нос и правиц ше важни.

– Я найвекши на швеце! – нєпреривно гуторел. Бул таки допити з тим своїм вихвальованьом же го риби заобиходзели нє тельо пре страх же би их нє поєдол, алє прето же би нє мушели слухац як ше прави важни з тим своїм: „Я найвекши на швеце”. Цо шицко нє робел у тей своєй возвишеносци! З ножнїчками штухал коритка же би ше отворели и пребивал уха зоз своїм галайком: „Я найвекши на швеце!” Пендрал ше на стини ґу чайковим гнїздом и допивал малим, лєм цо вилягнутим птичатом: „Я найвекши на швеце!” Кед сцигол ґу морскому їжови, роздрал ше: „Я найвекши на швеце!” Скричал то за кажди случай штири раз, бо нє знал дзе їжови стоя уха. Раз так пошол и до рибарского населєня же би и рибаром дал до знаня же вон найвeкши на швеце. Єдного дня наш рак лєнїво плївал по океану. Одразу ше високо над нїм зявела велька чайка яку нїґда по теди нє видзел. Чайка би го анї нє замерковала кед би нє скричал: „Гей, ти, лєм най знаш же я найвекши на швеце!”

– Цо? Ти найвекши на швеце? Гаааа-гаааа – шмеяла ше велька чайка. На тото вишмейованє рак почервенєл од ганьби так як раки знаю почервенїц кед их варя у гарчку.

– Як ше лєм усудзуєш вишмейовац ше? Чи можебуц нє думаш же єст на швеце и векша животиня одо мнє?

– О, ище кельо векша, рачку! – озвала ше чайка з висини. – Я приходзим з Южного моря. Кед нє вериш, гибай зо мну там, та увидзиш вельо, вельо векши животинї од себе.

– Яка лєм глупосц чайкова – прежубротал рак. – Алє пойдзем и упознам и тамтейши животинї зоз свою велькосцу. Одплївал рак ґу Южному морю. Кого стретал, каждому гуторел же є найвекши на швеце. Кед конєчно сцигнул до Южного моря, бул таки вистати, же лєдво вигварел єдней сардинки: „Я найвекши на швеце!” Рибка го нє розумела, та го замодлєла най повтори дакус гласнєйше. Уж ше почало змеркац кед наш рак збачел вельке чарне острово и на штред нього два пещери. „Одличне место за ноцнїк!” – подумал и уцагнул ше до єдней пещери. Анї нє знал же то нє була нїяка пещера алє – дзири у носу велїкого кита наспрам хторого наш рак „найвекши на швеце” бул бидни дробенки патульок. Раково ножнїчки заґуцкали кита, та нагло удихнул воздух и кихнул кельо лєм могол. Рак му вилєцел з носа високо до нєба и вец плюснул до води так же аж здубонєло. Так вдерел зоз собу же ше му потресли шицки покрутки и мушел мешацами пиц морски капки и церпиц док го октопод масировал. Алє голєм змудрел. Престал допивац шицким коло себе зоз своїм дакедишнїм: „Я найвекши на швеце! ” То права причина прецо нєшка, гоч кельо будземе слухац ракох, нїґда нє учуєме же даєден пове: „Я найвекши на швеце!” Прешедло им. Японска приповедка

НАЙВЕСЕЛШЕ ДЗЕЦИНСКЕ ШВЕТО рамикох 56. Фестивала култури „Червена ружа”, пияток, 30. юния отримана 49. муУ зично-танєчна манифестация дзецох „Червене пупче”. На нєй участвовали наймладши аматере скоро зоз шицких местох дзе жию Руснаци. Програму на велькей бини у школским дворе отворели найшмелши, члени Дзецинского хору „Шкорванчки” Дому култури Руски Керестур зоз дириґентку Лидию Пашо. Вони одшпивали „гимну” тей манифестациї „Нашо швето”, а такой за нїма на бину вишол мали хор Музичней оводи у Руским Керестуре и одшпивал шпиванки „Чижику, чижику” и „Любиме вас дзеци швета”, хтори их научела фахова руководителька Таня Фейди. Того року „Пупче” нє достало анї єдну нову композицию за дзеци, та у другей часци програми наступали солисти зоз уж позна-

тима композициями, и дзецински танєчни ансамбли. Перши ше представели Кристина Будински и Аґота Ковач зоз Вербасу зоз шпиванку „Ровнїно моя широка”, а потим Младша дзецинска ґрупа Дома култури, Руски Керестур под руководством Саши Палєнкаша виведла танєц „За-

Водительки

Хор Музичней оводи у Руским Керестуре Фото: М. Джуджар

танцуй”. „Танцовала нина з нину” назва танцу хтори патрачом указали члени Дзецинскей ґрупи КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох. Їх хореоґраф Звонко Костелник, а фахова руководителька Виолета Гирйовати. Дует Катарина Кулич и Наташа Тамаш зоз Коцура одшпивали познату писню „Плїва хмарка”, а товарише з їх валалу,

Танєчнїки зоз Коцура

Танєчнїки зоз Руского Керестура

члени Дзецинскей ґрупи КУД „Жатва” на „Пупче” пришли зоз танцом „Вежнї зайду”, хтори з нїма пририхтал хореоґраф Микола Ґубаш и фахова руководителька Снежана Васич. Танєчнїкох маме и у КУД „Петро Кузмяк” у Новим Орахове, та кореоґраф Владимир Маґоч з нїма поставел танєц „На пажици”, а такой за нїма на бину вишли Даница Плавшич и Борис Жирош зоз Руского Керестура, зоз шпиванку „Мой дїдо”. Вец домашнї, танєчнїки у Младшей дзецинскей ґрупи одтанцовали „Коломийку”, а Валентина Салаґ зоз Дюрдьова одшпивала шпиванку „Любов у души”, и такой змахла своїм младшим товаришом, членом Пририхтуюцей ґрупи КУД „Тарас Шевченко” же би велькей и малей публики указали танєц „Три гвиздочки на нєбе” хтори их научел кореоґраф Звонко Костелник и фахови руководитель Микола Хромиш. З Дюрдьова на „Червене пупче” пришла и Мария Горняк и нащивительом веселей програми подаровала шпиванку „Тайна”, а фахово руководительки Тамара Салаґ и Мария Хромиш зоз дюрдьовского

културно-уметнїцкого дружтва приведли Дзецинску ґрупу хтора одтанцовала „Коломийку”. Зоз шпиванку „Коцки”, хтору шпивали Елеонора Дудаш и Єлена Шомодї зоз Руского Керестура, и шпиванку „Лєто у дїда”, хтору з Нового Саду на „Пупче” принєсли Фиона Грубеня и Сара Надрлянски, нащивителє дзецинскей програми ше здогадли на Юлияна Рамача Чаму, автора тих двох композицийох. Накадзи шпивачки з Нового Саду закончели свою точку, вельку бину завжали танєчнїки Руского културного центру у тим городзе и одтанцовали „Козачок”. Їх хореоґраф Владимир Иван Вева. Дзеци у Доме култури у Руским Керестуре озда найволя танцовац, та зоз кореоґрафом Сашом Палєнкашом за тогорочне швето дзецинскей шпиванки и танцу пририхтали и „Ильков танєц” и „Виходнярски танци”. Шветла на бини погашени зоз познату шпиванку „Тисяч радосци” хтору, уж традицийно, на концу програми шпиваю члени Дзецинского хору ”„Шкорванчки”. Конферансу водзели Ребека Семан и Ема Живкович, а написала ю Ивана Дудаш. Руководитель манифестациї бул Михайло Зазуляк. М. Римар

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

У

ВОДИЦОВ КАМП ЗА ДЗЕЦИ И МЛАДИХ У Марийовим святилїщу, Водици, и того лєта отримани уж традицийни Водицов камп за дзеци и младих. Тирвал од 3. по 6. авґуст, а на нїм участвовали коло дзеведзешацецеро младши и старши школяре зоз Руского Керестура, Коцура, Кули, Вербасу, Нового Саду, Суботици, Дюрдьова, Горнього Брегу и Беоґраду. Тема Кампу була „Медзисобна любов”, а водзел о. Владислав Варґа. Шицки ше уключовали до дискусийох и отворено и щиро поставяли питаня, та так преглїбйовали тоту барз интересантну тему. Медзисобну любов млади ширели и у креативних роботньох. Хто ма прихильносц ґу танцу, уключел ше до танєчней роботнї, хто люби ґлумиц, мал можлївосц указац свойо ґлумецки схопносци, а хто люби помагац у кухнї, любов ґу ближнїм указовал так же помагал кухарком коло вареня, помивал лєбо одкладал судзину. Була там и наукова и музична роботня, потим ше билєло древка коло церквочки, а кажди дзень учашнїки мали Службу Божу и медитациї. Нїхто ше нє гнївал, нє вадзел ше и нє питал ше дому, бо их друженє у Кампу вязало як зложну фамелию у хторей любов на першим месце. М. Р.

А. Рац

новим школским року нови ташки, нови патики, нови товарише, нови школски предмети и нове знанє. Дахто нє люби странски язик лєбо математику, дахто нє люби мацерински язик и подобову културу, дакому допито на годзинох музичней култури, лєбо му чежка история, алє нїхто нє може виберац и ходзиц лєм на годзини хтори ше му пача. Може вибрац односно одруциц лєм виронауку лєбо гражданске воспитанє. О тим одлучую родичи кед за свойо дзецко у школи виполнюю анкету о вибору єдного спомедзи спомнутих двох обовязних виборних предметох. Дзеци нєшка наисце обтерховани з обовязками. Попри порядней настави ходза до музичней школи, на балет, на драмску, рецитаторску лєбо другу секцию, на фодбал, тенис, плїванє, корчолянє, шедланє... На шицко сцигню и нїч им нє чежко, лєм кед родичи можу плациц кажду приватну годзину. А можу, бо за свойо дзецко ше кажди родитель жертвує кельо лєм може. За годзини виронауки нє треба нїч плациц. Треба му лєм дац можлївосц же би єдну годзину у тижню слухало и научело дацо и о своєй вири, о церкви, о Богу, же би научело Закон по хторим маме жиц, а то Дзешец заповиди Божи, написани у дзешец шорикох. Дзеци, опитайце ше своїм товаришом хтори ходза на виронауку у школи лєбо на парохиї, чи им чежко пада тота наука, чи им допито, чи вироучитель гутори бридки слова, чи огваря и вишмеює, чи ше там лає и наздзива? Од малючка вас родичи учели як треба тримац ложичку у руки, як ше поумивац, як пошнурац патики, привитац госцох, прейсц прейґ улїци. У школи сце научели писац, читац, раховац... А на виронауки? На виронауки научице як ше треба справовац ґу товаришом, сушедом, учительом, як буц послухни, чесни, доброжичлїви, як буц прави християн родичом на поцешенє, а себе на хасен, бо там дзе Бог, там панує злога и любов. М. Р.

ЗАГАДКИ По води плїва, по сухим ходзи, а зоз хижи нїґда нє виходзи. (коритнявка) Яр вешелї, лєто хладзи, єшень карми, а жиму греє. (древо)

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

ШИЦКИ БУКВИ Шицки букви поставали зоз Миколом ше геркали: – Нолє, ти, юнаку, вибер зоз нас таку цо ци найважнєйша, найнєобходнєйша.

Пошацовал их Микола, обишол их доокола: – Яки сце нєогутани! Шицки маце буц звладани! Лєм хто звлада нас, азбуку, порихтани за науку.

ЮЛИЯН ПАП

Б

НА ЯВИ СОН

аба ми приповедала, кед сом була мала, же кажде з нас ма свойого ангела хранителя. Гварела же ангели вшадзи коло нас и же нас чуваю. Научела ме и тоту молитву хтору, верим, шицки знаю: „Ангелу, хранителю мой, ти вше при мнє стой...” Кед ангели вшадзи коло нас, нє лєм на нєбе, значи же их познаме. Може нина Фейсова буц ангел? – питала сом ше. Озда може. Ша, така є сердечна! У нєй вше госцина, кед нє инше, голєм з цукром хлєба. Вше нам чува найсладши турґунї и грушки на древе. И прави найлєпши колачи з маком. Може буц ангел нина Павлина? Вона тиж барз добра, приязна. Любиме до нєй ходзиц, бо ма седмеро дзеци, та ше бавиме на свадзби и школи. А вона нам вец напражи полну ванґлу бухти з маджуном. Може буц бачи Штефан? Вон барз люби дзеци, водзи нас целятко опатриц и вожи нас на кочу цо конї цагаю. Чом би ангел нє могла буц моя баба? Вона кажди дзень ходзи до церкви, ровно ше модлї на пацерки и вше нам приповеда „о Осифови”, або сушед Любо, хтори зна крашнє шпивац, а гваря же ангели барз крашнє шпиваю... Нашла сом ше у густим лєше. Полуцмота коло мнє. Скривам ше поза древа, а боїм ше. Сцекам, а нє можем бежац. Путам ше до гущави, падам, падам и нє можем стануц. Нараз, дзвига ме єдна нїжна рука. Нє видзим хто то, лєм ме лапа попод пазухи и ратує. Зорвем ше. При посцелї стої моя мац. Нашмеяна, гвари: – Ставай, Єлко! Уж рано, слунко високо одскочело, запожнїш до школи! А-а, тераз знам. Ти мой ангел. Моя мац мой ангел хранитель!

– Гей, дзецко мойо, гвари мац. Я твой ангел хранитель.

СЕРАФИНА МАКАЇ

ЛОВАРСКА ПИСНЯ Бум, бум, бум, бум, бум, трес! Ишол ловар, за нїм пес, през гущави и дубрави, зоз новосцу барз нїяку: нє зловели анї страку.

ЯКИМ ОЛЕЯР

МУХА Пошол заяц до загради, сцел мархвочки садзиц; уштухла го єдна муха, та ю мушел забиц. А з тей мухи два кожухи и дас три бундички; кед останє ище дакус, буду рукавички. А мешиска пол корита, два боки сланїни, єден бендов, штири гурки, танєр студзенїни.

Роздумує ловар тот: – Ша тот заяц прави скот кед ше анї видзиц нє да, гоч го чловек кельо глєда. Бум, бум, бум, бум, бум, трес! Смутни ловар, смутни пес.

Яна Сивч, 7 роки Руски Керестур

Марко Чельовски, 7 роки Дюрдьов

Мая Надь, I класа Руски Керестур

Симона Ґайдош, 6 роки Коцур Исидора Шуваков, 5 роки Коцур

ЄДНА ИНТЕРЕСАНТНА ГОДЗИНА Интересантна школска годзина була ми у першим полрочу з технїчного образованя. Правели зме фурик. З дому зме поприношели ценки и груби картони. Наставнїк нам дал дроти, дзивчатом ценши, а хлапцом грубши. Перше зме нарисовали фурик, а вец зме го виштригли. Шедзела сом зоз Анастазию. Вона нє добре виштригла свой фурик, та сом єй помогла най направи нови. Кед зме го виштригли, залїпели зме го. Вец зме правели колєсо. Зоз циркельом зме нарисовали круги на картону, а потим зме их виштригли. Направели зме ище седем таки круги и полїпели зме их єден на други, а у штредку зме зоз клайбасом преджобли дзиру. До нєй зме вохпали дрот. Вец зме дрот кривели же бизме направели ручки и ножки за фурик. Кед зме шицко направели, зложели зме фурик и офарбели зме го. Тота годзина ми була барз интересантна, прето же сом научела правиц фурик зоз картону и же сом помогла Анастазиї, та зме обидва достали петици. Мая Ерделї, VII Руски Керестур

ЄШЕНЬ У МОЇМ ВАЛАЛЄ

Жиєм у валалє хтори ше вола Руски Керестур. Находзи ше у Войводини, у Сербиї. Руски Керестур ма вельо древа и други рошлїни. Прето, кед придзе єшень, наш валал барз крашнє випатра. Вєшенї людзе маю вельо роботи. Ходза на польо, ламу и лупаю кукурицу, закончую роботи зоз паприґу. Жени рихтаю жимнїцу. И я помагала мацери класц до дунцох огурки и паприґу. Варели зме и айвар. У октобру вше жимнєйше, та ше у обисцох почина топиц. Почала школа, та ше дзеци вше менєй бавя вонка. Кед жимно, воля буц нука. Шицки ше баржей облєкаю. Швици лєм зубате слунко. Воздух нє таки швижи прето же людзе топя, та єст диму. Кеди-нєкеди ше спущує молга. Зоз древох опадує лїсце, та го людзе грабу и збераю на громади. Конари оставаю голи. Квеце у заградкох преє. Животинї ше тиж рихтаю за жиму. Лїшки крадню кури, кертици ше зацагую до жеми, мухи, оси, суньоґи, пчоли и други инсекти скапали оталь. Тиж так и велї птици пошли до цеплих крайох. Голуби, герлїчки и тащки оставаю ту и глєдаю себе єдзенє. Починаю падац дижджи и дую моцнєйши витри. Людзе чекаю же би им сцигло углє, чутки и древо за огриву. По драже гурча комбайни и трактори хтори иду на польо. Любим єшень прето же околїско крашнє випатра, алє нє любим же так жимно. Марина Джуджар, VII, Руски Керестур

РОДЗИНА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Моєй шестринїци мено Николина. Ма дзешец роки. Ходзи до Основней школи „Исидора Секулич” у Шайкашу. Власи єй бляди кафово, очи кафово, нос мали, а твар мегка. Ноши лилово окуляри. Николина люби мац вельо приятельох и вельо интересантни бависка лиловей фарби. Ма єдного старшого и єдного младшого брата. Люби ше з нїма бавиц. Хижа єй вше попораєна. Всоботу, кед нє маме школу, приходзи до нас спац. Найволї облєкац геланки и маїци з длугима рукавами. Барз є добра и мила. Кед ше враци зоз школи, чита кнїжки за дзеци. Прешлого року я була у Николини. Було нам допито, та зме надумали печиц колача. Пошли зме до предавальнї купиц цо нам було потребне. Упекли зме колачи и кед ше охладзели, виняли зме их з тепши и положели на стол. Кед нина пришла дому, була зачудована и щешлїва же зме пририхтали таку смачну лакотку. Я любим шестринїцу Николину, бо є барз добра. Кед придзе до нас, вше ме побочка. Ясмина Мудри, V, Дюрдьов

ПОРТРЕТ МИЛЕЙ ОСОБИ Мойому оцови мено Янко, а волаю го Яни. Нє високи є. Дакус є згорбени и худи. Ма заокруглєну твар як ягода. На тей заокруглєней твари очи белави як морйо, и мали нос. Ґамби му спукани. Власи ма чарни як чарна чоколада. Кратки су и оштри як їжово игелки. И уха ма мали, алє барз добре чую. Мой оцец ше часто шмеє. Ма барз красни ошмих. На широких плєцох кратки руки, а на рукох кратки пальци хтори ме любя ґуцкац. Свою роботу добре окончує и вше кед закончи, задовольни є. Ґу людзом коло себе одноши ше одвичательно, добродушно и щиро. Мой оцец велїм може буц за приклад яки треба буц. Любим го, бо з нами часто франтує и вше є ту кед ми треба помогнуц. Теодор Няради, VI, Руски Керестур

ОСТАТНЄ ЛЇСЦЕ Цепли лєтнї днї швидко прешли. Слунко вше слабше греє. З древох опадує лїсце. Вечари вше жимнєйши. Нє чуц вецей шпиванє птицох. Природа барз цифрована, алє ше и вона швидко пременї. Даєдни древа ище красни, лїсце жовто-червене, алє нєодлуга одпаднє и остатнє лїсце. На жеми з того лїсца будзе вельки и найцифрованши тепих на цалим швеце. Конари останю голи голючки. Анї траву зме нє годни видзиц. Цалком спреє. Од билей и густей молги людзе нє видза закрица на хижох. Дижджи вше частейше падаю. По драже стоя барки. Хмарки рошню и поставаю вельки, цми хмари. Людзе починаю облєкац грубши шмати и обувац чижми. Трудза ше цо длужей остац дома при цеплим пецу, на мегкей фотелї. Нє лєм людзе ше скриваю, алє и животинї чувствую же єшень вше жимнєйша. Збераю єдзенє, копу дзири у жеми, правя склонїска у сухим лїсцу и черякох, та ше рихтаю за жимски сон. Єшень барз цифрована, алє док одпаднє и остатнє лїсце з древа, будзе шива, закруцена до молги. Дахто дума же то и чежка рочна часц, алє мнє ше видзи же є по тих пременкох и по траценю фарбох барз характеристична. Леон Юрич, VIII, Руски Керестур

РОДЗИНА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Родзина хтору любим и почитуєм то моя нина. Мено єй Мария, а воламе ю Мара. Вона нє барз висока. Ма кратки, чарни власи. Найволї буц у фармеркох и у маїци. У мнє єй вше жимно, та заруцує на себе лайбик. Кед идзе на даяку преславу, люби ше нашминкац. Жиє у Жаблю. Роби у предавальнї. Дакеди думам як єй на роботи. Обисце єй вше пошорене. Стара ше о фамелиї и о домашнїх животиньох. Вше ми помага кед пораїм свою хижу. Люби койцо правиц и виучовац. Ми два любиме печиц колачи. Раз зме пошли до предавальнї, купели зме цо було потребне за лакотку хтору зме надумали направиц, шицко зме розмишали и покладли до кошарочкох. Кед ше колачи упекли, охабели зме най ше дакус охладза, а вец зме коштовали. Були барз смачни. Дали зме и бачикови и Мариї. Барз любим нину Мару и верим же ше вше будземе злагодзиц и почитовац. Марина Барна, V, Дюрдьов

ЄДНО МОЙО ДОЖИЦЕ

Єшень ище дакус будзе ту, алє ше уж помали одбера, бо вец приходзи жима. На дражкох видно вельо лїсца хторе опадує з древох. Кед ше шпацирам по драже, видзим же ше людзе облєкаю до грубших шматох и кладу на глави шапки. Дує жимни витор, та ми твар червена. Нєодлуга почню и забивачки. Даєдни людзе пиля древо за огриву, же би вжиме мали зоз чим топиц. Псом и мачком рошнє густейша шерсц. Даєдни инсекти ше уцагую до кошнїцох лєбо до дзирох. Птици хтори ше вєшенї нє селя до цеплих крайох, збераю себе єдзенє у чардакох, на пойдох и на польох. Єшень як малярка прето же лїсца жовтей, кафовей, червенкавей и шивей фарби. На жеми од того лїсца рижнофарбови тепих. Мнє ше єшень нє пачи прето же жимно, та ше нє мож длуго бавиц вонка.

Єдного ярнього дня була сом на мамовим роботним месце, у оводи. Тот дзень при малих дзецох почал ми зоз фриштиком у єдальнї. Даєдни дзеци ище нє барз знали бешедовац, а даєдни знали. Кед сом вошла до учальнї, шицки ше розбегли ґу мнє. Теди ше ми зявел ошмих на твари. Кед сом видзела бависка, здогадла сом ше же ше и я дакеди бавела з кочиками и бабками, а тераз ше дружим з кнїжками. Кед зме ше набавели нука, вишли зме вонка. Спущовали зме ше и колїмбали на гомбалкох. Менши дзеци ме волали Нана, а дакус векши Яна. После бавеня зме полєгали до спальнї одпочинуц ше. Потим зме ше були шпацирац. Єдну годзину зме ше шпацирали, а вец зме пошли полудньовац. Вец пришол час же дзеци одходзели дому. Дакус нам було жаль, алє сом гварела же даєден дзень знова придзем ґу нїм бавиц ше. Тото дожице ми украшело дзень, а верим же и тим дзецом було крашнє. Занавше ми останє у паметаню тот ярнї дзень.

Борис Тиркайла, V, Дюрдьов

Яна Настасич, VI, Руски Керестур

ПОЗНА ЄШЕНЬ ВШАДЗИ КОЛО НАС

ОСОБА ХТОРУ ПОЧИТУЄМ Я барз почитуєм свою шестру. Мено єй Мария, а воламе ю Марча. Ма двацец три роки. Висока є дзивка. Ма желєни очи и кафово власи, длуги по плєца. Ноши окуляри. Руки єй нїжни, а нохци нафарбени зоз червеним лаґом. Люби облєкац фармерки, блузни и сукнї. Марча закончела штредню медицинску школу и Факултет за виховательки. У КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове отримує проби младшей фолклорней ґрупи. Весела є и вше розположена за приповеданє и друженє. Барз є вредна и схопна. Люби помагац родичом. Ма вельо товаришки и товаришох. Я єй помагам кед треба, а и вона мнє вше порихтана помогнуц. Свою шестру Марчу барз любим и почитуєм. Вше ше будземе злагодзиц. Михал Хромиш, V, Дюрдьов

ПАРИЗ Шедзим у малей кули, а думки лєца до далєка. Сиґурно шицки чули и велїм думка там сцека.

МУДРО СОМ ПОСТУПЕЛА У нєшкайшим чаше дзеци маю компютери, лаптопи, мобилни телефони, ориґиналне облєчиво, алє ше велї нє знаю бавиц. Док сом патрела документарну емисию о жительох у Африки, похопела сом же нє знаме ценїц тото цо маме. Дзеци у Африки нє маю облєчиво, бависка, интернет, телефони, алє маю ошмих на твари. Зоз лабду направену з рендочкох шицки вєдно ше бавя. Зоз древених мисочкох єдза рискаши, а хлєб чекаю стояци у шорох. Маю школу. У хладку, под вельким древом шедзи учителька, а коло нєй вельо дзеци хтори упиваю кажде слово цо учителька пове. И у нашей держави єст вельо дзеци хтори нє маю цо єсц и цо облєчиц. Почала сом баржей ценїц свойо ствари. Обуй и облєчиво зоз хторого сом виросла, чисте, поскладане ношиме до центрох же би однєсли далєй, дзецох хторим треба. Мудро сом поступела. Кед зме пре дацо нєзадовольни, вше треба най подумаме на дзеци хтори нє маю анї закрице над главу. Так почнєме баржей чувац свойо ствари, и помагац другим. Сара Гарди, V, Коцур

Там далєко єст єден город дзе би кажде любел пойсц. Прейсц ше коло Айфеловей кули за хтору велї уха чули. Шветла того городу швица як шветла сказково, а цеплота вшадзи як очи мацерово. Пахню парфеми у фляшочкох, людзе шедза у парку на лавочкох. У Паризу мода барз висока, а рика Сена барз глїбока. Єдного дня до Паризу и я ше позберам, лєм док ище дакус вецей роки я назберам. Наталия Жирош, VI, Кула

Емилия Ждиняк, II, Шид

МОЙО ТОВАРИШКИ Мойо товаришки то Тияна, Василия и Сара, а мнє мено Аня. Ходзиме до школи „Петро Кузмяк”. Нашей учительки мено Наталия. Ми ю любиме. У школи найволїме физичне. Барз ше любиме бавиц на оганячки. Аня Ґовля, III, Руски Керестур

ПРИРОДА И Я Цали живот походзи и завиши од природи. У зависносци як ше обходзиме ґу природи, так нам вона и враца. Я барз любим природу и прето меркуєм же бим ю нє знїщовала. Цали рок ше трудзим помагац животиньом: кармим свойо пси, а меркуєм и на птици. Вжиме им давам єсц, а влєце сипем воду, же би ше напили кед злєтню до двора. Природа нам дава поживу, воду, воздух и лїки зоз лїковитих рошлїнох. Дава нам и материяли за будованє хижох и правенє меблю, а зоз природи доставаме и енерґию. Мило ми же людзе вше баржей меркую и чуваю природу, алє сом свидома же ище вше єст вельо тих хтори ю заґадзую. Жадам же би було лєм чуварох, а нє и заґадзовачох природи. Велї людзе барз любя и почитую природу, бо знаю же вона нам шицким живот значи. Гевтим хтори нє думаю о тим кельо нам значи чиста природа, поручуєм же би пременєли свойо одношенє ґу нєй. Ксения Вереш, V, Дюрдьов

Мирослав Марянов, VI, Дюрдьов

ЖОВТА ЄШЕНЬ Пришла жовта єшень, ми ше облєкаме, бо моцни витри принєсла, шицки добре знаме. Пришла жовта єшень, спрете лїсце опадує, з метлами махаме, а мой брат ше радує. Пришла жовта єшень, слунко зуби указало, дижджу ше воно нє зрадовало. Пришла жовта єшень на поля златни, до чардакох ше вожи плоди, гоч дильови блатни. Ана-Мария Малацко, V Руски Керестур

МОЙ ПЕС Мойому псови мено Боби. Достала сом го од пайташки Ивони. Нє зли є, нє куса. Люби ше бавиц з дзецми. Бреше лєм на нєпознатого. Кед ше врацим зоз школи, вон перше коло мнє скака, а вец лєгнє. Моя мама му принєше єсц, а вон ше обраци на ню, алє вец знова лєгнє. Добри є товариш, бо дзелї єдзенє зоз сушедову мачку. Вжиме ше скрива до своєй хижки. Моєй пайташки Емини ше барз пачи. Скоро кажди дзень ше бавим з нїм и гласкам го. Мартина Еделински, III, Руски Керестур

Синиша Буила, III, Коцур

БЕЗ ВОДИ НЄТ ЖИВОТА

Фиона Грубеня, VI, Нови Сад

ЕМОЦИЯ – ЛЮБОВ

Любов то найкрасше чувство. То щесце, радосц и вешелє. Часто од старших чуєм же любов то чувство хторе нє мож описац зоз словами. Я у моєй фамелиї чувствуєм любов. Радосна сом кед зме шицки вєдно. Теди бавиме дружтвени бависка лєбо приповедаме. Кед у школи достанєм добру оцену, шицки ме похваля. У нашим обисцу нєт звади. Часто франтуєме и шмеєме ше. Родичи вше думаю на мнє и любя ме. Кед ше враца з роботи, я их нєсподзивам и уварим им кафу. Ошмихню ше и побочкаю ме. У моєй фамелиї наисце панує любов и я ю чувствуєм кажди дзень. Кристина Дюранїн, V, Дюрдьов

Без води нєт живота. Найважнєйша є людзом, животиньом и рошлїном. Вода жридло живота и без нєй би нє було живого швета на Жеми. Нєдавно сом дознал же перши живи существа настали у води. Можебуц є и прето чловекова основна потреба. Же бизме були здрави, мушиме пиц води. Нажаль, вона з дня на дзень вше заґадзенша. Велї людзе у предавальньох купую чисту воду у фляшох. Нє мож задумац живот без води. Потребна є орґанизму и дава нам шицко тото цо нам нє може дац анї єдна друга чечносц на тей планети. Вода барз скромни напиток, бо є без фарби, паху и смаку. Нє цифрована є, нє шири окремни пах и нє сладка є як сладоляд, а така є смачна. Найсмачнєйша ми є после фодбалского тренинґу. Теди є лєпша од каждого соку. Прето думам же то чаривни напиток. Велї людзе нє свидоми яку важну улогу ма вода у нашим живоце, та ю нє чуваю и нє шпорую. Я ше трудзим шпоровац тоту драгоцину чечносц. Нє пущам най вода чури нєпреривно док чухам зуби лєбо ше мидлїм кед ше туширам, алє закруцим чоп. И у школи часто дахто нє завре воду до конца, та чури, а я кед обачим, закруцим чоп. У моїм околїску вода за пице добра и чиста, та сом прето щешлїви. Шицки ю мушиме шпоровац и нє заґадзовац ю, алє ю чувац як найвекше благо. Алекса Дорокхази, V, Коцур

ШКОЛА У школи ше вельо учи, рахує, пише и чита, а школяр ше вец трапи кед ше му наставнїца пита. Школяре за контролни задатки дома ше пририхтую, а на одпочивкох оддихую, вонка подскакую. Наставнїци оцени даваю, до дньовнїка их записую. Дакеди на школярох злярмаю, а дакеди их посаную. Валентина Новта и Мая Ерделї, VIII Руски Керестур

Ясмина Мудри и Марина Барна, V, Дюрдьов

ВЕСЕЛИ ФЕСТИВАЛ „ВЕСЕЛИНКА” Фестивал дзецинскей творчосци Руснацох Войводини „Веселинка”, уж шеснасти по шоре, отримани 10. юния 2017. року у Руским кутурним центру у Новим Садзе. Швето почало пополадню зоз уж традицийнима роботнями. По люцких мурикох и мурох ше нє шме рисовац, шмарбац и подписовац ше, у своїм обисцу анї подумац намазґрац мур зоз крейду, темперу лєбо фломастером, а вонкашнї мури у дворе РКЦ були обилєни праве прето же би подобова роботня на „Веселинки” мала чисту подлогу за рисованє зоз крейдами у фарбох. За правенє маґичних балонох и того року бул задлужени Мистер Твистер. Цо дзеци надумали, вон им правел. Мадїоничарски трики вше прицагую любопитлїви дзеци, та так було и на їх Фестивалу. Медзи госцами хтори перши раз участвовали на „Веселинки”, були и мажореткинї зоз Панчева. Нє лєм же наступали на вечаршей програми, алє пополадню у велькей сали тримали роботню у хторей заинтересовани дзеци од нїх понаучовали танєчни крочаї и рухи з палїчками у мажоретских танцох. Вечарша музично-танєчна програма отримана на лєтней бини у дворе Руского културного центру. Отворели ю домашнї, наймладши танєчнїки хтори одтанцовали весели „Козачок”. Старши члени фолклорней секциї ше публики представели зоз „Баришивску полку”, а шпиваче у дзецинским хору и солисти патрачох розвешелєли зоз новима шпиванками компонованима праве за таких як вони. Талантовани рецитаторе хтори у новосадских основних школох ходза и на годзини руского язика, за Фестивал дзецинскей творчосци пририхтали барз красни рецитациї. Госцох и у публики и на бини було и зоз Руского Керестура. Даскельо школяре, можебуц будуци ґлумци, виведли два кратки драмски слички: „Лїшка и вовк” и „Ґовля и жаби”. Танєчнїци зоз Коцура „Веселинку” збогацели зоз ритмичну хореоґрафию, а млади шпиваче, члени КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова одшпивали даскельо руски шпиванки. Провадзели их їх парняки – члени Тамбурового дзецинского оркестру. Зоз сушедней улїци на наш Фестивал пришли и новосадски танєчнїки словацкого културно-уметнїцкого дружтва „Павел Йожеф Шафарик”, а як и влонї и позалоньским, на лєтней бини у РКЦ-у ше зоз краснима хореоґрафиями представели и члени Танєчного студия „Партизан 2” зоз Нового Саду. У публики було и госцох зоз Републики Словацкей. Були то школяре зоз Земплинских Топлицох хтори праве кед ше отримовала „Веселинка” госцовали у керестурскей школи, та з домашнїма прибегли и на тот наш Фестивал у Новим Садзе. Водительки на вечаршей програми були Павлина Шепински и Александра Живкович. Фото: В. Вуячич

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА У ПОПРАДЗЕ У С Л О ВА Ц К Е Й

Т

радицийна лєтня школа руского язика и того року отримана у Попрадзе, у Словацкей. Тирвала од 17. по 23. юлий, а орґанизовал ю Национални совит Руснацох, односно його Одбор за образованє. Участвовали трицецеро школяре шестих, седмих и осмих класох зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, дзе ше порядна настава одвива по руски, и зоз Вербасу, Кули, Нового Саду, Суботици, Шиду, Бикич Долу, Бачинцох, Нового Орахова и Бачкей Тополї дзе орґанизована настава руского язика як виборного предмету. Змесцени були у штредньошколским интернату у Попрадзе, дзе ше отримовала и часц настави орґанизована у форми интересантних роботньох. План и програму роботи на годзинох руского язика направели и реализовали професорки Каролина Папуґа зоз Руского Керестура и Сенка Бенчик зоз Бачкей Тополї. Як сотруднїца у настави, зоз школярами була и професорка класней настави Мария Стриберова. У ґрупних роботньох, подзелєни до пейц ґрупох школяре ше упознавали, зблїжовали и помагали єдни другим цо вецей научиц зоз обласци мацеринского язика, традициї и народних обичайох. Годзини ґеоґрафиї учашнїком Лєтнєй школи тримала наставнїца Любица Симич зоз Дюрдьова. Вона им указовала и толковала ґеоґрафски поняца и док ше пендрали и шпацирали по Високих Татрох, и кед були на вилєту у туристичним месце Штрбске Плесо. Нащивели и место Стара Любовня, оддалєнЕ пейдзешат километери од Попраду. Праве кед були у Старей Любовнї, там ше отримовала манифестация „Културне лєто”, та нашо школяре були и на шветочним музичним концерту. Шицким ше барз пачела нащива етно валалу и музею на отвореним – Сканзену, дзе у церкви Святого Архангела Михаїла парох беркасовски о. Владимир Еделински Миколка служел Службу Божу. Вон у Лєтнєй школи тримал и годзини виронауки и историї. Єдно таке преподаванє з историї паноцец отримал и на площи у Старей Любовнї. За годзини информатики задлужена була наставнїца Мария Горняк зоз Коцура, а наставу физичного воспитаня наставнїца Саня Тиркайла зоз Руского Керестура. Як и влонї и позалоньским, у Попрадзе нашо вредни школяре мали и музични роботнї.

Фото: С. Палєнкаш

Тримал их Сашо Палєнкаш. Вон их научел шпивац и старши, алє и нови, популарни руски шпиванки. Єдну часц настави з обласци музики пошвецел колядом, а приповедал дзецом и о рускей музичней продукциї. На концу пребуваня у Лєтнєй школи отримали мали концерт на хторим ше школяре представели публики, своїх наставнїком, зоз наученима новима шпиванками. Орґанизовани и квиз на хторим учашнїки указали нове знанє здобуте у Попрадзе. Найлєпши на квизу достали награди, а преглашени и наградзени и найлєпши спортиста и спортски тим, як и найлєпша екипа на квизу. Наградзена була и найпопораєнша хлапцовска и дзивчатска хижа. Шицки хтори були вибрани як найуспишнєйши у своїх школох же би пошли до Лєтнєй школи до Словацкей, такой на початку були наградзени, а понеже у Попраду шицким було барз крашнє, дому ше врацели ище наградзенши. М. Дж. и М. Р.

Автор: Силвестер Д. Макаї

НАЙДЗ РОЗЛИКИ РУСКИ ПРЕЗВИСКА Ту маш дзешец руски презвиска, алє у каж-

дим место єдней букви нарисована гвиздочка. Ти гвиздочку вируц, а на єй место напиш букву хтора вихабена. ГРУБЕН* САЛА*УН БОДВА**СКИ Н*РАДИ ФЕ*СА КОЛОШНЯ* ГОРН*К ТИРКА*ЛА КОСТЕ**НИК КОЛ*САР

БАВИСКО З БУКВАМИ Ту барз зборикани букви. Кед у каждим шорику букви поскладаш як треба, достанєш назви овоцох. КИРЯБНЕС ЛУБОЯК ВЛАКЇШ АЛИМБАШ

Тоти два рисунки випатраю цалком єднаки, алє опать лєпше, та найдзеш аж 6 розлики.

ПУТНЇЦА -

Як видзим, панї, ви уж вельо путовали по швеце. О, ище кельо! Вецка, вшелїяк добре познаце и ґеоґрафию. Та як бим нє! Ша там сом була уж три раз.

ТАК И ТЕРАЗ - Мамо, дзе ши була кед ше я народзел? – пита ше хлапец.

- У шпиталю. Дзе бим индзей була? – одвитує мац.

- А дзе бул оцец? – нє престава ше випитовац син.

- Оцец бул на роботи – гвари мац.

- Значи, и теди було так як и тераз. Кед ше врацим дому, вас нєт – заключує син. РОЗЛИКА Учителька: Мирку, по чим ше слони розликую од других животиньох? Мирко: По тим же слони маю слончата, а други животинї маю дацо инше.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

ЗАБАВНА МАТЕМАТИКА Число 12 345 678 987 654 321, хторе составене зоз числох од єден по дзевец и назад – и то за шором, постало так же ше число 11 111 111 помножело саме зоз собу.

Повяж числа од 1 по 50, а вец офарб рисунок хтори достанєш.

За перше число „Заградки” у новим школским року до Редакциї сцигли 39 роботи зоз трох наших местох. Вербас: Шарлота Стоїлькович, Уна Рашич, Яна Скубан, Олена Контра, Дуня Тешанович, Милица Бировлєв, Иван Киш (II); Оґнєн Сабадош (III); Мирослава Колошняї, Андрей Киш, Драшко Перович (IV); Кристина Будински, Андєла Миклош, Валентина Сабадош, Алекандар Мишевски, Серґей Надь, Никола Шведич (V); Далиборка Шведич (VI). Вєдно 22 роботи. Дюрдьов: Ксения Вереш, Кристиян Будински, Михал Хромиш, Борис Тиркайла (V); Лука Кухар, Иван Скубан (VI); Ясмина Будински, Желяна Такач, Златка Канюх (VII). Вєдно 15 роботи. Коцур: Тамара Салонтаї, Катарина Штефанко (овода). Вєдно 2 роботи.

НАГРА ДЗЕНЕ ОДДЗЕЛЄНЄ У ДЮРДЬОВЕ У „Заградковим” роботним столє у Редакциї єст єдна велька, груба тека у хторей позаписовани мена шицких школярох хтори голєм раз, два раз, або и дзешец раз у школским року послали до свойого часописа литературни и подобово роботи. Тота тека нє спреведа. Кед ше шицко поздава, достанє ше чисти и ясни рахунок – у хторей школи и у хторим оддзелєню маме найвреднєйших сотруднїкох. Школяре у Руским оддзелєню штвартей (тераз уж пиятей) класи у Дюрдьове зоз учительку Єлену Салаґ каждого мешаца поряднє писали и рисовали за „Заградку”. Од 192-ох роботох, кельо у прешлим школским року сцигли зоз ОШ „Йован Йованович Змай”, ??? школяре штвартей класи послали 129 роботи, та достали специялну награду, а то же маю пририхтац кратку програму хтору вец у октобру, у рамикох Дзецинского тижня телевизийна екипа будзе знїмац и емитовац у емисиї „Дзецински швет”. И ище єдна радосц тому оддзелєню: найвреднєйша медзи нїма була Ксения Вереш. Вона до дзешец числох часописа послала аж 34 роботи, а таке сотруднїцтво нє досц лєм похвалїц. Шлїдзи єй награда!

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРА ДКИ” У прешлим школским року до Редакциї каждого мешаца сциговали од 20 та аж по 200 литературни и подобово роботи: зоз Руского Керестура (348), Коцура (246), Дюрдьова (192), Вербасу (65), Бачинцох (43), Шиду (28), Бикич Долу (20), Нового Саду (13), Кули (5), Савиного Села (5) и зоз Ґосподїнцох и Нового Орахова по єдна робота. Награди за найкрасши роботи обявени у „Заградки” од септембра 2016. по юний 2017. року достали вредни школяре сотруднїки: ЗА ПИСНЮ Михаела Горняк, VI, Коцур: На кридлох витра; марец 2017. Андрея Надь, V, Руски Керестур: Али; октобер 2016. Павле Венчельовски, VIII, Руски Керестур: Кед бим бул наставнїк; децембер 2016. ЗА ПРОЗУ Мария Горняк, VI, Дюрдьов: Як ше дакеди жило; марец 2017. Лора Новакович, V, Руски Керестур: Моя тайна; януар 2017. Златка Канюх, VII, Дюрдьов: Красни валалчик мой; октобер 2016. ЗА МАЛЮНОК Оленка Контра, II, Вербас, юний 2017. Сара Горняк, III, Коцур, октобер 2016. Лана Штранґар, III, Руски Керестур, януар 2017. Ема Штефанчик, V, Бикич Дол, януар 2017. Вид Неделькович, V, Коцур, юний-юлий 2017.

ҐИМНАСТИКА ОД МАЛЮЧКА

КОРЕЇ Й Е Н Р Е В У СИ ИСМЕНИ ШИЦКИ П

Нєписменосц або аналфабета то нєзнанє читац и писац. Орґанизация Зєдинєних Нацийох за образованє, науку и културу (UNESCO) сообщела же 781 милион одроснутих на швеце нє зна читац, писац и раховац, а 2/3 представяю жени. Найвецей нєписмених єст у Азиї, а найнєписменше жительство Африки. Писменосц оможлївює викореньованє худобства, зменшує стопу смертельносци дзецох и одшмелює полну ровноправносц. Перша на лїстини Сиверна Корея. Там стопа писменосци 100%. За ню шлїдзи Летония (99,9%), потим Азербейджан, Куба, Естония, Ґрузия, Казахстан, Україна, Польска, Таджикистан (99,8%). Република Горватска на 22. месце (99,3%) писмених, Мадярска на 25. месце, Румуния на 32., Чарна Гора на 33., Босна и Герцеґовина на 34., а Сербия на 39. месце зоз 98,1% писмених. Тото место дзелїме зоз Арґентину и Шпанию. Найвецей нєписмених ма держава Ниґер. Там єст лєм 19,1 % писмених. Статистика гвари же шицки Руснаци писмени. Цешиме ше.

Єден з найважнєйших предметох у китайских школох то физкултура. Пол годзини пред початком настави шицки робя физкултуру на школским дворе: школяре, наставнїци, директоре, пораячки. И под час настави маю годзину физкултури. Школяре ходза до школи и пред поладньом и пополадню. После другей годзини робя физкултуру очох. Петнац минути дзеци масираю очи, слихи, шию и твар, же би ше ошвижели и одпочинули. На поладнє, под час павзи, роби ше ґрупну физкултуру, Вечар, пред спаньом шицки вежбаю: у парку, на улїци, у дворе. У рамикох тей ґимнастики танєц ма окремну улогу. Людзе танцую з музику: дахто з партнером, дахто сам, дахто з нєпознатим, стари з младим, жени и хлопи по пари. Теди шицки шпиваю, шмею ше, розмахую ше. Китайци гваря же 95% хоротох приходза пре слабосц духа и цела.

МЕДЗИНАРОДНИ ДАТУМИ ХТОРИ ШЕ ОЗНАЧУЄ З БОКУ UNESCA 9. авґуст – Медзинародни дзень худобних 12. авґуст – Медзинародни дзень младих 19. авґуст – Шветови дзень гуманитарних роботнїкох 23. авґуст – 3. септембер – Медзинародни дзень писменосци 8. септембер – Шветови дзень борби процив збешнєтосци 16. септембер – Медзинародни дзень очуваня озонского обмотку 21. септембер – Медзинародни дзень мира 22. септембер – Шветови дзень без авта 26. септембер – Дзень чистих горох 27. септембер – Шветови дзень шерца и Шветови дзень туризма

Ана Папуґа, IV, Коцур

Каролина Пап, IV, Руски Керестур

Михаела Горняк, VI, Коцур

Емилия Миїч, V, Бикич Дол