Заградка 8-9 2016

^ASOPIS

Z A D Z EC I

ROK LXIХ • ^ISLO 8-9 • AV]UST-SEPTEMBER 2016 • CENA 100 DIN

ЩЕШЛЇВО У НОВИМ ШКОЛСКИМ РОКУ!

ПРЕДПЛАЦЦЕ ШЕ НА „ЗАГРАДКУ”

МАСКЕНБАЛ НА „ДНЬОХ КЕРЕСТУРСКЕЙ ПАПРИҐИ” У рамикох пиятей манифестациї „Днї керестурскей паприґи”, хтора отримана 13. и 14. авґуста того року, орґанизовани и маскенбал. На нїм участвовали дзеци зоз дзецинскей заградки и школяре нїзших класох основней школи, поприберани до маскох у знаку паприґи. Тоту часц швета пририхтали учительки Нада Колошняї, Верунка Медєши и Наталия Зазуляк, як и педаґоґиня Любица Няради. Чежко було вибрац найкрасше маскирани дзеци, бо шицки маски були барз интересантни. Награди за найудатнєйши маски – ваучери за школски прибор – достали Дорияна Пап и Алексей Роман. Маскенбал розвешелєли и члени дзецинскей танєчней ґрупи Дома култури у Руским Керестуре. М. А.

ПОДОБОВА КОЛОНИЯ У ҐОСПОДЇНЦОХ Основна школа „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох и того лєта, од 29. по 31. юлий була домашня Подобовей колониї „Стретнуце у Боднарова”. Манифестацию орґанизовала Секция дружтва за руски язик, литературу и културу у Ґосподїнцох, а у єй рамикох була и 15. дзецинска подобова колония на хторей участвовали штернацецеро дзеци зоз Руского Керестура, Коцура, Нового Саду, Дюрдьова, Жаблю и домашнї, дзеци з Ґосподїнцох. Рисовали и дружели ше вєдно и наймладши, дзеци предшколского возросту и школяре основних, та и штреднїх школох. И. П.

РУСКИ ЯЗИК НА НОВОСАДСКИМ ШТРАНДУ У рамикох манифестациї „Под корунами на Штранду − здравє, спорт, уметносц вареня” од 25. по 30. юлий бул Тидзень руского язика и култури. Кажди дзень пред вечаром були роботнї дзе дзеци (од 5 по 12 рочни) хторим руски язик нє мацерински, могли научиц по даскельо слова на тим язику − як ше по руски волаю фарби, ово-

ци и желєнява, числа и найблїзши родзини. Бул им представени и наш часопис „Заградка” и новини „Руске слово”. Роботню водзела докторантка, мастер руского язика Ана Римар, а велїм дзецом уж добре познати аниматоре Маша и Ивица правели веселу атмосферу, та ученє єдного нового язика було права розвага. На концу тижня отримани квиз, та учашнїки на тим змаганю указали цо научели, а тройо найлєпши достали и награди. Спонзоре манифестациї були „Кока-кола” и „Штраус Адриатик”. Найлєпше знанє на квизу указала пейцрочна Надя Колесар, друга була Катарина Сабо (9 роки), а треца Ирина Зимонїч (12 роки). Окрем руского язика, заинтересовани дзеци могли по єден тидзень учиц и словацки, румунски, словенски лєбо мадярски язик. Орґанизатор манифестациї була Городска библиотека Городу Нового Саду, Библиотека на Штранду, Центер за розвой меншинских и локалних медийох и Херор Медиа Понт. Р-р

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: ARTPRINT MEDIA DOO NOVI SAD

YU ISSN 0353-9938

Витайце у новим школским року! Мушел почац, бо так пише у календаре, а верим же би ше нїхто нє увредзел кед би ище голєм тидзень-два тирвал розпуст. Як сце препровадзели лєто, чекам же поописуєце и пошлєце до Заградки. Дзеци зоз Цицибану у Руским Керестуре уж нарисовали памятки зоз лєтованя и такой послали до Редакциї. Упатьце ше на нїх! На 26. боку часописа обявени мена школярох чийо литературни и подобово роботи обявени у Заградки наградзени. Такой вам спаднє до оч же лєм єдна писньочка наградзена, та ше опитаце – чом. Лєм прето же скоро нїхто нє пише писнї, лєбо и пробує вискладац даскельо стищки, алє забудзе або ше ганьби послац до Редакциї. Прето од октобра будзе отворени конкурс за школярски писнї и каждого мешаца найкрасша достанє награду. Скорейших рокох Заградка мала и вредних школярох-новинарох, та вец читаче знали вельо вецей о збуваньох у ваших школох. Пробуйце и ви писац и посилац мали новинарски вистки и, розуми ше, фотоґрафиї. И за тото мож достац награду. Вельо сцелосци за ученє и вельо успиху у новим школским року жада вам ваша редакторка

E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine.

– Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку З лєтнєй школи у Словацкей

ҐОРАН НОВАКОВ

СОВИТ НАЮТРЕ ШМЕЛО ДО УЧАЛЬНЇ КРОЧ (ШМЕЛИХ ВШЕ ЩЕСЦЕ ПРОВАДЗИ ЗНАЙ) НАКАДЗИ УЧЕНЮ ПОПАТРИШ ДО ОЧ ТАКОЙ ТОТО НА РОЗУМЕ МАЙ КЕД НЄ ЗАБУДЗЕШ КЕЛЬО БАБКА ВРЕДЗИ И ЦО МЕДВЕДЗИК КОНЇК И КОЛЄСКО ЗА ТЕБЕ ШКОЛА И ШИЦКО ЦО ШЛЇДЗИ БУДЗЕ ПРАВЕ ДЗЕЦИНСКЕ БАВИСКО

Прешпивала Мелания Римар

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЄШЕНЬ У ПРОШАНКОХ

Ґ

овля у гнїздзе на самим верху комина стала и зоз длугокима писками, як зоз сухима палїчками черкала. Вец главу на хрибет руцела, тоти два палїчки ґу нєбу обрацела, та ище гласнєйше зачеркала, як кед би дакого волала. И наисце. Нараз ше коло гнїзда и други ґовлї зявели. Вони коло гнїзда даскельо раз облєцели, а вец ше и вони на гнїздо спущели. Сушедов Мижо, накеди дзвигнул главу, знал о чим ше роби, та дал таку вияву: – Ґовлї ше догваряю же як до цеплих крайох одлєциц маю. Запаметай цо ци повем: нєодлуга ґовлї и ластовки як до жеми попрепадаю, а за нїма лєм празни гнїзда пооставаю. Мнє ше од жалю аж плакац сцело: – Тераз, Мижу, у нас нє будзе анї кус весело! Тащки уж нє шпиваю, жабки ше тиж нє озиваю кед ше слунко спущи за гори. Лєс почина жовкнуц як кед би бул хори. Трава на лукох ше суши и преє... Та и саме слунко уж нє так греє. Тераз кед ище и ластовки зоз ґовлями пойду гет, вец вецей радосци ту у нас нєт!

– Видно, Яни, же ши нєуки. Тераз, наисце, нєт вельо радосци у лєше и на луки, алє нам стої на волю же можеме радосц поглєдац у широким полю. Наютре док крави з ярку приженєме, обидвоме на поля пойдземе. Ютредзень зме так и зробели як зме ше догварели. Нашо Прошанки, то польо таке як загради на конєц валала. То часц нашого валала, котра на право од теметова, такой за долїну, зоз котрей бачикове цагаю на набиванє мурох жовту глїну. Лєм тоти Прошанки нє зоз прощами оградзени, алє су зоз дзивима тарками и дзивима коляцима ружами орубени. Кед диждж попада, теди ше по тей гущави шлїмаки шмикаю. Но и у тих Прошанкох коло долїни ми того дня нашли вшелїячини: у гущави ше тарки белавели, а коло нїх плоди дзивей ружи ше червенєли. Од таркох ше нам уста сцаговали, а плоди дзивей ружи були сладки, алє нам гарло ласкотали. На градкох остатнї парадичи дозревали, а коло дражкох ше нам остатнї слунечнїки кланяли. Нашли ше и даскельо мархвочки и два-три огурочки, главка

маку и корень пастернаку, чутка кукурици за пуканки и дзепоєдна чернїца на джобацей чернїчанки. Були ту и даскельо капустово глави и два узрети бундави. Ми ґу тим бундавом пошедали, та зме роздумовали же цо тераз робиц будземе: чи их дому Мижовим коньом однєшеме, чи маґочки повинїмаме та их дома упукаме, чи нїч з нїма нє зробиме, алє их ту и охабиме. Вец ше нараз Мижо вдерел по чолє: – Ставай, Яни, нолє! Бундави зоз собу береме, та з нїма дзеци страшиц будземе. Дому зме як без души бежали и такой ше до роботи дали. Там дзе бундавов кореньчок стал, Мижо таки фалат як єдну шапочку зоз бундави одкрал. Зоз бундави, спод тей знятей шапочки викуковали бундавово маґочки. Ми тоти маґочки виняли, та бундави з нука празни остали. Вец Мижо на бундавох видлобал таке як очи по два дзири округли и два носи на три угли. А уста цо им потим видлобал таки страшни випатрали як кед би зубки зоз двох пилкох у нїх стирчали. Кед було шицко готове, ми до тих бундавох запалєни швички поукладали и обидва бундави-страшидла на нашу ягоду повикладали. Сами зме ше нєдалєко поскривали и чекали цо то зоз того будзе док надиду дзеци и людзе. Пред нас ше каждого вечара дзеци сходзели и ту под ягоду ше бавели. Того вечара сушедова Юлка и наша Иринка перши пришли, та кед страшидла на ягоди збачели, лєм цо нє помлєли. Так нарату вищали, же ше аж и людзе позбеговали. Кед бачикове видзели як ше на ягоди два огняни глави швицели, вони ше нашмеяли: – Палє – гварели цо гунцути видумали. Найсц их треба же би тоти чуда такой познїмали. Ище нам то треба же би ше нам дзеци вноци зоз сна зривали. Ми ше од бачикох бали, та зме поцихи посцекали. Швички кед вигорели, та ше сами погашели и страшидла вецей дзеци нє страшели. Мижо ми пошептал на розходзе, поцихи-помали: – Видзиш, Яни, ти у твоєй нєукосци по тераз анї нє знал кельо єшень дзецом приноши радосци.

ВАСИЛЬ МУДРИ (1930-2016)

Наш познати поета и учитель, Василь Мудри народзени 13. марца 1930. року у Дюрдьове. У своїм валалє закончел основну школу, у Новим Садзе гражданску, у Руским Керестуре трецу и штварту класу ґимназиї, а у Сримских Карловцох Учительску школу. Познєйше закончел и Висшу педаґоґийну школу у Шабцу и постал наставнїк русийского язика. Перше робел як новинар у новинох „Руске слово”, а од 1950. по 1952. рок бул редактор нашого часописа за дзеци „Пионирска заградка”. Потим робел як наставнїк мацеринского язика у руских оддзелєньох школи у Дюрдьове, а од 1958. року по одход до пензиї бул наставнїк у школох на Принциповцу, вец у Соту и у Шидзе. Перша писня „Нашей ґимназиї” обявена му 1945. року и од теди нє преставал писац, найвецей за дзеци. Збирка писньох за дзеци „Подшнїжнїки викукую” обявена му 1973., а „Будзенє яри” 2014. року. Написал коло 300 писнї за дзеци, а окрем по руски, стихи Василя Мудрого обявйовани и по сербски, українски, мадярски, словацки, румунски и македонски. Заступени є у обидвох наших антолоґийох поезиї за дзеци (1964. и 1990. року) и ище у даскелїх антолоґийох по сербски. Василь Мудри автор и читанкох, учебнїкох и школских лектирох за наставу на руским язику, а за учебнїки писал и рецензиї и бул лектор велїх виданьох на нашим мацеринским язику. Поховани є 23. юлия 2016. року на Руским теметове у Шидзе.

ЮНАК

ШКОЛА

Нї од кого ше нє боїм: най пес далєй на мнє бреше, нагнївано ґунар сичи, козак гнївно з браду треше док при ньому мирно стоїм, диждж бубнує до облака, вонка гирми, а каменєц по закрицу хижи скака, нє боїм ше анї грома... Лєм кед при мнє мац ту, дома!

На углє стої школа: будинок звичайни и у нїм полно слизи, ошмихи, жубротаня... У тим будинку живот ше твори нови: сполнюю ше рижни жаданя, а вєдно з нїма ту и дзецински перши любови.

ЛЄС У СЕПТЕМБРЕ Наисце красни лєс у септембре: лїсце жовцеє и опадує а витор го замета, нєше... Вивирка з дзири кус викукує, а вец по жеми збера жалудзи – за жиму себе рихта єдзенє, док у тим чаше по цалим лєше чуц птицох радосне чвиринканє. У велїх од нїх цошка ше будзи; а ми то знаме – за одход на юг уж тераз при нїх вельке рихтанє.

И у тей школи исти оцени по мену: од єден до пейц. А наставнїки як татове и мами. Лєм же вони труд, место дарункох, наградзую з оценами. На углє стої школа и до нєй ше кажди роботни дзень рика дзецох улїва, а школа им нове знанє, науку одкрива.

ЗОРАН СТАНОЄВИЧ

ТАЙНИ ЧАСУ ОСОБИ: Мац и Борис МАЦ: Гайде, рихтай ше уж раз. Запожнїш до школи! (Здихує) Кеди ше уж научиш водзиц рахунку о часу? БОРИС: Як? Я тото зоз часом вообще нє розумим. МАЦ: Досц лєм же биш патрел на годзинку. БОРИС: Думаш? Е, нє правда! Нєдавно сом стал опрез авзлогу єдного годзинкара. Нука була барз цикава годзина, зоз якимашик цивочками, у нїх вельо мехирки, и... Так сом ше длуго припатрал на тоту годзину же сом запожнєл до школи. Видзиш? И патренє на годзину опасне, и прето мож запожнїц. МАЦ: Ша, кед так барз длуго патриш... БОРИС: Лєм седем минути. Чи то длуго? А знам же седем минути, бо сом тельо запожнєл до школи. Наставнїца ше питала „Знаш кельо ши запожнєл?” А я мудро попатрел на годзинку хтору сце ми купели за родзени дзень, преверел сом час и крашнє сом єй гварел: „Знам, запожнєл сом точно седем минути!” Вона гварела же сом пусти, же то анї кус нє крашнє старшому так одповедац... МАЦ: Нє требал ши єй так повесц. Вона ше нє питала кельо минути ши наисце запожнєл. То ше лєм так гутори. БОРИС: Добре, мамо, алє вона поставела питанє, а я дал точни одвит. Думал сом же ше тото у школи ценї, а вона... пусти! Одповедам! А слухай, як було други раз! Почал падац дробни шнїщок. Я ше вонка припатрал и знова сом запожнєл. Питала ше ми наставнїца прецо сом запожнєл, а я пробовал дац барз мудри одвит, и ище же би бул вязани за наставу. Гварел сом же сом ше припатрал як пада шнїг, односно, на прикладзе сом ше учел о вичним круженю води у природи, цо значи же сом бул присутни на очиглядней настави. И знова гварела же сом пусти. МАЦ: Яааай, ти, дурни єден! БОРИС: Прецо дурни? Була то очиглядна настава! (Здихує). Як най чловек похопи час? Чи ти знаш як длуго тирваю пейц минути по конєц годзини? Годзинами, чесне слово! А лєм тоти пейц минути най ше ми нїхто нїч нє пита и – будзе бренкац за конєц. Пейц минути!

МАЦ (шмеє ше): Гей, так мало треба за щесце... БОРИС: Гей, аж и макарони достаточни. МАЦ: Макарони? Тебе макарони? Полюбел ши? БОРИС: Та нє, мамо! Алє, тото сом ше рихтал повесц ци... Я ... од позавчера... почал пестовац виковну традицию же бим вообще нє єдол макарони! МАЦ: Нє мож! Яка ми то виковна традиция, а од позавчера? БОРИС: Прецо нє мож? Кажда традиция раз муши почац, а теди є барз нова, можебуц ма лєм єдну годзину, або лєм єдну минуту! МАЦ: Нє-мо-же! БОРИС (здихує): Нє може, гм? Ниа, гварим ци я же нїч нє розумим у тей приповедки о часу! Вше випаднє же пожнїм... МАЦ: Ша, нє вше. Задумай яке то щесце же ши сцигол на час, та ши ше народзел на свой родзени дзень? БОРИС: Гей, наисце! Задумай, кед бим ше народзел даєден други дзень. Нє доставал бим дарунки за свой родзени дзень. Преложела М. Р.

МИКОЛА СКУБАН

НЄРОВНОПРАВНИ

Федя хлапец як и шицки други з його класи. Ище є, ґу тому, и одлични школяр. И зна ше крашнє справовац. Значи, шицко з нїм у шоре. Медзитим, вон ше уж єден час чувствує нєровноправни з другима школскима товаришами. Обачує же йому горше жиц на тим швеце, же шицким другим лєпше як йому. Нє роби ше о тим же му родичи нє даю пенєжи за кино, за бомбони або за дацо инше. И шмати ма вше яки кеди у моди. Фармерки, винд,якни, рекельчата з рисунками на бруху – шицко тото ма, алє... Питал вон од родичох най му купя воздушну пушку. Ша то нє даяке окреме вельке и нєзвичайне жаданє. Таку пушку ма у їх валалє скоро кажди: и син тарґовца Михала, и син писара Якима, и син паноца Юлина, и син паприґара Янка, и син милиционера Петра... Лєм вон нє ма. И анї му нє купя. Його мац учителька. А то цошка инше од других.

– Анї себе таке шалєне нє думай! – гвари му мац учителька. – Кед сцеш, купиме ци шицко друге, алє пушку нє! Бо: нацо ци ю? Сцеш ходзиц по драже и штреляц до голубох, до шкорванчкох? Федя сце штреляц до шицкого того. Кед можу други, може и вон.

– А знаш ти – гвари му мац учителька – же я з рока на рок у своєй класи бешедуєм школяром о тим як треба любиц природу и шицко цо у нєй жиє? Знаш ти же я учим школярох же би птичком правели гнїзда-хижки, же би их вжиме кармели з отрушинками?

МИРОН БУДИНСКИ

– Знам – гвари Федя, алє му розум и далєй при пушки и при штреляню. И нїяк му нє идзе до глави же прецо вон таки нєщешлїви и нєровноправни. Та чом є нє син тарґовца, або писара, або паноца, або паприґара, або милиционера? Прето уж ришел: док вирошнє, будзе або тарґовец, або писар, або паноцец, або паприґар, або милиционер, або гоч цо друге – лєм нє будзе учитель! Най голєм його дзеци можу робиц цо зосцу!

ТОЧКИ И ЗАПЯТИ

Владко и Мижо иду зоз школи, та ше вадза. Вадза ше вони уж од скорей и тота звада им нє перша. Вше дацо винайду на чим ше буду оначиц, а нєшка велькей причини нє було, алє заш лєм, нашло ше. Владко нєшка достал єдинку на писменей задачи з мацеринского язика, а Мижо чисте пейц. Мижо нє мал прецо буц нєзадовольни, алє Владко ше задзера, задзера...

– Нє рушай ме – гвари Мижо – я ци нїч нє виновати. Алє Владко нє мирує. Идзе за нїм та му ногу подклада, а вец вибегнє опрез нього та ше вимахнє, алє го нє вдери, бо нє ма прецо, лєм после вимахнуца себе нос посцера та то вец по Владковим значи же то вон анї нє сцел Мижа вдериц, алє лєм свой нос посцерац, а Мижо же ше злєкол, бо є нїяки, куриплах и розмазани.

– Дай ми мира! – знова гвари Мижо.

– Мира биш сцел, мамово розмазанче? Мира

биш сцел, а улїзуєш ше шицким.

– Хто ше улїзує?

– Ти ше улїзуєш прето же сцеш мац одлични оцени. Як же биш иншак достал пейц з мацеринского язика? Я достал єдинку, а ти петицу.

– Як же можеш достац пейц кед нє кладзеш анї запяти анї точки?

– Я же нє положел точки и запяти? Одкадз ти то знаш?

– Учителька гварела – гвари Мижо – лєм ти нє чул бо ши ше теди оглядал по класи.

– Е, наисце нєправду гуторела, а то лєм прето же ме нє люби! И вше ми гутори же точки и запяти нє кладзем.Та, тельо сом єй запяти и точки положел на концу задачи же би єй за цали тот рок до задачох могло буц досц. Ище сом єй и написал крашнє: Ту вам, учителько, точки и запяти, а ви их порозмесцуйце дзе треба.

МОШО ОДАЛОВИЧ

НА МОЛБУ ПУБЛИКИ Бренчку, модлїм це ише кущик оддрим там; крашнє ци гварим – чекай най ше порихтам. Привидзело ше ми же розпуст безконєчни, цо най ци повем, будз пайташ сердечни.

РАША ПОПОВ

ВОДОВА ШКОЛА Жабова школа на штред води Полна шлєбоди Накадзи бренчок почнє бренкац Почнє ше крекетац Хто ше найгласнєйше надзера Того шицки найволя вера На жабчата хтори нє крекетаю Шицки други ше гнїваю Прешпивала М. Римар

АНА МАЄРОВА

ЯК ТО БУЛО КЕД СОМ БЕГАЛ БОСИ Бул горуци лєтнї дзень.

– Права каникула – гуторела баба. Шмел сом ше зобуц и бегац боси по мегкей трави яґод по перинки. Забул сом на варош, на школу и на страшни печаци асфалт. Направел сом себе мрежу за мотилї.

– Голєм нам яблука нє буду хробачни – похвалєла ме баба. Вец сом ище вреднєйше бегал, лапал мотилї, а барз сом ше радовал трави и тому же сом боси. Одразу ме за талпу цошка барз опекло. За пету ше ми прилїпела пчола. Пущела ми жадло. Нє плакал сом. Як стрела сом прибегнул ґу баби, а вона ми ногу нїжно опатрела. Виняла жадло, а ногу ми начухала зоз цибулю. Нє знам чом, алє нараз ше ми очи орошели. Було ми жаль за пчолку, або сом плакал од цибулї. Нє знам анї сам.

Преложела К. Мучаї

Будз, бренчку, пайташ, розпуст предлуж; за тидзень голєм кед даяк мож. Обяв даґдзе на дну рубрики: Школа ше одклада на молбу публики! Прешпивала М. Римар

ЯН НАВРАТЇЛ

С

ЧУДОТВОРНА РИКА

третнул млїнар коминяра на узким мосцику. Анї єден ше нє сцел виступиц другому. Настала медзи нїма звада и битка. Били ше дотля док млїнар нє постал цалком чарни, а коминяр цалком били. Нараз нє знали хто ма пойсц до млїну, а хто виметац комини. Мушели видумац розчитованє, хторе, прето же ше нє розумели до складаня писньох, анї нє було цалком розумлїве: Енци-менци, на каменци, коминяр до млїна, млїнар до комина, гиша-га мервенци... Розчитованє дакус, правда, помогло, алє бида! Дармо ходзел млїнар од хижи до хижи, нїхто му нє дал виметац комин. Людзе думали же вон даяки спреводзкош.

– Чи видзел дакеди дахто билого коминяра? – гварели.

Подобнє прешол и млїнар. Кажди ше волєл врациц з млїну зоз нєзомлєтим житом як дац чарному млїнарови же би го зомлєл. Понеже нє мали роботи, нє мал ше анї млїнар дзе омучиц, анї коминяр дзе очарнїц. Врацели ше на мосцик и почали знова зваду: – Ти виновати! – кричал млїнар.

– Ба, ти! – розпалєл ше коминяр и влапел млїнара за ґалєр. У тим ше им вишмикли ноги и шлюп! Лєм ше так над нїма запенєло.

– Требало нам тото? – гварели кед ше вицагли на сухе. Попатрели єден на другого и очи ше им зашвицели од нєсподзиваня.

– Значи, коминяр ти! – гварел млїнар.

– А ти млїнар! Най ище дахто тераз пове же рика коло млїну нє чудотворна!

ВЛАДА СТОЇЛЬКОВИЧ

ШПЛЯХИ На моєй билей маїци уж даскельо днї стоя шпляхи. Єден червени, од парадичи: здабе на силуету плахтарки. Други лилови, од чернїцового соку: вон ма форму жирафи випнутей на заднї ноги. Треци шплях желєни, од фломастера: випатра як ґестиньово лїсце. Штварти чарни, од тушу: здогадує на чловека хтори сцека од дижджу. Мац упарто сце вирайбац мою билу маїцу, цо нє чежко розумиц: мацери любя чисти шмати. Нє так же ше процивим, алє знам же чиста била маїца, без таких шпляхох о хторих сом приповедал, анї кус нє интересантна. Лєбо би требало пущиц мацер най маїцу заш лєм вирайбе, та причекац най ше назбераю нови шпляхи? Преложела М. Р.

У ПОПРАДЗЕ У СЛОВАЦКЕЙ

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА Лєтня школа руского язика и того року, як и влонї, отримана у Попраду у Републики Словацкей. Тирвала од 18. по 24. юлий, а участвовали 29еро школяре зоз Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова, Вербасу, Кули, Нового Саду, Нового Орахова, Бачкей Тополї, Суботици, Шиду, Беркасова и Бачинцох. Тоти хтори порядну наставу у своїх школох маю на мацеринским, руским язику, помагали товаришом хторим руски язик у школох як виборни предмет, та го уча лєм на єдней лєбо двох годзинох у тижню. Наставнїци руского язика Каролина Папуґа и Сенка Бенчик пририхтали барз интересантни преподаваня и роботнї, та дзеци наисце могли вельо научиц. Бешедовали о славянских язикох и о їх подзелєню, и о тим дзе припада наш руски язик. Подзелєни до ґрупох у хторих єдни одлично знаю по руски, а други ше трудза научиц го, школяре у роботньох мали понаходзиц и повиправяц ґраматични и язични гришки у виреченьох. Мали и задатки забавного характеру, як ришованє ребусох и одгадованє загадкох. Єдна годзина була пошвецена Штефанови Чаканови, нашому єдиному писательови баснох. Перше слухали о нїм и о його литературних тво-

рох, а вец, знова подзелєни до ґрупох пробовали написац цо красшу басну. Состави полїпели на окремни пано, та принєсли и подаровали Националному совиту и його Одбору за образованє, хтори орґанизовали и тогорочну Лєтню школу. Годзини ґеоґрафиї и у учальнї и у природи тримал Дарко Бобаль. Школяре научели вельо нового о Словацкей, а на вилєтох видзели прекрасни предїли яки по тераз зоз тей жеми могли видзиц лєм на сликох. Окрем по улїцох Попраду и його околїску, учашнїки Лєтнєй школи ше пендрали и на Високи Татри. Окремне дожице було з блїзка ше припатрац на водопад Скок на 1732 метери надморскей висини и вец дознац як настали Високи Татри, яки їх ґеолоґийни состав, яка клима, рошлїнски и животиньски швет и гидроґрафия на тих горох. Преподаваня зоз историї тримал Иван Канюх. Вон школяром приповедал о найстаршей историї нашого народу, од Києвскей Руси по приход Руснацох на Горнїцу, и вец о спущованю зоз Горнїци до Бачки и Сриму. По сликох и мапох на проєктору дзеци могли провадзиц збуваня през историю нашого народу. У Попраду школяре мали и годзини виронауки хтори тримал о. Владимир Еделински Миколка. Вон им потолковал цо то календар, як настал и прецо маме юлиянски и грегориянски календар. Учашнїки Лєтнєй школи на швето святого пророка Илиї були у церкви святого Архангела Михаїла у Старей Любовнї на Служби Божей. Интересантне було видзиц тоту древену церкву и дознац же дараз на Горнїци, одкаль ше приселєли нашо предки, церкви правени лєм зоз древа. Як ше дзеци дружели и забавяли давно, кед нє мали мобилни телефони, интернет, фейсбук, нашо школяре слухали на преподаваньох зоз музичней култури, хтори тримал Сашо Палєнкаш. Найвецей уваги пошвецел рускому фолклору, та подаєден крочай у танцу научели и дзеци хтори по теди нїґда нє танцовали. За закончуцу програму поставена и мини кореоґрафия. Коруна Лєтнєй школи у Словацкей бул квиз на хторим школяре указали цо шицко научели на преподаваньох, роботньох и на вилєтох. Як красну памятку на тоти днї препровадзени у Попраду дзеци достали од НВУ „Руске слово” по єдну руску кнїжку. Р-р

БАСНИ ЗОЗ РОБОТНЇ

ПЕС И ЛЇШКА Бул раз єден пес хтори нє мал дом. Єдного дня ше шпацирал по лєше и наишол на лїшку хтора була у клїтки. Вона ше му питала цо роби у лєше, а пес одвитовал же глєда дом. Лїшка му гварела же кед ю ошлєбодзи зоз тей клїтки, вона му помогнє же би нашол дом. Ошлєбодзел ю, а вона почала сцекац и шмеяц ше з нього. Пес бул смутни, алє предлужел драгу. Стретнул чловека хтори го одведол до свойого дому и накармел го. Тот чловек бул ловар. Шлїдуюцого дня пошол на лови, та забил лїшку хтора поспреведала пса. Иван Радованов, Валентина Салаґ, Мина Шеремет, Дарко Джумич, Ана Петкович и Себастиян Гарди

ПСИ И ЛЇШКА Були два пси котри кажди дзень доставали єдзенє од свойого ґазду. Вони шицко дзелєли на поли. Єдного дня пришла лїшка и збачела же пси гладни. Пришла ґу першому псови и гварела му: „Видзела сом же дзелїш єдзенє зоз другим псом. Чом биш то робел кед можеш шицко вжац за себе?” Вецка пошла ґу другому псови и гварела му од слова до слова тото исте. Кед обачела же приходзи ґазда, скрила ше и чекала. Єден пес швидко одбегнул ґу мисочки и зґрабел фалаток меса. Кед то други пес видзел, швидко почал бежац за нїм и кед го здогонєл, побили ше. Док ше вони били, лїшка обачела фалаток меса, зґрабела го и сцекла. Кед тото обачели пси, похопели же останї гладни, бо их лїшка спреведла. Мая Емеди, Александра Русковски, Олаи Орши, Матия Шеремет, Ана Костелник и Лара Петкович

ВОВК И ЛЇШКА Жили раз вовк и лїшка. Були гладни, та ше рушели глєдац дацо за єдзенє. У єдним дворе видзели куру. И єдно и друге сцело влапиц тоту куру, та ю поєсц. Кед ше рушели ґу нєй, спадли до замки. Когут почал кукурикац. Ґазда учул, та вишол вонка. Виплашел вовка и лїшку. Остали гладни, прето же були галави. Тамара Емеди, Сашка Ящур, Борис Тимко, Сабина Янушко и Божидар Загорянски

ПЧОЛКА И ЦВЕРЧКИ Єдного красного ярнього дня пчолка зберала полен як и каждого другого дня. У єдней хвильки учула галайк. Була то звада двох сушедох цверчкох. Вадзели ше коло тото же як подзелїц роботу. Кед тото чула, пчолка пошла ґу нїм и гварела им най ше такой лапаю до роботи и же воля робиц вєдно, бо штири руки зробя вецей як два и же шицко цо мож зробиц нєшка, нє треба охабяц за ютре. Теодора Новакович, Єлена Мудри, Александар Мученски, Марк Хомоля, Валентина Михняк и Йован Радакович

ОВЦА И ЛЇШКА Були раз овца и лїшка. Стретли ше у лєше. Лїшка гварела овци най ше найду на пажици. Овца єй верела, та пошла. Кед сцигла на пажицу, видзела же там чупор вовкох и лїшку хтора ше здружела з нїма. Праве кед думала же вовки забию овцу, вони забили лїшку. Кед ше им питала чом тото зробели, вовки єй одвитовали же уж мали роботи зоз лїшками и знаю же их вона спреведнє. Соня Балїцки, Дияна Канюґа, Матияс Хуняди, Жарко Прибакович, Наташа Джуджар и Йована Колєсар

ЗАПОВИДИ ЛЮБОВИ Бог Оцец свойому вибраному народу дал Дзешец заповиди. Исус нам дал два Заповиди любови. Гварел же кед будземе жиц по тих двох Заповидох, будземе жиц по шицких Дзешец заповидох Божих. Заповиди любови глаша: 1. ЛЮБ ГОСПОДА БОГА ЗОЗ ЦАЛИМ ШЕРЦОМ СВОЇМ, ЗОЗ ЦАЛУ ДУШУ СВОЮ, ЗОЗ ШИЦКУ МОЦУ СВОЮ И ЗОЗ ЦАЛИМ РОЗУМОМ СВОЇМ.

2. ЛЮБ БЛИЖНЬОГО СВОЙОГО ЯК САМОГО СЕБЕ. Як указуєме свою любов ґу нєбесному Оцови? Зоз молитву. Модлїц ше значи бешедовац з Богом и слухац го. Свою любов указуєме и кед внєдзелю и на швета ходзиме на Службу Божу. У церкви славиме Бога вєдно зоз другима членами Божей фамелиї. Як указуєме любов ґу ближньому? Так же зме добри ґу нїм и порихтани зме помогнуц шицким. Маме любиц своїх родичох и слухац их, алє з радосцу, а нє гнїваюци ше же мушиме буц послухни. Вше треба гуториц лєм правду, а нє спреведац. Треба ше модлїц за людзох хторим потребна Божа помоц: за худобних, хорих, нєщешлївих и за гевтих хтори нє любя Бога.

ШКОЛЯРСКИ ДЗЕНЬ У ВОДИЦИ На початку нового школского року за школярох и студентох у Руским Керестуре внєдзелю, 4. септембра у Марийовим святилїщу Водици бул уж традицийни Школярски дзень. На Служби Божей було вельо школярох, вельких и малих. Наймладши ше и найбаржей радую школи, та принєсли нови ташки и школски прибор же би паноцец пошвецел и же би шицки вєдно вимодлєли Божи благослов за успишни нє лєм початок, алє цали школски рок хтори праве почал. Волонтере Каритасу були барз госцолюбиви, та порихтали закуску и ошвиженє и по Служби Божей щиро понукали каждому. У септембру почина и нови виронаучни рок за шицки нашо дзеци. Вироучителє чекаю шицких школярох.

ОТЧЕ НАШ Молитва – то славенє Бога, дзвиганє шерца и души ґу Богу, розгварянє зоз Богом. У молитви благодариме Богу за шицко добре; питаме од нього потребну помоц за душу и цело; благаме Го же би нам пребачел слабосци и грихи нашо – велїчаме Го як дарователя живота... Прето християн вредзи тельо, кельо вредзи його молитва. Християн, котри ше шорово и побожно модлї, нє остава у чежким гриху, нє пада до розпуки, нє траци надїю...

– Нєт кеди модлїц ше? Час пошвецени молитви нє страцени час! Молитва ошвижує душу, дава духовней сили у сполньованю наших обовязкох, змоцнює виру... Исусе, Ти, котри ши ше часто модлєл и научел найкрасшу молитву – ОТЧЕ НАШ ! дай нам дзеку и любов ґу молитви. Християнски оцове и мацери, модлїце ше и свойо дзеци так научце!

БОЖЕ МОЙ Боже мой, Ти допущ ми Мира я най будзем глас. О, Боже мой! Кед же мержнї даґдзе єст, Дай най любов ношим ту. О Боже мой! Кед же сумнї даґдзе єст, Дай най любов ношим ту. О, Боже мой! Кед же болю даґдзе єст, Дай най виру ношим ту. О, Боже мой! Кед же цмоти даґдзе єст, Дай най шветло будзем ту. О, Боже мой!

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

МИКОЛКА И ШКОЛКА Чом то плаче мале очко нашого Миколки? Охабела го мамочка зоз дзецми у школки. Цоже такой таке смутне там ше з дзецми бавиц, з коцкох хижки правиц, шпивац и рисовац чи багинди руцац? Та, весело медзи дзецми, бависка гоч кельо, алє маму вон нє видзи, та му хиби вельо.

ШТЕФАН ГУДАК

КАЧКИ И ГУСКИ Чупор качкох стал коло дражки. Вишли зоз ярку, у котрим ше пред тим купали, ушориц пирє. Зоз писком го чисцели и подмасцовали.

– Патьце – почнє єдна з нїх, патраци прейґ улїчки на чупор гускох – яки су бридки. Карки маю длугоки як пориска на видлох.

– Ква... ква... ква... – зарапотали качки и лєм цо нє попукали од шмиху. На качи шмих шицки гуски подзвигали глави. Єдна, з найпишнєйших гускох, цошка свойому чупору пошептала.

– Бир... бир... бир... – забирбирикали гуски же аж заглушели цалу улїчку. Качка, котра шпиртала под капуру по блаце и заостала за своїм чупором, вислухала гушу бешеду.

– Прецо ше гуски так регочали? – питала ше єй качка, котра пред тим вишмеяла гуски.

– Та, так повесц, нїпрецо. Вишмейовали ше зоз нашох кратких каркох.

НАТАЛИЯ ГОЛУБ

У МОЄЙ ВИНЇЦИ У моєй винїци грозно уж дозрело, придзце, дзеци, придзце, будзе барз весело. Кошарочки свойо такой порихтайце, до моєй винїчки зложно понагляйце. А док шицко грозно ми пообераме, весели писньочки шицки зашпиваме.

СЕРАФИНА МАКАЇ

ШКОЛСКИ БРЕНЧОК Бежи, бежи Сенка, бо школски бренчок бренка. Вола школяра вредного, сце му дац знаня нового. Ма найкрасшу фарбу гласу кед вон вита першу класу. Блїщаци очка, малючки главки, шедза уж мирно кажде у лавки. А, бренчок бренка, бо бежи Сенка, а бренчок вола: „Почала школа!”

ЗАГАДКИ Оцец нїґда нє идзе до церкви, а син кажди дзень. (Грозно и вино) Оцец стої, мац клєчи, а дзеци виша. (Колїк, лоза и грозно).

Хана Семан, 6,5 роки, Руски Керестур

Лена Зелич, 5 роки, Руски Керестур

Сара Надь, 6,5 роки, Руски Керестур

Тияна Сабадош, 5,5 роки, Руски Керестур

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

НИНУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Особа хтору любим и почитуєм то моя нина. Мено єй Мая. Ма трицец роки. Штреднього є росту. Власи ма длугоки чарни, а очи кафово. Барз є добра, мила и полна любови ґу мнє. Кед дацо робим, вона ме совитує як тоту роботу найлєпше зробиц. Моя нина закончела Филозофски факултет. Нє ма стаємну роботу як педаґоґ, та роби у своїм дутяну „Чаролия”. Там малює уметнїцки дїла. Кед у дачим погришим, нина ме такой порадзи як най виправим гришку. Барз люби дзеци, алє и рошлїни и животинї. Нє люби зваду и нєпорядок. Под час лєтного и жимского одпочивку ходзим до нєй служиц. Кед цепло, водзи ме на Палич, на Фрушку гору и на велї познати места у Новим Садзе. З ню сом ше шпацирал по цалей Петроварадинскей твердинї. Любим мою нину, бо є добра, мила и мудра. Лука Кухар, IV Дюрдьов

ИНТЕРЕСАНТНИ ЖИВОТИНЇ Мнє барз интересантна животиня мачка. Схопна є, швидка и чистотна. Дома мам три вельки мачки и тройо мачата. Мачка ма длуги хвост и оштри пазури. Мойо мачки маю чарно-билу шерсц. Любя єсц косци, шпаґети и пиц млєка. Нєпреривно ме чекаю вонка опрез дзверох най ше пойдзем з нїма бавиц. Мойо мачки ше любя пендрац по древох. Кед их гласкам, валяю ше и преду. Найстарша мачка Чупка мама пецерим мачатком. Ходзи до сушеда лапац миши и вше кед даєдну влапи, придзе ґу дзвером похвалїц ше. Кед одходзим до школи, випровадзаю ме и чекаю же би их моя мац накармела. Вец ше таки наєдзени умиваю и потим дриму на цеплим слунку. Вноци найволя спац у шопи на чуткох. Вше кед мам шлєбодного часу, бавим ше з моїма мачками. Мая Ерделї, VI Руски Керестур

ДОК ВИРОШНЄМ Ище кед сом бул мали, роздумовал сом зоз яку роботу ше будзем занїмац док вирошнєм. Було ту вецей жаданя. Сцел сом буц и дохтор и милицаєц и нє знам анї сам цо ище. Тераз, кед сом дакус одроснул, одлучел сом же ше пойдзем школовац за паноца. Тота робота нє барз лєгка, алє мнє ше тото занїманє барз пачи. Муши ше научиц даскельо язики, вельо молитви... Робота паноца же би служел Служби, же би кресцел, винчал и же би вше служел Богу и людзом. Любел бим помагац людзом, вислухац их кед маю бриґи и проблеми и найсц способ як ришиц. Тоту роботу любим од малючка и раз сом дома служел Службу Божу. Мам тото зняте и на ЦД-у. Уж ше помали рихтам за тото поволанє. Поряднє ходзим до церкви и читам апостол. Барз ше ми пача икони и ризи. Познам ше з даскелїма паноцами хтори нє оталь, та дакеди бешедуєме на скайп. Найволєл бим буц паноцец, бо ше ми тото поволанє барз пачи. Павле Венчельовски, VII Руски Керестур

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Можеме повесц же прешлосц була пред даскельома минутами, алє и пред сто и вельо вецей роками. Ту опишем час пред пейдзешат роками. У школи маме предмет историю, алє тераз учиме о збуваньох пред тисячи и тисячи роками. Нє знала сом нїч о живоце людзох у нєдавней прешлосци. Єдного дня пошла сом до баби. Нє було струї, та сом нє могла патриц телевизию. Вжала сом свойо стари бависка и шедла сом ґу баби. Вона чухала облаки. Питала сом ше єй як ше вона бавела кед була мала. Такой ми почала приповедац. „Людзе у прешлосци жили чежко, та нє було пенєжи дзецом за бависка и лакотки. Дзеци себе сами правели бависка. Хлапци зоз старих рендох правели лабди, а дзивчата зоз чуткох правели бабки. Кнїжки до школи ношели у рукох, бо нє мали ташки як ми нєшка. Хто у школи бул нєдобри, учитель го послал до кута клєчац на кукурици. Дзеци ходзели з родичами на польо робиц. Нє було им лєгко...” Питала сом ше баби и яке облєчиво давно ношели. „Ношели зме таки шмати яки ви тераз маце на фолклору” – гварела ми. Вец ми ище приповедала як ше хасновало даєдни ствари у обисцу. Струї нє було, та ше пейґлало зоз пейґлу на жирячку. Хлєба и инше пекло ше у вельких мурованих пецох. Дознала сом од баби вельо о живоце наших предкох и шицко ми було барз интересантне и поучне. Похопела сом як теди людзе чежко жили. Мария Горняк, VI, Дюрдьов

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

ЄДЕН ЧЛЕН ФАМЕЛИЇ

Друга награда

ЄДЕН ЧЛЕН ФАМЕЛИЇ Особа котру барз любим то моя шестра Тамара. Старша є одо мнє шейсц роки. Ходзи до першей класи ґимназиї. Ма длуги власи и кафово очи. Ма бляду твар и по нєй дакус пирщки. Кажди дзень ше крашнє облєка. Любим кед вєдно бавиме монопол лєбо даєдно друге дружтвене бависко. Одлична є школярка. Тамара вредна, бо гекла, штрика и шиє на своєй машини. Барз є педантна и люби ше дружиц. Знаме ше дараз повадзиц пре таблет, алє я мою шестру барз любим. Добра є и помага ми же бим научел анґлийски язик. Дакеди ше бави на компютеру, алє го ище вецей хаснує кед ше учи. До школи ходзиме у истей змени. Сцел бим буц успишни як моя шестра Тамара.

Моєй мацери мено Златка. Ма трицец роки. По занїманю є тарґовкиня. Ма длуги кафово власи. На єй твари, мегкей и красней, блїща ше желєни очи. Руки єй цепли и нїжни. Ма добру душу и моцни характер. Люби облєкац фармерки лєбо даяки панталони и обувац патики. Дзечнє ше дружи з людзми. Гоби єй робиц у загради. Кед придзе вечар, ми два ше шпацираме. Вона ше зо мну люби бавиц, приповедац и шмеяц ше, а барз нє люби звади. Смутна є кед ше ламе квеце. Интересантне дожице було кед ме мац нєсподзивала зоз вистку же пойдземе до Бечею на базен. Я мою мацер барз любим, як и вона мнє. Барз є добра и мила. Нєпреривно дума на мнє. Кристина Дюранїн, IV Дюрдьов

Борис Тиркайла, IV Дюрдьов

ОСОБА КОТРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Особа котру любим и почитуєм то моя нина. Мено єй Снежана. Ма трицец два роки. Власи и очи єй кафово. Нїзкого є росту. Люби ходзиц у патикох, фармеркох и у дуксу. Люби цми фарби. Роби у Сримскей Каменїци. Вона дохторка. Мою шестринїцу, братняка и мнє часто водзи на базен. Дакеди нас водзи до кина, та патриме шмишни рисовани филми. Були зме зоз ню и на Петроварадинскей твердинї. Отамаль мам барз вельо слики. Єдного дня нас одведла до зоолоґийней загради. Були зме там од рана до ноци. Видзели зме вельо животинї. Найшмишнєйши були маймуни, бо скакали з конара на конар. Мац и я часто ходзиме до нини. У нєй ми нїґда нє допито. Бавиме дружтвени бависка и вона вше победзи. Кед ноци цепли, шпацираме ше по цалим Дюрдьове. Любим свою нину прето же ме вшадзи водзи. Иван Скубан, V Дюрдьов

Друга награда

МОЙО ДЗЕЦИНСТВО Прешла уж и шеста класа и дзецинству помали приходзи конєц. Здогадуєм ше кед сом мал лєм три роки яки ми бул барз красни родзени дзень. Найбаржей сом ше радовал кед сом достал кекси з чоколаду. Смачнє сом их поєдол и остал сом намурцкани, алє сом ше нє бриґовал. Брат и шестра ми вец дошпинтовали же ми баюси рошню и под устами. Кед сом бул мали, любел сом кед ме брат и шестра одведли бавиц ше на яраш або до парку. Мижо и я нє препущовали шлєбодни час за бавенє. Дарунки хтори сом достал, нїґда сом нє охабял отвориц познєйше, алє такой. Пенєжи цо ми дахто положел ґу дарунку, по обичаю одходзели на „чаривне” чуванє ґу братови, шестри лєбо родичом. Кед ми прешло шейсц роки, брат и шестра почали ходзиц до Нового Саду до штреднєй школи. Бул сом барз розчарован и пре тото. Нє знал сом з ким ше будзем бавиц, франтовац и робиц интересантни ствари. Нєодлуга сом почал ходзиц до першей класи, та сом упознал нових товаришох, алє ми брат и шестра барз нєдоставали. Видзел сом их лєм раз у тижню. Познєйше сом дожил ище векше розчарованє. Моя шестра ше одселєла до иножемства. Нє могол сом ше помириц з тим же ю будзем видзиц лєм раз рочнє. Брат ше уписал на факултет, та сом ше и зоз тим мушел помириц. Чежко ми буц сам дома. Нє мам ище таки товаришки и товаришох хтори би ме могли вше розвешелїц. Свойо дзецинство будзем паметац баржей по позитивних подїйох, алє сом нє годзен забуц анї неґативни бок и шицки пременки и розчарованя хтори сом дожил. Леонтий Сивч, VII Руски Керестур

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

ПРАВИ ТОВАРИШ Яни, Дюри и я барз добри товарише уж даскельо роки. Алє, того лєта сом видзел хто ми наисце прави товариш. Були зме на екскурзиї. У автобусу було барз горуцо, та кед зме вишли вонка, шицки зме сцели купиц сладоляд. Зобул сом патики и обул сом сандали. Кед сом положел руки до кишенкох, видзел сом же сом дома забул динари. Бул сом барз смутни, алє ми Яни гварел же будземе дзелїц тото цо вон ма. Такой сом ше ошмихнул, а вон пошол и купел два сладоляди. Нє могол купиц вельо, алє зме обидвоме були радосни. Дюри нам нє дал анї єден динар и нє сцел нам дац анї по раз лїґнуц зоз його соку. Яни и я нє мали соку, та зме вец шицким гуторели же вода лєпша як койяки там соки. Питал сом ше му чом тельо динари потрошел на мнє, та му нє остало за дарунки родичом. Вон гварел же його родичи похопя же зробел добре дїло, та нє буду смутни. Яни бул вельо лєпши товариш як Дюри. Накадзи зме ше врацели зоз екскурзиї, врацел сом Яникови динари. Теди сом похопел же прави товариш тот хтори помогнє кельо може. Леон Юрич, VIII Руски Керестур

КРАСОТА МОЙОГО ВАЛАЛА До мойого валалу сцигла єшень, а зоз ню и велька красота. Хвиля ше меня. По тераз було лєм цепло, а тераз и дижджи падаю и уж нє так барз цепло. Кед рано станєм, видзим по драже барки, а витрик помали кива конари на древох. Людзе ходза ламац кукурицу, та доокола чуц гурчанє тракторох хтори вожа узрете зарно. Жени рихтаю жимнїцу зоз овоци и желєняви. Моя мац за жиму одклада вишнї, брескинї, кайси, шлївки, карфиол, огурки и капусту. Лїсце на древох меня фарбу, преє и пада на жем. Витор такой понагля порозношиц тото лїсце, та го людзе заметаю и грабу на громади. Тераз ше шицки иншак облєкаю, бо жимнєйше, та ноша грубши шмати и виндякни, а кед пада диждж, та и амрели. Вше частейше ше кури з коминох, бо ше почина топиц. И животиньом ше меня шерсц – рошнє им густейша и цеплєйша шерсц. Даєдни животинї себе збераю єдзенє и одкладаю за жиму. Любим єшень пре тоти краси хтори прибераю валал. Анастазия Надь, VI Руски Керестур

ГВАРЕЛА СОМ – ПОБАНОВАЛА СОМ Єдного школского дня була сом зоз своїма товаришками. Шицки лєбо худи лєбо нормално чежки, лєм єдна мала дакус вецей кили. Вишли зме вонка, до двора, бо бул вельки одпочивок. Приповедали зме, франтовали и шмеяли зме ше. Єдли зме сендвичи, кекси лєбо даяки други лакотки, лєм Ана єдла мархви. На початку зме нє обачели, а вец єдна товаришка видзела, та єй почала поставяц вшелїяки питаня. Питала ше єй чом є мархви, кед може єсц шицко друге, як, поведзме, сендвич. Нє преставала ше випитовац, и зоз каждим питаньом прицаговала и други дзивчата. Анї я нє сцела буц винїмок, та сом ше Ани, дакус зоз подшмихом, питала чи є нє на диєти. Гварела же нє трима диєту, и вец ше обрацела и пошла од нас. Того вечара сом ю прейґ фейсбуку замодлєла най ми пребачи, алє ми нїч нє одвитовала. Насекирала сом ше та сом єй гварела же би требала тримац диєту, бо є пополнєта баржей як треба. О пейц минути ми врацела порученє. Написала же була у дохтора и гварел єй же єст мали можлївосци же би ше похорела. Теди сом ше барз нєприємно чувствовала. Побановала сом и заганьбела сом ше. Знова сом ю замодлєла най ми пребачи. Написала ми же я нє виновата, понеже сом о тим нїч нє знала. И потим сом ю ище голєм дзешец раз модлєла за пребаченє. Було ми барз жаль. Ютредзень у школи пошла сом ґу Ани и облапела сом ю. На вельким одпочивку пошли зме шеднуц на другу лавочку, далєй од гевтих товаришкох хтори ю вчера так вишмейовали. Того дня сом научела цошка нове. Нє треба подценьовац людзох на основи їх випатрунку. Обецала сом себе же од тераз вше перше добре розштудирам, а аж вец повем цо треба. Анамария Няради, VIII Руски Керестур

МОЯ БАБА Я мам єдну бабу. Мено єй Амала. Ма шиво-чарни власи. Ноши окуляри. Руки єй виробени, алє ище вше лупа кукурицу, дакеди ходзи и на польо и дома вельо роби. У єй дворе єст вельо вшелїякого квеца хторе барз пахнє. Ходзим до нєй всоботу и внєдзелю. Кед пойдзем, вше ме побочка, и я ю. Помагам єй вариц и пораїц. Нїґда ше нє вадзим зоз ню. Вше ми дацо купи, а я ше радуєм и жувачу. Радує ше кед єй дацо нарисуєм. Барз любим свою бабу. Сандра Джуджар, IV Руски Керестур

Орши Олаи, VIII Нове Орахово

МОЯ ЦИЦА Мам я цицу шиво-билу фину, люби дримац под драбину. Миши лапа, бега вшадзи, и до школи ме провадзи.

Ґлориян Штранґар, IV, Руски Керестур

ДОБРЕ ДЇЛО ШИЦКИХ ЗРАДОВАЛО Часто ше случує же кед ше врацим зоз школи, дома нєт нїкого, а роботи єст поверх глави. Раз родичи пошли на польо, а брат бул у школи. Видзела сом же тераса барз блатна и од праху. У кухнї було вельо нєпомитей судзини, а на тепиху отрушини. Кавчи нє були понамесцани, а найгорше було же мачка остала заварта нука, та звалєла черепчок з квецом. Того дня сом була розположена, та сом ше такой влапела до роботи. Почала сом од уходу. Позаметала сом терасу и поумивала блатну обуй. Чула сом же машина порайбала, та сом попресцерала шмати. Вец сом попомивала судзину и поуцицовала тепих. Намесцела сом мамов и татов кавч и поуцерала прах на телевизору. У братовей хижи були поруцани шмати, та сом их крашнє поскладала и положела до ормана. Позаметала сом глїну цо мачка висипала, а черепчок сом охабела на облаку. Учула сом дурканє капурки и братово гвизданє. Врацел ше зоз школи. И вон бул розположени, та пошол до загради окопац малини. Замодлєл ме же бим злїпела вощину, бо у кухнї нє нашол нїяки колачик. Послухала сом го. Вощину сом охабела у фрижидеру. Здогадла сом ше же мац вчера попресцерала шмати, та сом их позберала и поскладала. Одразу сом учула гурчанє трактора. Вишла сом вонка и отворела сом родичом капуру. Були вистати. Барз ше зрадовали кед видзели же зме ше нє бавели на компютеру, цо часто робиме, алє же зме попораєли обисце. Мац гварела же за таких вредних роботнїкох упече пицу. Кед ше змеркло, волала нас вечерац. Пица була барз смачна. Вец сом виняла зоз фрижидера вощину. Шицки єдли и були барз задовольни. Крашнє ше чувствуєме кед зробиме добре дїло, а можеме буц и наградзени, та радосц ище векша. Невена Яшович, III, Кула Єлена Горняк, VIII Дюрдьов

ЗБОГОМ, ДЗЕЦИНСТВО Було то внєдзелю рано. Лєжал сом у своєй хижи и роздумовал сом як швидко преходза роки. Здогаднул сом ше як було кед сом бул мали, кед сом мал лєм пейц роки. Любел сом ше бавиц у блаце. Вше сом бул брудни и замурцкани. Найволєл сом пойсц до свойого дїда Иринея. Бул ми интересантни його алат, а найбаржей ме прицаговала шпахла. Вшадзи сом ю ношел и копал сом з ню дзири, а нїґда сом ю нє врацел на место, та ю дїдо мушел глєдац по цалим дворе. Почал сом ходзиц до оводи. Упознал сом вельо нових товаришох. По цалим дню зме ше вєдно бавели, а покус зме ше и учели. Вец сом почал ходзиц до школи. Упознали зме учительку и зоз ню зме були штири роки. Тераз уж ходзим до осмей класи. Шицки ми гуторя же сом уж нє мали. Уходзим до тих „шалєних” рокох, а вони найкрасши и треба их знац добре вихасновац. Жаль ми же ше розиходзим зоз дзецинством и же крачам до швета одроснутих. Дарко Тамаш, VIII Коцур

Мая Ґайдош, I, Коцур

ПРАШАТА ВРАНА И СТРАКА Єдного дня злєтла врана на орехов конар. Зняла з хрибта полни мех, та гварела: „Ту ше дакус одпочинєм, а вец ше рушим далєй!” Кед одразу, ту страка. Задихана, зняла мех зоз хрибта, та и вона шедла одпочинуц ше. „Цо ти, страко, маш у тим меху?” – питала ше врана. „Кукурици!” – одвитовала єй страка. „А цо ти, врано, маш?” – опитала ше страка. „Я мам ореха. Ношим на пияц предац” – гварела врана, а вец додала: „Думам себе, страко, же бизме могли очерац мехи!” „Добре, най ци будзе кед сцеш” – пристала страка. Вжали кажда свой мех, та одлєтли. Кед врана сцигла дому, отворела мех, а у нїм були шишарки. „О, яки то людзе! Бодай би ю бида жедла!” А там, при маковянки шедзи страка и жуброта: „Чорт най ю однєше! А, чекай-лє, чекай!” Андрей Русковски, VII, Коцур

Нашо прашата били жимней води пили. З хвосциками махали бо ше ми барз радовали. Стефан Варґа, IV Руки Керестур

Валентино Пушкаш, IV, Дюрдьов

Висти зоз щколох... КРАСНА ПАМЯТКА Штири роки нас учела учителька Славица Чельовски. Попри програми у порядней настави, вона мала часу читац з нами „Заградку” и учела нас любиц тот руски часопис за дзеци. Були зме вредни сотруднїки. Писали зме писнї, прозни состави, рисовали зме и одвитовали на наградни питаня, та зме шицко тото посилали до каждого числа. Постали зме прави заградкаре хтори до нашей заградки садзели вшелїяке квеце. Зоз учительку зме ше вєдно радовали каждому новому числу „Заградки”. Глєдали зме кому обявена робота, та нас вец мушел погосциц з бомбонами. Вец єдного дня сцигло нове число часописа у хторим зме нашли вистку же нашо оддзелєнє було найвреднєйше у прешлим року. Радосц була велька, бо награда була знїманє нашей класи за руску емисию на Телевизиї Войводини. Пририхтали зме красну програму и представели зме ше найкрасше як зме знали. Було то прекрасне дожице и памятка за длуге паметанє.

Порученє: Чувайце нашу „Заградку” и будзце прави заградкаре. Ушорюйце ю и садзце до нєй красне квеце. Будзце вредни сотруднїки, та и ви будзеце наградзени. Катарина Кулич и Наташа Тамаш, VI, Коцур

ФЕСТИВАЛ „ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ Швето дзецинскей творчосци и радосци „Веселинка” отримане 11. юния у Руским културним центру у Новим Садзе, а и того року позберало вельо дзеци, од наймладших - будуцих школярикох, та по тих хтори ше уж помали одбераю зоз школских лавкох. Друженє почало пополадню кед отворени креативни роботнї. Хто люби рисовац, бул у подобовей роботнї дзе ше зоз крейдами у фарбох рисовало по мурох. „Мистер Твистер” розвешельовал нащивительох зоз балонами у нєзвичайних формох, а спектакулар-

ни роботнї и циркузки фиґлї дзецом пририхтали члени ансамбла „Креативни погон”. Прицагуюца була и едукативна роботня о охрани од вилївох и других елементарних нєпогодох. Вечар отримана весела програма на хторей участвовали рецитаторе, шпиваче, танєчнїки и музичаре. Перши на бину вишли найшмелши дзеци зоз ПУ „Радосне дзецинство” у Новим Садзе хтори у обєкту „Палчочка” ходза на годзини пестованя руского язика. Потим ше патрачом представели школяре зоз Дружтва „Русин” у Сримскей Митровици, вец зоз КУД „Иван Котляревски” у Бикичу и КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова, а у програми участвовали и танєчнїки з новосадского танєчного студия „Партизан”. На Веселинки наступели и госци танєчнїки зоз Словацкого културного центру „Павел Йожеф Шафарик” и, розуми ше, домашнї, танєчнїки и шпиваче Руского културного центру. Шицки дзеци на Фестивалу дзецинскей творчосци Руснацох у Войводини „Веселинка” достали дарунки, а було обезпечене и ошвиженє и єдзенє. Шицкого було надосц, лєм нє було дзеки у позних вечарших годзинох одберац ше дому. М. Р.

ПОБИДНЇКИ НА НОЦНИМ ТУРНИРУ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

ЕКИПА „ЖИВО ИН Є ЖИВОТ” На тогорочним Ноцним турнире у малим фодбалу у Руским Керестуре, пионирска екипа „Живо ин є живот” заслужено завжала перше место. Вони були перши, осма класу су, и на тим, по тераз наймоцнєйшим и найнащивеншим турнире позберали симпатиї своїх товаришкох и товаришох. А тоти симпатиї було и дзе позберац. На Турнире кажди вечар було коло 300 нащивительох,

a финалного дня було вецей як 500. Млади ше под час Турнира дакус одорвали од „Ют юбу”, „Фейс буку” и других компютерских „лярмох” на радосц и своїх дїдох и бабох котри тиж були заступени на турниру и навияли. Нєдаремно ше гутори же у „Здравим целу - здрави дух”. А шицки спортисти жадаю мац здраве цело. Ище кед тоти спортисти завежню перше место на таким вельким Турнире и кед су єдина екипа зоз Руского Керестура котра на Турнире перша вец „мицка” (шапка) тим хлапцом долу. А екипа „Живо ин є живот” та цо ґод то значело, мала и найлєпшого бавяча на Турнире, розуми ше у пионирскей конкуренциї, а то бул Алексей Джуджар. Окрем Алексея Джуджара за „Живо ин є живот” бавели: Микола Папуґа, Дарко Маньош, Патрик Костелник, Давор Хома, Ґлориян Роман, Ветон Хасани и Петрик Надь. Кажда чесц хлапци! Ви тераз у ин фазону! Владимир Сеґеди

РУКОМЕТНИ КАМП ЗА ШКОЛЯРОХ Влєце у Оджаку бул орґанизовани медзиопштински Рукометни камп за школярох основних школох. Медзи 70 учашнїками зоз општинох Оджак, Бач и Кула, були и 22!ойо млади рукометаше зоз Руского Керестура. Од 1. по 7. авґуст дзеци кажди дзень мали по два або три тренинґи, алє и мотивацийни роботнї у хторих научели цо значи буц прави спортиста нє лєм на змаганьох, алє и у каждодньовим живоце. Здобули нови знаня и схопносци хтори им вшелїяк помогню же би цо лєпше бавели у своїх клубох. Хто по теди нє знал плївац, у Кампу мал можлївосц и тото звладац. Руководитель Кампу бул тренер Милорад Лаич, а у тренерскей екипи були и Славко Надь и Злата Паплацко зоз Руского Керестура.

Рукометашох у Кампу нащивели и визначни госци: покраїнски секретар за спорт и младеж Владимир Батез, совитнїк селектора рукометней репрезентациї Сербиї Бранислав Велькович, предсидатель општини Оджак, Душан Марян и други. М. А.

ЛА В ИР ИН Т

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим з тих виреченьох криє ше по єдно место у Бачки. Попробуй их найсц.

1. Знаме ми пойсц и без Данила.

2. Тот ясен таки барз крегки.

3. Янку, лап того пса, бо задави качку.

4. Рак анї жабу нє люби.

5. Нє мам часу, бо ти цалком нє слхаш цо гуторим.

Таня ше забавела з дзецми у парку, та забула дзе охабела свою нову бициґлу. Помогнї єй найсц ю.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

РЕБУС И ЗОЗ БУКВОХ

ККК

ОВ

К + Р + Л ВО 10 х 10 К Зоз „Пионирскей заградки” число 9. май 1968.

ЧУДНИ РАХУНКИ

1х9+2=11 12х9+3=111 123х9+4=1111 1234х9+5=11111 12345х9+6=111111 123456х9+7=1111111 1234567х9+8=11111111 12345678х9+9=111111111 123456789х9+10=1111111111

Повяж числа за кажди рисунок окреме, та достанєш красну слику.

1х8+1=9 12х8+2=98 123х8+3=987 1234х8+4=9876 12345х8+5=98765 123456х8+6=987654 1234567х8+7=9876543 12345678х8+8=98765432 123456789х8+9=987654321

G

U

КЛАВИР И МОТОРКА

ЗАНЇМАНЄ

ДОМАШНЇ З ФИЗКУЛТУРИ – Мамо, идзем на двор учиц ше – гвари Мирон мацери.

– Яки ти совисни школяр – хвалї мац сина. – А цо будзеш учиц?

– Наютре маме два годзини физкултури, та мушим вежбац фодбалованє.

– Цо ти, Таньо, будзеш учиц после основней школи?

– Аґрономию, музични напрям.

– Як то думаш? Таки напрям анї нє постої. О ВА Л Ь Н И – Так, крашнє. Будзем чувац овци и грац на пиИХ М щалки. Ш

О

Пита ше Яни оцови: – Кед ши моєй шестри купел клавир, чом мнє нє сцеш купиц моторку?

–А дзе биш на нєй ходзел? – пита ше оцец синови.

– Сцекал бим цо далєй од дому накадзи би вона почала грац – гвари Яни.

MOR

П

Бистри як роса на поладнє.

РО

ВНА

НЯ

Швечи му як швинї цинґалов.

Тварде як бабово зуби.

Н А Й Д З Р О ЗЛ И К И П И РА М И Д А

1. 19. буква нашей азбуки; 2. Перши и треци вокал; 3. Єден продукт зоз млєка; 4. Нє драге, алє...; 5. Квашна присмачка (за шалати); 6. Розтрепани и упражени вайца; 7. Женске мено; 8. Мали амрели; 9. Бляда белава фарба. Кед точно ришиш шицки горизонтални колони, у перших вертикалних квадрацикох достанєш єдно руске презвиско (а так ше вола и єдна файта желєняви).

Тоти два рисунки скоро єднаки, алє опать лєпше и найдз медзи нїма даскельо розлики.

НАГРАДЗЕНИ ОДДЗЕЛЄНЯ ЗОЗ РУСКОГО КЕРЕСТУРА

За авґустовско-септемберске число „Заградки” нє сцигли вельо, лєм 24 роботи, бо поштар бул на рочним одпочивку, а и ви були на длугим лєтним одпочивку. Дюрдьов: Ксения Вереш, Марина Барна, Ясмина Мудри, Кристина Дюранїн, Мария Канюх, Борис Тиркайла, Кристиян Будински, Михал Хромиш, Никола Орос, Валентино Пушкаш (IV). Вєдно 20 роботи. Руски Керестур: Тияна Сабадош, Хана Семан, Сара Надь, Лена Зелич (овода). Вєдно 4 роботи.

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ” У прешлим школским року до Редакциї поряднє сциговали литературни и подобово роботи вредних сотруднїкох зоз Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова, Вербасу, Кули, Нового Саду, Ветернику, Шиду, Бикич Долу, Бачинцох, Нового Орахова, Бачкей Тополї, аж и зоз Србобрану. Вєдно було 1277 роботи, од чого найвецей рисунки, а найменєй писньочки. Награди за найкрасши роботи обявени у „Заградки” од септембра 2015. по юний 2016. року достали:

Редакция цали прешли школски рок провадзела своїх вредних сотруднїкох. У єдней велькей, грубей теки позаписовани мена шицких школярох хтори од першей класи по нєшка посилали литературни лєбо подобово роботи до „Заградки”. Велї школяре нє забули анї єден мешац написац лєбо нарисовац дацо за свой часопис, алє, нажаль, нє можеме шицких наградзиц, та вибрани шицки сотруднїки зоз обидвох оддзелєньох штвартей класи у Руским Керестуре зоз учительками Верунку Медєшову и Ксению Бодянцову. Награди ше сиґурно зрадуєце, а вона нє закруцена до цифрованого папера анї нє запакована у велькей шкатули, алє... награда така же маце вєдно пририхтац кратку програму, та вас у новембру того року телевизия пойдзе знац и вец шицки ви, вредни и вирни Заградкаре будзеце главни у емисиї „Дзецински швет”.

ДАРКОВА САМОСТОЙНА ВИСТАВА

ЗА ПИСНЮ Дорияна Пап, IV, Руски Керестур: Чудни животинї ЗА ПРОЗУ Серґей Пап, V, Дюрдьов: Як ше дакеди жило Ивана Фейди, V, Руски Керестур: Нєпогода Андрей Русковски, VII, Коцур: Мой перши заробок Михайло Ковач, IV, Нови Сад: Радосци влєце Наталия Жирош, V, Кула: Краси єшенї Лидия Чапко, VIII, Дюрдьов: Цо ми завадза при старших ЗА МАЛЮНОК Ана-Мария Малацко, IV, Руски Керестур Тияна Буйла, VII, Шид Николета Чордаш, VI, Коцур Кристина Будински, IV, Вербас Милица Провчи, VI, Бачка Тополя Павле Бесерминї, IV, Коцур

З нагоди преслави Дня школи у Руским Керестуре у маю того року отворена самостойна вистава подобових роботох школяра (тераз уж пиятей класи) Дарка Провчия. Дарко одлични школяр и барз добри товариш. Окреме є успишни у математики. Ходзи на школски и општински змаганя и на рижни математични квизи. Барз люби бавиц фодбал, а окреме треба наглашиц же дзечнє чита кнїжки. Пречитал и популарни кнїжки „Пан персценьох” и „Хари Потер” и вельо други кнїжки. Медзитим, Дарко од малючка окремну любов и вельки талант указую ґу рисованю и мальованю. Часто помага товаришом кед им дацо чежко нарисовац. Найволї рисовац животинї и фодбалерох, а найчастейше у своїм гобию хаснує клайбас лєбо з фломастери. Школяре IV (тераз уж V класи) зоз учительку Любку Бучко

ЯК РОШНЮ ДЗЕЦИ У АРҐЕНТИНИ

СЛАВНИ ЛЕПЕЗИ Дзекуюци трави и кравом Арґентинци найвекши месоєди на швеце. Мац дзецку за полудзенок до танєра кладзе шницку вельку як слоново ухо. Дзецко є и є, а нїяк нє може поєсц таки фалат меса. Мацери часто слухаю пригваряня своїх дзецох: „Знова будземе полудньовац лєм меса?” Шерцо их заболї же до шерпенї нє маю положиц нїч инше, лєм вше тоту говедзину. лєбо овчецину. Алє, нє виновати мацери же у Арґентини рошню лєм крави и овци. На сиверу тей жеми кравар ше вола кавбой, а на югу ґаучо. Сина велького ґауча волаю мали ґаучо. Тот мали ше стара о овчарских псох. Муша буц сити и напоєни, муша слухац ґазду, а нє шму мац блихи. У чуваню статку пес ґаучови права рука. Прето ше ґаучо притримує златного правила: „Будз добри зоз шицкима, а окреме зоз псами.” Кед ше малому ґаучови дахто пита як препровадзує час, вон гвари: „Кед нє бегам за овцами лєбо за кравми, бегам за лабду!” Арґентинци барз любя бавиц фодбал. Там ше лєм баби нє занїмаю зоз тим славним спортом. Й. А.

Лепези маю барз длугоку и славну историю. У старим Єґипту представяли статусни символ, бо раби своїх панох хладзели зоз лепезами з нойового пиря лєбо палмового лїсца. Лепеза овиковичена и на старогреческих вазнох. У 11. вику ше зявели японски лепези на складанє, а до Европи тот женски реквизит принєшени концом 15. вику. Правени є зоз гушого, павурового и фазанового пиря лєбо зоз ястрабового и орлового хвоста. Найинтересантнєйши лепези ше чува у Музею у Истанбулу, потим у Националним музею Голандиї, у Музею применєних уметносцох у Бечу и у Музею у Санкт Петерсбурґу у Русиї. Там най-

СЛАДКА ИСТОРИЯ Дараз ше верело же чоколада змоцнює виру, злєпшує здравє, дава моц и доприноши мирнєйшому животу. Древо какаоа, у чиїх маунох ше находзи плод зоз хторого ше прави чоколаду, одкрите пред 2 000 роками у тропских лєсох Америки. Медзи першима хтори покоштовали тоту лакотку бул народ Має. Вони мишали нашенька какаоа зоз другима присмачками, та так доставали горки напиток за хтори верели же ма лїковите дїйство. Европянє чоколаду перши раз видзели и сладзели ше з ню 1519. року, кед Монезума шпанскому виглєдовачови Германадови Корезови и його войску понукнул тот божески напиток. Потим нашенє принєшене до Европи и почало ше правиц вшелїяки „видумовани” чоколади, єдну од другей сладшу. Р. Ґ. П.

векша колекция лепезох рижних велькосцох, формох и у вшелїяких фарбох. Чува ше ю у музею од часох Октоберскей револуциї 1917. року. На своїх числених путованьох по Европи и у нащиви Французкей и Версаю, цар Петро Вельки ришел вихасновац предносци красних лепезох. После царовей шмерци, його дзивка Елизабета Петровна, залюбена до французкого стилу и до облєчива хторе куповала у Паризу, збогацела фамелийну колекцию зоз новима прикладнїками. Мала аж и свою роботню за правенє лепезох. Богаче своїм женом куповали лепези зоз злата и диямантох, а ручки були зоз слоновей лєбо китовей косци. Р. Ґ. П.

Emiliy Mi<~, V, Biki~Dol

Senka Vere{, Kristiyn Budinski, Mihal Hromi{, IV, Dxrdqov

Marina Medw{i, IV, Kocur

Иван Радованов, VIII, Вербас