Заградка 4 - 2013

^

c

m y

k

4• ^ISLO N • I V X ROK L NA 100 DI E • 2013 C APRIL

Valentina Salamun, VI, Verbas

Karolina Gardi, III, Novi Sad

Tatyn

a ]ajdo

I}or Salak, III, Dxrdqov

{, VIII , Kocur

ИЩЕ ЄДЕН НАГРАДНИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ

Anastaziy Kozar, IV, Kula

DZECI A Z S I ASOP

ЗАГРОЖЕНА ВЕЛЬКА ПАНДА

„ЧЕРВЕНА ШАПОЧКА”

На 45. Драмским мемориялу Петра Ризнича Дядї у Руским Керестуре виведзени аж шейсц представи за дзеци. Перша була „Червена шапочка” Александра Поповича, хтору виведла Дзецинска ґрупа Драмского студия АРТ Дома култури Руски Керестур, а режирала Ксения Бодянцова. Млади ґлумци одлично интерпретовали познату сказку о Червеней шапочки, та их публика, хтора цали час активно провадзела дїю, на концу наградзела з моцнима аплаузами, а место квеца ансамбл достал кошарку полну з лакотками. У представи ґлумели: Марина Надь бавела Иванку, Теодора Русковски була Червена шапочка, Емилиян Няради бул ловар, а Андрей Надь – Вовк. Баба була Ана Костелник, Мац – Терезка Будински, а квети и модели Йована Казак, Ана Арва, Соня Балїцки, Северина Гарди и Анамария Няради.

„БАВЕНЄ” Наймладши члени Дружтва Руснацох у Суботици на Драмским мемориялу премиєрно виведли театрални фалат за дзеци „Бавенє” Александри Дадидеску, а у режиї Бошка Бошкова, хтори адаптовал текст и обдумал сценоґрафию и костими. Суботичанє и у лоньскей театралней сезони мали барз успишну представу, цо потвердзує же ше у тим нашим Дружтве и з дзецми озбильно роби.

„ЗЛАГОДА” Наймладши аматере КПД „Дюра Киш” у Шидзе ожили драмску секцию, та за тогорочну театралну сезону пририхтали представу „Злагода” Владимира Черкеза, а у режиї Ясминки Димитриєвич. Єй дїло була и костимоґрафия. У представи ґлумели: Наташа Шолтис, Катарина и Милица Гарвильчак и Рада Ранкич, хтори були Дзивчата зоз лабду, а улоги Дзивчатох зоз штранджґом бавели Даниєла Сладоєвич и София Йованович. Милица Билич була Дзивче зоз касетофоном, Воїслав Миклош Хлапец зоз кенґур лабду, а на бини ше бавел и Марко Билич. Дзеци през бависко поровновали хто моцнєйши – чи лєв чи вовк, цо силнєйше – витор чи морйо, а на концу заключели же найвекша сила то злагода. На Мемориялу у Руским Керестуре суфлерка була Наташа Регакова, а тон майстор у „Злагоди” Далибор Болдиш.

Ґлумци були добре пририхтани, а музика и звучни ефекти допринєсли креїрованю комичней и розбавеней атмосфери, та представа була наисце динамична. На бини ше „бавели”: Милян Лазич и Дарко Дюмич, хтори були браца кандурики Шицко и Мицко, потим Тамара Емеди у улоги Мишки, Мая Емеди – Цица, и Сузана Ковач – Врана, а улоги пшичкох мали Демян Лазич, Даниєл Еке, Лука Стойкович, Павле Куюнджич и Адрияна Ковач. Видно було же мали театрални ансамбл озбильно пририхтовал представу, и же ше шицки трудзели научиц ясно, правилно и розумлїво вигваряц текст. И тоти хтори лєм гавкали, робели то барз прешвечлїво. Иван Сабадош

2

Велька

панда цицар зоз фамелиї медведзох, зоз штреднього и южного Китаю. Главна пожива єй над – бамбус, а люби ше наєсц и меду, вайца, дараз влапи и рибу лєбо инсекта. Дньово зожужлї 10 до 20 кили наду. Велька панда нє прешпи жиму як други файти медведзох, алє ше зоз 4 000 до 2 700 метерох надморскей висини, дзе препровадзує лєто, вжиме спущує до нїзших предїлох, на 800 метери надморскей висини.

То єдна з найзагроженших животиньох на Жеми. Жиє у горских реґийох у Сечуану и на Тибету. Там, у дзивини єст коло 1 600 панди, а коло 160 у зоолоґийних заградох ширцом швета. Кед заштрелєл панду, ловарови у Китаю (по 1997. рок) шлїдзела смертельна кара, а од теди кара за забиванє панди зменшана на 20 роки гарешту.

ДЗЕНЬ ПЛАНЕТИ ЖЕМИ

Гоч є народзена пред вецей милиярди роками, наша планета свойо „родзени днї” почала славиц аж 1970. року. Теди ше углядни професоре и студенти на америцких универзитетох позберали коло идеї наволаней „Почнїме битку за обстоянє”, та преглашели 22. април як Дзень планети Жеми. Того дня ше ширцом швета бешедує о защити природи, о ґлобалним зогриваню, обстояню загрожених файтох рошлїнох и животиньох, о природних катастрофох и о нєдостатку води за пице и поживи. Родзени дзень планети Жеми славя вецей як 150 жеми швета. И ми пойдземе на тот родзени дзень, а место дарункох у цифрованих паперох, нашей Жеми посадзиме даєдно древко до загради лєбо парку, квеце до черепох, позбераме розруцани найлоново мещки, пластични фляши, плехово конзерви, та укажеме и другим же дзбаме о чистоти и здравю планети на хторей жиєме.

НАЙВЕКШИ БАЗЕН НА ШВЕЦЕ

У луксузним чилеанским одпочивалїщу Сан Алфонсо дел Мар находзи ше найвекши базен на швеце. Вон 2006. року вошол до Ґинисовей кнїжки рекордох. Пресцера ше на цалих осем гектарох, а до ньго ше месци 250 милиони литри води, та го волаю и морйо. По нїм наисце мож сурфовац и чиряц ше 35 метери глїбоко. Базен длугоки єден километер, а залапює поверхносц 20 олимпийних базенох.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

ПРЕДСТАВИ ЗА ДЗЕЦИ НА 45. ДРАМСКИМ МЕМОРИЯЛУ ПЕТРА РИЗНИЧА ДЯДЇ

23

Народна библиотека „Стоян Трумич“, Тител Смотра кириличней писменосци „Читай крашнє пиш“ 2013. Розписує

ЄДЕНАСТИ КОНКУРС

За априлске число „Заградки” до Редакциї сцигли 112 роботи од вельо вредних сотруднїкох. Коцур: Єлена Чордаш, Дария Чордаш, Татяна Буила, Михаела Салонтаї, Дарина Михняк, Саня Будински, Валентина Полдруги, Даниела Горняк, Силвия Маґоч, Катарина Горняк, Сара Хромиш, Мартина Ґайдош, Никола Сендерак, Микола Скубан, Марян Киш, Матия Русковски, Павле Човс, Андрей Русковски (III); Йована Колєсар, Емануела Горняк, Мануела Кучмаш, Амалия Буила, Валентина Няради, Александра Русковски, Иґор Фейса, Дарко Тамаш, Иван Скубан, Ґлориян Перишич, Дамян Михняк, Борис Тимко, Матия Шанта (IV); Марта Малїк, Марияна Мали, Анастасия Чордаш, Ивана Кучмаш, Адрияна Киш, Давид Кулич, Никола Тимко, Марко Буила (V); Катарина Фейди, Наташа Медєши, Александра Горняк (VI); Татяна Буша, Хелена Салонтаї, Мариєта Новак, Настася Сакач, Алексей Макаї, Андрей Папуґа, Юлиян Мали (VII); Силвия Ґайдош, Наташа Боднар, Єлена Фаркаш, Ясмина Фейса, Моника Мади, Ярослава Буила, Тат,яна Ґайдош, Весна Боднар, Йована Сендерак, Владимир Дудаш, Владимир Салонтай и 1 робота нєподписана (VIII). Вєдно 105 роботи. Дюрдьов: Желяна Такач (II); Катарина Бесерминї, Владимир Горняк, Борис Хромиш (III); Петро Хромиш (VII). Вєдно 5 роботи. Нови Сад: Михайло Ковач (овода) и Лена Фейса (I) послали 2 роботи.

Нагр

адне

питанє!

Видно же пришла яр, та маце вецей сцелосци за роботу. До Редакциї того мешаца сцигли барз вельо точни одвити на наградне питанє поставене у марцовским чишлє „Заградки”. Можебуц и питанє було лєгучке, та тераз най будзе кущик чежше. Верим же вас зацикавели даєдни руски кнїжки хтори мож найсц лєм у школских и валалских библиотекох, та сце их озда и попречитовали. А у прешлим вику, ище 1988. року, видрукована збирка писньох за дзеци писателя Михала Рамача. Вон ошпивал швет дзецинства єдного Рапуха... Хто нє зна цо то рапух, най ше опита учительки, наставнїци лєбо родичом, а нове наградне питанє глаши: Дзе ше находзи „Рапух...”

Точни одвити посилайце на адресу: РЕДАКЦИЯ „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у марцу достали: Михаел Скубан, II, Коцур Адрияна Киш, V, Коцур

22

За найкрасши школски писмени задаток у школским 2012/2013. року написани на болгарским, македонским, руским, сербским и українским язику За найкрасши рукопис у писменим задатку и за кириличну калиґрафию (краснопис) Условия: 1. На конкурсу маю право участвовац школяре основних и штреднїх школох и ґимназийох у Сербиї и окруженю.

2. Число калиґрафских роботох зоз єдней школи нє огранїчене, писмени задатки посилац до 10 у єдней катеґориї.

3. Задатки и калиґрафски роботи муша буц зоз того школского року.

4. За найлєпши писмени задатки конкурує ше у катеґорийох младши возрост (III-IV), штреднї возрост (V-VI) и старши ворост (VII-VIII) основней школи и школяре штреднього ступня у катеґорийох младши возрост (I-II) и старши возрост (IIIIV), а за найкрасши рукопис у писменим задатку школяре основних и школяре штреднїх школох, кажде на своїм возросту.

5. Посила ше ориґинални вежбанки зоз означеним задатком за конкурс лєбо фотокопию писменого задатку чию виродостойносц оверює школа.

6. За кириличну калиґрафию (краснопис) конкурую школяре основних (I-IV и V-VIII) и штреднїх школох хтори ше школую на спомнутих язикох у катеґорийох: швидкопис – зукоси, уметнїцки, стилизовани писани букви; традицийне писмо – постояци стилизовани букви, позната типолоґия; ориґинална калиґрафия – нови, жридлово форми знакох; подобова креация – подобово збогацени и преглїбени постояци лєбо нови буквово знаки; инициял – украшена велька буква (зоз хтору почина глава, пасус лєбо слово); моноґрам – початни букви мена и презвиска у окреме стилизованей форми; найинвентивнєйши слоґан.

7. Калиґрафски роботи муша буц зоз руку формовани на паперу велькосци папера блока за рисованє число пейц.

8. Калиґрафска робота, окрем при инициялох и моноґрамох, муши (!) мац цалу азбуку и прилог (слоґан лєбо кратку франту) написану на язику и писму школяра, зоз буквовима знаками у уж прилапеней лєбо новоформованей кириличней типолоґиї.

9. На вежбанки, односно фотокопиї задатку и на калиґрафскей роботи муши буц написане мено и презвико школяра и наставнїка, назва школи и место, адреса и е-адреса школи и число телефона.

10. Роботи посилац по 10. май 2013. року на адресу: Народна библиотка „Стоян Трумич“, (за Смотру), 21240 Тител, Главна 12 11. За додатни информациї волац на телефон 021/860185, 860-409, лєбо на мейл bibliotekatitel@eunet.rs 12. Додзельованє наградох и припознаньох будзе на Дзень славянскей писменосци, 24. мая 2013. (Святи Кирил и Методий).

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Представи за дзеци на Драмским мемориялу: 1. „Червена шапочка” зоз Руского Керестура 2. „Бавенє” зоз Суботици 3. „Злагода” зоз Шиду

Т

ри тромешача у тим школским року пребегли, а штварте ше годно влєчиц, бо ма барз полни репертоар. Єст вельо змаганя у порядней настави, а попри нїх ище голєм тельо змаганя спортистох, музичарох, рецитаторох, ґлумцох... И вец ище и подїї на хтори нє мож нє пойсц: Драмски мемориял, Стретнуца школох, Днї школи, Кирбаї и вшелїяки манифестациї, а „Заградка” нєдзечнє оправдує хибенє зоз годзинох сотрудзованя. Того мешаца школяре зоз Коцура нє хибели озда анї з єдней годзини красного писаня и мальованя за свой часопис, та кед позберали шицки роботи, начитали 105 и таки поцешени, шицко послали до Редакциї. Найвреднєйши були Єлена Чордашова, Марияна Малийова и Дарина Михнякова. Обрацце увагу на наградни литературни и подобово конкурси, а майце на розуме же за юний маме вєдно з вами пририхтац двочисло, у хторим єдна часц будзе пошвецена найстаршим школяром – тинейджером. Рахуєме же ви, школяре шестих, седмих и осмих класох, найлєпше знаце цо бисце любели опатрац и читац у „Заградки” за ваш возрост, та глєдайце цикави теми и пишце. Ваша редакторка

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ЛАСТОВИЧКА Там под стреху

у дворе бабовим ластовичка єдна гнїздочко мала и каждого року, на яр, вона ше з далєка до ньго врацала. Там у дворе бабовим под стреху ластовичка свойо дзеци ховала, и о далєких крайох им приповедала. Там под стреху у дворе бабовим було весело кед ластовичка прилєцела и свойо мили дзеци – ластовчата кармела.

3

G

U

(виривки)

...Н

4

НОЦНИ ЧУВАР

ИСИДОРА СЕКУЛИЧ

а каменю цали живот Норвежскей, шицок єй характер, цале єй нєщесце. У водох шицка єй краса. У лєсох єй фантазия. На заходним, розконареним и розквитнутим побрежю пошоровани розкошно красни и пребарз цихи, нїжни фйорди зоз своїма долїнами, и пошати варощики, полни зоз швидким животом морякох и цифрованим галайком пристанїща. А у нукашньосци, чежко прицискаю и жем и людзох пусти шнїгово дєпи, фєлди, каменїсти предїли и чежко и нєправилно ше дзвигаю городи розводнєно пасмовитих лєбо копасто заокруглєних, часто як скло гладких брещкох и стинох хтори на каждим крочаю стирча зоз жеми, а хтори так чежко зровнац зоз жему. И Осло (скорей Кристияния), главни город Норвежскей, лєжи на таким терену, та є шицок габасти и нєровни. Улїци у нїм прикри, будинки високи, и єст вельо нєзвичайни, чудни слики. Идзеце по драже, и одразу засущи древо над главу; а пред тим сце нїч нє могли збачиц, бо стина з драги скрита зоз живу ограду. Лєбо, познатому ше уходзи до хижи просто з улїци, а до його бочного сушеда ше уходзи по шейдзешат ґарадичох. Кус далєй, знова, медзи двома хижами ше дзвига стина хтора випатра як розваляна турня лєбо як виврацена ладя, а з нєй вироснул платан у чудним, скоро горизонталним положеню, та закерчел на тим месце скоро половку драги. Церкви звичайно на брещкох, а улїца Карла Йогана (краль норвежски) пендра ше як широка тераса по кральов дворец, хтори ше зоз лєсовитого верху припатра на цали город. Познєйше, кед спаднє груби норвежски шнїг и направи ше санїца, видно прицагуюци и нєзвичайни слики на тим брещковитим терену. Нє лєм школяре, алє и поштаре, банкаре, тарґовци, ремеселски шеґерти и розношаче, з єдним словом, шицки хтори по длужносци кружа по улїцох по цалим дню – зявюю ше з барз нїзкима, узкима и лєгкима, ручнима саночками, хтори ноша под пазуху як даяки бутєлар. И, накадзи ше

улїца кущик нагнє, одразу старши ошедлаю саночки, а дзеци полєгаю на нїх и у хвильки, док ви шляпчице и осторожно випитуєце тло и з лїву и з праву ногу, вони скраца драгу, та там долу, на концу улїци поскакаю зоз саночкох, вежню их под пазуху, та крачаю далєй. Єст и таких преходнїкох хторим саночки нє швеча, алє им по норвежских поняцох швечи цошка инше. Швечи им, шлїзкаюци ше, зограц ше и скрациц драгу. Коло каждого тротоару видзице єдну лєбо два шлїщанки, гладки як скло, и по нїх ше шлїзка и младе и старе, тлусте и худе, ґрациозне и збите, розуми ше, з єдну сиґурносцу и швидкосцу яку маю лєм людзе хтори ше од народзеня, и вецей як шейсц мешаци рочнє транспортую на таки ориґинални способ. Нєсподзивює же у сучасним, строго европски ушореним главним городу тото чудне беганє нє забранєне анї у паркох, анї у найживших улїцох и крижних драгох. Дзецински, лєбо зоз зайдами наполнєни саночки нєпреривно ше крижаю и лєца медзи автами и трамваями... Окреме живописни места дзе крижна драга на брещку и спущує ше до даскелїх прикрих улїцох. Таки брещок опрез кральового дворца, лєбо место дзе памятнїк поети Велгавна. Ту вше єст тельо дзеци як на Крачун тащки у чардаку, и нєзвичайно цикаве припатрац ше з яку схопносцу и шмелосцу ше спущую на саночкох. Шицки у скоряних шматох, лєбо шматох зоз ґамиловей шерсци, а шицки здрави, весели и нєсташни, як кед би их дахто на чортовскей лопати сервировал. ...Далєкосци! Тото слово нє треба пред Норвежанами споминац. У їх жеми шицко далєко, бо нєт людзох, бо є у висших и високо сиверних обласцох барз ридко населєна. Там цали покраїни стотки роки стоя пусти, бо нє можу дац тельо цеплоти же би дакому були колїска, анї тельо єдзеня же би дакому постали родими край... Там на єдним квадратним километеру штреднє жию седмеро людзе, алє у велїх крайох тей сиверней жеми на дзешец километерох жию седмеро людзе. Преложела М. Римар

– Мой оцец остатнї дзешец роки нє робел анї єден дзень – гвари Дарко учительки.

– Як то, кед ши ми хториш дзень твердзел же твой оцец заняти – чудує ше учителька.

– Мой оцец ноцни чувар – толкує Дарко.

ДЗЕ ЄСТ МЛЄКА Учитель: „Ясно, начишлї ми штири ствари у хторих єст млєка.” Ясна: „Била кафа и три крави.”

MO

R

МОКНЄ – Цо робиш вонка кед так плющи диждж?

– Нє робим нїч, лєм мокнєм.

ЗУБИ У КИШЕНКИ – Знова ши ше побил з хлапцами? – вадзи ше мац зоз сином.

– Алє, мамо, вони перши почали, а я ше лєм бранєл – вигваря ше вон.

– Нє важне хто перши почал, алє ти страцел два здрави зуби! – кричи мац.

– Нє страцел сом их. Ту су, мамо, у кишенки – син пробує поцешиц мацер.

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих пейцох виреченьох криє ше назва єдней польопривредней рошлїни хтору парасти шею лєбо садза на польох. Попробуй их найсц!

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Букви у тих двох шорох барз зборикани, як кед би по нїх чеперкала квока. Попремесцай их и вискладай два весели слова.

А С И К П И Н Н Ї Л Є В О Б А

1. У курнїку кури цали дзень кодкодакаю.

2. Маляре цагаю смужки по обилєних мурох.

3. Цошка ше му гарло запалєло, та кашлє.

4. Укаж и тото цо ши скрил до кишенки.

5. Уж старостове спитали млоду.

КРИЖАЛЬКА

Горизонтално: 1. Дзивоцке презвиско нашей поетеси Амалиї Ґерлах; 2. Идуцого року; 3. Хлопске ремесло (кує конї, оштри мотички); 4. Руски писатель за дзеци и учитель (Яким); 5. Долїна, улєгнуце на жеми (на полю, на дєпу...) Вертикално у офарбеней колони: Длугонога птица селїдбенїца

21

НАЙДЗ РОЗЛИКИ ТЕСТ ИНТЕЛИҐЕНЦИЇ

МЕЛАНИЯ РИМАР

СТАРОДАВНИ ЛАКОТКИ

ГАВРИЇЛ Г. НАДЬ

Шицки настрах видумую Рибар влапел шуля, кечиґу и харчу. Хтора ма голєм 1 кґ? Автор: Урош Петрович

же за цо ше вишколую, та уж маме и тортарки, ґлумици, апатикарки.

Будзе з класи и байберох, учительох и тенерох, а цо би я любела буц, агейце же чекаце чуц. Отворим кухню за белюши, капущанїки и пироги. Буду мегчейши од души, а я на високей ноги. Поце шицки, цо чекаце? Ша, дома таке нє маце! Тунє, а смачне руске єдло хторе дзецко би нє жедло? Будзе у шорох дрилянє за лакотки стародавни, и пре мойо занїманє белюши постаню славни.

ЦО ЗНАЧИ ТВОЙО МЕНО Тоти два слики випатраю скоро цалком єднаки, алє ше нє дай поспреведац. Добре опать и попробуй найсц розлики, а єст их аж 28.

АНТОНИЙ, АНТОНИЯ – по латински, вше перши у борбених шорох. Значи, барз ши борбени/а!

ХТОРИ ФАЛАТОК ХИБИ, ЖЕ БИ ГВИЗДА БУЛА ЦАЛА

ЗЛОЖ КОЦКУ Добре опать нєзакончену коцку, та увидзиш зоз хторим числом означена часц винята з тей коцки.

20

Єден

з наших найвизначнєйших науковцох у обласци виучованя и нормованя руского язика, Гавриїл Г. Надь народзени 17. априла 1913. року у Старим Вербаше. Основну школу и ґимназию закончел у родзеним месце, а Филозофски факултет у Беоґрадзе. Робел як професор у Никшичу и Суботици, а концом 1944. року меновани є за директора першей рускей ґимназиї у Руским Керестуре. Потим бул професор у Висшей педаґоґийней школи у Новим Садзе, а вец, аж до пензионованя, робел у Основней школи у Коцуре. Бул єден з перших наших литературних прекладательох и автор першого сонетного венца на нашей бешеди. Писал писнї за дзеци и за старших. Умар 15. октобра 1983. року у Коцуре.

МАЦ И МАЛИ ЯНИ – Цо ти, Яни, таки понамасцани?

– Га, я на драже майструєм! На ярку крашнє будуєм! Справел сом з блата хижу... А вец сом скричал: „Мижу!” И пришол Мижо та ше чудовал. Гвари: „Яку ши красну хижу збудовал! Лєм да є векша, як права! А так, нє вохпа нам ше анї глава!” Ми до хижи войсц пробовали, та зме ше обидвоме понамасцали!

– Яй, яй, яй, Яни! фришко ше умивай! Бо кед оцец збачи, будзеш чесани!

5

ДЮРА ПАПГАРГАЇ Влапиш ше з лїву руку за нос, праву дзвигнєш високо понад главу и глєдаш глїбоке. Два-три лїґнуца конопней води нїч нє знача, окреме кед до глїбокого шмеш скочиц на главу лєбо до кошарика. Алє найлєпше ше то удавало вивесц зоз зачирених конопових лавкох. Влапиш ше за колїк, вируциш ноги на лавку и раз-два ши на правим месце. И вец – плюс просто до води!

З

СЕДМИ РАЙ

аграда дїда Данила була найнєобичнєйша заграда на тим швеце. Уж од самих швиньских кармикох, закритих з витлачену лоньску сламу, з бокох оградзена зоз шеменцовима посконами, вона з єдним своїм концом меджи доперала до жовто-желєней руменцовей Швиньскей пажици, а зоз свою найвекшу часцу гранїчела ше зоз помолу плїткей жабуринастей долїни. И вше сом гварел: ту на концу тей оградзеней бетелїновей загради находзи ше седми рай. За школяра котри шейсц днї у тижню прешедзел у школскей лавки, за тима посконами наисце могол буц прави рай.

– Нє гутор так. Рай ше находзи на концу швета – гуторела би мац. За дїда, заш, конєц швета бул далєка и нєжадана ствар. Нїяк нє тото цо ше находзело за його бетелїну. А мнє нацо було далєй рушац? Мац, з мотику у рукох, одходзела дзешка на цалком иншаки конєц швета, а мнє зохабяла у загради дїда Данила. А була то наисце прекрасна заграда! Окреме теди кед ше над чеперками велїх древкох зачервенєли перши вишнї и кед починали жовкнуц кайсочки. Гей, праве теди була найкрасша. Нє мушел сом виплєц дудву коло плоцика же бим достал право випендрац ше на перши чеперки. Нє. Виплєла ю баба Ганя сама. А вечаром, кед мац зунована од роботи и розчервенєта од печацого слунка заходзела по свойого сина, хвалєла баба Ганя яки сом бул барз добри, послушни и вредни. А и бул сом. По уха замурцани од губабох, з червеним язиком и оквацкану кошулю од вчасних вишньох, з полнима кишенками желєних кайсочкох и космачкох. Наисце, давал сом прешвечлїву слику доброго вредного хлапца, першошколца з нєнаписану домашню задачу. Но, мой портрет так випатрал лєм вчас на яр и теди кед долїна була суха, кед у нєй валалска челядз правела вальки, лєбо вожела на кочох глїну за подвожованє гумна у своїх обисцох. Вода у студнї праве теди була найжимнєйша. А хто би ше вец у такей суднї умивал? Алє кед до долїни з беґельчику пущена вода, теди наисце було часу за сцеранє шлїдох моїх губабарских експериментох направених на Швиньскей пажици. Накадзи слунечко кус баржей припекло на нулу остригане цеменє, раз-два сом ше нашол у мутней цеплїнки долїни. И радосци нєт конца.

6

И так доґод ше цепле слунечко нє зачервенєло над концом Швиньскей пажици и док ше нє зачул хрипаци дїдов глас за посконовим плотом: – А убила це неґа цо би це убила! Знова ши роздрилял блато з лавки! Ейнє, ейнє, лєм кед сушед увидзи. Гибай-лє, гибай най це дїдо похвалї! И так: тот баюсати дїдо знал погубиц цалу мою роботу. Пре ньго и слунко червенєло на заходзе, пре ньго и я брал з варешку по глави кед ме мац вечаром одцагла дому. А дїдо, з лопату у рукох, уж саму ноц зиходзел до долїни виправяц унукову роботу.

– Петре, дїдо гварел же ши зоз шицких лавкох у долїни посцаговал блато. Цо тераз буду людзе робиц? Як вимоча конопу? Такой ютре же биш вжал лопату до рук и позакладал з блатом шицки лавки! – дудрала мац при шпоргету черпаюци запражену юшку. И питал ше я ютре дїдови за лопату, а вон: – Достанєш ти з лопату, а нє лопату! Палє ти ше яки ми ту моцни руки! Достанєш древену, на жиму. А я покрадзме бежал закукнуц през поскони на долїну же бим видзел як конопни снопи плїваю по верху мутней води. Алє, за чудо, анї єден нє було видно. Стирчали лєм колїки, а лавки були поприкладани зоз швижим блатом. Видно було: дїдо прешлей ноци барз мало спал. Алє на себе мал надзати чисти панталони, бо ше вчерайши, вєдно зоз кошулю, ище вше сушели преруцени прейґ прощох при котрих стала опарта заблацена лопата. Гунцут дїдо. Заменєл унука.

– Петре, ти будзеш моряк кед так любиш плївац. Официр будзеш, Петре, официр! И одблукал дїдов погляд дзешка далєко. З лїву руку загласкал викруцени конци баюсох, а з праву винял з кишенки древену пикслу з нашеканим доганом. Схопно одорвал кончик з якихшик новинох, з пальцом правей руки поприцискал до того фалатка доган, пошлїнєл новинку з язиком ище раз тот свой ориґинални продукт, пошулькал з найдлугшима пальцами обидвох рукох и, скорей як цо сцигнул запалїц свой смачни баґов, накашлял ше и гвари: – Одплїваш ти, мой сину. Одплїваш, одплїваш... Аж на конєц швета!

– А дзе, дїду, конєц швета? Нахмурел ше. Позберал ранци на своїм бакарним чолє, запалєл спокойно зашулькани циґар и понеже глїбоко до себе уцагнул шивожелєни дим, пошкрабал ше з найдлугшим пальцом правей руки по велькей лєнчи над обервом: – Мали ши ище, Петре.

НЕМАНЯ УСПИШНИ ГОКЕЯШ

Н

еманя Ковачевич школяр трецей класи Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Учителька му Нада Колошняйова. На питанє яки є школяр, Неманя скромно одвитовал же є добри, алє ше ту такой озвала його мац и виправела го, гуторяци же кед би бул лєм добри, нє могол би ше занїмац зоз тим спортом зоз хторим ше занїма. Неманя одлични школяр. Уж даскельо роки вон бави гокей у гокеяшским тиму „НС Старс”, цо у прекладзе значи новосадски звизди. Тей сезони, у своїм возросту, участвовал на даскелїх интернационалних турнирох, а його екипа „НС старс” потераз найвекши успих посцигла у Сараєве, дзе завжала перше место. До Нового Саду принєсла пoгар, а Неманя до Руского Керестура принєсол златну металию. Екипа ище ма одбавиц Вельки турнир „Миодраґ Шишич – Шиле” у Беоґрадзе, дзе буду участвовац екипи зоз 11 державох. Неманя ше наздава же и на тим турниру посцигнє замерковани резултати, бо ше пририхтує и сиґурно да шицко од себе.

Гокей тренира у Новим Садзе, алє Неманя ше нє виключел зоз спортского живота у Руским Керестуре. Люби фодбал, та бави за Фодбалски клуб „Русин”. Його тренере Златко Саянкович и Борис Шайтош гваря же Неманя барз добри и у фодбалу, и же є велїм за приклад. Вон сам ше нє люби хвалїц зоз успихами и приповедац як може посцигнуц и буц одлични школяр и таки успишни спортиста, та є и у скромносци за приклад. Владимир Сеґеди

ГОКЕЙ ПРЕЗ ИСТОРИЮ

Гокей на лядзе барз динамичне и интересантне

жимске бависко зоз палїцу и лабдочку. Вери ше же бависко походзи зоз Персиї, а знаме же и стари Греки бавели єдну файту гокею. У Атини єст єден мур, направени пред 2 400 роками, на хторим рисунки леґиньох хтори бавя цошка барз подобне як нєшкайши гокей на трави. То екипни спорт хтори ше бави на природним лєбо на штучним лядзе. Барз є популарни у Ческей, Финскей, Канади, Русиї, Словацкей и ЗАД. На Жимских Олимпийних бавискох гокей присутни од 1924. року. Сучасни гокей ше розвил у Монтреалу (Канада) дзе у марцу 1875. року одбавене и перше змаганє у завартей гали. Значи, Канада колїска аматерского гокею.

До Европи тот жимски спорт принєшени 1895. року. Перше европске першенство освоєла Велька Британия 1910. року. Нєшка тота спортска дисциплина вше баржей прицагує и жени, вшелїяк и дзивчата.

19

Visti zoz {koloh... НА МЕДЗИРЕҐИОНАЛНИМ ЗМАГАНЮ У ЗНАНЮ РУСКОГО ЯЗИКА

Ш

НАГРАДЗЕНИ ВЕЛЬО ШКОЛЯРЕ

тварте Медзиреґионалне змаганє у знаню руского язика и язичней култури, хторе отримане 22. марца у Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре, участвовали 38 школяре висших класох зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, дзе ше порядна настава одвива по руски, и 23 школяре зоз школох дзе ше руски язик учи як виборни предмет. Кед закончене ришованє тестох, у Школи отворена вистава подобових роботох фамелиї Макайових, а потим у Доме култури шицки змагателє патрели дзецинску театралну представу „Три дзивки зоз пиньвици” у продукциї КПД ДОК. Школяре були добре порихтани за змаганє, та було и вельо перши, други и треци места. На преглашованю побиднїкох секретарка Дружтва за руски язик, литературу и културу, Ирина Папугова наградзеним подзелєла руски кнїжки, а шицки учашнїки змаганя и їх наставнїци достали припознаня.

Наградзени школяре – Порядна настава

Пияти класи II место – Мартина Афич зоз Руского Керестура III место – Тереза Будински, Екатарина Путник и Себастиян Надь зоз Руского Керестура, и Анастасия Чордаш, Марияна Мали и Микола Салонтаї зоз Коцура Шести класи II место – Александра Русковски, Антония Монар и Йована Ноґавица зоз Руского Керестура III место – Марко Недич и Александар Горняк зоз Коцура, Тимеа Будински зоз Руского Керестура, и Ивана Цап и Тамара Тиркайла зоз Дюрдьова. Седми класи II место – Светлана Балїцки и Дорис Бучко зоз Руского Керестура, и Лидия Горняк зоз Дюрдьова III место – Тадей Малацко и Дамир Рац зоз Руского Керестура, Татяна Буила и Настася Сакач зоз Коцура, и Кристина Горняк зоз Дюрдьова

Осми класи I место – Татяна Ґайдош зоз Коцура II место – Кристина Чижмар и Александар Планкош зоз Руского Керестура III место – Лидия Вереш зоз Дюрдьова, Весна Боднар, Ясмина Фейса и Наташа Ґайдош зоз Коцура, и Жоржина Баран зоз Руского Керестура.

Виборна настава

Пияти класи I место – Лара Петкович зоз Нового Саду и Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци II место – Сара Мармила зоз Кули и Александар Мученски зоз Вербасу III место – Ана Петкович зоз Нового Саду Шести класи I место – Ана Медєши зоз Вербасу II место – Петро Медєши зоз Вербасу III место – Тамара Арваи зоз Крущичу, Дарко Бучко и Мирослав Надь зоз Бачинцох и Урош Славчев зоз Бачкей Тополї Седми класи I место – Елеонора Грубеня зоз Нового Саду II место – Владимир Венчельовски зоз Ветернику Осми класи II место – Ивона Бодвански зоз Нового Саду III место – Ивана Чордаш и Микола Грубеня зоз Нового Саду, Даяна Василькович зоз Кули и Инес Шайтош зоз Бачкей Тополї М. Р.

УСПИХИ НА ЗОНСКЕЙ СМОТРИ РЕЦИТАТОРОХ На Зонскей смотри рецитаторох хтора отримана 23. и 24.

марца у Бачу, у трох катеґорийох по возростох, по руски рецитовали аж тринацецеро нашо школяре. У младшим возросту на Покраїнску смотру ше пласовали Милица Мигальовски и Валентина Салаг зоз Дюрдьова, а у штреднїм Желько Виславски и Андрей Надь зоз Руского Керестура, Марко Недич зоз Коцура и Катарина Гарди зоз Дюрдьова. У тей катеґориї ше змагала и Ана Медєшова зоз Вербасу. Покраїнска смотра будзе отримана у Сечню. Наздаваме ше же нашо успишни рецитаторе и на тим змаганю посцигню одлични резултати. М. Р.

18

– А єст го? – инсистує дїдов унук. – Єст, дїду, конєц швета?

– Єст – одвитує нагло дїдо. И як кед би сцел ище баржей и себе прешвечиц до вигвареного, ище наглєйше додава: – Єст, єст...

– А дзе є, дїду?

– Вшадзи. Вшадзи, мой сину, дзе вибухнє война. Гей, война то конєц швета!

И як кед би виповед найзначнєйшу ствар у своїм живоце, дїдо здовольно глїбоко уцагує дим и шацує упитно як унук реаґує на його мудросц.

– Треба мац розум, сину. Треба мац розум... Унук нє знал прецо праве теди треба мац розум, алє го мал и без дїдових словох Кед дїда нє було дома, випендрал ше и на брадло, и на верх шопи, и черепово кантички ошедлал на закрицу, звискуюци же праве тераз путує аж на конєц швета. Алє найлєпше було теди кед баба Ганя була сиґурна же ше дїдо нє враци з поля до самого вечара. Теди унук мал у своїх рукох и шпуляр, и мотовидло, и кожелєц, котри за хвильку поставали и митралєзи, и дзела и тенки. Аж и древене корито зачас поставало торпедни чамец на океанє за посконовим плотом. И яки би ище дїдо сцел видзиц конєц швета! Кого вон сце страшиц з войну кед, ниа, його унук з найсучаснєйшим наоружаньом шмело бранї тот прекрасни рай за посконовим плотом. Раз дїдо пре мнє гуторел баби Ганї прикре слово и вона вечар длуго шедзела на секу и гласкала мою вилєзнуту главу. Того вечара при младим мешачку видзел сом єй стари орошени очи. Чекаюци дзивку же би пришла по свойого сина, притулєла ме моцно ґу себе и з часу на час стресла ше як кед би ю жима била.

– Бабо, прецо плачеце? – одчаял сом ше опитац кед сом почувствовал же дзешка глїбоко у себе гартуши свой смуток.

– Нє плаче баба, сину. Нє плаче...

– Плачеце, плачеце, бабо. Чом? Вадзел ше дїдо з вами?

– Нє, сину. Дїдо добри. Добри як и ти, Петре.

Знал сом, баба шептала през осушени ґамби якуш молитву. Модлєла ше, а мнє спреведала. До чого лєм верела того вечара добра, предобра баба Ганя? Вец, аж дома, чул сом як мац приповеда оцови же дїдо барз хори и же нєодлуга будзе мушиц пойсц дзешка далєко, на нєжадану драгу. Подслухал сом.

– А, мамо, кеди же вецка увидзим дїда?

– Док придзе конєц швета – одвитовала вона. Ей, лєм кед би мац знала цо за дїда конєц швета, нїґда би до таких стретнуцох нє верела. И тей ноци сом длуго нє могол заспац. Шнїл сом як з дїдом Данилом у бабовим корице, веслаюци з лопату з котру дїдо закривал з блатом конопни лавки, плїваме през якиш вельки запор коло конопових лавкох, гет далєко, аж по широку зоз жовтим руменцом прекриту Швиньску пажицу. Над нами гурча авиони, штреляю за хрибтом дзела, а ми шмело чуваме нашу желєну заграду. И, накадзи сом ше пребудзел, бежал сом на други конєц валала, гет аж ґу тому милому обисцу при долїни же бим цо скорей видзел шмелого, баюсатого, нахмуреного дїда Данила и наш зачувани седми рай.

7

РАДЕ ОБРЕНОВИЧ

ЦЕПЛА ЯР

У зоолоґийней

загради була нєзвичайна розгварка: – Слону, маш ти ципели? – опитал ше якиш хлапец слонови.

– Мам.

– А дзе су, кед их маш?

– На ногох.

– Франтуєш.

– Озбильно ци гварим. Дотхнї мойо ноги. Гайде, шлєбодно их дотхнї. Га? Тварди, агей.

– Гей, тварди. Лєм – хлапец ше нє дал збунїц.

– Цо – лєм? Ище ми нє вериш? Пробуй ме подрапац!

– Нє сцем. Будзе це болїц.

– Мнє? Нє сплєтай ше! Яки би я бул слон кед би ме заболєло вше кед ше подрапем. Хлапец бояжлїво подрапал слонову ногу.

– И? Права скора, га? – слон ше правел важни.

– Гей – розположел ше злєкнути хлапец.

– Ниа, видзиш, я мам ципели и то од першей хвильки живота. Поправдзе, тоти мойо ципели анї нє ципели, алє чижми. Як я роснул, так росли и мойо чижми.

– Слону, алє чижми нє рошню.

– Спреведаш ше. Слоновски чижми од вик-вика рошню.

– Алє тото на твоїх ногох то нє чижми... Гоч цо мервиш. Ти за тварду скору гвариш же то чижми!

– А цо би ти сцел? Же бим прейґ тих обувал ище и даяки ушити, купени чижми? Глупосци. Шицки чижми хтори бим обул, розпадли би ше после перших моїх слоновских крочайох – нагнївал ше слон.

– Правда – потвердзел збунєни шапутрак.

– Прето ми природа подаровала чижми хтори ше зросли з моїма ногами. Тераз ми вериш?

– Ага – нє барз прешвечлїво прежубротал хлапец. Слон направел даскельо малки крочаї (кед тота сурласта животиня вообще и може направиц малки крочаї). Вец станул.

– Цо гвариш, швеча ми тоти мойо чижемки? Хлапец лєм злєгнул з плєцами, а вец прежубротал: – Пих, праве слоновске роздумованє... Преложела М. Р.

8

Vladko Vislavski, III, Novi Sad

У ЛЄШЕ Хлапец Иван барз любел грац на буґнох. Же би нє за-

вадзал мацери и оцови, часто одходзел грац до лєса. Раз, док там грал, одразу ше зацмело и нєсподзивано почало гирмиц и блїскац. Од страху же змокнє, почал глєдац склонїско. Бул прешвечени же нєпогода швидко прейдзе. И, наисце, нєодлуга зашвицело слунко, а на Ивановей твари ше зявел радосни ошмих. Лєгко нашол драгу и сцигол дому ґу родичом. Анастасия Пляскач, II, Нови Сад

ЗОРИЦА БАЇН ДЮКАНОВИЧ

РОЗШАТА ПИСНЯ У бироу за страцени ствари можеш найсц вельо амрели, громаду куфри и койчого, даєден слункобран подзиравени, цо там кучи од лєта лоньского. У бироу за страцени ствари можеш найсц лїви рукавици таркасти шарканї бависко красне, лєм моя мац нєшка страцела дзецко власне.

Aleksej Maka<, VII, Kocur

ВЕСЕЛА ХМАРКА Була раз єдна весела хмарка. Плївала по нєбе. Шицки

людзе, кед ю видзели, були весели. Лєм єден чловек нїяк нє могол буц весели. И людзе направели план же би и тот чловек постал таки весели як тота хмарка. Одредзели єден дзень же би бул Дзень вешеля. Кед тот чловек дознал же то Дзень вешеля, зрадовал ше и почал ше вешелїц. И од теди тот чловек вше бул весели, таки як и шицки людзе цо ше припатрали на веселу хмарку. Олександр Пап, III Львов, Україна

Пришла цепла яр. Птички ше з югу врацаю и весело єй шпиваю. Квице розквита, а ґовля на коминє шицких нас вита. Цепла яр красна, прибрана, весела и нашмеяна.

Катарина Кулич, II, Коцур

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Живот у прешлосци бул чежки. О тим

ми приповедала моя баба Мелана. Дакеди у фамелийох було и по осмеро, та и дзешецеро дзеци, а нєшка лєм по двойо, а ридко тройо або штверо дзеци. До школи нє ходзели шицки, алє лєм даєдно, часто лєм наймладше. Школяре до школи ношели древену таблїчку, крейду и шпунджию. Хто нє слухал учителя, бул покарани. Било ше з палїчку, цагало за уха, за зулуфи, а кара за школярох було и клєчанє на кукурици. Дакеди ше дзеци знали красше бавиц як ми нєшка. Правели паридї, губаби, бабки и рендани лабди. Дзивчата шили бабком шмати з рендочкох. Алє, нє вше було досц часу за бавенє, бо дзеци мушели помагац родичом. Чували дробизґ, кармели и напавали статок. Дзивки и леґинє вечарами ходзели на прадки. Там предли, вишивали, штрикали и геклали, а леґинє ше картали и грали на рижних музичних инструментох. Давно у валалох нє було струї. Хижи ше ошвицовало зоз витрионовима лампами, лампашами и швичками. До варошу людзе ходзели на бициґлох лєбо на кочу, бо автобуси теди нє було. Правда же тераз єст вельо рижни пренаходки хтори нам олєгчую живот, алє людзе ше дакеди знали баржей дружиц, а дзеци ше знали красше бавиц и без компютерох. Мария Барна, V Дюрдьов

17

ҐОРАН НОВАКОВ

МОЯ ТОВАРИШКА

Отворела блиха

Мам

вельо товаришки, алє зоз Александру препровадзуєм найвецей часу. Шедзиме вєдно у школскей лавки. Александра ма кафово очи и бляди кафово власи. Досц є висока. Кед цепло, люби буц у кратких панталонкох и краткей маїци. Часто ше вєдно бавиме и ходзиме до библиотеки. Помагаме єдна другей. Вона ми права товаришка. Леонела Цифрич, III, Руски Керестур

Matiy [eremet, II, [id

КЕД БИМ БУЛ НАСТАВНЇК Школа мац знаня, та хто ше нє будзе учиц, нє

будзе успишни у живоце. Наставнїки знанє преноша на своїх школярох, а школяре го прилапюю и преноша далєй. По моїм думаню, наставнїк математики ма барз вельку одвичательносц, бо учи дзеци раховац, а без рахованя ше у живоце чежко знаходзиц. Любел бим робиц тоту роботу. На годзинох бим вимагал дисциплину, бо без нєй чежко тримац наставу. Ґрадиво бим преподавал през реални ситуациї, а кед би дакому нє було ясне, толковал бим му покля би нє зрозумел. Кед би дахто нє слухал, поволал бим го ґу табли най ришує задатки, а кед би нє знал, достал би єдинку. На контролним бим нє дошлєбодзовал преписо-

вац з паперикох. За битку на годзини посилал бим школярох ґу психолоґови. Зоз своїма школярами бим часто бешедовал о красним справованю и о проблемох хтори маю у школи. Вимагал бим медзисобне почитованє, слуханє наставнїкох и нєускакованє другим до слова. За нєпочитованє тих правилох школярови би шлїдзела кара. За викенд бим нє задавал домашнї задатки, же би ше школяре могли одпочинуц од ученя. Нїґда бим нє правел розлики медзи школярами и оценьовал бим лєм труд и указане знанє. Так би я робел кед бим бул наставнїк, а гевтим хтори виберу тото занїманє, щиро жадам же би ше им виполнєло. Петро Хромиш, VII, Дюрдьов

РОДИЧИ МЕ УЧА РОБИЦ Мойо родичи маю барз интересантни роботи. У велїм им и я можем помагац, бо робя дома. Оцец месар. Коло нашей хижи ма вельку роботню зоз пейцома просториями. Я мам свой специялни ножик зоз хторим раз-два нарежем дробни фалатки меса. Оцец ше барз люби вожиц на моторки, та кед закончи роботу у хторей му помагам, и вола ме най ше вєдно повожиме. Мац гнєце галушочки и предава их. Обисце нам вше пахнє на швиже цесто. У предаваню єй и я помагам. Обуєм ролери, вежнєм шкатулу з галушочками и лєцим, поодношим там дзе поручене. Скоро вшадзи достанєм и бомбону. Моя мац люби и вишивац, штрикац и шиц. Кажди дзень найдзе дакус часу, та вишива ґоблени. Раз ми виштрикала барз красни триков, а за маскенбал ми ушила костим Червеней Шапочки. Облаки у хижох нам украшую фиронґи хтори мац нашила. Вона нє приповеда вельо, алє шицко пове кед ме нїжно погласка зоз своїма златнима руками. Милица Юришич, IV, Кула

16

Nikoleta ^orda{, II, Kocur

аґенцию „Турс”, нашла водзачох, одредзела курс, купела и таблу най ше нє виплєта, написала з крейду „Зоз блиху до швета”. Ту прибегла такой єдна буба-рус: – Пребачце, модлїм вас кеди руша БУС? З тим питаньом блиха була збунєна дакус: – Жаль ми, алє нєт автобус, нас превожи – пес! Прешпивала М. Римар

БОЖИДАР ПЕШЕВ

Д

ПРИПОВЕДКА О БОЖЕЙ КАТИЧКИ

акеди божа катичка була мали, чарни хробачок хтори цицал сладки нектар як и велї други хробачки, односно буби. Лєцела од квета до квета, радовала ше слунку, уживала у раншей роси у хторей ше умивала и хтору смачнє хлїпала. Заш лєм, од шицкого квеца найволєла червену ружу, хтора росла на концу пажици. Накадзи швитло, божа катичка лєцела ґу ружи дакус ше набешедовац и поумивац ше з росу на єй лїсточкох, а аж вец злєтовала на друге квеце. Так, з часом, вони два постали добри товаришки. Божа катичка чисцела ружу и ушорйовала єй лїсца, а ружа єй понукала свой сладки, пахняци сок зоз шицких квиткох, окрем з єдного, того найвекшого, на верх черяка. Божа катичка ше нїґда нє питала ружи чом тот квет окремни, обаваюци ше же ше ружа увредзи. З другого боку, було тельо нектару у других квиткох, же анї дзешатину од того нє могла попиц. Заш лєм, дакеди ю ґуцкала любопитлївосц чого єст у тей ружи. Вони два кажди дзень бешедовали о велїх стварох и так препровадзовали приємни хвильки. Божа катичка ружи приповедала о шицким цо чула лєбо дожила. А ружа приповедала о квецу, о пахох, о нектару, алє и о своїх жаданьох, наздаваньох, радосцох и смуткох. Так преходзели днї у мире и без векших возбудзеньох, аж по гевто рано, кед ше чул боляци йойк злєкнутей ружи. Божа катичка, хтора бивала нєдалєко отамаль, скочела ище поспана, та рушела ґу своєй товаришки.

– Цо ше случело? – питала ше.

– Нападли ме уши. Поєдза ме – поносовала ше ружа.

– Помогнєм ци! – скричала божа катичка и злєцела на ружово лїсце.

– Меркуй, вони опасни! – опомла ю ружа.

– Нє старай ше, будзем мерковац! – одвитовала божа катичка. Алє, тото лєгчейше було повесц як витвориц. Божа катичка нє була порихтана, а анї нє схопна у битки з опаснима рошлїнскима ушами. Нє мала зоз чим нападац анї зоз чим ше бранїц, та ю у хвильки закрили опасни дробенки нєприятелє.

– Прилєц ґу велькому квитку на верху и стань под нього! – скричала ружа. Божа катичка ю послухала. Удало ше єй злєциц и отресц даскельо уши зоз себе, алє вельо остали. Квет ше швидко отворел вилїваюци червени нектар хтори у истей хвильки закрил божу катичку. Швидко ше сушел и правел тварду, червену бланку. Лєм на местох дзе ше уши затримали, остали точки, бо их червени нектар нє закрил. Уши такой загинули и поодпадовали охабяюци чарни шлїди на твардих криделкох божей катички. Божа катичка була така нєсподзивана зоз ружовим поступком, же аж отворела уста, а до нїх ше злял чаривни нектар и створел моцне зубадло зоз хторим божа катичка надвладала своїх нєприятельох. Так виратовала и ружу и себе. Од теди божа катичка вецей нє глєда сладки сок, алє ше карми зоз рошлїнскима ушами. Так постала чувар и защитнїк квеца. Преложела А. Р.

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

ПАСХА – ШВЕТО НАД ШВЕТАМИ

Н

єприятелє забили Исуса Христа – Божого Сина. Розопяли го на криж. Бул то хмарни и смутни дзень. Приятелє зняли мертве Исусово цело зоз крижа, закруцели го до билого платна и положели до гроба. Алє, о три днї Исус воскреснул. Вон моцнєйши од шмерци, прето нас може спашиц од наших грихох. То радосна, найрадоснєйша вистка. Його воскресенє централна подїя у историї чловечества. Велька ноц, односно Пасха, найвекше християнске швето. Швето над шветами! Исус бул свойому Нєбесному Оцови послухни до шмерци. Прилапел и розпинанє на криж же би одкупел грихи цалого чловечества. Тота Його жертва мала безгранїчну вредносц за шицких нас, бо зме виратовани од вичней шмерци. Отворел нам нєбо и заслужел нам шицки ласки Божо. Прето Воскресенє Христово славиме як найрадоснєйшу подїю, як швето кед дзелїме радосц и кед чекаме радосц.

ДУХОВНИ ДУМКИ • Кед нам Бог посила радосц, будзме му подзековни же нам дава почувствовац свойо шерцо; кед нам посила спокуси, тиж му будзме подзековни же нас вибрал за свой боль.

• Жиц нє значи лєм єсц, пиц и спац; жиц значи любиц, дїйствовац и зарйовац.

• Любиц, вериц и наздавац ше, то слупи живота.

ВИБРАНИ НОВИ ПАПА

Перши верховни поглавар Церкви, видлїви намиснїк Исуса, бул святи Петро. Вон бул владика у Риме и пастир (управнїк) шицких вирних и владикох на швеце. Кажди римски владика нашлїднїк св. Петра. Воламе го Папа або Святи Отец. Од 13. марца 2013. року Церква ма нового Папу Франциска. По тераз Хорхе Марио Берґольо бул надвладика у Буенос Аиресу (Арґентина), а од 19. марца, кед на велькей Служби Божей хтору служели даскельо стотки кардинали, надвладикове, владикове и вецей як тисяч священїки, на Площи св. Петра у Риме превжал Петрову службу папа Франциско, 226. папа – верховни поглавар Христовей Церкви.

10

ДЗЕНЬ ХТОРИ НЇҐДА НЄ ЗАБУДЗЕМ Нїґда нє забудзем дзень кед зме були на екскурзиї. Барз добре сом го запаметал. Дзень пред одходом сом бул барз возбудзени. Куповал сом себе лакотки за путованє. Зоз Коцура зме рушели рано на седем годзин. Шицки у автобусу були барз нєсцерпезлїви. Перше зме ше застановели у манастире Гопово. Дознали зме вельо интересантного о тим манастире. Отамаль зме пошли на Обедску бару. Видзели зме барз рижнородни рошлїнски и животиньски швет. Потим зме пошли до Музею у Сримскей Митровици. Длуго зме опатрали виложени стари предмети зоз далєкей прешлосци. Бул там камени пенєж, вшелїяки судзини, алати, а видзели зме и гробнїци – крипти. Дому зме ше врацели вечар. Принєсли зме прекрасни упечатки. Тот дзень нїґда нє забудзем. Андрей Папуґа, VI, Kоцур

Mariy Gornyk, II, Dxrdqov

БOЖИ ГЛАС У НАС

КЕД ЗАДЖМУРИМ И КЕД ЗАШПИМ

У Библиї пише же перших людзох на зло, на грих нагварел якиш гад. Розуми ше же то нє бул прави, обични гад, алє гад хтори представя злодуха, Сотону, лукавого и злого як отровни гад. И ми нєшка за гамишного и злого чловека гуториме же є як отровни гад, та мушиме буц осторожни же би нас нє укушел. Сотона нагваря чловека же би нє слухал Бога цо добре, а цо зле, алє же би робел цо вон сам дума же хасновите. Тото значи же чловек хтори слуха злого духа нє жиє по закону любови, алє по закону себичносци. Кажди хто одруца любов, а прилапює себичносц, хто другого мержи, вихасновює, понїжує, здабе на злого духа – Сотону. Маме шлєбодну волю, та можеме сами виберац драгу по хторей будземе исц: чи тамаль кадзи нас будзе водзиц глас совисци – Божи глас у нас, чи тамаль кадзи нас одведзе диявол. Так як дзецко слуха свою мацер, бо му вона жада лєм добре, так християн слуха Божи глас у души, бо го вон чува од спокусох и грихох.

Кед заджмурим очи и кед зашпим, пу-

туєм до чаривного швета мриї дзе ше случую красни подїї. Бул красни слунечни дзень. Вишол сом з пайташами на пажицу бавиц ше. Кед зме ше набавели, рушели зме дому. Одразу почал рошиц дробни диждж, а потим ше на нєбе зявела дуга. Була нєзвичайна. Указовал сом пайташом дугу, Wlena Ivan, IV, Savino Selo алє ю вони нє видзели. Почухал сом очи же бим ше прешвечел же добре видзим тоти прекрасни фарби, престарти на велькей часци нєба. По дуги ше спущовала русалка. ЗиДома маме вельки двор, а у нїм красну заградку. шла и дала ми стриберни динарчок за щесце. Гварела же кед го будзем ношиц зоз собу, нє По дворе вше бега пес и мачка, а маме и заяци и будзе ше ми случовац нїч нєприємне и жалокури. Хладок им правя и украшую двор вельо дресне. Знова сом почухал очи же бим ище яснєйва. Там и чардак и наскладани цегли. ше видзел и дугу и русалку. На яр, кед оцеплї, виношиме вонка стол, та там У тей хвильки шицко щезло: и дуга, и рувечарами часто шедзиме и приповедаме. Дакеди салка и стрибернїк. ше брат и я на дворе фодбалуєме, а там ше любим Лєжал сом на своєй посцелї и похопел сом бавиц зоз псом и мачку. Руцам лабду, а вони ше же шицко тото бул лєм красни сон. змагаю хторе перше добегнє ґу нєй. Пачи ше ми наш двор, бо є вельки и ушорени. Александар Копчански, VI

У НАШИМ ДВОРЕ

Рената Орос, III, Руски Керестур

Нови Сад

15

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ Mihajlo Kova~, 6 roki, Novi Sad Ysmina Mudri, 6 roki, Dxrdqov

ЯР

Яр ци понука

Gelenka Novta, 6 roki Ruski Kerestur

пажицу желєну най будзе твой швет. Оку понука шнїг розпущени, а пчолки вредней медови квет. Яр приведзе птици з юга и брамушки до заградки, бависка по вонку и офарбени латки.

Filip

Seman Ruski , 7 roki Kerest ur

ri ]lo

14

t yn [

ran

}ar

ro , 6,5

ki,

Rus

er ki K

est

ur

David ^orda{, 6 roki Ruski Kerestur

11

ВЕЛЕМИР КОНТРА

Н

єдалєко од нас преходзи гайзибанска драга. Уж роками є нє у функциї. Кед ше ми Антоний питал чом драга нє роби, одвитовал сом му же ше похорела.

– Дїду, я тото мушим видзиц – гварел одлучно. Рушели зме. Преходзели зме по улїчкох и припатрали ше на вшелїяки древа. Зоз каждого древа хторе ше му пачело, одорвал сом Антонийови по єдно лїсце, же би запаметал хторе хторому стеблу припада. Одразу з єдного двора вибегнул опрез нас зли когут. Почал нас нападац.

– Видзиш, анї єдна авантура нє може прейсц без даякей опасносци – гварел сом Антонийови. Виратовали зме ше од когута и предлужели зме далєй. На виходу з тей улїци, спрам Коцура, находзи ше хора гайзибанска драга. Скрива ю висока густа трава. Околїско запущене. Там дзе ше закончує асфалтна драга, а предлужує ше дильов до поля, лєм дакус було видно шини, заруцани зоз глїну и дробним каменчом.

– Дзе ту гайзибанска драга? – пита ше Антоний. Указал сом му тот кратки фалаток драги по хторей дараз преходзели гайзибани.

– Док я вирошнєм, вилїчим хору драгу – гвари хлапец.

– Док ти вирошнєш, лєм розкажеш другим людзом най ю вилїча, и вони це послухаю – поцешел сом го.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

БУДЗМЕ ПОЗИТИВНИ Хлапец шумни, подстригани, вичесани, вше прибрани.

Гевтот други барз лєнїви, здути, гербни, вше звадлїви.

Зна поздравкац, вон „узрети”, позитивни ма прикмети.

Кед ше озвеш, вон ше збури, на каждого вше ше хмури. Та роздумай кадзи рушиш, и то, боме, такой мушиш! Же чи будзеш позитивни, чи волїш буц неґативни.

ЯКИМ ОЛЕЯР

ФОДБАЛЕРЕ Широка пажичка, желєна травичка; осем хлапчики и штири колїки. Єден на ґолу, а троме у фору, копаю тоту надуту скору. Цале пополаднє бегали, копали, ґоли давали – били пенали.

12

13

ВЕЛЕМИР КОНТРА

Н

єдалєко од нас преходзи гайзибанска драга. Уж роками є нє у функциї. Кед ше ми Антоний питал чом драга нє роби, одвитовал сом му же ше похорела.

– Дїду, я тото мушим видзиц – гварел одлучно. Рушели зме. Преходзели зме по улїчкох и припатрали ше на вшелїяки древа. Зоз каждого древа хторе ше му пачело, одорвал сом Антонийови по єдно лїсце, же би запаметал хторе хторому стеблу припада. Одразу з єдного двора вибегнул опрез нас зли когут. Почал нас нападац.

– Видзиш, анї єдна авантура нє може прейсц без даякей опасносци – гварел сом Антонийови. Виратовали зме ше од когута и предлужели зме далєй. На виходу з тей улїци, спрам Коцура, находзи ше хора гайзибанска драга. Скрива ю висока густа трава. Околїско запущене. Там дзе ше закончує асфалтна драга, а предлужує ше дильов до поля, лєм дакус було видно шини, заруцани зоз глїну и дробним каменчом.

– Дзе ту гайзибанска драга? – пита ше Антоний. Указал сом му тот кратки фалаток драги по хторей дараз преходзели гайзибани.

– Док я вирошнєм, вилїчим хору драгу – гвари хлапец.

– Док ти вирошнєш, лєм розкажеш другим людзом най ю вилїча, и вони це послухаю – поцешел сом го.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

БУДЗМЕ ПОЗИТИВНИ Хлапец шумни, подстригани, вичесани, вше прибрани.

Гевтот други барз лєнїви, здути, гербни, вше звадлїви.

Зна поздравкац, вон „узрети”, позитивни ма прикмети.

Кед ше озвеш, вон ше збури, на каждого вше ше хмури. Та роздумай кадзи рушиш, и то, боме, такой мушиш! Же чи будзеш позитивни, чи волїш буц неґативни.

ЯКИМ ОЛЕЯР

ФОДБАЛЕРЕ Широка пажичка, желєна травичка; осем хлапчики и штири колїки. Єден на ґолу, а троме у фору, копаю тоту надуту скору. Цале пополаднє бегали, копали, ґоли давали – били пенали.

12

13

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ Mihajlo Kova~, 6 roki, Novi Sad Ysmina Mudri, 6 roki, Dxrdqov

ЯР

Яр ци понука

Gelenka Novta, 6 roki Ruski Kerestur

пажицу желєну най будзе твой швет. Оку понука шнїг розпущени, а пчолки вредней медови квет. Яр приведзе птици з юга и брамушки до заградки, бависка по вонку и офарбени латки.

Filip

Seman Ruski , 7 roki Kerest ur

ri ]lo

14

t yn [

ran

}ar

ro , 6,5

ki,

Rus

er ki K

est

ur

David ^orda{, 6 roki Ruski Kerestur

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

ПАСХА – ШВЕТО НАД ШВЕТАМИ

Н

єприятелє забили Исуса Христа – Божого Сина. Розопяли го на криж. Бул то хмарни и смутни дзень. Приятелє зняли мертве Исусово цело зоз крижа, закруцели го до билого платна и положели до гроба. Алє, о три днї Исус воскреснул. Вон моцнєйши од шмерци, прето нас може спашиц од наших грихох. То радосна, найрадоснєйша вистка. Його воскресенє централна подїя у историї чловечества. Велька ноц, односно Пасха, найвекше християнске швето. Швето над шветами! Исус бул свойому Нєбесному Оцови послухни до шмерци. Прилапел и розпинанє на криж же би одкупел грихи цалого чловечества. Тота Його жертва мала безгранїчну вредносц за шицких нас, бо зме виратовани од вичней шмерци. Отворел нам нєбо и заслужел нам шицки ласки Божо. Прето Воскресенє Христово славиме як найрадоснєйшу подїю, як швето кед дзелїме радосц и кед чекаме радосц.

ДУХОВНИ ДУМКИ • Кед нам Бог посила радосц, будзме му подзековни же нам дава почувствовац свойо шерцо; кед нам посила спокуси, тиж му будзме подзековни же нас вибрал за свой боль.

• Жиц нє значи лєм єсц, пиц и спац; жиц значи любиц, дїйствовац и зарйовац.

• Любиц, вериц и наздавац ше, то слупи живота.

ВИБРАНИ НОВИ ПАПА

Перши верховни поглавар Церкви, видлїви намиснїк Исуса, бул святи Петро. Вон бул владика у Риме и пастир (управнїк) шицких вирних и владикох на швеце. Кажди римски владика нашлїднїк св. Петра. Воламе го Папа або Святи Отец. Од 13. марца 2013. року Церква ма нового Папу Франциска. По тераз Хорхе Марио Берґольо бул надвладика у Буенос Аиресу (Арґентина), а од 19. марца, кед на велькей Служби Божей хтору служели даскельо стотки кардинали, надвладикове, владикове и вецей як тисяч священїки, на Площи св. Петра у Риме превжал Петрову службу папа Франциско, 226. папа – верховни поглавар Христовей Церкви.

10

ДЗЕНЬ ХТОРИ НЇҐДА НЄ ЗАБУДЗЕМ Нїґда нє забудзем дзень кед зме були на екскурзиї. Барз добре сом го запаметал. Дзень пред одходом сом бул барз возбудзени. Куповал сом себе лакотки за путованє. Зоз Коцура зме рушели рано на седем годзин. Шицки у автобусу були барз нєсцерпезлїви. Перше зме ше застановели у манастире Гопово. Дознали зме вельо интересантного о тим манастире. Отамаль зме пошли на Обедску бару. Видзели зме барз рижнородни рошлїнски и животиньски швет. Потим зме пошли до Музею у Сримскей Митровици. Длуго зме опатрали виложени стари предмети зоз далєкей прешлосци. Бул там камени пенєж, вшелїяки судзини, алати, а видзели зме и гробнїци – крипти. Дому зме ше врацели вечар. Принєсли зме прекрасни упечатки. Тот дзень нїґда нє забудзем. Андрей Папуґа, VI, Kоцур

Mariy Gornyk, II, Dxrdqov

БOЖИ ГЛАС У НАС

КЕД ЗАДЖМУРИМ И КЕД ЗАШПИМ

У Библиї пише же перших людзох на зло, на грих нагварел якиш гад. Розуми ше же то нє бул прави, обични гад, алє гад хтори представя злодуха, Сотону, лукавого и злого як отровни гад. И ми нєшка за гамишного и злого чловека гуториме же є як отровни гад, та мушиме буц осторожни же би нас нє укушел. Сотона нагваря чловека же би нє слухал Бога цо добре, а цо зле, алє же би робел цо вон сам дума же хасновите. Тото значи же чловек хтори слуха злого духа нє жиє по закону любови, алє по закону себичносци. Кажди хто одруца любов, а прилапює себичносц, хто другого мержи, вихасновює, понїжує, здабе на злого духа – Сотону. Маме шлєбодну волю, та можеме сами виберац драгу по хторей будземе исц: чи тамаль кадзи нас будзе водзиц глас совисци – Божи глас у нас, чи тамаль кадзи нас одведзе диявол. Так як дзецко слуха свою мацер, бо му вона жада лєм добре, так християн слуха Божи глас у души, бо го вон чува од спокусох и грихох.

Кед заджмурим очи и кед зашпим, пу-

туєм до чаривного швета мриї дзе ше случую красни подїї. Бул красни слунечни дзень. Вишол сом з пайташами на пажицу бавиц ше. Кед зме ше набавели, рушели зме дому. Одразу почал рошиц дробни диждж, а потим ше на нєбе зявела дуга. Була нєзвичайна. Указовал сом пайташом дугу, Wlena Ivan, IV, Savino Selo алє ю вони нє видзели. Почухал сом очи же бим ше прешвечел же добре видзим тоти прекрасни фарби, престарти на велькей часци нєба. По дуги ше спущовала русалка. ЗиДома маме вельки двор, а у нїм красну заградку. шла и дала ми стриберни динарчок за щесце. Гварела же кед го будзем ношиц зоз собу, нє По дворе вше бега пес и мачка, а маме и заяци и будзе ше ми случовац нїч нєприємне и жалокури. Хладок им правя и украшую двор вельо дресне. Знова сом почухал очи же бим ище яснєйва. Там и чардак и наскладани цегли. ше видзел и дугу и русалку. На яр, кед оцеплї, виношиме вонка стол, та там У тей хвильки шицко щезло: и дуга, и рувечарами часто шедзиме и приповедаме. Дакеди салка и стрибернїк. ше брат и я на дворе фодбалуєме, а там ше любим Лєжал сом на своєй посцелї и похопел сом бавиц зоз псом и мачку. Руцам лабду, а вони ше же шицко тото бул лєм красни сон. змагаю хторе перше добегнє ґу нєй. Пачи ше ми наш двор, бо є вельки и ушорени. Александар Копчански, VI

У НАШИМ ДВОРЕ

Рената Орос, III, Руски Керестур

Нови Сад

15

ҐОРАН НОВАКОВ

МОЯ ТОВАРИШКА

Отворела блиха

Мам

вельо товаришки, алє зоз Александру препровадзуєм найвецей часу. Шедзиме вєдно у школскей лавки. Александра ма кафово очи и бляди кафово власи. Досц є висока. Кед цепло, люби буц у кратких панталонкох и краткей маїци. Часто ше вєдно бавиме и ходзиме до библиотеки. Помагаме єдна другей. Вона ми права товаришка. Леонела Цифрич, III, Руски Керестур

Matiy [eremet, II, [id

КЕД БИМ БУЛ НАСТАВНЇК Школа мац знаня, та хто ше нє будзе учиц, нє

будзе успишни у живоце. Наставнїки знанє преноша на своїх школярох, а школяре го прилапюю и преноша далєй. По моїм думаню, наставнїк математики ма барз вельку одвичательносц, бо учи дзеци раховац, а без рахованя ше у живоце чежко знаходзиц. Любел бим робиц тоту роботу. На годзинох бим вимагал дисциплину, бо без нєй чежко тримац наставу. Ґрадиво бим преподавал през реални ситуациї, а кед би дакому нє було ясне, толковал бим му покля би нє зрозумел. Кед би дахто нє слухал, поволал бим го ґу табли най ришує задатки, а кед би нє знал, достал би єдинку. На контролним бим нє дошлєбодзовал преписо-

вац з паперикох. За битку на годзини посилал бим школярох ґу психолоґови. Зоз своїма школярами бим часто бешедовал о красним справованю и о проблемох хтори маю у школи. Вимагал бим медзисобне почитованє, слуханє наставнїкох и нєускакованє другим до слова. За нєпочитованє тих правилох школярови би шлїдзела кара. За викенд бим нє задавал домашнї задатки, же би ше школяре могли одпочинуц од ученя. Нїґда бим нє правел розлики медзи школярами и оценьовал бим лєм труд и указане знанє. Так би я робел кед бим бул наставнїк, а гевтим хтори виберу тото занїманє, щиро жадам же би ше им виполнєло. Петро Хромиш, VII, Дюрдьов

РОДИЧИ МЕ УЧА РОБИЦ Мойо родичи маю барз интересантни роботи. У велїм им и я можем помагац, бо робя дома. Оцец месар. Коло нашей хижи ма вельку роботню зоз пейцома просториями. Я мам свой специялни ножик зоз хторим раз-два нарежем дробни фалатки меса. Оцец ше барз люби вожиц на моторки, та кед закончи роботу у хторей му помагам, и вола ме най ше вєдно повожиме. Мац гнєце галушочки и предава их. Обисце нам вше пахнє на швиже цесто. У предаваню єй и я помагам. Обуєм ролери, вежнєм шкатулу з галушочками и лєцим, поодношим там дзе поручене. Скоро вшадзи достанєм и бомбону. Моя мац люби и вишивац, штрикац и шиц. Кажди дзень найдзе дакус часу, та вишива ґоблени. Раз ми виштрикала барз красни триков, а за маскенбал ми ушила костим Червеней Шапочки. Облаки у хижох нам украшую фиронґи хтори мац нашила. Вона нє приповеда вельо, алє шицко пове кед ме нїжно погласка зоз своїма златнима руками. Милица Юришич, IV, Кула

16

Nikoleta ^orda{, II, Kocur

аґенцию „Турс”, нашла водзачох, одредзела курс, купела и таблу най ше нє виплєта, написала з крейду „Зоз блиху до швета”. Ту прибегла такой єдна буба-рус: – Пребачце, модлїм вас кеди руша БУС? З тим питаньом блиха була збунєна дакус: – Жаль ми, алє нєт автобус, нас превожи – пес! Прешпивала М. Римар

БОЖИДАР ПЕШЕВ

Д

ПРИПОВЕДКА О БОЖЕЙ КАТИЧКИ

акеди божа катичка була мали, чарни хробачок хтори цицал сладки нектар як и велї други хробачки, односно буби. Лєцела од квета до квета, радовала ше слунку, уживала у раншей роси у хторей ше умивала и хтору смачнє хлїпала. Заш лєм, од шицкого квеца найволєла червену ружу, хтора росла на концу пажици. Накадзи швитло, божа катичка лєцела ґу ружи дакус ше набешедовац и поумивац ше з росу на єй лїсточкох, а аж вец злєтовала на друге квеце. Так, з часом, вони два постали добри товаришки. Божа катичка чисцела ружу и ушорйовала єй лїсца, а ружа єй понукала свой сладки, пахняци сок зоз шицких квиткох, окрем з єдного, того найвекшого, на верх черяка. Божа катичка ше нїґда нє питала ружи чом тот квет окремни, обаваюци ше же ше ружа увредзи. З другого боку, було тельо нектару у других квиткох, же анї дзешатину од того нє могла попиц. Заш лєм, дакеди ю ґуцкала любопитлївосц чого єст у тей ружи. Вони два кажди дзень бешедовали о велїх стварох и так препровадзовали приємни хвильки. Божа катичка ружи приповедала о шицким цо чула лєбо дожила. А ружа приповедала о квецу, о пахох, о нектару, алє и о своїх жаданьох, наздаваньох, радосцох и смуткох. Так преходзели днї у мире и без векших возбудзеньох, аж по гевто рано, кед ше чул боляци йойк злєкнутей ружи. Божа катичка, хтора бивала нєдалєко отамаль, скочела ище поспана, та рушела ґу своєй товаришки.

– Цо ше случело? – питала ше.

– Нападли ме уши. Поєдза ме – поносовала ше ружа.

– Помогнєм ци! – скричала божа катичка и злєцела на ружово лїсце.

– Меркуй, вони опасни! – опомла ю ружа.

– Нє старай ше, будзем мерковац! – одвитовала божа катичка. Алє, тото лєгчейше було повесц як витвориц. Божа катичка нє була порихтана, а анї нє схопна у битки з опаснима рошлїнскима ушами. Нє мала зоз чим нападац анї зоз чим ше бранїц, та ю у хвильки закрили опасни дробенки нєприятелє.

– Прилєц ґу велькому квитку на верху и стань под нього! – скричала ружа. Божа катичка ю послухала. Удало ше єй злєциц и отресц даскельо уши зоз себе, алє вельо остали. Квет ше швидко отворел вилїваюци червени нектар хтори у истей хвильки закрил божу катичку. Швидко ше сушел и правел тварду, червену бланку. Лєм на местох дзе ше уши затримали, остали точки, бо их червени нектар нє закрил. Уши такой загинули и поодпадовали охабяюци чарни шлїди на твардих криделкох божей катички. Божа катичка була така нєсподзивана зоз ружовим поступком, же аж отворела уста, а до нїх ше злял чаривни нектар и створел моцне зубадло зоз хторим божа катичка надвладала своїх нєприятельох. Так виратовала и ружу и себе. Од теди божа катичка вецей нє глєда сладки сок, алє ше карми зоз рошлїнскима ушами. Так постала чувар и защитнїк квеца. Преложела А. Р.

9

РАДЕ ОБРЕНОВИЧ

ЦЕПЛА ЯР

У зоолоґийней

загради була нєзвичайна розгварка: – Слону, маш ти ципели? – опитал ше якиш хлапец слонови.

– Мам.

– А дзе су, кед их маш?

– На ногох.

– Франтуєш.

– Озбильно ци гварим. Дотхнї мойо ноги. Гайде, шлєбодно их дотхнї. Га? Тварди, агей.

– Гей, тварди. Лєм – хлапец ше нє дал збунїц.

– Цо – лєм? Ище ми нє вериш? Пробуй ме подрапац!

– Нє сцем. Будзе це болїц.

– Мнє? Нє сплєтай ше! Яки би я бул слон кед би ме заболєло вше кед ше подрапем. Хлапец бояжлїво подрапал слонову ногу.

– И? Права скора, га? – слон ше правел важни.

– Гей – розположел ше злєкнути хлапец.

– Ниа, видзиш, я мам ципели и то од першей хвильки живота. Поправдзе, тоти мойо ципели анї нє ципели, алє чижми. Як я роснул, так росли и мойо чижми.

– Слону, алє чижми нє рошню.

– Спреведаш ше. Слоновски чижми од вик-вика рошню.

– Алє тото на твоїх ногох то нє чижми... Гоч цо мервиш. Ти за тварду скору гвариш же то чижми!

– А цо би ти сцел? Же бим прейґ тих обувал ище и даяки ушити, купени чижми? Глупосци. Шицки чижми хтори бим обул, розпадли би ше после перших моїх слоновских крочайох – нагнївал ше слон.

– Правда – потвердзел збунєни шапутрак.

– Прето ми природа подаровала чижми хтори ше зросли з моїма ногами. Тераз ми вериш?

– Ага – нє барз прешвечлїво прежубротал хлапец. Слон направел даскельо малки крочаї (кед тота сурласта животиня вообще и може направиц малки крочаї). Вец станул.

– Цо гвариш, швеча ми тоти мойо чижемки? Хлапец лєм злєгнул з плєцами, а вец прежубротал: – Пих, праве слоновске роздумованє... Преложела М. Р.

8

Vladko Vislavski, III, Novi Sad

У ЛЄШЕ Хлапец Иван барз любел грац на буґнох. Же би нє за-

вадзал мацери и оцови, часто одходзел грац до лєса. Раз, док там грал, одразу ше зацмело и нєсподзивано почало гирмиц и блїскац. Од страху же змокнє, почал глєдац склонїско. Бул прешвечени же нєпогода швидко прейдзе. И, наисце, нєодлуга зашвицело слунко, а на Ивановей твари ше зявел радосни ошмих. Лєгко нашол драгу и сцигол дому ґу родичом. Анастасия Пляскач, II, Нови Сад

ЗОРИЦА БАЇН ДЮКАНОВИЧ

РОЗШАТА ПИСНЯ У бироу за страцени ствари можеш найсц вельо амрели, громаду куфри и койчого, даєден слункобран подзиравени, цо там кучи од лєта лоньского. У бироу за страцени ствари можеш найсц лїви рукавици таркасти шарканї бависко красне, лєм моя мац нєшка страцела дзецко власне.

Aleksej Maka<, VII, Kocur

ВЕСЕЛА ХМАРКА Була раз єдна весела хмарка. Плївала по нєбе. Шицки

людзе, кед ю видзели, були весели. Лєм єден чловек нїяк нє могол буц весели. И людзе направели план же би и тот чловек постал таки весели як тота хмарка. Одредзели єден дзень же би бул Дзень вешеля. Кед тот чловек дознал же то Дзень вешеля, зрадовал ше и почал ше вешелїц. И од теди тот чловек вше бул весели, таки як и шицки людзе цо ше припатрали на веселу хмарку. Олександр Пап, III Львов, Україна

Пришла цепла яр. Птички ше з югу врацаю и весело єй шпиваю. Квице розквита, а ґовля на коминє шицких нас вита. Цепла яр красна, прибрана, весела и нашмеяна.

Катарина Кулич, II, Коцур

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Живот у прешлосци бул чежки. О тим

ми приповедала моя баба Мелана. Дакеди у фамелийох було и по осмеро, та и дзешецеро дзеци, а нєшка лєм по двойо, а ридко тройо або штверо дзеци. До школи нє ходзели шицки, алє лєм даєдно, часто лєм наймладше. Школяре до школи ношели древену таблїчку, крейду и шпунджию. Хто нє слухал учителя, бул покарани. Било ше з палїчку, цагало за уха, за зулуфи, а кара за школярох було и клєчанє на кукурици. Дакеди ше дзеци знали красше бавиц як ми нєшка. Правели паридї, губаби, бабки и рендани лабди. Дзивчата шили бабком шмати з рендочкох. Алє, нє вше було досц часу за бавенє, бо дзеци мушели помагац родичом. Чували дробизґ, кармели и напавали статок. Дзивки и леґинє вечарами ходзели на прадки. Там предли, вишивали, штрикали и геклали, а леґинє ше картали и грали на рижних музичних инструментох. Давно у валалох нє було струї. Хижи ше ошвицовало зоз витрионовима лампами, лампашами и швичками. До варошу людзе ходзели на бициґлох лєбо на кочу, бо автобуси теди нє було. Правда же тераз єст вельо рижни пренаходки хтори нам олєгчую живот, алє людзе ше дакеди знали баржей дружиц, а дзеци ше знали красше бавиц и без компютерох. Мария Барна, V Дюрдьов

17

Visti zoz {koloh... НА МЕДЗИРЕҐИОНАЛНИМ ЗМАГАНЮ У ЗНАНЮ РУСКОГО ЯЗИКА

Ш

НАГРАДЗЕНИ ВЕЛЬО ШКОЛЯРЕ

тварте Медзиреґионалне змаганє у знаню руского язика и язичней култури, хторе отримане 22. марца у Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре, участвовали 38 школяре висших класох зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, дзе ше порядна настава одвива по руски, и 23 школяре зоз школох дзе ше руски язик учи як виборни предмет. Кед закончене ришованє тестох, у Школи отворена вистава подобових роботох фамелиї Макайових, а потим у Доме култури шицки змагателє патрели дзецинску театралну представу „Три дзивки зоз пиньвици” у продукциї КПД ДОК. Школяре були добре порихтани за змаганє, та було и вельо перши, други и треци места. На преглашованю побиднїкох секретарка Дружтва за руски язик, литературу и културу, Ирина Папугова наградзеним подзелєла руски кнїжки, а шицки учашнїки змаганя и їх наставнїци достали припознаня.

Наградзени школяре – Порядна настава

Пияти класи II место – Мартина Афич зоз Руского Керестура III место – Тереза Будински, Екатарина Путник и Себастиян Надь зоз Руского Керестура, и Анастасия Чордаш, Марияна Мали и Микола Салонтаї зоз Коцура Шести класи II место – Александра Русковски, Антония Монар и Йована Ноґавица зоз Руского Керестура III место – Марко Недич и Александар Горняк зоз Коцура, Тимеа Будински зоз Руского Керестура, и Ивана Цап и Тамара Тиркайла зоз Дюрдьова. Седми класи II место – Светлана Балїцки и Дорис Бучко зоз Руского Керестура, и Лидия Горняк зоз Дюрдьова III место – Тадей Малацко и Дамир Рац зоз Руского Керестура, Татяна Буила и Настася Сакач зоз Коцура, и Кристина Горняк зоз Дюрдьова

Осми класи I место – Татяна Ґайдош зоз Коцура II место – Кристина Чижмар и Александар Планкош зоз Руского Керестура III место – Лидия Вереш зоз Дюрдьова, Весна Боднар, Ясмина Фейса и Наташа Ґайдош зоз Коцура, и Жоржина Баран зоз Руского Керестура.

Виборна настава

Пияти класи I место – Лара Петкович зоз Нового Саду и Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци II место – Сара Мармила зоз Кули и Александар Мученски зоз Вербасу III место – Ана Петкович зоз Нового Саду Шести класи I место – Ана Медєши зоз Вербасу II место – Петро Медєши зоз Вербасу III место – Тамара Арваи зоз Крущичу, Дарко Бучко и Мирослав Надь зоз Бачинцох и Урош Славчев зоз Бачкей Тополї Седми класи I место – Елеонора Грубеня зоз Нового Саду II место – Владимир Венчельовски зоз Ветернику Осми класи II место – Ивона Бодвански зоз Нового Саду III место – Ивана Чордаш и Микола Грубеня зоз Нового Саду, Даяна Василькович зоз Кули и Инес Шайтош зоз Бачкей Тополї М. Р.

УСПИХИ НА ЗОНСКЕЙ СМОТРИ РЕЦИТАТОРОХ На Зонскей смотри рецитаторох хтора отримана 23. и 24.

марца у Бачу, у трох катеґорийох по возростох, по руски рецитовали аж тринацецеро нашо школяре. У младшим возросту на Покраїнску смотру ше пласовали Милица Мигальовски и Валентина Салаг зоз Дюрдьова, а у штреднїм Желько Виславски и Андрей Надь зоз Руского Керестура, Марко Недич зоз Коцура и Катарина Гарди зоз Дюрдьова. У тей катеґориї ше змагала и Ана Медєшова зоз Вербасу. Покраїнска смотра будзе отримана у Сечню. Наздаваме ше же нашо успишни рецитаторе и на тим змаганю посцигню одлични резултати. М. Р.

18

– А єст го? – инсистує дїдов унук. – Єст, дїду, конєц швета?

– Єст – одвитує нагло дїдо. И як кед би сцел ище баржей и себе прешвечиц до вигвареного, ище наглєйше додава: – Єст, єст...

– А дзе є, дїду?

– Вшадзи. Вшадзи, мой сину, дзе вибухнє война. Гей, война то конєц швета!

И як кед би виповед найзначнєйшу ствар у своїм живоце, дїдо здовольно глїбоко уцагує дим и шацує упитно як унук реаґує на його мудросц.

– Треба мац розум, сину. Треба мац розум... Унук нє знал прецо праве теди треба мац розум, алє го мал и без дїдових словох Кед дїда нє було дома, випендрал ше и на брадло, и на верх шопи, и черепово кантички ошедлал на закрицу, звискуюци же праве тераз путує аж на конєц швета. Алє найлєпше було теди кед баба Ганя була сиґурна же ше дїдо нє враци з поля до самого вечара. Теди унук мал у своїх рукох и шпуляр, и мотовидло, и кожелєц, котри за хвильку поставали и митралєзи, и дзела и тенки. Аж и древене корито зачас поставало торпедни чамец на океанє за посконовим плотом. И яки би ище дїдо сцел видзиц конєц швета! Кого вон сце страшиц з войну кед, ниа, його унук з найсучаснєйшим наоружаньом шмело бранї тот прекрасни рай за посконовим плотом. Раз дїдо пре мнє гуторел баби Ганї прикре слово и вона вечар длуго шедзела на секу и гласкала мою вилєзнуту главу. Того вечара при младим мешачку видзел сом єй стари орошени очи. Чекаюци дзивку же би пришла по свойого сина, притулєла ме моцно ґу себе и з часу на час стресла ше як кед би ю жима била.

– Бабо, прецо плачеце? – одчаял сом ше опитац кед сом почувствовал же дзешка глїбоко у себе гартуши свой смуток.

– Нє плаче баба, сину. Нє плаче...

– Плачеце, плачеце, бабо. Чом? Вадзел ше дїдо з вами?

– Нє, сину. Дїдо добри. Добри як и ти, Петре.

Знал сом, баба шептала през осушени ґамби якуш молитву. Модлєла ше, а мнє спреведала. До чого лєм верела того вечара добра, предобра баба Ганя? Вец, аж дома, чул сом як мац приповеда оцови же дїдо барз хори и же нєодлуга будзе мушиц пойсц дзешка далєко, на нєжадану драгу. Подслухал сом.

– А, мамо, кеди же вецка увидзим дїда?

– Док придзе конєц швета – одвитовала вона. Ей, лєм кед би мац знала цо за дїда конєц швета, нїґда би до таких стретнуцох нє верела. И тей ноци сом длуго нє могол заспац. Шнїл сом як з дїдом Данилом у бабовим корице, веслаюци з лопату з котру дїдо закривал з блатом конопни лавки, плїваме през якиш вельки запор коло конопових лавкох, гет далєко, аж по широку зоз жовтим руменцом прекриту Швиньску пажицу. Над нами гурча авиони, штреляю за хрибтом дзела, а ми шмело чуваме нашу желєну заграду. И, накадзи сом ше пребудзел, бежал сом на други конєц валала, гет аж ґу тому милому обисцу при долїни же бим цо скорей видзел шмелого, баюсатого, нахмуреного дїда Данила и наш зачувани седми рай.

7

ДЮРА ПАПГАРГАЇ Влапиш ше з лїву руку за нос, праву дзвигнєш високо понад главу и глєдаш глїбоке. Два-три лїґнуца конопней води нїч нє знача, окреме кед до глїбокого шмеш скочиц на главу лєбо до кошарика. Алє найлєпше ше то удавало вивесц зоз зачирених конопових лавкох. Влапиш ше за колїк, вируциш ноги на лавку и раз-два ши на правим месце. И вец – плюс просто до води!

З

СЕДМИ РАЙ

аграда дїда Данила була найнєобичнєйша заграда на тим швеце. Уж од самих швиньских кармикох, закритих з витлачену лоньску сламу, з бокох оградзена зоз шеменцовима посконами, вона з єдним своїм концом меджи доперала до жовто-желєней руменцовей Швиньскей пажици, а зоз свою найвекшу часцу гранїчела ше зоз помолу плїткей жабуринастей долїни. И вше сом гварел: ту на концу тей оградзеней бетелїновей загради находзи ше седми рай. За школяра котри шейсц днї у тижню прешедзел у школскей лавки, за тима посконами наисце могол буц прави рай.

– Нє гутор так. Рай ше находзи на концу швета – гуторела би мац. За дїда, заш, конєц швета бул далєка и нєжадана ствар. Нїяк нє тото цо ше находзело за його бетелїну. А мнє нацо було далєй рушац? Мац, з мотику у рукох, одходзела дзешка на цалком иншаки конєц швета, а мнє зохабяла у загради дїда Данила. А була то наисце прекрасна заграда! Окреме теди кед ше над чеперками велїх древкох зачервенєли перши вишнї и кед починали жовкнуц кайсочки. Гей, праве теди була найкрасша. Нє мушел сом виплєц дудву коло плоцика же бим достал право випендрац ше на перши чеперки. Нє. Виплєла ю баба Ганя сама. А вечаром, кед мац зунована од роботи и розчервенєта од печацого слунка заходзела по свойого сина, хвалєла баба Ганя яки сом бул барз добри, послушни и вредни. А и бул сом. По уха замурцани од губабох, з червеним язиком и оквацкану кошулю од вчасних вишньох, з полнима кишенками желєних кайсочкох и космачкох. Наисце, давал сом прешвечлїву слику доброго вредного хлапца, першошколца з нєнаписану домашню задачу. Но, мой портрет так випатрал лєм вчас на яр и теди кед долїна була суха, кед у нєй валалска челядз правела вальки, лєбо вожела на кочох глїну за подвожованє гумна у своїх обисцох. Вода у студнї праве теди була найжимнєйша. А хто би ше вец у такей суднї умивал? Алє кед до долїни з беґельчику пущена вода, теди наисце було часу за сцеранє шлїдох моїх губабарских експериментох направених на Швиньскей пажици. Накадзи слунечко кус баржей припекло на нулу остригане цеменє, раз-два сом ше нашол у мутней цеплїнки долїни. И радосци нєт конца.

6

И так доґод ше цепле слунечко нє зачервенєло над концом Швиньскей пажици и док ше нє зачул хрипаци дїдов глас за посконовим плотом: – А убила це неґа цо би це убила! Знова ши роздрилял блато з лавки! Ейнє, ейнє, лєм кед сушед увидзи. Гибай-лє, гибай най це дїдо похвалї! И так: тот баюсати дїдо знал погубиц цалу мою роботу. Пре ньго и слунко червенєло на заходзе, пре ньго и я брал з варешку по глави кед ме мац вечаром одцагла дому. А дїдо, з лопату у рукох, уж саму ноц зиходзел до долїни виправяц унукову роботу.

– Петре, дїдо гварел же ши зоз шицких лавкох у долїни посцаговал блато. Цо тераз буду людзе робиц? Як вимоча конопу? Такой ютре же биш вжал лопату до рук и позакладал з блатом шицки лавки! – дудрала мац при шпоргету черпаюци запражену юшку. И питал ше я ютре дїдови за лопату, а вон: – Достанєш ти з лопату, а нє лопату! Палє ти ше яки ми ту моцни руки! Достанєш древену, на жиму. А я покрадзме бежал закукнуц през поскони на долїну же бим видзел як конопни снопи плїваю по верху мутней води. Алє, за чудо, анї єден нє було видно. Стирчали лєм колїки, а лавки були поприкладани зоз швижим блатом. Видно було: дїдо прешлей ноци барз мало спал. Алє на себе мал надзати чисти панталони, бо ше вчерайши, вєдно зоз кошулю, ище вше сушели преруцени прейґ прощох при котрих стала опарта заблацена лопата. Гунцут дїдо. Заменєл унука.

– Петре, ти будзеш моряк кед так любиш плївац. Официр будзеш, Петре, официр! И одблукал дїдов погляд дзешка далєко. З лїву руку загласкал викруцени конци баюсох, а з праву винял з кишенки древену пикслу з нашеканим доганом. Схопно одорвал кончик з якихшик новинох, з пальцом правей руки поприцискал до того фалатка доган, пошлїнєл новинку з язиком ище раз тот свой ориґинални продукт, пошулькал з найдлугшима пальцами обидвох рукох и, скорей як цо сцигнул запалїц свой смачни баґов, накашлял ше и гвари: – Одплїваш ти, мой сину. Одплїваш, одплїваш... Аж на конєц швета!

– А дзе, дїду, конєц швета? Нахмурел ше. Позберал ранци на своїм бакарним чолє, запалєл спокойно зашулькани циґар и понеже глїбоко до себе уцагнул шивожелєни дим, пошкрабал ше з найдлугшим пальцом правей руки по велькей лєнчи над обервом: – Мали ши ище, Петре.

НЕМАНЯ УСПИШНИ ГОКЕЯШ

Н

еманя Ковачевич школяр трецей класи Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Учителька му Нада Колошняйова. На питанє яки є школяр, Неманя скромно одвитовал же є добри, алє ше ту такой озвала його мац и виправела го, гуторяци же кед би бул лєм добри, нє могол би ше занїмац зоз тим спортом зоз хторим ше занїма. Неманя одлични школяр. Уж даскельо роки вон бави гокей у гокеяшским тиму „НС Старс”, цо у прекладзе значи новосадски звизди. Тей сезони, у своїм возросту, участвовал на даскелїх интернационалних турнирох, а його екипа „НС старс” потераз найвекши успих посцигла у Сараєве, дзе завжала перше место. До Нового Саду принєсла пoгар, а Неманя до Руского Керестура принєсол златну металию. Екипа ище ма одбавиц Вельки турнир „Миодраґ Шишич – Шиле” у Беоґрадзе, дзе буду участвовац екипи зоз 11 державох. Неманя ше наздава же и на тим турниру посцигнє замерковани резултати, бо ше пририхтує и сиґурно да шицко од себе.

Гокей тренира у Новим Садзе, алє Неманя ше нє виключел зоз спортского живота у Руским Керестуре. Люби фодбал, та бави за Фодбалски клуб „Русин”. Його тренере Златко Саянкович и Борис Шайтош гваря же Неманя барз добри и у фодбалу, и же є велїм за приклад. Вон сам ше нє люби хвалїц зоз успихами и приповедац як може посцигнуц и буц одлични школяр и таки успишни спортиста, та є и у скромносци за приклад. Владимир Сеґеди

ГОКЕЙ ПРЕЗ ИСТОРИЮ

Гокей на лядзе барз динамичне и интересантне

жимске бависко зоз палїцу и лабдочку. Вери ше же бависко походзи зоз Персиї, а знаме же и стари Греки бавели єдну файту гокею. У Атини єст єден мур, направени пред 2 400 роками, на хторим рисунки леґиньох хтори бавя цошка барз подобне як нєшкайши гокей на трави. То екипни спорт хтори ше бави на природним лєбо на штучним лядзе. Барз є популарни у Ческей, Финскей, Канади, Русиї, Словацкей и ЗАД. На Жимских Олимпийних бавискох гокей присутни од 1924. року. Сучасни гокей ше розвил у Монтреалу (Канада) дзе у марцу 1875. року одбавене и перше змаганє у завартей гали. Значи, Канада колїска аматерского гокею.

До Европи тот жимски спорт принєшени 1895. року. Перше европске першенство освоєла Велька Британия 1910. року. Нєшка тота спортска дисциплина вше баржей прицагує и жени, вшелїяк и дзивчата.

19

НАЙДЗ РОЗЛИКИ ТЕСТ ИНТЕЛИҐЕНЦИЇ

МЕЛАНИЯ РИМАР

СТАРОДАВНИ ЛАКОТКИ

ГАВРИЇЛ Г. НАДЬ

Шицки настрах видумую Рибар влапел шуля, кечиґу и харчу. Хтора ма голєм 1 кґ? Автор: Урош Петрович

же за цо ше вишколую, та уж маме и тортарки, ґлумици, апатикарки.

Будзе з класи и байберох, учительох и тенерох, а цо би я любела буц, агейце же чекаце чуц. Отворим кухню за белюши, капущанїки и пироги. Буду мегчейши од души, а я на високей ноги. Поце шицки, цо чекаце? Ша, дома таке нє маце! Тунє, а смачне руске єдло хторе дзецко би нє жедло? Будзе у шорох дрилянє за лакотки стародавни, и пре мойо занїманє белюши постаню славни.

ЦО ЗНАЧИ ТВОЙО МЕНО Тоти два слики випатраю скоро цалком єднаки, алє ше нє дай поспреведац. Добре опать и попробуй найсц розлики, а єст их аж 28.

АНТОНИЙ, АНТОНИЯ – по латински, вше перши у борбених шорох. Значи, барз ши борбени/а!

ХТОРИ ФАЛАТОК ХИБИ, ЖЕ БИ ГВИЗДА БУЛА ЦАЛА

ЗЛОЖ КОЦКУ Добре опать нєзакончену коцку, та увидзиш зоз хторим числом означена часц винята з тей коцки.

20

Єден

з наших найвизначнєйших науковцох у обласци виучованя и нормованя руского язика, Гавриїл Г. Надь народзени 17. априла 1913. року у Старим Вербаше. Основну школу и ґимназию закончел у родзеним месце, а Филозофски факултет у Беоґрадзе. Робел як професор у Никшичу и Суботици, а концом 1944. року меновани є за директора першей рускей ґимназиї у Руским Керестуре. Потим бул професор у Висшей педаґоґийней школи у Новим Садзе, а вец, аж до пензионованя, робел у Основней школи у Коцуре. Бул єден з перших наших литературних прекладательох и автор першого сонетного венца на нашей бешеди. Писал писнї за дзеци и за старших. Умар 15. октобра 1983. року у Коцуре.

МАЦ И МАЛИ ЯНИ – Цо ти, Яни, таки понамасцани?

– Га, я на драже майструєм! На ярку крашнє будуєм! Справел сом з блата хижу... А вец сом скричал: „Мижу!” И пришол Мижо та ше чудовал. Гвари: „Яку ши красну хижу збудовал! Лєм да є векша, як права! А так, нє вохпа нам ше анї глава!” Ми до хижи войсц пробовали, та зме ше обидвоме понамасцали!

– Яй, яй, яй, Яни! фришко ше умивай! Бо кед оцец збачи, будзеш чесани!

5

G

U

(виривки)

...Н

4

НОЦНИ ЧУВАР

ИСИДОРА СЕКУЛИЧ

а каменю цали живот Норвежскей, шицок єй характер, цале єй нєщесце. У водох шицка єй краса. У лєсох єй фантазия. На заходним, розконареним и розквитнутим побрежю пошоровани розкошно красни и пребарз цихи, нїжни фйорди зоз своїма долїнами, и пошати варощики, полни зоз швидким животом морякох и цифрованим галайком пристанїща. А у нукашньосци, чежко прицискаю и жем и людзох пусти шнїгово дєпи, фєлди, каменїсти предїли и чежко и нєправилно ше дзвигаю городи розводнєно пасмовитих лєбо копасто заокруглєних, часто як скло гладких брещкох и стинох хтори на каждим крочаю стирча зоз жеми, а хтори так чежко зровнац зоз жему. И Осло (скорей Кристияния), главни город Норвежскей, лєжи на таким терену, та є шицок габасти и нєровни. Улїци у нїм прикри, будинки високи, и єст вельо нєзвичайни, чудни слики. Идзеце по драже, и одразу засущи древо над главу; а пред тим сце нїч нє могли збачиц, бо стина з драги скрита зоз живу ограду. Лєбо, познатому ше уходзи до хижи просто з улїци, а до його бочного сушеда ше уходзи по шейдзешат ґарадичох. Кус далєй, знова, медзи двома хижами ше дзвига стина хтора випатра як розваляна турня лєбо як виврацена ладя, а з нєй вироснул платан у чудним, скоро горизонталним положеню, та закерчел на тим месце скоро половку драги. Церкви звичайно на брещкох, а улїца Карла Йогана (краль норвежски) пендра ше як широка тераса по кральов дворец, хтори ше зоз лєсовитого верху припатра на цали город. Познєйше, кед спаднє груби норвежски шнїг и направи ше санїца, видно прицагуюци и нєзвичайни слики на тим брещковитим терену. Нє лєм школяре, алє и поштаре, банкаре, тарґовци, ремеселски шеґерти и розношаче, з єдним словом, шицки хтори по длужносци кружа по улїцох по цалим дню – зявюю ше з барз нїзкима, узкима и лєгкима, ручнима саночками, хтори ноша под пазуху як даяки бутєлар. И, накадзи ше

улїца кущик нагнє, одразу старши ошедлаю саночки, а дзеци полєгаю на нїх и у хвильки, док ви шляпчице и осторожно випитуєце тло и з лїву и з праву ногу, вони скраца драгу, та там долу, на концу улїци поскакаю зоз саночкох, вежню их под пазуху, та крачаю далєй. Єст и таких преходнїкох хторим саночки нє швеча, алє им по норвежских поняцох швечи цошка инше. Швечи им, шлїзкаюци ше, зограц ше и скрациц драгу. Коло каждого тротоару видзице єдну лєбо два шлїщанки, гладки як скло, и по нїх ше шлїзка и младе и старе, тлусте и худе, ґрациозне и збите, розуми ше, з єдну сиґурносцу и швидкосцу яку маю лєм людзе хтори ше од народзеня, и вецей як шейсц мешаци рочнє транспортую на таки ориґинални способ. Нєсподзивює же у сучасним, строго европски ушореним главним городу тото чудне беганє нє забранєне анї у паркох, анї у найживших улїцох и крижних драгох. Дзецински, лєбо зоз зайдами наполнєни саночки нєпреривно ше крижаю и лєца медзи автами и трамваями... Окреме живописни места дзе крижна драга на брещку и спущує ше до даскелїх прикрих улїцох. Таки брещок опрез кральового дворца, лєбо место дзе памятнїк поети Велгавна. Ту вше єст тельо дзеци як на Крачун тащки у чардаку, и нєзвичайно цикаве припатрац ше з яку схопносцу и шмелосцу ше спущую на саночкох. Шицки у скоряних шматох, лєбо шматох зоз ґамиловей шерсци, а шицки здрави, весели и нєсташни, як кед би их дахто на чортовскей лопати сервировал. ...Далєкосци! Тото слово нє треба пред Норвежанами споминац. У їх жеми шицко далєко, бо нєт людзох, бо є у висших и високо сиверних обласцох барз ридко населєна. Там цали покраїни стотки роки стоя пусти, бо нє можу дац тельо цеплоти же би дакому були колїска, анї тельо єдзеня же би дакому постали родими край... Там на єдним квадратним километеру штреднє жию седмеро людзе, алє у велїх крайох тей сиверней жеми на дзешец километерох жию седмеро людзе. Преложела М. Римар

– Мой оцец остатнї дзешец роки нє робел анї єден дзень – гвари Дарко учительки.

– Як то, кед ши ми хториш дзень твердзел же твой оцец заняти – чудує ше учителька.

– Мой оцец ноцни чувар – толкує Дарко.

ДЗЕ ЄСТ МЛЄКА Учитель: „Ясно, начишлї ми штири ствари у хторих єст млєка.” Ясна: „Била кафа и три крави.”

MO

R

МОКНЄ – Цо робиш вонка кед так плющи диждж?

– Нє робим нїч, лєм мокнєм.

ЗУБИ У КИШЕНКИ – Знова ши ше побил з хлапцами? – вадзи ше мац зоз сином.

– Алє, мамо, вони перши почали, а я ше лєм бранєл – вигваря ше вон.

– Нє важне хто перши почал, алє ти страцел два здрави зуби! – кричи мац.

– Нє страцел сом их. Ту су, мамо, у кишенки – син пробує поцешиц мацер.

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих пейцох виреченьох криє ше назва єдней польопривредней рошлїни хтору парасти шею лєбо садза на польох. Попробуй их найсц!

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Букви у тих двох шорох барз зборикани, як кед би по нїх чеперкала квока. Попремесцай их и вискладай два весели слова.

А С И К П И Н Н Ї Л Є В О Б А

1. У курнїку кури цали дзень кодкодакаю.

2. Маляре цагаю смужки по обилєних мурох.

3. Цошка ше му гарло запалєло, та кашлє.

4. Укаж и тото цо ши скрил до кишенки.

5. Уж старостове спитали млоду.

КРИЖАЛЬКА

Горизонтално: 1. Дзивоцке презвиско нашей поетеси Амалиї Ґерлах; 2. Идуцого року; 3. Хлопске ремесло (кує конї, оштри мотички); 4. Руски писатель за дзеци и учитель (Яким); 5. Долїна, улєгнуце на жеми (на полю, на дєпу...) Вертикално у офарбеней колони: Длугонога птица селїдбенїца

21

Народна библиотека „Стоян Трумич“, Тител Смотра кириличней писменосци „Читай крашнє пиш“ 2013. Розписує

ЄДЕНАСТИ КОНКУРС

За априлске число „Заградки” до Редакциї сцигли 112 роботи од вельо вредних сотруднїкох. Коцур: Єлена Чордаш, Дария Чордаш, Татяна Буила, Михаела Салонтаї, Дарина Михняк, Саня Будински, Валентина Полдруги, Даниела Горняк, Силвия Маґоч, Катарина Горняк, Сара Хромиш, Мартина Ґайдош, Никола Сендерак, Микола Скубан, Марян Киш, Матия Русковски, Павле Човс, Андрей Русковски (III); Йована Колєсар, Емануела Горняк, Мануела Кучмаш, Амалия Буила, Валентина Няради, Александра Русковски, Иґор Фейса, Дарко Тамаш, Иван Скубан, Ґлориян Перишич, Дамян Михняк, Борис Тимко, Матия Шанта (IV); Марта Малїк, Марияна Мали, Анастасия Чордаш, Ивана Кучмаш, Адрияна Киш, Давид Кулич, Никола Тимко, Марко Буила (V); Катарина Фейди, Наташа Медєши, Александра Горняк (VI); Татяна Буша, Хелена Салонтаї, Мариєта Новак, Настася Сакач, Алексей Макаї, Андрей Папуґа, Юлиян Мали (VII); Силвия Ґайдош, Наташа Боднар, Єлена Фаркаш, Ясмина Фейса, Моника Мади, Ярослава Буила, Тат,яна Ґайдош, Весна Боднар, Йована Сендерак, Владимир Дудаш, Владимир Салонтай и 1 робота нєподписана (VIII). Вєдно 105 роботи. Дюрдьов: Желяна Такач (II); Катарина Бесерминї, Владимир Горняк, Борис Хромиш (III); Петро Хромиш (VII). Вєдно 5 роботи. Нови Сад: Михайло Ковач (овода) и Лена Фейса (I) послали 2 роботи.

Нагр

адне

питанє!

Видно же пришла яр, та маце вецей сцелосци за роботу. До Редакциї того мешаца сцигли барз вельо точни одвити на наградне питанє поставене у марцовским чишлє „Заградки”. Можебуц и питанє було лєгучке, та тераз най будзе кущик чежше. Верим же вас зацикавели даєдни руски кнїжки хтори мож найсц лєм у школских и валалских библиотекох, та сце их озда и попречитовали. А у прешлим вику, ище 1988. року, видрукована збирка писньох за дзеци писателя Михала Рамача. Вон ошпивал швет дзецинства єдного Рапуха... Хто нє зна цо то рапух, най ше опита учительки, наставнїци лєбо родичом, а нове наградне питанє глаши: Дзе ше находзи „Рапух...”

Точни одвити посилайце на адресу: РЕДАКЦИЯ „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у марцу достали: Михаел Скубан, II, Коцур Адрияна Киш, V, Коцур

22

За найкрасши школски писмени задаток у школским 2012/2013. року написани на болгарским, македонским, руским, сербским и українским язику За найкрасши рукопис у писменим задатку и за кириличну калиґрафию (краснопис) Условия: 1. На конкурсу маю право участвовац школяре основних и штреднїх школох и ґимназийох у Сербиї и окруженю.

2. Число калиґрафских роботох зоз єдней школи нє огранїчене, писмени задатки посилац до 10 у єдней катеґориї.

3. Задатки и калиґрафски роботи муша буц зоз того школского року.

4. За найлєпши писмени задатки конкурує ше у катеґорийох младши возрост (III-IV), штреднї возрост (V-VI) и старши ворост (VII-VIII) основней школи и школяре штреднього ступня у катеґорийох младши возрост (I-II) и старши возрост (IIIIV), а за найкрасши рукопис у писменим задатку школяре основних и школяре штреднїх школох, кажде на своїм возросту.

5. Посила ше ориґинални вежбанки зоз означеним задатком за конкурс лєбо фотокопию писменого задатку чию виродостойносц оверює школа.

6. За кириличну калиґрафию (краснопис) конкурую школяре основних (I-IV и V-VIII) и штреднїх школох хтори ше школую на спомнутих язикох у катеґорийох: швидкопис – зукоси, уметнїцки, стилизовани писани букви; традицийне писмо – постояци стилизовани букви, позната типолоґия; ориґинална калиґрафия – нови, жридлово форми знакох; подобова креация – подобово збогацени и преглїбени постояци лєбо нови буквово знаки; инициял – украшена велька буква (зоз хтору почина глава, пасус лєбо слово); моноґрам – початни букви мена и презвиска у окреме стилизованей форми; найинвентивнєйши слоґан.

7. Калиґрафски роботи муша буц зоз руку формовани на паперу велькосци папера блока за рисованє число пейц.

8. Калиґрафска робота, окрем при инициялох и моноґрамох, муши (!) мац цалу азбуку и прилог (слоґан лєбо кратку франту) написану на язику и писму школяра, зоз буквовима знаками у уж прилапеней лєбо новоформованей кириличней типолоґиї.

9. На вежбанки, односно фотокопиї задатку и на калиґрафскей роботи муши буц написане мено и презвико школяра и наставнїка, назва школи и место, адреса и е-адреса школи и число телефона.

10. Роботи посилац по 10. май 2013. року на адресу: Народна библиотка „Стоян Трумич“, (за Смотру), 21240 Тител, Главна 12 11. За додатни информациї волац на телефон 021/860185, 860-409, лєбо на мейл bibliotekatitel@eunet.rs 12. Додзельованє наградох и припознаньох будзе на Дзень славянскей писменосци, 24. мая 2013. (Святи Кирил и Методий).

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Представи за дзеци на Драмским мемориялу: 1. „Червена шапочка” зоз Руского Керестура 2. „Бавенє” зоз Суботици 3. „Злагода” зоз Шиду

Т

ри тромешача у тим школским року пребегли, а штварте ше годно влєчиц, бо ма барз полни репертоар. Єст вельо змаганя у порядней настави, а попри нїх ище голєм тельо змаганя спортистох, музичарох, рецитаторох, ґлумцох... И вец ище и подїї на хтори нє мож нє пойсц: Драмски мемориял, Стретнуца школох, Днї школи, Кирбаї и вшелїяки манифестациї, а „Заградка” нєдзечнє оправдує хибенє зоз годзинох сотрудзованя. Того мешаца школяре зоз Коцура нє хибели озда анї з єдней годзини красного писаня и мальованя за свой часопис, та кед позберали шицки роботи, начитали 105 и таки поцешени, шицко послали до Редакциї. Найвреднєйши були Єлена Чордашова, Марияна Малийова и Дарина Михнякова. Обрацце увагу на наградни литературни и подобово конкурси, а майце на розуме же за юний маме вєдно з вами пририхтац двочисло, у хторим єдна часц будзе пошвецена найстаршим школяром – тинейджером. Рахуєме же ви, школяре шестих, седмих и осмих класох, найлєпше знаце цо бисце любели опатрац и читац у „Заградки” за ваш возрост, та глєдайце цикави теми и пишце. Ваша редакторка

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ЛАСТОВИЧКА Там под стреху

у дворе бабовим ластовичка єдна гнїздочко мала и каждого року, на яр, вона ше з далєка до ньго врацала. Там у дворе бабовим под стреху ластовичка свойо дзеци ховала, и о далєких крайох им приповедала. Там под стреху у дворе бабовим було весело кед ластовичка прилєцела и свойо мили дзеци – ластовчата кармела.

3

ЗАГРОЖЕНА ВЕЛЬКА ПАНДА

„ЧЕРВЕНА ШАПОЧКА”

На 45. Драмским мемориялу Петра Ризнича Дядї у Руским Керестуре виведзени аж шейсц представи за дзеци. Перша була „Червена шапочка” Александра Поповича, хтору виведла Дзецинска ґрупа Драмского студия АРТ Дома култури Руски Керестур, а режирала Ксения Бодянцова. Млади ґлумци одлично интерпретовали познату сказку о Червеней шапочки, та их публика, хтора цали час активно провадзела дїю, на концу наградзела з моцнима аплаузами, а место квеца ансамбл достал кошарку полну з лакотками. У представи ґлумели: Марина Надь бавела Иванку, Теодора Русковски була Червена шапочка, Емилиян Няради бул ловар, а Андрей Надь – Вовк. Баба була Ана Костелник, Мац – Терезка Будински, а квети и модели Йована Казак, Ана Арва, Соня Балїцки, Северина Гарди и Анамария Няради.

„БАВЕНЄ” Наймладши члени Дружтва Руснацох у Суботици на Драмским мемориялу премиєрно виведли театрални фалат за дзеци „Бавенє” Александри Дадидеску, а у режиї Бошка Бошкова, хтори адаптовал текст и обдумал сценоґрафию и костими. Суботичанє и у лоньскей театралней сезони мали барз успишну представу, цо потвердзує же ше у тим нашим Дружтве и з дзецми озбильно роби.

„ЗЛАГОДА” Наймладши аматере КПД „Дюра Киш” у Шидзе ожили драмску секцию, та за тогорочну театралну сезону пририхтали представу „Злагода” Владимира Черкеза, а у режиї Ясминки Димитриєвич. Єй дїло була и костимоґрафия. У представи ґлумели: Наташа Шолтис, Катарина и Милица Гарвильчак и Рада Ранкич, хтори були Дзивчата зоз лабду, а улоги Дзивчатох зоз штранджґом бавели Даниєла Сладоєвич и София Йованович. Милица Билич була Дзивче зоз касетофоном, Воїслав Миклош Хлапец зоз кенґур лабду, а на бини ше бавел и Марко Билич. Дзеци през бависко поровновали хто моцнєйши – чи лєв чи вовк, цо силнєйше – витор чи морйо, а на концу заключели же найвекша сила то злагода. На Мемориялу у Руским Керестуре суфлерка була Наташа Регакова, а тон майстор у „Злагоди” Далибор Болдиш.

Ґлумци були добре пририхтани, а музика и звучни ефекти допринєсли креїрованю комичней и розбавеней атмосфери, та представа була наисце динамична. На бини ше „бавели”: Милян Лазич и Дарко Дюмич, хтори були браца кандурики Шицко и Мицко, потим Тамара Емеди у улоги Мишки, Мая Емеди – Цица, и Сузана Ковач – Врана, а улоги пшичкох мали Демян Лазич, Даниєл Еке, Лука Стойкович, Павле Куюнджич и Адрияна Ковач. Видно було же мали театрални ансамбл озбильно пририхтовал представу, и же ше шицки трудзели научиц ясно, правилно и розумлїво вигваряц текст. И тоти хтори лєм гавкали, робели то барз прешвечлїво. Иван Сабадош

2

Велька

панда цицар зоз фамелиї медведзох, зоз штреднього и южного Китаю. Главна пожива єй над – бамбус, а люби ше наєсц и меду, вайца, дараз влапи и рибу лєбо инсекта. Дньово зожужлї 10 до 20 кили наду. Велька панда нє прешпи жиму як други файти медведзох, алє ше зоз 4 000 до 2 700 метерох надморскей висини, дзе препровадзує лєто, вжиме спущує до нїзших предїлох, на 800 метери надморскей висини.

То єдна з найзагроженших животиньох на Жеми. Жиє у горских реґийох у Сечуану и на Тибету. Там, у дзивини єст коло 1 600 панди, а коло 160 у зоолоґийних заградох ширцом швета. Кед заштрелєл панду, ловарови у Китаю (по 1997. рок) шлїдзела смертельна кара, а од теди кара за забиванє панди зменшана на 20 роки гарешту.

ДЗЕНЬ ПЛАНЕТИ ЖЕМИ

Гоч є народзена пред вецей милиярди роками, наша планета свойо „родзени днї” почала славиц аж 1970. року. Теди ше углядни професоре и студенти на америцких универзитетох позберали коло идеї наволаней „Почнїме битку за обстоянє”, та преглашели 22. април як Дзень планети Жеми. Того дня ше ширцом швета бешедує о защити природи, о ґлобалним зогриваню, обстояню загрожених файтох рошлїнох и животиньох, о природних катастрофох и о нєдостатку води за пице и поживи. Родзени дзень планети Жеми славя вецей як 150 жеми швета. И ми пойдземе на тот родзени дзень, а место дарункох у цифрованих паперох, нашей Жеми посадзиме даєдно древко до загради лєбо парку, квеце до черепох, позбераме розруцани найлоново мещки, пластични фляши, плехово конзерви, та укажеме и другим же дзбаме о чистоти и здравю планети на хторей жиєме.

НАЙВЕКШИ БАЗЕН НА ШВЕЦЕ

У луксузним чилеанским одпочивалїщу Сан Алфонсо дел Мар находзи ше найвекши базен на швеце. Вон 2006. року вошол до Ґинисовей кнїжки рекордох. Пресцера ше на цалих осем гектарох, а до ньго ше месци 250 милиони литри води, та го волаю и морйо. По нїм наисце мож сурфовац и чиряц ше 35 метери глїбоко. Базен длугоки єден километер, а залапює поверхносц 20 олимпийних базенох.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

ПРЕДСТАВИ ЗА ДЗЕЦИ НА 45. ДРАМСКИМ МЕМОРИЯЛУ ПЕТРА РИЗНИЧА ДЯДЇ

23

^

c

m y

k

4• ^ISLO N • I V X ROK L NA 100 DI E • 2013 C APRIL

Valentina Salamun, VI, Verbas

Karolina Gardi, III, Novi Sad

Tatyn

a ]ajdo

I}or Salak, III, Dxrdqov

{, VIII , Kocur

ИЩЕ ЄДЕН НАГРАДНИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ

Anastaziy Kozar, IV, Kula

DZECI A Z S I ASOP