Заградка 2 - 2013

k m y c

ДЮРДЬОВСКИ ДЗЕЦИ И

ЩЕШЛЇВИ ДЗЕНЬ МАЦЕРОХ!!!

„БЕЛАВА ПРИНЦЕЗА”

Martina Afi~, V, Ruski Kerestur

ПОРИХТАНИ ЗА ТЕАТРАЛНУ СЕЗОНУ Yroslava Buila, VII, Kocur

^ASOPIS ZA DZECI ROK LXVI • ^ISLO 2 • FEBRUAR • 2013 CENA 100 DIN

I}or Sala}, III, Dxrdqov

Nikole

ta ^or

da{, II , Kocur

ДЗЕНЬ ЗАЛЮБЕНИХ

НАЙВЕКША ШКОЛА НА ШВЕЦЕ

Ш

коляре у Руским Керестуре уж традицийно, зоз богату програму означую 14. фебруар – Дзень святого Валентина, односно Дзень залюбених, и Дзень святого Трифуна – защитнїка винїцох и винїцарох. Так було и того року. Школа ше указала як барз госцолюбива домашня, та щиро привитала и уключела до програми госцох, школярох Основней школи „Нестор Жучни” зоз Лалитю, школярох Основней школи „Петефи бриґада” зоз Кули и аматером Дому култури зоз Червинки. Програма отримана у физкултурней сали, а на нєй представени свадзебни обичаї Мадярох, Словацох, Сербох и Руснацох. Учашнїки були пооблєкани у свадзебних шматох, та таки поприберани и шпивали и танцовали як на дакедишнїх правих свадзбох. О свадзебних обичайох Руснацох з конца 19. и початку 20. вику текст пречитала школярка другей класи Ґимназиї Кристина Малацко. Млодята були Кристина Чизмар и Звонко Русковски, шкoляре осмей класи, а провадзели их дружки и били голубици, школяре висших класох основней школи, ґимназиялци и штредньошколци Туристичного напряму у Руским Керестуре. На програми з нагоди Дня залюбених и того року пририхтана модна ревия. Тераз школярки приказали кабати и сучасни винчанїци, цо их понаходзели у орманох своїх бабох, мацерох и родзинох. Нащивителє на шветочносци мали нагоду на видео биму видзиц и лоньску програму виведзену у тей Школи на Дзень святого Валентина. Цалу програму обдумала професорка Хелена Пашо Павлович, у сотруднїцтве зоз педаґоґиню Любицу Няради. За технїчни роботи коло пpограми були задлужени школяре трецей и штвартей класи руского оддзелєня Ґимназиї. М. З.

ДЗЕЦИНСКА ПРЕДСТАВА „БЕЛАВА РУЖА ЗА ПРИНЦЕЗУ” У ДЮРДЬОВЕ

Члени дзецинскей драмскей секциї КУД „Тарас

Шевченко” у Дюрдьове за тогорочну театралну сезону пририхтали представу „Белава ружа за принцезу” авторки Кристини Бренко, а у режиї Якима Чапка. То барз интересантна сказка о кралїцовей жажди за белаву ружу и о єй любови ґу пестованю ружох и вообще, ґу заградкарству.

2

Премиєра виведзена 15. фебруара у просторийох Дружтва. Шесцеро талантовани ґлумци, школяре Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове, з вельку сцелосцу поставяли на сцену театрални фалат, та на премиєри бавели сиґурно, прешвечлїво, цо публика у сали провадзела з вельким уживаньом и наградзовала дзеци з моцнима аплаузами. Кралїцу ґлумела Кристина Горняк, Совисц була Аня Роман, Принцеза Ивана Цап, а єй служнїца Тамара Тиркайла. Кралїцова служнїца була Даря Хромиш, а хлапец зоз пищалку, хтори постал принц, бул Никола Тиркайла. Суфлерка своїм товаришом була Наташа Хромиш, хтора була и инспициєнт. За сценоґрафию ше постарал Мирослав Чакан, за музику и музични ефекти Мирон Сабадош, а за шветло и шветлосни ефекти Михаил Рамач. На порядних пробох и можебуц ище даєдним виводзеню пред Драмским мемориялом „Петра Ризнича Дядї” представа сиґурно цалком узреє и публики у Руским Керестуре ше укаже у правим шветлє.

ХАСНОВИТИ СЛУНЕЧНЇК

Слунечнїк єдина рошлїна хтора ше

обраца за слунком. Можебуц праве прето народ Инка тот квет тримал як святи. Вон ше вола и слунков квет и любомир. Зоз слунечнїку ше правя розлични продукти: зоз стебла ше прави папер, зоз маґочкох олєй, а єдна субстанца у лїсточкох квета хаснує ше за правенє фарбох. Єст коло 50 файти того квета. До Европи слунечнїк принєшени зоз Мексика и Перуа, оцовщини шицких слунечнїкох. Познати є и у народней медицини.

Школа у индийским городзе Лакнау преглашена за найвекшу школу на швеце и урядово вошла до Ґинисовей кнїжки рекордох. Школа ма аж 45 000 школярох и 2 500 наставнїкох. До нєй ходза дзеци од трох по седемнац роки. Гоч оддзелєня барз вельки, бо у каждим єст коло 45 школярох, родичи анї кус нє застарани за успих своїх дзецох. Школа позната по одличних успихох своїх школярох, як на домашнїх, так и на медзинародних змаганьох. Наставнїци горди на школярох, нє лєм пре посцигнути успихи, алє и прето же у такей велькей школи кажде дзецко може мац барз вельо приятельох.

КРАЛЬОВЕ НА КАРТОХ

Кажди краль у картох

представя єдного велького краля зоз историї: Пик – краля Давида; Треф – Александра Велького; Герц – Карла Велького; Каро – Юлия Цезара.

КАЧИПИСК НОЦНИ ЛОВАР Качиписк водова животиня хтора жиє лєм у юговосточ-

ней Австралиї и на Тасманиї. Мено достал праве пре широки, кляпчисти писки як качково. Качиписк длугоки коло пол метера, а чежки од єдней до два и пол кили. Ма густу, мегку и масну шерсц. Жиє коло дванац роки. Найволї мирни води. На побрежйох таких рикох зоз моцнима пазурами викопе дзиру и обложи ю з лїсцом. Качиписк одлично плїва. Карми ше з коритками, шлїмаками, хробачками и лїчинками инсектох, хтори находзи у мутлянки. На лови ходзи вноци, а шицко цо назбера, кладзе до окремних складзискох за писками, та ше „з єдзеньом розклада” аж кед видзе спод води и уцагнє ше до дзири. За 24 годзини може поєсц тельо поживи яки є чежки.

23

Вредни сотруднїки за фе-

мун, Аня Виславски (VI). Вєдно 52 роботи. бруарске число „ЗаградКоцур: Николета Чорки” послали до Редакциї даш, Ребека Гарди (II); 162 роботи. Александра Русковски, Вербас: Ивана Чизмар, Емануела Горняк, Йована Константин Тот, Оґнєн Колєсар, Мануела Кучмаш, Дарко Тамаш, Иван Скубан, Миклош, Марко Медич, Зоран Костелник, Иван Сеґеди, Иґор Фейса, Матия Шанта, Дамян Михняк (IV); МарияАнтоний Контра, Митро Уйфалуши (I); Михаела Мина Мали, Анастасия Чордаш, Ивана Кучмаш, Марта Маклош, Наташа Бала, Ана Чизмар, Иван Пушкаш, Саша лїк, Марко Буила, Никола Салонтаї, Давид Кулич (V); Раґаи, Себастиян Бесерминї (II); Йована Скокнич, АлекЄлена Сендерак, Андрея Колєсар, Александра Горняк сандар Салонтаї, Михайло Костелник, Владимир Малїк, (VI); Настася Сакач, Хелена Салонтаї, Таня Буила, МиОґнєн Вучетич (III); Тияна Чизмар, Миленко Виславски, хаела Тимко, Мариєта Новак, Юлиян Мали, Михайло Марян Бала, Павле Медєши (IV); Виктория Саламун, Чордаш (VII); Наташа Боднар, Наташа Ґайдош, НиколеДуня Дукаї, Миряна Чизмар, Стефан Кандрач, Максим та Боднар, Анита Тимко, Весна Боднар, Моника Мади, Миклош, Александер Мученски (V); Валентина СалаЯрослава Буила (VIII). Вєдно 47 роботи. Дюрдьов: Ясмина Мудри, Сара Мушицки, Кристина Дюранїн, Тамара Такач, Дария Такач, Ксения Вереш, Борис Тиркайла, Лука Кашовски, Андрей Раґай (забава); Катарина Бесерминї, Єлена Мудри, Марина Михняк, Марина Михальовски, Мирослав ТаПод вельким вплївом компютера –интернету и фе- кач, Иван Кухар, Владимир Горняк, Борис Хромиш, йсбуку, дзеци маю вше менєй часу за читанє кнїжИґор Салак и 1 нєподписана робота (III); Єлена Горняк, Валентина Михняк, Олеся Хромиш, Валентина кох. Нє мож повесц же интернет нє добри, бо на нїм Салаґ, Андрей Молнар и 2 нєподписани роботи (IV). мож найсц барз вельо поучного, мож преширйовац Вєдно 43 роботи. и преглїбйовац знанє, алє нє мож занєдзбац кнїжки. Руски Керестур: Геленка Новта, Лорка НовакоЧитаюци, ми збогацуєме словнїк, лєгчейше и красвич, Елена Шомодї, Елеонора Медєши, Ґлориян ше ше виражуєме. Велїм хибя слова зоз хторима би Штранґар (овода); Йована Казак, Ана Арва, Рената сцели дацо повесц, описац, та за таких гвариме же Орос, Александар Микита, Леон Юрич, Деян Гарди, маю барз худобни словнїк. Алекса Шайтош, Матей Катрина, Тони Пашо, ЛеонРуски язик наймладши у фамелиї славянских язитий Сивч и 2 нєподписани роботи (III). Вєдно 18 рокох, та би нас и тото требало стимуловац же бизме боти. цо вецей читали и збогацовали мацерински язик. Нови Сад: Теа Чизмар (V) послала 1 роботу. Србобран: Тияна Ґайдош (IV) послала 1 роботу. Катарина Гарди, VIII, Дюрдьов

МЛАДИ ВШЕ МЕНЄЙ ЧИТАЮ КНЇЖКИ

Нагр

адне

питанє!

Tого мешаца нам до Редакциї сцигли барз вельо точни одвити на наградне питанє поставене у януарским чишлє „Заградки”. Верим же сце кнїжку „Воденїчка на стриберним потоку” нашли у библиотеки и же сце ю пречитали. Чкода же ю уж вельо роки нє мож нїґдзе купиц, так як нє мож купиц анї даєдни други красни кнїжки руских авторох. Пред вецей як двома децениями видрукована Антолоґия дзецинскей поезиї, алє нє виволаме наслов тей кнїжки, бо то будзе нове наградне питанє. Воно глаши:

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1, 2, 3 - Дюрдьовски ґлумци у представи за дзеци „Белава ружа за принцезу” (фото: Дюра Винаї)

У тим школским року маме вєдно направиц ище лєм штири числа „Заградки”. Наглашуєм – вєдно, бо школяре-новинаре дакус затаєли, а у школох и коло нїх ше кажди дзень случує дацо интересантне, о чим вредзи написац до часописа. Ище у януаре було Националне швето Руснацох. Означене є у каждей учальнї, а нїхто нє гутори цо нове научел о своєй националней заєднїци. „Заградка” о означованю Швета найвецей дознала зоз фотоґрафийох направених у ПУ „Бамби” – оддзелєню „Цицибан” у Руским Керестуре. Нєдавно ше навелько славело Дзень залюбених, а нїхто ше нє хвалї чи достал голєм пахняце любовне писемко лєбо квецик. Напишце о програми у школи лєбо пошлїце стихи пошвецени симпатиї. Нє мушице ше подписац з полним меном и презвиском, кед любов тайна. Досц положиц гоч лєм иницияли. Кед зме уж коло подписованя, мушим припомнуц забудлївим най преверя чи ше подписали под свою писньочку лєбо малюнок пред тим як го пошлю до Редакциї, бо часто доставаме нєподписани школярски роботи. Починаю змаганя и смотри, та шицким хтори ше рихтаце участвовац, вельо успиху жада ваша редакторка.

МИКОЛА СКУБАН

ЦО БИ Я ЛЮБЕЛ Я би любел одпутовац

на Мешачок, до вселени, дзе нє були други дзеци, анї людзе анї жени.

У вселени ци нє бриґа же яки єст прикметнїки, анї цо то Нияґара, або цо знаш зоз физики.

Там нє уча ше рахунки, история, ґраматика, там нє мушиш знац же кельо ма жительох Америка.

Лєм єдна ме ствар ту мучи: якже бим ше дому явел, хтоже би ми єсц там давал и зоз ким би сом ше бавел?

Нїхто ци ше там нє пита же кеди жил цар Неманя. Там каждому шицко єдно кельо маш у глави знаня.

4. Дзеци з родичами у новорочней креативней роботни у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове

Дзе ше находзи хмара у Антолоґиї дзецинскей поезиї?

Точни одвити цо скорей пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у януаре достали: Марта Малїк, V, Коцур Иван Кухар, III, Дюрдьов Себастиян Бесерминї, II, Вербас

Zdravo zagradkare!

Vladimir Duda{, VIII, Kocur

3

ИСТОРИЯ

ТИБОР СЕКЕЛЬ

СТРИБЕРНИ ПОКРОВ єм цо ше ранша молга почала дзвигац у кенийским животиньским резервату Амбосели, дзешка гет далєко над саванами, древами, жирафами и слоновима фамелиями, указала ше гора хтора од самого початку прицаговала нашу увагу. Широка, нєзґрабна и осамена, зоз широким верхом закритим зоз блїщацим билїдлом ляду и шнїгу. Бул то, нам уж зоз сликох добре познати Килиманджаро, найвисша гора на африцким континенту, висока 6 010 метери. Дзвиганє на „закрице Африки” постал наш безпоштредни циль. О два днї прешли зме зоз Кениї до Танзаниї и ище истого дня удало ше нам з двома нашима теренскима превозками випендрац ше по скоро цалком нєможлївих горских дражкох 3 000 метери високо, на саме поднож,є Килиманджара. Там, на рубе єдней заровнї, вибудована горяцка хижа „Висмарк”. Горяки хтори планую випендрац ше на Килиманджаро, звичайно рушаю зоз того места, у провадзеню єдного водителя хтори добре позна драгу. Окрем нього, горяки єднаю по єдного ношача за каждого члена ґрупи. Вони ноша поживу. Процивно тому обичаю, ми ришели нєпоєднац анї ношачох анї водителя, алє ше знаходзиц як знаме и можеме. Понеже осми член нашей ґрупи ришел остац у поднож,ю, ми седемцме рушели рано, обтерховани з броцаками. И гоч зме були на надморскей висини 3 000 метери, було нам барз цепло, а то нам анї кус нє було чудне, бо зме знали же ше находзиме лєм три ступнї южно од екватора, т.є. у тропским краю. Єден час зме преходзели по дражки хтора ше пребивала през тропски пралєс з густима черяками и стеблами хтори свойо коруни дзвигаю високо ґу нєбу. Коло поладня древа поставали ридши и запшети, а кус познєйше наиходзели зме на окреме високу и тварду траву, на якишик рошлїни високи до єдного метера, хтори здабали на палми. Потим ше и вони розридзели. Терен бул брещковити. Одпочивали зме ше после каждей годзини маршу. Позно пополадню сцигли зме по другу горяцку хижу на 4 000 метери надморскей висини. На остатнїм жридлє наполнєли зме чутори зоз швижу воду.

4

После ноцованя на древених лєжискох, коло шейсц годзин рано, слунко нас нашло у полним маршу. Преридзени воздух з нєдостаточним количеством оксиґену очежовал нам рушанє. Чувствовали зме болї у главох пре вше нїзши воздушни прицисок. Того дня зме нє мали апетит. Лєдво зме поєдли по фалаток шунки зоз кексами и дакус бомбони. Алє зме попили надосц води и чаю. Кед зме сцигли по остатню горяцку хижу на 5 000 надморскей висини, єдна ґрупа горякох уж була там и позаберала шицки места. Преспали зме у єдней пещери. Рано, кед зме повиходзели зоз пещери, на нашо нєсподзиванє, цале околїско було под шнїгом. Першираз зме видзели шнїг у штред екваториялней Африки. З нього зме уварели перши ранши чай. Ришели зме же на тей висоти препровадзиме єден дзень пре аклиматизацию. Ютредзень зме на остатню етапу пендраня рушели на два годзин рано. Дражка водзела прикро до брега дзвигаюци ше у серпентини раз на лїво, раз на право. Ошвицовали зме ю зоз кишенковима лампами. Напредовали зме помали, одпочиваюци ше кажди дзешец минути. Кед ше почало розвидняц, за нашима хрибтами ше зявела чудна стинаста силуета гори Мавензи урисована у блядожелєним нєбе. Кус познєйше нєбо без хмарох постало ясно червене, а потим помаранчецове. Шедли зме и припатрали зме ше як ше Мавензи у тих живих фарбох нєпреривно прелїва з єдней ниянси до другей. Була то права святочносц за очи. Пендраюци ше, источашнє зме ше зноєли пре напруженя и було нам жимно пре нїзки температури. Каждей хвильки ше нам привидзовало же верх пред нами. Конєчно зме сцигли по ярбол зоз заставу заджобнуту у лядзе. Находзели зме ше на рубе кратера загашеного вулкана Кибо. Цали кратер, широки пейц километери, закрити зоз пасмом ляду грубим коло пейдзешат метери, хтори ше нїґда нє розпущує. Були зме цалком зуновани, алє и щешлїви. Уживали зме у тим лядовим пейзажу и у нашим успишним напруженю при звладованю природних препреченьох. Спущованє тирвало лєм єден дзень, алє нас так вичерпало, же зме ше окрипйовали цали дзень.

КИЛИМАНДЖАРА

Учителька: – Хто зна начишлїц дацо цо нє постояло пред сто роками? Андри: – Нє постоял я!

G

АМРЕЛИ

– Кед дацо страциш, чом го вше найдзеш на остатнїм месце дзе глєдаш?

– Прето же кед страцене найдзем, преставам го далєй глєдац.

U

Л

ГЛЄДАНЄ

M

– Прецо людзе ноша амрели?

– Прето же амрели нє знаю сами ходзиц.

O

R

ЦЕПЛА ВОДА

– Хтора чечносц ше нїґда нє може залядзиц?

– Цепла вода.

ЇЖИК – Цо гварел їжик кед вибегнул на кактус?

– Мамо, то ти?

СКРИТЕ МЕНО Ту маш зборикани букви, а кед их дакус попремесцаш и каждей найдзеш праве место, дознаш хтори наш писатель бул скоро три децениї одвичательни редактор часописа „Заградка”.

АЦОНРКЯ СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ До тих пейцох виреченьох поскривали ше „дзеци” домашнїх животиньох. Понаходз их.

1. Велька капра ше ми залїпела на павучайку, та нє можем отвориц око.

2. Дзеци, швидко клїтку отворце, лєм меркуйце же би папаґай нє сцекол.

3. У пиньвици влага, чежки воздух и цмота.

4. Такой волай лїкара, наш ше Мирко щемерел од тих кайсочкох.

5. Дїдо гвари же наще нє треба пиц кока-коли.

REBUSI

Avtor: Silvester D. Maka>

ОФАРБ РИСУНОК

Офарб шицки поля означени з точками, та достанєш красни рисунок.

21

STA I RO I DAVN ZAGATK

ЛАВИРИНТ

НАЙЛЄПШИ ЛЇКИ Волал ме дїдо помогнуц му цошка робиц.

по желєже, душу нє ма, * Лєже, лєжедушу веже.

(Гайзибан)

желєне, нука червене, * Звонка а у нїм полно блихи.

(Ґереґа)

* Штирме браца у єдним кожуху. (Орех) тики, два патики, * Штири седме замахайле.

(Крава)

Призначел Юлиян Пап

КСЕНИЯ МАКАЇ ОРОС

Мачатко одкальшик чує музику и дзечнє би потанцовало, алє нє зна хто и дзе так крашнє грає на гармоники. Помогнї му найсц гармоникаша, та най ше вешеля!

КВИТОК До празних кругох того квитка напиш числа хтори остали зоз першей дзешатки, так же би збир шицких трох числох повязаних зоз линию бул 12.

– Войдз-лє, хлапче, нука! – скричал з кухнї. Уходзим помали, чуєм, цошка дуднї. То вон гордов за капусту ґу шпоргету цага. Баба главки капустово чисциц му помага. Верхнї лїсца до кошара, та и грубля руца. Поєдза то качки, кури. Нїч ше нє одруца. Вец я почал капусту гобльовац. Гобель вельки, ножи оштри, та на пальци нєпреривно мушел сом мерковац. Баба сипе до гордова, крижалки шорує. Дїдо солї, кус коштує и з киянку удубкує. Кед зме гордов наполнєли, чисти денка на верх зме пришрубовали. Барз сом вистал, алє нє бануєм, бо од давен-давна нашо стари гуторели: Квашена капуста то найлєпши лїки, прето лєдво чекам бабово капущанїки.

СЕРАФИНА МАКАЇ Писателька Серафина

Макайова народзена 21. септембра 1945. року у Коцуре. Кратши час робела як библиотекарка у коцурскей Читальнї, а вец, по одход до пензиї як наставнїца руского и сербского язика у ОШ „Братство-єдинство” у Коцуре. Писац почала ище як школярка и сотруднїца „Пионирскей заградки”, а вец, у каждодньових контактох зоз своїма школярами, черпала инспирациї за писнї и кратки приповедки за дзеци. Першу збирку писньох „Фестивал животиньох” обявела 1979. року, потим збирку писньох „Вчера сом ше ошацовал” 1991. року, а 2009. року драмски слички за дзеци „Бавме ше на бини”. Кнїжка гуморескох за старших „И ми, вера, циркус правелї” обявена єй 2007. року.

АТМОСФЕРА Я

КРИЖАЛЬКА

уж нє знам цо мам робиц! Я наисце нєщешлїви! Дзе ше рушим, кадзи крочим, ту випаднє крочай лїви. Кед зоз школи пойдзем дому, одлучуєм такой з прагу, без питаня и здравканя заграц себе на розвагу. Перше граєм на ґитари, вец почнєм по буґнох тлучиц, шестра бере гармоничку – ша, муши ше дзивче учиц. Я ше цешим яки штимунґ шестра и я правиц знаме, а мац ше за главу трима и од щесца – руки ламе. Нє розумим! Я ше трудзим най вше створим атмосферу, а мац, оцец, вше нервозни и шицко ми за грих беру.

Горизонтално: 1. Слунечнїково глави; 2. Кратки лєтнї диждж; 3. Єдноцифрове число; 4. Предавальня лїкох: 5. Наш єдини часопис за дзеци; 6. Обрабяц польо з плугом; 7. Остатки вирубаних древох; 8. Гласно жувац єдзенє; 9. Коньово мале. Вертикално: кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней желєней колони достанєш назву єдней южней овоци.

20

5

КСЕНИЯ ВАРҐА

ВАРОШСКИ АВЗЛОҐИ И АМЕРИЦКА ЛАДЯ

З

а валалски дзеци варош бул сон дзеведзешатих рокох. Кажди потрошени динар у обисцу ше сто раз прераховало, а путованє було луксуз. Гибаль требало купиц облєчиво и то на „бувляку” дзе ше предавало туню увежену робу. Таки пияци було у векших варошох, та вец там и дзеци ходзели куповац. Даєдни того дня анї до школи нє приходзели. Екскурзиї нє споминали анї дзеци, анї роботнїки у школи. О нїх ше лєм приповедало як о дачим цо дакеди було красне и интересантне. Кед розквитла лїпа у школским дворе, бул то знак за векшину школярох же хто кельо научел у тим року, научел, а же оцени виправяю лєм гевти найслабши и же лєто за петами. Два наставнїци знали же конєц школского рока то оцени у школярских кнїжочкох, пах лїпи, алє и заєднїцке путованє, екскурзия. Алє як? Як повесц родичом же би видвоєли пенєж за путованє кед ше каждодньово лєдво капчало конєц з концом? Пристали. Зашвицели ше весели дзецински очи. Идземе! Дзешка идземе! Нє дзешка, алє до варошу. На цали дзень. Значи, так. Перше ше пойдзе на твердиню котра такой у варошу, потим шлїдзи купанє у завартим базену, а вец ше пойдзе до кина, и... дому. Узки и цми конки твердинї здогадовали школярох на годзину историї як кед би им наставнїк приповедал о войнох, о воякох. На блядих бочних лампох були роштелї. Роштелї були и на даєдних дзверох у под,жемних тунелох. Нука було жимно, а длугоки тунели спричиньовали якеш чувство нєсиґурносци и прициснутосци. Шицки були якош веселши кед вишли вонка и за старима мурисками обачели рику. А з другого боку будинки. Високи, велїчезни, збити єден при другому. Медзи нїма ше цискали превозки, понагляли людзе. Заварти базен за купанє бул у новшей часци вароша. Вода у базену була чистучка чиста, белавкаста од таких истих цегелкох з котрима бул обложени базен. Нука було цепло и приємно од влажного воздуху. Радосци нє було конца. Купанє нє було обовязне за шицких. Хто сцел, могол остац вонка и розпатрац предавальнї ту, у кругу. Требало ше лєм приявиц наставнїци. И нє оставац сам. Павле ище дома надумал же ше купац нє будзе. Вон, и кед ходзел на беґель, нїґда ше нє купал. Найволєл лапац риби. И то сам. Приявел ше же ше нє пойдзе купац, алє останє опатрац авзлоґи вельких предавальньох.

– Нє сам! – надпомла наставнїца, алє Павле тото нє чул. Авзлоґи були єден од другого красши и интересантнєйши. Розкошни прибор за лапанє рибох, квачки, галови, мередови, чуварки за риби, потим вшелїяки столни лампи, грушочки у рижних формох и фарбох, полїчки за

6

ЯНА УСПИШНА СТОЛНОТЕНИСЕРКА Г

– Столни тенис ше ми барз попачел кед нам го Клуб представел у моєй школи. Приявела сом ше и почала тренирац. Тренинґи мам кажди роботни дзень по два годзини. То велька обовязка, алє ми анї кус нє чежко. Нїґда сом нє вистата од скаканя за лабдочку. Любела бим цо длужей остац у тим спорту. Яна уж посцигла замерковани резултати на змаганьох, алє ше сама нє люби хвалїц. Же є задовольна з успихами, бешедує єй нашмеяна твар, а же єй остава и надосц часу за ученє, шведоча одлични оцени у школи. Тренер Дан Фрациле гвари же Яна винїмково талантована за тот спорт. Нєдавно на Святосавским турнире у Новим Садзе, дзе участвовали змагателє з цалей Сербиї, освоєла стриберну медалю. На општинским змаганю, дзе ше змагали дзеци зоз шицких школох на териториї городу Нового Саду, Яна була перша у екипи за школу „Бранко Радичевич” и освоєла златну медалю. На першенстве Сербиї екипно завжала седме место и тераз є медзи 50 ранґованима першима у держави. Зоз стриберну медалю ше оквицела на Новорочним турнире за младши катеґориї. Яна ма добру концентрацию и чувство за простор у бависку, а тренер наглашує же є за свойо роки барз одвичательна, та ю у Клубе шицки любя. СТОЛНИ ТЕНИС – ПИНҐ ПОНҐ Окрем порядних тренинґох бавеня зоз лабдочку, столнотениСтолни тенис лєбо пинґ понґ то бависко зоз рекетом и масере маю и концентрацийни трелу целулоїдну лабдочку, на столє. Походзи зоз Китаю и Японинґи за розвиванє швидкосних ну, дзе бул познати пред вецей виками, алє пинґ понґ вироятспособносцох и за столнотениске но варияция барз старих бавискох хтори постояли ище у найрушанє. Умерено ше роби на вестарших цивилизацийох Китаю, Єгипту, Греческей и Риму. жбох концентрациї, а маю и штаКоло 1880. року спорт пренєшени до Анґлиї, а популарфетни вежби. Младим спортистом носц му рошнє 1901. року кед ше почало орґанизовац турнивельо знача реґионални сотруднїцри. Перше урядове шветове першенство у столним тенису тва зоз другима Клубами. Так соотримане 1926. року у Лондону. Як олимпийни спорт предстатрудзую зоз столнотенисерами у вени є на Олимпийних бавискох 1988. року. Краґуєвцу, а у юнию Новосадянє У нас ше зявел по Першей шветовей войни, а перши Столпойду на Златибор до Сироґойна. нотениски союз Югославиї основани 1930. року у Заґребе. М. Р.

ородски столнотениски союз Нови Сад основани 1996. року, и од теди, од найнїзшого ранґу сцигол по Суперлиґу. Нєшка ма найвецей реґистрованих змагательох младежскей школи у Сербиї. Найвецей поваги пошвецує роботи зоз младима. Знаюци же велї школи маю тениски столи, а нє хасную их, Клуб порушал акцию „Врацме столни тенис до школох”. Так формовани числени секциї у городских школох, а отамаль ше школяре уключую до Клубу. Так ше и Яна Бодвански, школярка пиятей класи Основней школи „Бранко Радичевич” у Новим Садзе прейґ тей акциї вєшенї 2010. року явела до Клубу и постала активни член, а за собу поцагла и товаришки. Перше єден рок тренирала у сали Руского културного центру, дзе Столнотениски клуб уж роками отримує тренинґи, а тераз тренира у столнотенискей сали на новосадским СПЕНС-у. О вибраним спорту Яна гвари:

19

Visti zoz {koloh... У ШКОЛИ „ПЕТРО КУЗМЯК” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

ОЗНАЧЕНИ ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

М

едзинародни дзень мацеринского язика – 21. фебруар, означени и у Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. На годзинох мацеринского – руского язика зоз наставнїцу Каролину Папуґа школяре бешедовали на тоту тему, а мали задаток написац и руски присловки зоз котрих на паноу у школским голу направели виставу. З тей нагоди висликовала ше коло нього, тераз найчисленша ґенерация двох оддзелєньох шестей класи зоз свою наставнїцу Папуґову.

M. A.

18

ЗМАГАНЄ ЗОЗ СЕРБСКОГО ЯК НЄМАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА На Окружним змаганю школярох седмих и осмих класох

основних школох зоз сербского як нємацеринского язика и того року найлєпши резултати посцигли школяре Основней школи „Петро Кузмяк” з Руского Керестура. Змаганє отримане 17. фебруара у Руским Керестуре, а окрем домашнїх, на змаганю участвовали и школяре зоз Лалитю, хторим мацерински язик словацки, як и школяре зоз ОШ „Петефи бриґада” зоз Кули, хторим мацерински язик мадярски. У катеґориї седмих класох було петнац змагательох, а од пецерих керестурских школярох штверо завжали найлєпши места: Дорис Бучко – перша, Светлана Балїцки – друга, а треце место подзелєли Дамир Рац и Давид Шанта зоз Руского Керестура и Оксана Милияшевич зоз Кули. Зоз осмих класох ше змагали тринацецеро школяре, а медзи нїма були штверо домашнї. И у тей катеґориї найлєпши були праве школяре з Руского Керестура: Александар Планкош бул перши, Кристина Чизмар друга, а Дарян Рац треци. Школярох у Руским Керестуре за змаганє рихтала наставнїца Мария Балїнт, у Лалитю Соня Дюрко Надь, а у Кули Траянка Янчевски.

M. Афич

OBLA^OK DO [VETA цедеи, рижни музични апарати... Ишол вше далєй и далєй и... кед ше огляднул и сцел ше врациц назад, нє знал кадзи ма рушиц. Рушел ше коло єдного будинку, вец коло другого, и коло трецого. Вшадзи було авзлоґи, алє вшадзи иншаки. Перше цо му спадло на розум, було же ше страцел, алє верел же кед будзе исц лєм напредок, видзе там дзе треба. Нє знал же ше вше баржей оддалює од базену и же уходзи до нєпознатого, як до глїбокого лєса. Купанє закончене. Два годзини швидко пребегли. Сушенє власох, облєканє, вец ставанє до шора и скоком през варош, двойо по двойо, бо филм у кину почина точно на три годзин. Кед ше зашвицело червене шветло на пешацким преходу, та ґрупа мала кущик вецей часу за бешеду, хтошка ше зачудовано опитал: – А Павле? Людзе, дзе нам Павле? Наставнїцо, Павле остал опатрац авзлоґи! Предлужело дружтво з єдну наставнїцу до кина, бо нє можу шицки стац на пешацким преходу, а друга наставнїца ше врацела поглєдац свойого школяра. Ходзела коло будинкох, коло авзлоґох, и одразу обачела познату дзецинску силуету. И Павле здалєка препознал наставнїцу. Бежал опрез нєй кельо го лєм ноги ношели. Аж лєцел. Вона му сцела повесц цошка таке же є нєлапшни, нєзнаходлїви, нєогутани... алє кед видзела як ше єй зрадовал, лєм гварела: – Добре же ши ту. Попонагляйме, бо нас чекаю! У кино сали ше погашели шветла. На платну ше зявел Джеймс Бонд и такой рушел до акциї. Вистати и викупани, даєдни школяре почали дримац. Два наставнїци нє могли мирно шедзиц на своїх местох. Вишли вонка опрез кина и припатрали ше на городски транспорт, на пешакох.

– Знаш, мнє то перша екскурзия на котру водзим школярох. Барз сом ше злєкла пре Павла – гварела наставнїца Марияна. Префуркло лєто и почал нови школски рок. Павле нє мал бриґи з идеями кед требало написац писмени задаток з мацеринского язика. Кед була тема о страху, вон писал як ше злєкол кед ше страцел у варошу. Кед требало писац о радосци, писал як ше барз зрадовал кед на тротоару обачел свою наставнїцу. И лєм вон сам знал як ше му змишали чувства на єдней єднодньовей екскурзиї у варошу. Павле закончел основну школу и виучел ше за кухара. Прейґ єдней аґенциї достал роботу на америцкей ладї. През облак у кухнї, док пририхтовал єдзенє, запатрал ше до безконєчносци морского белавидла. А кед би ше ладя застановела у пристанїщу, розпатрал би улїчки и авзлоґи, сиґурни до себе же ше будзе знац врациц там одкаль рушел.

НИА‚ ЧУДА

На лоньских Змайових дзецинских бавискох медзи барз нащивенима програмами була и промоция кнїжки „Ниа, чуда” хтору пририхтала писателька Ґордана Тимотиєвич. Вона замодлєла седем сербских писательох же би описали по седем чуда зоз свойого дзецинства. Прето Светлана Велмар Янкович, Раша Попов, Ґрадимир Стойкович, Мошо Одалович, Поп Д. Дюрдєв, Весна Алексич и Деян Алексич крашнє пошедали, та описовали, описовали: черешнї, приятельох, птици, квоки, миши, кральовски родзени днї, студнї, пергачи, тромби, гайзибани, паридї и ище койяки мали и вельки дробнїци поскривани у памяткох. Кнїжку видал „Службени глашнїк” Беоґрад и Народна библиотека „Стефан Првовенчани” Кралєво.

БУКВИ

Нє научел сом читац так вчас як други дзеци. Одуперал сом ше покля ме нє уписали до школи, а вец сом бул примушени почал звладовац тоти чежки схопносци як читанє и писанє. Барз ше ми нє пачели тоти страшни кривульки и кончисти квачки хтори грожа. Дакеди ше ми видзело же букви мали чарни, поспани хробачки и же их кажде хто наглас чита, може побудзиц. А розуми ше же би нїхто нє любел кед би го з даєдней писньочки, сказки лєбо приповедки почали оганяц горди азбучних инсектох, брамушкох, стоногох и хто зна чого ище. Прето сом ше тримал цо далєй од нїх. Цо менєй букви, вецей мирни сни. Заш лєм, у єдним бависку з буквами сом барз уживал. Сам сом ше нє знал бавиц, алє сом ше любел припатрац кед ше старши бавели и кед припитомйовали тоти опасни буквово жвири. Бависко ше вола Крижалька. У тедишнїм чаше медзи найлєпшима ениґматскима новинками була Еурека. Мой сушед Миле гуторел же у каждим обисцу муши буц Библия и Еурека. Вон знал по цале лєто шедзиц на веранди и ришовац крижальки... Виривок зоз приповедки Деяна Алексича

7

ЖИМСКИ РАДОСЦИ Вжиме валал ше билєє. Дзеци ше вонка санкаю, Дїда Шнїжнїка котуляю, та на ученє забуваю. Кед придзе жима, бари и долїни ше позмарзаю. Дзеци на корчольох падаю, та нощки на лядзе поздзераю. Птички нам тераз нє шпиваю, бо ше од мразох дзешка скриваю. Хлапци ше шнїгу барз радую и дзивчатом капурки заруцую. Дзивчата нагнївани, лопати беру, та крича же хлапци наютре зберу!

Леон Юрич, III, Руски Керестур

Marko Buila, V, Kocur

МОЯ НАЙМИЛША КНЇЖКА

ЮЛИЯН ПАП

Б

БИЛА ВРАНА

ходзела ґу Яникови дому и учела го, звичайно у уло то давно, єдней яри, праве кед у валалє процивней змени. Шицко було як у школи, лєм на шицко розквитало. Яни з другей класи ше наодпочивку Яниково єдини школски товарише були раз похорел. Шицок ше осипал, а вец го почало учителька, баба и їх вельки пес. А жовти кандур фойтовац – нє мал диханя, лапал го силни кашель. сцел буц вше дзешка блїзко при Яникови, аж ше Стари валалски дохтор кивал з главу. Видзел же то операл на ньго, як кед би му сцел „вицагац” хороту. алерґия, о хторей ше теди мало знало. (И нєшка Стари дохтор совитовал Яниковим родичом ше о тим мало зна.) Гварел же ту нєт лїка, алє же же би през лєто пошли з нїм на морйо, пременїц то прейдзе док овоц преквитнє. Медзитим, прешла климу, та же скорей виздрави. яр, а хлапцови нє було лєпше. За тедишнї часи то була далєка Вистка ше швидко як огень розширела по цалей школи, а по- ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ драга и трошок. Якош змогли моци, та Яни пошол з мацеру на тим и по валалє, бо кажде дзецко морйо. Там дихал морски вопогуторело дома же цо ше стало здух, покус ше купал у морю, з Яником Яньовим. Нараз го дзеНа нашим шоре шицки хлапци єдол вельо риби и шалати, наци у класи и у школским дворе вибрали якиш звучни мена. досц южней овоци, шицко так почали керовац. То им сиґурно И я би вибрац, алє найкрасше, як дохтор гуторел. И кед раз – дома так наказали. Даєдни дзеци най будзем главни зоз терена. виздравел! го аж и наздзивали. Нїхто нє Вєшенї Яни пришол до сцел шедзиц з нїм у лавки. ДарБудзем Нурито, лєбо Бен Тен, трецей класи. Дзеци го перше мо дохтор гуторел же то нїч нє могол бим постац Юґио, з подозривосцу прияли, алє обераце, людзе нє верели. Були алє бим заш лєм найволєл буц им учителька потолковала же позлєкани. Глєдали же най Яни валалски Еон Мен. вон вецей нє хори. Яни нє ходзи до школи. Так и було, подзвигнул кошулю и указал Яни оставал дома. Мушел ше Хвалїм ше я дома родичом шицким же нє ма осипки, алє помириц зоз тим же є окрем и указуєм карточки, слики, як крашнє огорел на морю. И швета. „Била врана”! а вони гваря, удян, нє сплєтай, нїґда вецей од теди нє бул Єдина цо ше нє злєкла була ша, поламеме на це язики! „била врана”. Яникова учителька Златка. При-

НОВИ МЕНА

8

Наймилша кнїжка ми „Найменши гусар”. Найволїм ю прето же у нєй описани гусаре. Окреме интересантни хлапец хтори надвладал гусарох и виратовал цалу фамелию од наймоцнєйшого гусара. Тоту кнїжку сом достал од єдней жени хтора зо мну була у истей хижи у шпиталю. Подаровала ми ю прето же сом зберал фляши потребни єй супругови за оправянє чамца. Кнїжка „Найменши гусар” написана за осемрочни дзеци. Тримам ю на орманє при других кнїжкох и часто ю опатрам. Мирослав Такач, IV, Дюрдьов

КРАЧУН У МОЇМ ОБИСЦУ Крачун то швето народзеня Исуса Христа у Вифлеє-

му. Починаме славиц на Вилїю, шестого януара. Даскельо днї пред Крачуном у обисцу вельки пририхтованя. Я квецим ядловец з рижнофарбовима ґомбулями. До облакох кладзем швицаци лампочки. Баба и мац печу колача. За шпивачох купуєме вшелїяки лакотки. На Вилїю рано баба прави капушнїки и бобальки. Того дня строги пост. Мац мелє мак, а я помагам баби шулькац цесто за бобальки. Скорей дїдо, а тераз баба уноши до хижи сламу и кладзе ю под стол. Кед шицко поробиме, кладземе на стол вечеру: печену рибу з рискашу. Потим чекаме шпивачох. И я ходзим шпивац, гоч ми лакотки нє таки важни як малим дзецом. Волєла бим их подзелїц гевтим дзецом хтори за швета нє доставаю дарунки. На Крачун любим патриц на нєбо и глєдац найяснєйшу гвизду. Вона ми пригадує гвизду хтора трох царох водзела до Вифлеєму. На тото вельке швето шицки идземе до церкви. Любим Крачун, бо то швето любови, радосци и помиреня. Отворме свойо шерца и шицки вєдно ше радуйме! Весна Боднар, VIII, Коцур

Jovana Siwrkovi~, II, Novi Sad

ДОЖИЦЕ НА РОЗПУСТУ

Жимски одпочивок тирвал три тижнї. У тим чаше зме преславели Крачун и Нови рок. Крачун зме барз крашнє препровадзели, вєдно з родзину. Братняк и я ше бавели, а мой младши брат Андрей бул занєшени з бависками на компютеру. Старши шедзели и приповедали. Цале обисце пахло на колачи и помаранчата. Нови рок зме дочековали у товаришкох Леонели и Анабели. Там були и Микитово. Бавели зме дружтвени бависка и рисовали зме. Коло пол ноци зме пошли до центру валала. Припатрали зме ше на огньомет. Тей ноци нєбо було цифроване зоз гвиздами у вшелїяких фарбох. Бул сом радосни, бо шицки коло мнє були нашмеяни. Алекса Шайтош, III, Руски Керестур

17

РУСОМИР Д. АРСИЧ

МАМО, ОЦЕЦ БУЛ

ЛЄПША МАЦ ЯК ТИ Дюри єдней стреди остал з оцом дома. Мац мала

Ian Kuhar, III, Dxrdqov

КЕД БИМ БУЛА НАСТАВНЇЦА Школа нам други дом. У школи барз вельо на-

учиме, алє дацо нам можебуц анї нє будзе потребне у живоце, алє учиме пре общу културу. Школяре на годзинох нєсцерпезлїво чекаю одпочивок, бо ше там дружа, приповедаю, та дакус єдни других и поогваряю. Я у школи мам два наймилши предмети. То руски и анґлийски язик. На руским зме нємирни, а дакеди з наставнїцу и франтуєме. На годзинох анґлийского цалком иншак. Наставнїца з нами франтує, зашмеює нас, та зме на годзинох опущенши. Руски язик сом полюбела у пиятей класи, а у шестей сом була и на змаганю и достала сом диплому. Од теди мой сон же бим постала наставнїца руского язика. Кед ше ми тото жаданє виполнї, думам же на моїх годзинох будзе цалком иншак. Потрудзела бим ше так робиц зоз школярами же би им наставна материя нє була чежка. Кед бизме учели виреченя, трудзела бим ше

толковац дзецом през реални ситуациї. Любела бим буц и класни старшина даєдному рускому оддзелєню. На годзинох бим нє церпела нєдисциплину, нємир и галайк. Преписованє зоз паперичкох „пушкицох” бим нє дошлєбодзовала. Кед бим обачела дакого же преписує, вжала бим му паперик и достал би єдинку. Любела бим мац вельку, шветлу учальню, украшену з квецом. Школяром бим вше була порихтана помогнуц. На екскурзийох бизме ше сликовали, та бизме з тих фотоґрафийох направели у учальнї вельки колаж. Ходзели бизме патриц руски театрални представи и манифестациї. Водзела бим школярох и на рижни стретнуца и цали рок бим их пририхтовала за змаганя з мацеринского язика. Наздавам ше же ше ми тот сон виполнї. Будзем ше трудзиц у ученю же бим посцигла жадани циль. Оливера Пап, VII, Дюрдьов

МИЛА ЛАСТОВИЧКО Мила ластовичко, вєшенї ши пошла. До цеплого краю хто зна чи ши дошла?

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

БИЗОНИ Маймун ше пендра, морски лєв ше муря, а бизони? Цо робя вони?

Я це обчекуєм зоз пахняцу яру. Тебе, мила моя, як дарунок у маю.

16

ДЕЯН АЛЕКСИЧ

МАЛА ОГЛАШКА Блиха и блих достали блихчатко,

енки им треба двохижове щенятко. Предносц маю клаптави раси: цо векши уха – векши тераси.

Когуцики свойо балади шпиваю, ластовки мегки гнїзда лїпкаю, медведзи ше з грушками сладза, тиґриши ше о ловох радза, а бизони? Цо робя вони?

Уж длуго сом сама, та ми тераз придз. Же ци там барз добре, нє преставам шнїц. Марияна Мали, V, Коцур

обовязки у другим варошу. Тото ше Дюрикови нє барз пачело, алє цо могол. Пристал остац з оцом. Оцец з Дюриком вишол зоз квартелю такой накадзи ше нафриштиковали. Пошли до єдного лєшика. Дюрикови ше барз пачели прекрасни древа. Ище баржей го розвешельовали птици, мотилї, божи катички... За лєшиком ше оцец и Дюри длуго мачкали и бавели ше з малима габами у кривулькавим поточку. Вец драгом зашли до баби Ради опатриц прекрасни валалски двор. Баба их погосцела зоз живинску юшку, месом и слану питу зоз сиром. Дюри ше потим длуго бавел з кощатами, прашатми, курами.. Кед одходзели дому, баба му подаровала шумне мачатко. На жридлє при валалє набрали швижей води за пице... Кед ше врацели до варошу, уж ше змеркло. У улїци нє було шветла. Превозки швидко бежали, а людзе понагляли поуходзиц до своїх обисцох. Мешац ганьблїво викуковал споза хмари. Мац сцигла позно и швидко вошла до дзецинскей хижи. Дюри шедзел при столє и опатрал енциклопедию о животиньох. Нє чекал мацерово питанє: – МАМО, ОЦЕЦ БУЛ ЛЄПША МАЦ ЯК ТИ. Сцеш и наютре даґдзе пойсц? Мац го погласкала по власох, побочкала го и облапела оца, хтори праве вошол до хижи.

Nata{a Ka{a<, VII, Verbas

Мордую ше, аж им церпнє петна жила як най забуду Буфало Била?

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

ПОСТ – ОДРЕКАНЄ ПРЕ ЛЮБОВ ҐУ БЛИЖНЬОМУ

П

ост у християнским значеню то стримованє од даєдних файтох єдзеня (месо, масц, млєко, сир, масло, вайца...), напою, свадзбох, балох и других явних вешельох, алє ище баржей одреканє од дачого на хасен наших ближнїх. Церква гвари же посциц значи даровац ше за других. Пост ше спомина и у Старим и у Новим Завиту. Даєдни пророки Старого завиту цали живот препровадзели у молитви и посту. У старих християнских часох пости були вельо строгши од нєшкайших. И сам Исус Христос пред тим як почал явно виступац и научовац людзох, 40 днї у пустинї посцел и одуперал ше дияволским спокусом.. Нашо стари посцели каждей стреди и пиятку. Стреду прето же того дня Юда зрадзел Исуса, а пияток прето же Исус бул розопяти и умар за нас на крижу. Нєшка зме длужни посциц каждого пиятку, а на перши дзень вельконоцного и крачунского посту, на Вилїю и на Вельки пияток строго посциме.

Пост без молитви лєм обична диєта. Так исто пост нє ма смисла кед ше на дакого гнїваме, нє сцеме му пребачиц и нє можеме ше понїжиц та замодлїц за пребаченє. Богу милши наш пост кед одламеме половку зоз своєй кифли лєбо чоколади, та даме товаришки, кед шмати зоз хторих зме виросли, однєшеме бидному, кед поцешиме хору сушеду, як кед ше у своєй молитви похвалїме же зме у посце схудли штири кили. Пост ма свой корень у любови. Як християнє, поволани зме любиц вше и каждого, а то найвекши пост, бо кед любиме, ми ше одрекаме. Часто мушиме и прецерпиц дацо лєм же бизме ближньому доказали любов. Кед ше дачого одрекнєме и з тим дакого обрадуєме, то найкрасши пост. Наприклад: волам Таню до кина, алє вона гвари же нє ма динари за уходнїцу, та приставам остац з ню дома. Чи то нє пост? Одрекла сом ше одпатриц филм, лєм же би Таня нє остала дома смутна.

СВЯТЕ ПИСМО – НОВИ ЗАВИТ

РОЗГВАРКА З ПАПОМ

ЗАКХЕЙ ЦАРИНЇК И кед вошол, преходзел през Єрихон.

И, ниа, чловек по мену Закхей, котри бул надцаринїк и богати. И жадал видзиц Исуса, хто вон, алє нє могол од множества, бо бул малого росту. И побегнул напредок, випендрал ше на дзиву смокву же би го видзел, бо тадзи мал прейсц. Кед Исус сцигнул на тото место, попатрел и гварел му: „Закхею, швидко зидз, бо нєшка мам буц у твоїм доме.” И швидко зишол и приял го радуюци ше. А шицки цо видзели жубротали гуторяци: „До гришного чловека вошол буц госц.” А Закхей станул и гварел Господу: „Ниа, Господи, половку свойого маєтку давам худобним! И кед сом дакого у дачим спревед, врацам штири раз тельо.” А Исус му гварел: „Нєшка пришло спашенє тому дому, бо и вон син Авраамов! Бо Син Чловечески пришол глєдац и спашиц цо страцене!” (Лука 19, 1–10)

10

Х

лапцови Даниєлови случело ше у авґусту 1978. року цошка нєзвичайне. Мац го длуго чекала, а його нєт, та нєт. Вец ше явел прейґ телефона: „Мамо, запожнїм дому. Одведли ме на телевизию! Нє знам кеди сцигнєм дому!” Наисце, обколєшели го новинаре и одведли го опрез телевизийних камерох. И випитовали ше му. Цала держава о тим приповедала. Мац ше перше злєкла, а вец була щешлїва. „Знаш, мамо, шицко сом зафулял. Бешедовал сом з папом!” – кричал Даниєл прейґ телефона. Бешедовал з папом Йоаном Павлом I. Цалком нєсподзивано. Бул блїзко при Папови у велькей церкви. Було там вельо дзеци. Шицки шпивали и кляпкали. Одразу Папа попатрел на Даниєла и поволал го ґу себе, та ше му опитал: „До хторей класи ходзиш?” „До пиятей” – одвитовал збунєно. „А сцел биш прейсц до шестей класи?” – предлужел розгварку Папа. Ту Даниєл зафулял и виштрелєл як з дзела: „Нє, я сцем остац у пиятей класи, бо любим тоту учительку!” Папа ше нашмеял. Шицки ше шмеяли. Вец му Папа гварел же крашнє любиц учительку, алє же ше муши роснуц и прейсц до висшей класи. Шицки людзе муша роснуц и напредовац. Хлапец примахнул з главу. Знал же наисце так. Вец ше велї хлапци руковали з нїм, аж го и ношели на рукох. Бо, вон, гоч таки мали, бешедовал з Папом.

БУЛА СОМ НЄПОСЛУХНА

Тей жими ище нє падал шнїг, алє я ше здогадуєм цо ше ми случело прешлого року. Було вельо шнїгу. Пожадала сом же би го було и у моєй хижи. Вельо раз сом го уношела нука, алє ше прето и мама и тато зо мну вадзели. Нє слухала сом их. Сцела сом ше припатрац як ше груда шнїгу претворює до води. Кед нїхто нє видзел, унєсла сом груду шнїгу до хижи и положела сом ю на стол. Допило ми чекац, та сом ше пошла бавиц и цалком сом забула на шнїг. Нєодлуга зоз стола почала капкац вода. Направела сом вельки нєшор. Шицко на столє було мокре. Мама ми помогла попораїц, а я обецала же ю од тераз будзем слухац. Кед сом нєсиґурна цо шмем зробиц, опитам ше мами або татови и будзем робиц лєм тото цо ми вони дошлєбодза, бо знам же кажде люби послухни дзеци. Наташа Миленкович, IV, Нови Сад

Nata{a Bala, II, Verbas

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Дакеди ше барз чежко жило. Баба ми припове-

дала як було у часох єй дзецинства. Жило ше цалком иншак як нєшка. Теди у каждей фамелиї було по штверо-пецеро, та и вецей дзеци. Моя баба мала пейцох братох. Вони нє ходзели до школи, алє дома помагали оцови, а ю родичи дали до основней школи. Браца з оцом ходзели на польо, а вона чувала гуски. Кед мали дакус шлєбодного часу, дзеци ходзели єдни до других бавиц ше, бо теди нє було телевизори и компютери за розвагу и ученє. Баба себе сама правела бабки и шила им шматки. Хлапци правели лабди зоз старих рендох, а знали правиц и паридї. До школи ше ношело таблїчки и шпунджиї, бо Nikolina Miy~i~, II, Srimska Kamen<ca теди нє було теки. За нєдобрих школярох учителє мали кари. Дахто мушел клєчац на кукурици, дакого учитель скубал за зулуфи, а дахто вифасовал и зоз палїчку. На полю ше чежко робело, бо нє було комбайни котри тлачели жито, алє людзе мушели жито кошиц зоз косами, вязац го до снопох, вец звожовац и тлачиц на трешки. Пахульки нїжни, били, Давно велї людзе бивали на салашох, та до валалу ходзели на дзецом сце барз мили. бициґлох або пешо. Найвецей ше ходзело на кочу хтори цагали конї. Нє барз було приємно вожиц ше на кочу, бо колєса були зоз Пахульки падаю на ядловци, желєза и древа, та барз дирґало. та древа буду яґод овци. У обисцох нє було струї, та ше швицелo з витрионовима лампами и лампашами. Кед дзеци оставали сами дома, бали ше, бо Пахульки по нєбе танцую лампи слабо швицели. док хмари нє одпутую. Дакеди було вельо красни обичаї. Єдно з нїх и ми любиме. То облїванє. Давно хлапци на коньох ходзели по облїваню. Драгом Пахульки на жем падаю шпивали, а дзивчата им правели ружи з паперу. Теди нє було лата их людзе одметаю. котки за облївачох. Емилиян Няради, IV Дзеци барз любели кед падал диждж и кед ше ярки наполнєли Руски Керестур з воду, та вец шляпкали по нїх и видумовали бавенє коло води.

ПАХУЛЬКИ

Стефан Бесерминї, V, Дюрдьов

15

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

Dra}ana Duda{, 6 roki, Kocur

МОЯ МАЦ Dra}ana O}rizovi~, 6 roki, Verbas

Знам же и други мацери добри,

знам же и други красни и мили, свой поцилунок цепли и нїжни спуща на лїчка дзецински били. За мнє найлєпша моя мамочка; ошмих єй лїчи кажду хороту. Жадам єй щиро я подзековац за любов вельку и за доброту.

Fedor

Kontra

, 5 rok i, Ver bas

Elena Edelinski, 6 roki, Petrovaradin

Знам же у каждей заградки рошнє квиточок мали, красни, пахняци, з нїм ше мамочки, мамочки милей за єй доброту щиро заплаци. Пойдзем до нашей малей заградки, квитки найкрасши я повиберам, букецик красни сама направим, мамово слизи з нїм поуцерам.

Tamara Taka~, 6 roki, Dxrdqov Kseniy Vere{, 6 roki, Dxrdqov

14

11

МЕЛАНИЯ РИМАР

Н

їґда сом нє видзела прави, живи гайзибан, алє сом чула же є барз швидки. Андя Ира гвари же у далєких жемох єст ище швидши гайзибани од тих наших. Вона зоз свою дзивочку Златку каждого лєта зоз Суботици путує аж до нас на гайзибану. Научела ме и таку писньочку: „Идзе гайзибан и цага ваґони, ноши добрим дзецом бабки и бомбони.” Родичи ми обецали же на лєто ми пойдземе на гайзибану до андї. Алє, кеди уж будзе тото лєто? Потамаль най шедзим и задумуєм як випатра тота длугока машина? Нє! Нє будзем анї шедзиц анї задумовац. Мам я дома велького брата. Вон шицко зна. И живи гайзибан видзел. Прето ми надумал направиц єден таки. Висипал зоз шкатули од ципелох бабово стари слики, зоз другей висипал кольчата вшелїяких цверенкох и ґомбички, а зоз трецей койдзеяки шрубики, фуровики и ключики. На каждей шкатули направел дзирки, през нїх попрецаговал длугоку шпарґу и дал ми, та гварел: – То ци гайзибан. Цагай тоту шпарґу, а вона будзе цагац шицки шкатули. То ваґони. Ти будзеш локомотива. Мушиш гурчац! Нє знам точно як локомотива гурчи, алє я гурчим так як знам. Бежим по конку и цагам шпарґу. Ваґони бежа за мну. Нє пачи ше ми лєм же нє ноша анї бабки анї бомбони. Брат ми гвари же можем накласц до шкатулох-ваґонох цо сцем, та себе шпивац же ноша добрим дзецом... чоколадки и яблука... Гайзибан шицко цага, аж стука. Кед повем Златки же дома мам прави гайзибан, нє будзе ми вериц. А наисце є прави. Гурчи кеди сцем, бежи кадзи сцем, а и ноши ми цо я сцем. Шицко цо му положим до ваґонох.

МИКОЛА СКУБАН

ЧЕКАНЄ Огрей, слунечко, най рошню квети, най им лїсточка нє буду спрети! Рошнїце, квети! Чекам за вами... Док розквитнєце, я вас дам мами. Лєм понагляйце, най час нє сцека! Ша Осми марец лєм на вас чека!

ЯКИМ ОЛЕЯР

КАНДУРИК Бул кандурик Гречко, випил баби млєчко. а кед го биц сцели, скрил ше Ганчи до ципели.

12

13

МЕЛАНИЯ РИМАР

Н

їґда сом нє видзела прави, живи гайзибан, алє сом чула же є барз швидки. Андя Ира гвари же у далєких жемох єст ище швидши гайзибани од тих наших. Вона зоз свою дзивочку Златку каждого лєта зоз Суботици путує аж до нас на гайзибану. Научела ме и таку писньочку: „Идзе гайзибан и цага ваґони, ноши добрим дзецом бабки и бомбони.” Родичи ми обецали же на лєто ми пойдземе на гайзибану до андї. Алє, кеди уж будзе тото лєто? Потамаль най шедзим и задумуєм як випатра тота длугока машина? Нє! Нє будзем анї шедзиц анї задумовац. Мам я дома велького брата. Вон шицко зна. И живи гайзибан видзел. Прето ми надумал направиц єден таки. Висипал зоз шкатули од ципелох бабово стари слики, зоз другей висипал кольчата вшелїяких цверенкох и ґомбички, а зоз трецей койдзеяки шрубики, фуровики и ключики. На каждей шкатули направел дзирки, през нїх попрецаговал длугоку шпарґу и дал ми, та гварел: – То ци гайзибан. Цагай тоту шпарґу, а вона будзе цагац шицки шкатули. То ваґони. Ти будзеш локомотива. Мушиш гурчац! Нє знам точно як локомотива гурчи, алє я гурчим так як знам. Бежим по конку и цагам шпарґу. Ваґони бежа за мну. Нє пачи ше ми лєм же нє ноша анї бабки анї бомбони. Брат ми гвари же можем накласц до шкатулох-ваґонох цо сцем, та себе шпивац же ноша добрим дзецом... чоколадки и яблука... Гайзибан шицко цага, аж стука. Кед повем Златки же дома мам прави гайзибан, нє будзе ми вериц. А наисце є прави. Гурчи кеди сцем, бежи кадзи сцем, а и ноши ми цо я сцем. Шицко цо му положим до ваґонох.

МИКОЛА СКУБАН

ЧЕКАНЄ Огрей, слунечко, най рошню квети, най им лїсточка нє буду спрети! Рошнїце, квети! Чекам за вами... Док розквитнєце, я вас дам мами. Лєм понагляйце, най час нє сцека! Ша Осми марец лєм на вас чека!

ЯКИМ ОЛЕЯР

КАНДУРИК Бул кандурик Гречко, випил баби млєчко. а кед го биц сцели, скрил ше Ганчи до ципели.

12

13

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

Dra}ana Duda{, 6 roki, Kocur

МОЯ МАЦ Dra}ana O}rizovi~, 6 roki, Verbas

Знам же и други мацери добри,

знам же и други красни и мили, свой поцилунок цепли и нїжни спуща на лїчка дзецински били. За мнє найлєпша моя мамочка; ошмих єй лїчи кажду хороту. Жадам єй щиро я подзековац за любов вельку и за доброту.

Fedor

Kontra

, 5 rok i, Ver bas

Elena Edelinski, 6 roki, Petrovaradin

Знам же у каждей заградки рошнє квиточок мали, красни, пахняци, з нїм ше мамочки, мамочки милей за єй доброту щиро заплаци. Пойдзем до нашей малей заградки, квитки найкрасши я повиберам, букецик красни сама направим, мамово слизи з нїм поуцерам.

Tamara Taka~, 6 roki, Dxrdqov Kseniy Vere{, 6 roki, Dxrdqov

14

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

ПОСТ – ОДРЕКАНЄ ПРЕ ЛЮБОВ ҐУ БЛИЖНЬОМУ

П

ост у християнским значеню то стримованє од даєдних файтох єдзеня (месо, масц, млєко, сир, масло, вайца...), напою, свадзбох, балох и других явних вешельох, алє ище баржей одреканє од дачого на хасен наших ближнїх. Церква гвари же посциц значи даровац ше за других. Пост ше спомина и у Старим и у Новим Завиту. Даєдни пророки Старого завиту цали живот препровадзели у молитви и посту. У старих християнских часох пости були вельо строгши од нєшкайших. И сам Исус Христос пред тим як почал явно виступац и научовац людзох, 40 днї у пустинї посцел и одуперал ше дияволским спокусом.. Нашо стари посцели каждей стреди и пиятку. Стреду прето же того дня Юда зрадзел Исуса, а пияток прето же Исус бул розопяти и умар за нас на крижу. Нєшка зме длужни посциц каждого пиятку, а на перши дзень вельконоцного и крачунского посту, на Вилїю и на Вельки пияток строго посциме.

Пост без молитви лєм обична диєта. Так исто пост нє ма смисла кед ше на дакого гнїваме, нє сцеме му пребачиц и нє можеме ше понїжиц та замодлїц за пребаченє. Богу милши наш пост кед одламеме половку зоз своєй кифли лєбо чоколади, та даме товаришки, кед шмати зоз хторих зме виросли, однєшеме бидному, кед поцешиме хору сушеду, як кед ше у своєй молитви похвалїме же зме у посце схудли штири кили. Пост ма свой корень у любови. Як християнє, поволани зме любиц вше и каждого, а то найвекши пост, бо кед любиме, ми ше одрекаме. Часто мушиме и прецерпиц дацо лєм же бизме ближньому доказали любов. Кед ше дачого одрекнєме и з тим дакого обрадуєме, то найкрасши пост. Наприклад: волам Таню до кина, алє вона гвари же нє ма динари за уходнїцу, та приставам остац з ню дома. Чи то нє пост? Одрекла сом ше одпатриц филм, лєм же би Таня нє остала дома смутна.

СВЯТЕ ПИСМО – НОВИ ЗАВИТ

РОЗГВАРКА З ПАПОМ

ЗАКХЕЙ ЦАРИНЇК И кед вошол, преходзел през Єрихон.

И, ниа, чловек по мену Закхей, котри бул надцаринїк и богати. И жадал видзиц Исуса, хто вон, алє нє могол од множества, бо бул малого росту. И побегнул напредок, випендрал ше на дзиву смокву же би го видзел, бо тадзи мал прейсц. Кед Исус сцигнул на тото место, попатрел и гварел му: „Закхею, швидко зидз, бо нєшка мам буц у твоїм доме.” И швидко зишол и приял го радуюци ше. А шицки цо видзели жубротали гуторяци: „До гришного чловека вошол буц госц.” А Закхей станул и гварел Господу: „Ниа, Господи, половку свойого маєтку давам худобним! И кед сом дакого у дачим спревед, врацам штири раз тельо.” А Исус му гварел: „Нєшка пришло спашенє тому дому, бо и вон син Авраамов! Бо Син Чловечески пришол глєдац и спашиц цо страцене!” (Лука 19, 1–10)

10

Х

лапцови Даниєлови случело ше у авґусту 1978. року цошка нєзвичайне. Мац го длуго чекала, а його нєт, та нєт. Вец ше явел прейґ телефона: „Мамо, запожнїм дому. Одведли ме на телевизию! Нє знам кеди сцигнєм дому!” Наисце, обколєшели го новинаре и одведли го опрез телевизийних камерох. И випитовали ше му. Цала держава о тим приповедала. Мац ше перше злєкла, а вец була щешлїва. „Знаш, мамо, шицко сом зафулял. Бешедовал сом з папом!” – кричал Даниєл прейґ телефона. Бешедовал з папом Йоаном Павлом I. Цалком нєсподзивано. Бул блїзко при Папови у велькей церкви. Було там вельо дзеци. Шицки шпивали и кляпкали. Одразу Папа попатрел на Даниєла и поволал го ґу себе, та ше му опитал: „До хторей класи ходзиш?” „До пиятей” – одвитовал збунєно. „А сцел биш прейсц до шестей класи?” – предлужел розгварку Папа. Ту Даниєл зафулял и виштрелєл як з дзела: „Нє, я сцем остац у пиятей класи, бо любим тоту учительку!” Папа ше нашмеял. Шицки ше шмеяли. Вец му Папа гварел же крашнє любиц учительку, алє же ше муши роснуц и прейсц до висшей класи. Шицки людзе муша роснуц и напредовац. Хлапец примахнул з главу. Знал же наисце так. Вец ше велї хлапци руковали з нїм, аж го и ношели на рукох. Бо, вон, гоч таки мали, бешедовал з Папом.

БУЛА СОМ НЄПОСЛУХНА

Тей жими ище нє падал шнїг, алє я ше здогадуєм цо ше ми случело прешлого року. Було вельо шнїгу. Пожадала сом же би го було и у моєй хижи. Вельо раз сом го уношела нука, алє ше прето и мама и тато зо мну вадзели. Нє слухала сом их. Сцела сом ше припатрац як ше груда шнїгу претворює до води. Кед нїхто нє видзел, унєсла сом груду шнїгу до хижи и положела сом ю на стол. Допило ми чекац, та сом ше пошла бавиц и цалком сом забула на шнїг. Нєодлуга зоз стола почала капкац вода. Направела сом вельки нєшор. Шицко на столє було мокре. Мама ми помогла попораїц, а я обецала же ю од тераз будзем слухац. Кед сом нєсиґурна цо шмем зробиц, опитам ше мами або татови и будзем робиц лєм тото цо ми вони дошлєбодза, бо знам же кажде люби послухни дзеци. Наташа Миленкович, IV, Нови Сад

Nata{a Bala, II, Verbas

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Дакеди ше барз чежко жило. Баба ми припове-

дала як було у часох єй дзецинства. Жило ше цалком иншак як нєшка. Теди у каждей фамелиї було по штверо-пецеро, та и вецей дзеци. Моя баба мала пейцох братох. Вони нє ходзели до школи, алє дома помагали оцови, а ю родичи дали до основней школи. Браца з оцом ходзели на польо, а вона чувала гуски. Кед мали дакус шлєбодного часу, дзеци ходзели єдни до других бавиц ше, бо теди нє було телевизори и компютери за розвагу и ученє. Баба себе сама правела бабки и шила им шматки. Хлапци правели лабди зоз старих рендох, а знали правиц и паридї. До школи ше ношело таблїчки и шпунджиї, бо Nikolina Miy~i~, II, Srimska Kamen<ca теди нє було теки. За нєдобрих школярох учителє мали кари. Дахто мушел клєчац на кукурици, дакого учитель скубал за зулуфи, а дахто вифасовал и зоз палїчку. На полю ше чежко робело, бо нє було комбайни котри тлачели жито, алє людзе мушели жито кошиц зоз косами, вязац го до снопох, вец звожовац и тлачиц на трешки. Пахульки нїжни, били, Давно велї людзе бивали на салашох, та до валалу ходзели на дзецом сце барз мили. бициґлох або пешо. Найвецей ше ходзело на кочу хтори цагали конї. Нє барз було приємно вожиц ше на кочу, бо колєса були зоз Пахульки падаю на ядловци, желєза и древа, та барз дирґало. та древа буду яґод овци. У обисцох нє було струї, та ше швицелo з витрионовима лампами и лампашами. Кед дзеци оставали сами дома, бали ше, бо Пахульки по нєбе танцую лампи слабо швицели. док хмари нє одпутую. Дакеди було вельо красни обичаї. Єдно з нїх и ми любиме. То облїванє. Давно хлапци на коньох ходзели по облїваню. Драгом Пахульки на жем падаю шпивали, а дзивчата им правели ружи з паперу. Теди нє було лата их людзе одметаю. котки за облївачох. Емилиян Няради, IV Дзеци барз любели кед падал диждж и кед ше ярки наполнєли Руски Керестур з воду, та вец шляпкали по нїх и видумовали бавенє коло води.

ПАХУЛЬКИ

Стефан Бесерминї, V, Дюрдьов

15

РУСОМИР Д. АРСИЧ

МАМО, ОЦЕЦ БУЛ

ЛЄПША МАЦ ЯК ТИ Дюри єдней стреди остал з оцом дома. Мац мала

Ian Kuhar, III, Dxrdqov

КЕД БИМ БУЛА НАСТАВНЇЦА Школа нам други дом. У школи барз вельо на-

учиме, алє дацо нам можебуц анї нє будзе потребне у живоце, алє учиме пре общу културу. Школяре на годзинох нєсцерпезлїво чекаю одпочивок, бо ше там дружа, приповедаю, та дакус єдни других и поогваряю. Я у школи мам два наймилши предмети. То руски и анґлийски язик. На руским зме нємирни, а дакеди з наставнїцу и франтуєме. На годзинох анґлийского цалком иншак. Наставнїца з нами франтує, зашмеює нас, та зме на годзинох опущенши. Руски язик сом полюбела у пиятей класи, а у шестей сом була и на змаганю и достала сом диплому. Од теди мой сон же бим постала наставнїца руского язика. Кед ше ми тото жаданє виполнї, думам же на моїх годзинох будзе цалком иншак. Потрудзела бим ше так робиц зоз школярами же би им наставна материя нє була чежка. Кед бизме учели виреченя, трудзела бим ше

толковац дзецом през реални ситуациї. Любела бим буц и класни старшина даєдному рускому оддзелєню. На годзинох бим нє церпела нєдисциплину, нємир и галайк. Преписованє зоз паперичкох „пушкицох” бим нє дошлєбодзовала. Кед бим обачела дакого же преписує, вжала бим му паперик и достал би єдинку. Любела бим мац вельку, шветлу учальню, украшену з квецом. Школяром бим вше була порихтана помогнуц. На екскурзийох бизме ше сликовали, та бизме з тих фотоґрафийох направели у учальнї вельки колаж. Ходзели бизме патриц руски театрални представи и манифестациї. Водзела бим школярох и на рижни стретнуца и цали рок бим их пририхтовала за змаганя з мацеринского язика. Наздавам ше же ше ми тот сон виполнї. Будзем ше трудзиц у ученю же бим посцигла жадани циль. Оливера Пап, VII, Дюрдьов

МИЛА ЛАСТОВИЧКО Мила ластовичко, вєшенї ши пошла. До цеплого краю хто зна чи ши дошла?

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

БИЗОНИ Маймун ше пендра, морски лєв ше муря, а бизони? Цо робя вони?

Я це обчекуєм зоз пахняцу яру. Тебе, мила моя, як дарунок у маю.

16

ДЕЯН АЛЕКСИЧ

МАЛА ОГЛАШКА Блиха и блих достали блихчатко,

енки им треба двохижове щенятко. Предносц маю клаптави раси: цо векши уха – векши тераси.

Когуцики свойо балади шпиваю, ластовки мегки гнїзда лїпкаю, медведзи ше з грушками сладза, тиґриши ше о ловох радза, а бизони? Цо робя вони?

Уж длуго сом сама, та ми тераз придз. Же ци там барз добре, нє преставам шнїц. Марияна Мали, V, Коцур

обовязки у другим варошу. Тото ше Дюрикови нє барз пачело, алє цо могол. Пристал остац з оцом. Оцец з Дюриком вишол зоз квартелю такой накадзи ше нафриштиковали. Пошли до єдного лєшика. Дюрикови ше барз пачели прекрасни древа. Ище баржей го розвешельовали птици, мотилї, божи катички... За лєшиком ше оцец и Дюри длуго мачкали и бавели ше з малима габами у кривулькавим поточку. Вец драгом зашли до баби Ради опатриц прекрасни валалски двор. Баба их погосцела зоз живинску юшку, месом и слану питу зоз сиром. Дюри ше потим длуго бавел з кощатами, прашатми, курами.. Кед одходзели дому, баба му подаровала шумне мачатко. На жридлє при валалє набрали швижей води за пице... Кед ше врацели до варошу, уж ше змеркло. У улїци нє було шветла. Превозки швидко бежали, а людзе понагляли поуходзиц до своїх обисцох. Мешац ганьблїво викуковал споза хмари. Мац сцигла позно и швидко вошла до дзецинскей хижи. Дюри шедзел при столє и опатрал енциклопедию о животиньох. Нє чекал мацерово питанє: – МАМО, ОЦЕЦ БУЛ ЛЄПША МАЦ ЯК ТИ. Сцеш и наютре даґдзе пойсц? Мац го погласкала по власох, побочкала го и облапела оца, хтори праве вошол до хижи.

Nata{a Ka{a<, VII, Verbas

Мордую ше, аж им церпнє петна жила як най забуду Буфало Била?

9

ЖИМСКИ РАДОСЦИ Вжиме валал ше билєє. Дзеци ше вонка санкаю, Дїда Шнїжнїка котуляю, та на ученє забуваю. Кед придзе жима, бари и долїни ше позмарзаю. Дзеци на корчольох падаю, та нощки на лядзе поздзераю. Птички нам тераз нє шпиваю, бо ше од мразох дзешка скриваю. Хлапци ше шнїгу барз радую и дзивчатом капурки заруцую. Дзивчата нагнївани, лопати беру, та крича же хлапци наютре зберу!

Леон Юрич, III, Руски Керестур

Marko Buila, V, Kocur

МОЯ НАЙМИЛША КНЇЖКА

ЮЛИЯН ПАП

Б

БИЛА ВРАНА

ходзела ґу Яникови дому и учела го, звичайно у уло то давно, єдней яри, праве кед у валалє процивней змени. Шицко було як у школи, лєм на шицко розквитало. Яни з другей класи ше наодпочивку Яниково єдини школски товарише були раз похорел. Шицок ше осипал, а вец го почало учителька, баба и їх вельки пес. А жовти кандур фойтовац – нє мал диханя, лапал го силни кашель. сцел буц вше дзешка блїзко при Яникови, аж ше Стари валалски дохтор кивал з главу. Видзел же то операл на ньго, як кед би му сцел „вицагац” хороту. алерґия, о хторей ше теди мало знало. (И нєшка Стари дохтор совитовал Яниковим родичом ше о тим мало зна.) Гварел же ту нєт лїка, алє же же би през лєто пошли з нїм на морйо, пременїц то прейдзе док овоц преквитнє. Медзитим, прешла климу, та же скорей виздрави. яр, а хлапцови нє було лєпше. За тедишнї часи то була далєка Вистка ше швидко як огень розширела по цалей школи, а по- ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ драга и трошок. Якош змогли моци, та Яни пошол з мацеру на тим и по валалє, бо кажде дзецко морйо. Там дихал морски вопогуторело дома же цо ше стало здух, покус ше купал у морю, з Яником Яньовим. Нараз го дзеНа нашим шоре шицки хлапци єдол вельо риби и шалати, наци у класи и у школским дворе вибрали якиш звучни мена. досц южней овоци, шицко так почали керовац. То им сиґурно И я би вибрац, алє найкрасше, як дохтор гуторел. И кед раз – дома так наказали. Даєдни дзеци най будзем главни зоз терена. виздравел! го аж и наздзивали. Нїхто нє Вєшенї Яни пришол до сцел шедзиц з нїм у лавки. ДарБудзем Нурито, лєбо Бен Тен, трецей класи. Дзеци го перше мо дохтор гуторел же то нїч нє могол бим постац Юґио, з подозривосцу прияли, алє обераце, людзе нє верели. Були алє бим заш лєм найволєл буц им учителька потолковала же позлєкани. Глєдали же най Яни валалски Еон Мен. вон вецей нє хори. Яни нє ходзи до школи. Так и було, подзвигнул кошулю и указал Яни оставал дома. Мушел ше Хвалїм ше я дома родичом шицким же нє ма осипки, алє помириц зоз тим же є окрем и указуєм карточки, слики, як крашнє огорел на морю. И швета. „Била врана”! а вони гваря, удян, нє сплєтай, нїґда вецей од теди нє бул Єдина цо ше нє злєкла була ша, поламеме на це язики! „била врана”. Яникова учителька Златка. При-

НОВИ МЕНА

8

Наймилша кнїжка ми „Найменши гусар”. Найволїм ю прето же у нєй описани гусаре. Окреме интересантни хлапец хтори надвладал гусарох и виратовал цалу фамелию од наймоцнєйшого гусара. Тоту кнїжку сом достал од єдней жени хтора зо мну була у истей хижи у шпиталю. Подаровала ми ю прето же сом зберал фляши потребни єй супругови за оправянє чамца. Кнїжка „Найменши гусар” написана за осемрочни дзеци. Тримам ю на орманє при других кнїжкох и часто ю опатрам. Мирослав Такач, IV, Дюрдьов

КРАЧУН У МОЇМ ОБИСЦУ Крачун то швето народзеня Исуса Христа у Вифлеє-

му. Починаме славиц на Вилїю, шестого януара. Даскельо днї пред Крачуном у обисцу вельки пририхтованя. Я квецим ядловец з рижнофарбовима ґомбулями. До облакох кладзем швицаци лампочки. Баба и мац печу колача. За шпивачох купуєме вшелїяки лакотки. На Вилїю рано баба прави капушнїки и бобальки. Того дня строги пост. Мац мелє мак, а я помагам баби шулькац цесто за бобальки. Скорей дїдо, а тераз баба уноши до хижи сламу и кладзе ю под стол. Кед шицко поробиме, кладземе на стол вечеру: печену рибу з рискашу. Потим чекаме шпивачох. И я ходзим шпивац, гоч ми лакотки нє таки важни як малим дзецом. Волєла бим их подзелїц гевтим дзецом хтори за швета нє доставаю дарунки. На Крачун любим патриц на нєбо и глєдац найяснєйшу гвизду. Вона ми пригадує гвизду хтора трох царох водзела до Вифлеєму. На тото вельке швето шицки идземе до церкви. Любим Крачун, бо то швето любови, радосци и помиреня. Отворме свойо шерца и шицки вєдно ше радуйме! Весна Боднар, VIII, Коцур

Jovana Siwrkovi~, II, Novi Sad

ДОЖИЦЕ НА РОЗПУСТУ

Жимски одпочивок тирвал три тижнї. У тим чаше зме преславели Крачун и Нови рок. Крачун зме барз крашнє препровадзели, вєдно з родзину. Братняк и я ше бавели, а мой младши брат Андрей бул занєшени з бависками на компютеру. Старши шедзели и приповедали. Цале обисце пахло на колачи и помаранчата. Нови рок зме дочековали у товаришкох Леонели и Анабели. Там були и Микитово. Бавели зме дружтвени бависка и рисовали зме. Коло пол ноци зме пошли до центру валала. Припатрали зме ше на огньомет. Тей ноци нєбо було цифроване зоз гвиздами у вшелїяких фарбох. Бул сом радосни, бо шицки коло мнє були нашмеяни. Алекса Шайтош, III, Руски Керестур

17

Visti zoz {koloh... У ШКОЛИ „ПЕТРО КУЗМЯК” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

ОЗНАЧЕНИ ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

М

едзинародни дзень мацеринского язика – 21. фебруар, означени и у Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. На годзинох мацеринского – руского язика зоз наставнїцу Каролину Папуґа школяре бешедовали на тоту тему, а мали задаток написац и руски присловки зоз котрих на паноу у школским голу направели виставу. З тей нагоди висликовала ше коло нього, тераз найчисленша ґенерация двох оддзелєньох шестей класи зоз свою наставнїцу Папуґову.

M. A.

18

ЗМАГАНЄ ЗОЗ СЕРБСКОГО ЯК НЄМАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА На Окружним змаганю школярох седмих и осмих класох

основних школох зоз сербского як нємацеринского язика и того року найлєпши резултати посцигли школяре Основней школи „Петро Кузмяк” з Руского Керестура. Змаганє отримане 17. фебруара у Руским Керестуре, а окрем домашнїх, на змаганю участвовали и школяре зоз Лалитю, хторим мацерински язик словацки, як и школяре зоз ОШ „Петефи бриґада” зоз Кули, хторим мацерински язик мадярски. У катеґориї седмих класох було петнац змагательох, а од пецерих керестурских школярох штверо завжали найлєпши места: Дорис Бучко – перша, Светлана Балїцки – друга, а треце место подзелєли Дамир Рац и Давид Шанта зоз Руского Керестура и Оксана Милияшевич зоз Кули. Зоз осмих класох ше змагали тринацецеро школяре, а медзи нїма були штверо домашнї. И у тей катеґориї найлєпши були праве школяре з Руского Керестура: Александар Планкош бул перши, Кристина Чизмар друга, а Дарян Рац треци. Школярох у Руским Керестуре за змаганє рихтала наставнїца Мария Балїнт, у Лалитю Соня Дюрко Надь, а у Кули Траянка Янчевски.

M. Афич

OBLA^OK DO [VETA цедеи, рижни музични апарати... Ишол вше далєй и далєй и... кед ше огляднул и сцел ше врациц назад, нє знал кадзи ма рушиц. Рушел ше коло єдного будинку, вец коло другого, и коло трецого. Вшадзи було авзлоґи, алє вшадзи иншаки. Перше цо му спадло на розум, було же ше страцел, алє верел же кед будзе исц лєм напредок, видзе там дзе треба. Нє знал же ше вше баржей оддалює од базену и же уходзи до нєпознатого, як до глїбокого лєса. Купанє закончене. Два годзини швидко пребегли. Сушенє власох, облєканє, вец ставанє до шора и скоком през варош, двойо по двойо, бо филм у кину почина точно на три годзин. Кед ше зашвицело червене шветло на пешацким преходу, та ґрупа мала кущик вецей часу за бешеду, хтошка ше зачудовано опитал: – А Павле? Людзе, дзе нам Павле? Наставнїцо, Павле остал опатрац авзлоґи! Предлужело дружтво з єдну наставнїцу до кина, бо нє можу шицки стац на пешацким преходу, а друга наставнїца ше врацела поглєдац свойого школяра. Ходзела коло будинкох, коло авзлоґох, и одразу обачела познату дзецинску силуету. И Павле здалєка препознал наставнїцу. Бежал опрез нєй кельо го лєм ноги ношели. Аж лєцел. Вона му сцела повесц цошка таке же є нєлапшни, нєзнаходлїви, нєогутани... алє кед видзела як ше єй зрадовал, лєм гварела: – Добре же ши ту. Попонагляйме, бо нас чекаю! У кино сали ше погашели шветла. На платну ше зявел Джеймс Бонд и такой рушел до акциї. Вистати и викупани, даєдни школяре почали дримац. Два наставнїци нє могли мирно шедзиц на своїх местох. Вишли вонка опрез кина и припатрали ше на городски транспорт, на пешакох.

– Знаш, мнє то перша екскурзия на котру водзим школярох. Барз сом ше злєкла пре Павла – гварела наставнїца Марияна. Префуркло лєто и почал нови школски рок. Павле нє мал бриґи з идеями кед требало написац писмени задаток з мацеринского язика. Кед була тема о страху, вон писал як ше злєкол кед ше страцел у варошу. Кед требало писац о радосци, писал як ше барз зрадовал кед на тротоару обачел свою наставнїцу. И лєм вон сам знал як ше му змишали чувства на єдней єднодньовей екскурзиї у варошу. Павле закончел основну школу и виучел ше за кухара. Прейґ єдней аґенциї достал роботу на америцкей ладї. През облак у кухнї, док пририхтовал єдзенє, запатрал ше до безконєчносци морского белавидла. А кед би ше ладя застановела у пристанїщу, розпатрал би улїчки и авзлоґи, сиґурни до себе же ше будзе знац врациц там одкаль рушел.

НИА‚ ЧУДА

На лоньских Змайових дзецинских бавискох медзи барз нащивенима програмами була и промоция кнїжки „Ниа, чуда” хтору пририхтала писателька Ґордана Тимотиєвич. Вона замодлєла седем сербских писательох же би описали по седем чуда зоз свойого дзецинства. Прето Светлана Велмар Янкович, Раша Попов, Ґрадимир Стойкович, Мошо Одалович, Поп Д. Дюрдєв, Весна Алексич и Деян Алексич крашнє пошедали, та описовали, описовали: черешнї, приятельох, птици, квоки, миши, кральовски родзени днї, студнї, пергачи, тромби, гайзибани, паридї и ище койяки мали и вельки дробнїци поскривани у памяткох. Кнїжку видал „Службени глашнїк” Беоґрад и Народна библиотека „Стефан Првовенчани” Кралєво.

БУКВИ

Нє научел сом читац так вчас як други дзеци. Одуперал сом ше покля ме нє уписали до школи, а вец сом бул примушени почал звладовац тоти чежки схопносци як читанє и писанє. Барз ше ми нє пачели тоти страшни кривульки и кончисти квачки хтори грожа. Дакеди ше ми видзело же букви мали чарни, поспани хробачки и же их кажде хто наглас чита, може побудзиц. А розуми ше же би нїхто нє любел кед би го з даєдней писньочки, сказки лєбо приповедки почали оганяц горди азбучних инсектох, брамушкох, стоногох и хто зна чого ище. Прето сом ше тримал цо далєй од нїх. Цо менєй букви, вецей мирни сни. Заш лєм, у єдним бависку з буквами сом барз уживал. Сам сом ше нє знал бавиц, алє сом ше любел припатрац кед ше старши бавели и кед припитомйовали тоти опасни буквово жвири. Бависко ше вола Крижалька. У тедишнїм чаше медзи найлєпшима ениґматскима новинками була Еурека. Мой сушед Миле гуторел же у каждим обисцу муши буц Библия и Еурека. Вон знал по цале лєто шедзиц на веранди и ришовац крижальки... Виривок зоз приповедки Деяна Алексича

7

КСЕНИЯ ВАРҐА

ВАРОШСКИ АВЗЛОҐИ И АМЕРИЦКА ЛАДЯ

З

а валалски дзеци варош бул сон дзеведзешатих рокох. Кажди потрошени динар у обисцу ше сто раз прераховало, а путованє було луксуз. Гибаль требало купиц облєчиво и то на „бувляку” дзе ше предавало туню увежену робу. Таки пияци було у векших варошох, та вец там и дзеци ходзели куповац. Даєдни того дня анї до школи нє приходзели. Екскурзиї нє споминали анї дзеци, анї роботнїки у школи. О нїх ше лєм приповедало як о дачим цо дакеди було красне и интересантне. Кед розквитла лїпа у школским дворе, бул то знак за векшину школярох же хто кельо научел у тим року, научел, а же оцени виправяю лєм гевти найслабши и же лєто за петами. Два наставнїци знали же конєц школского рока то оцени у школярских кнїжочкох, пах лїпи, алє и заєднїцке путованє, екскурзия. Алє як? Як повесц родичом же би видвоєли пенєж за путованє кед ше каждодньово лєдво капчало конєц з концом? Пристали. Зашвицели ше весели дзецински очи. Идземе! Дзешка идземе! Нє дзешка, алє до варошу. На цали дзень. Значи, так. Перше ше пойдзе на твердиню котра такой у варошу, потим шлїдзи купанє у завартим базену, а вец ше пойдзе до кина, и... дому. Узки и цми конки твердинї здогадовали школярох на годзину историї як кед би им наставнїк приповедал о войнох, о воякох. На блядих бочних лампох були роштелї. Роштелї були и на даєдних дзверох у под,жемних тунелох. Нука було жимно, а длугоки тунели спричиньовали якеш чувство нєсиґурносци и прициснутосци. Шицки були якош веселши кед вишли вонка и за старима мурисками обачели рику. А з другого боку будинки. Високи, велїчезни, збити єден при другому. Медзи нїма ше цискали превозки, понагляли людзе. Заварти базен за купанє бул у новшей часци вароша. Вода у базену була чистучка чиста, белавкаста од таких истих цегелкох з котрима бул обложени базен. Нука було цепло и приємно од влажного воздуху. Радосци нє було конца. Купанє нє було обовязне за шицких. Хто сцел, могол остац вонка и розпатрац предавальнї ту, у кругу. Требало ше лєм приявиц наставнїци. И нє оставац сам. Павле ище дома надумал же ше купац нє будзе. Вон, и кед ходзел на беґель, нїґда ше нє купал. Найволєл лапац риби. И то сам. Приявел ше же ше нє пойдзе купац, алє останє опатрац авзлоґи вельких предавальньох.

– Нє сам! – надпомла наставнїца, алє Павле тото нє чул. Авзлоґи були єден од другого красши и интересантнєйши. Розкошни прибор за лапанє рибох, квачки, галови, мередови, чуварки за риби, потим вшелїяки столни лампи, грушочки у рижних формох и фарбох, полїчки за

6

ЯНА УСПИШНА СТОЛНОТЕНИСЕРКА Г

– Столни тенис ше ми барз попачел кед нам го Клуб представел у моєй школи. Приявела сом ше и почала тренирац. Тренинґи мам кажди роботни дзень по два годзини. То велька обовязка, алє ми анї кус нє чежко. Нїґда сом нє вистата од скаканя за лабдочку. Любела бим цо длужей остац у тим спорту. Яна уж посцигла замерковани резултати на змаганьох, алє ше сама нє люби хвалїц. Же є задовольна з успихами, бешедує єй нашмеяна твар, а же єй остава и надосц часу за ученє, шведоча одлични оцени у школи. Тренер Дан Фрациле гвари же Яна винїмково талантована за тот спорт. Нєдавно на Святосавским турнире у Новим Садзе, дзе участвовали змагателє з цалей Сербиї, освоєла стриберну медалю. На општинским змаганю, дзе ше змагали дзеци зоз шицких школох на териториї городу Нового Саду, Яна була перша у екипи за школу „Бранко Радичевич” и освоєла златну медалю. На першенстве Сербиї екипно завжала седме место и тераз є медзи 50 ранґованима першима у держави. Зоз стриберну медалю ше оквицела на Новорочним турнире за младши катеґориї. Яна ма добру концентрацию и чувство за простор у бависку, а тренер наглашує же є за свойо роки барз одвичательна, та ю у Клубе шицки любя. СТОЛНИ ТЕНИС – ПИНҐ ПОНҐ Окрем порядних тренинґох бавеня зоз лабдочку, столнотениСтолни тенис лєбо пинґ понґ то бависко зоз рекетом и масере маю и концентрацийни трелу целулоїдну лабдочку, на столє. Походзи зоз Китаю и Японинґи за розвиванє швидкосних ну, дзе бул познати пред вецей виками, алє пинґ понґ вироятспособносцох и за столнотениске но варияция барз старих бавискох хтори постояли ище у найрушанє. Умерено ше роби на вестарших цивилизацийох Китаю, Єгипту, Греческей и Риму. жбох концентрациї, а маю и штаКоло 1880. року спорт пренєшени до Анґлиї, а популарфетни вежби. Младим спортистом носц му рошнє 1901. року кед ше почало орґанизовац турнивельо знача реґионални сотруднїцри. Перше урядове шветове першенство у столним тенису тва зоз другима Клубами. Так соотримане 1926. року у Лондону. Як олимпийни спорт предстатрудзую зоз столнотенисерами у вени є на Олимпийних бавискох 1988. року. Краґуєвцу, а у юнию Новосадянє У нас ше зявел по Першей шветовей войни, а перши Столпойду на Златибор до Сироґойна. нотениски союз Югославиї основани 1930. року у Заґребе. М. Р.

ородски столнотениски союз Нови Сад основани 1996. року, и од теди, од найнїзшого ранґу сцигол по Суперлиґу. Нєшка ма найвецей реґистрованих змагательох младежскей школи у Сербиї. Найвецей поваги пошвецує роботи зоз младима. Знаюци же велї школи маю тениски столи, а нє хасную их, Клуб порушал акцию „Врацме столни тенис до школох”. Так формовани числени секциї у городских школох, а отамаль ше школяре уключую до Клубу. Так ше и Яна Бодвански, школярка пиятей класи Основней школи „Бранко Радичевич” у Новим Садзе прейґ тей акциї вєшенї 2010. року явела до Клубу и постала активни член, а за собу поцагла и товаришки. Перше єден рок тренирала у сали Руского културного центру, дзе Столнотениски клуб уж роками отримує тренинґи, а тераз тренира у столнотенискей сали на новосадским СПЕНС-у. О вибраним спорту Яна гвари:

19

STA I RO I DAVN ZAGATK

ЛАВИРИНТ

НАЙЛЄПШИ ЛЇКИ Волал ме дїдо помогнуц му цошка робиц.

по желєже, душу нє ма, * Лєже, лєжедушу веже.

(Гайзибан)

желєне, нука червене, * Звонка а у нїм полно блихи.

(Ґереґа)

* Штирме браца у єдним кожуху. (Орех) тики, два патики, * Штири седме замахайле.

(Крава)

Призначел Юлиян Пап

КСЕНИЯ МАКАЇ ОРОС

Мачатко одкальшик чує музику и дзечнє би потанцовало, алє нє зна хто и дзе так крашнє грає на гармоники. Помогнї му найсц гармоникаша, та най ше вешеля!

КВИТОК До празних кругох того квитка напиш числа хтори остали зоз першей дзешатки, так же би збир шицких трох числох повязаних зоз линию бул 12.

– Войдз-лє, хлапче, нука! – скричал з кухнї. Уходзим помали, чуєм, цошка дуднї. То вон гордов за капусту ґу шпоргету цага. Баба главки капустово чисциц му помага. Верхнї лїсца до кошара, та и грубля руца. Поєдза то качки, кури. Нїч ше нє одруца. Вец я почал капусту гобльовац. Гобель вельки, ножи оштри, та на пальци нєпреривно мушел сом мерковац. Баба сипе до гордова, крижалки шорує. Дїдо солї, кус коштує и з киянку удубкує. Кед зме гордов наполнєли, чисти денка на верх зме пришрубовали. Барз сом вистал, алє нє бануєм, бо од давен-давна нашо стари гуторели: Квашена капуста то найлєпши лїки, прето лєдво чекам бабово капущанїки.

СЕРАФИНА МАКАЇ Писателька Серафина

Макайова народзена 21. септембра 1945. року у Коцуре. Кратши час робела як библиотекарка у коцурскей Читальнї, а вец, по одход до пензиї як наставнїца руского и сербского язика у ОШ „Братство-єдинство” у Коцуре. Писац почала ище як школярка и сотруднїца „Пионирскей заградки”, а вец, у каждодньових контактох зоз своїма школярами, черпала инспирациї за писнї и кратки приповедки за дзеци. Першу збирку писньох „Фестивал животиньох” обявела 1979. року, потим збирку писньох „Вчера сом ше ошацовал” 1991. року, а 2009. року драмски слички за дзеци „Бавме ше на бини”. Кнїжка гуморескох за старших „И ми, вера, циркус правелї” обявена єй 2007. року.

АТМОСФЕРА Я

КРИЖАЛЬКА

уж нє знам цо мам робиц! Я наисце нєщешлїви! Дзе ше рушим, кадзи крочим, ту випаднє крочай лїви. Кед зоз школи пойдзем дому, одлучуєм такой з прагу, без питаня и здравканя заграц себе на розвагу. Перше граєм на ґитари, вец почнєм по буґнох тлучиц, шестра бере гармоничку – ша, муши ше дзивче учиц. Я ше цешим яки штимунґ шестра и я правиц знаме, а мац ше за главу трима и од щесца – руки ламе. Нє розумим! Я ше трудзим най вше створим атмосферу, а мац, оцец, вше нервозни и шицко ми за грих беру.

Горизонтално: 1. Слунечнїково глави; 2. Кратки лєтнї диждж; 3. Єдноцифрове число; 4. Предавальня лїкох: 5. Наш єдини часопис за дзеци; 6. Обрабяц польо з плугом; 7. Остатки вирубаних древох; 8. Гласно жувац єдзенє; 9. Коньово мале. Вертикално: кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней желєней колони достанєш назву єдней южней овоци.

20

5

ИСТОРИЯ

ТИБОР СЕКЕЛЬ

СТРИБЕРНИ ПОКРОВ єм цо ше ранша молга почала дзвигац у кенийским животиньским резервату Амбосели, дзешка гет далєко над саванами, древами, жирафами и слоновима фамелиями, указала ше гора хтора од самого початку прицаговала нашу увагу. Широка, нєзґрабна и осамена, зоз широким верхом закритим зоз блїщацим билїдлом ляду и шнїгу. Бул то, нам уж зоз сликох добре познати Килиманджаро, найвисша гора на африцким континенту, висока 6 010 метери. Дзвиганє на „закрице Африки” постал наш безпоштредни циль. О два днї прешли зме зоз Кениї до Танзаниї и ище истого дня удало ше нам з двома нашима теренскима превозками випендрац ше по скоро цалком нєможлївих горских дражкох 3 000 метери високо, на саме поднож,є Килиманджара. Там, на рубе єдней заровнї, вибудована горяцка хижа „Висмарк”. Горяки хтори планую випендрац ше на Килиманджаро, звичайно рушаю зоз того места, у провадзеню єдного водителя хтори добре позна драгу. Окрем нього, горяки єднаю по єдного ношача за каждого члена ґрупи. Вони ноша поживу. Процивно тому обичаю, ми ришели нєпоєднац анї ношачох анї водителя, алє ше знаходзиц як знаме и можеме. Понеже осми член нашей ґрупи ришел остац у поднож,ю, ми седемцме рушели рано, обтерховани з броцаками. И гоч зме були на надморскей висини 3 000 метери, було нам барз цепло, а то нам анї кус нє було чудне, бо зме знали же ше находзиме лєм три ступнї южно од екватора, т.є. у тропским краю. Єден час зме преходзели по дражки хтора ше пребивала през тропски пралєс з густима черяками и стеблами хтори свойо коруни дзвигаю високо ґу нєбу. Коло поладня древа поставали ридши и запшети, а кус познєйше наиходзели зме на окреме високу и тварду траву, на якишик рошлїни високи до єдного метера, хтори здабали на палми. Потим ше и вони розридзели. Терен бул брещковити. Одпочивали зме ше после каждей годзини маршу. Позно пополадню сцигли зме по другу горяцку хижу на 4 000 метери надморскей висини. На остатнїм жридлє наполнєли зме чутори зоз швижу воду.

4

После ноцованя на древених лєжискох, коло шейсц годзин рано, слунко нас нашло у полним маршу. Преридзени воздух з нєдостаточним количеством оксиґену очежовал нам рушанє. Чувствовали зме болї у главох пре вше нїзши воздушни прицисок. Того дня зме нє мали апетит. Лєдво зме поєдли по фалаток шунки зоз кексами и дакус бомбони. Алє зме попили надосц води и чаю. Кед зме сцигли по остатню горяцку хижу на 5 000 надморскей висини, єдна ґрупа горякох уж була там и позаберала шицки места. Преспали зме у єдней пещери. Рано, кед зме повиходзели зоз пещери, на нашо нєсподзиванє, цале околїско було под шнїгом. Першираз зме видзели шнїг у штред екваториялней Африки. З нього зме уварели перши ранши чай. Ришели зме же на тей висоти препровадзиме єден дзень пре аклиматизацию. Ютредзень зме на остатню етапу пендраня рушели на два годзин рано. Дражка водзела прикро до брега дзвигаюци ше у серпентини раз на лїво, раз на право. Ошвицовали зме ю зоз кишенковима лампами. Напредовали зме помали, одпочиваюци ше кажди дзешец минути. Кед ше почало розвидняц, за нашима хрибтами ше зявела чудна стинаста силуета гори Мавензи урисована у блядожелєним нєбе. Кус познєйше нєбо без хмарох постало ясно червене, а потим помаранчецове. Шедли зме и припатрали зме ше як ше Мавензи у тих живих фарбох нєпреривно прелїва з єдней ниянси до другей. Була то права святочносц за очи. Пендраюци ше, источашнє зме ше зноєли пре напруженя и було нам жимно пре нїзки температури. Каждей хвильки ше нам привидзовало же верх пред нами. Конєчно зме сцигли по ярбол зоз заставу заджобнуту у лядзе. Находзели зме ше на рубе кратера загашеного вулкана Кибо. Цали кратер, широки пейц километери, закрити зоз пасмом ляду грубим коло пейдзешат метери, хтори ше нїґда нє розпущує. Були зме цалком зуновани, алє и щешлїви. Уживали зме у тим лядовим пейзажу и у нашим успишним напруженю при звладованю природних препреченьох. Спущованє тирвало лєм єден дзень, алє нас так вичерпало, же зме ше окрипйовали цали дзень.

КИЛИМАНДЖАРА

Учителька: – Хто зна начишлїц дацо цо нє постояло пред сто роками? Андри: – Нє постоял я!

G

АМРЕЛИ

– Кед дацо страциш, чом го вше найдзеш на остатнїм месце дзе глєдаш?

– Прето же кед страцене найдзем, преставам го далєй глєдац.

U

Л

ГЛЄДАНЄ

M

– Прецо людзе ноша амрели?

– Прето же амрели нє знаю сами ходзиц.

O

R

ЦЕПЛА ВОДА

– Хтора чечносц ше нїґда нє може залядзиц?

– Цепла вода.

ЇЖИК – Цо гварел їжик кед вибегнул на кактус?

– Мамо, то ти?

СКРИТЕ МЕНО Ту маш зборикани букви, а кед их дакус попремесцаш и каждей найдзеш праве место, дознаш хтори наш писатель бул скоро три децениї одвичательни редактор часописа „Заградка”.

АЦОНРКЯ СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ До тих пейцох виреченьох поскривали ше „дзеци” домашнїх животиньох. Понаходз их.

1. Велька капра ше ми залїпела на павучайку, та нє можем отвориц око.

2. Дзеци, швидко клїтку отворце, лєм меркуйце же би папаґай нє сцекол.

3. У пиньвици влага, чежки воздух и цмота.

4. Такой волай лїкара, наш ше Мирко щемерел од тих кайсочкох.

5. Дїдо гвари же наще нє треба пиц кока-коли.

REBUSI

Avtor: Silvester D. Maka>

ОФАРБ РИСУНОК

Офарб шицки поля означени з точками, та достанєш красни рисунок.

21

Вредни сотруднїки за фе-

мун, Аня Виславски (VI). Вєдно 52 роботи. бруарске число „ЗаградКоцур: Николета Чорки” послали до Редакциї даш, Ребека Гарди (II); 162 роботи. Александра Русковски, Вербас: Ивана Чизмар, Емануела Горняк, Йована Константин Тот, Оґнєн Колєсар, Мануела Кучмаш, Дарко Тамаш, Иван Скубан, Миклош, Марко Медич, Зоран Костелник, Иван Сеґеди, Иґор Фейса, Матия Шанта, Дамян Михняк (IV); МарияАнтоний Контра, Митро Уйфалуши (I); Михаела Мина Мали, Анастасия Чордаш, Ивана Кучмаш, Марта Маклош, Наташа Бала, Ана Чизмар, Иван Пушкаш, Саша лїк, Марко Буила, Никола Салонтаї, Давид Кулич (V); Раґаи, Себастиян Бесерминї (II); Йована Скокнич, АлекЄлена Сендерак, Андрея Колєсар, Александра Горняк сандар Салонтаї, Михайло Костелник, Владимир Малїк, (VI); Настася Сакач, Хелена Салонтаї, Таня Буила, МиОґнєн Вучетич (III); Тияна Чизмар, Миленко Виславски, хаела Тимко, Мариєта Новак, Юлиян Мали, Михайло Марян Бала, Павле Медєши (IV); Виктория Саламун, Чордаш (VII); Наташа Боднар, Наташа Ґайдош, НиколеДуня Дукаї, Миряна Чизмар, Стефан Кандрач, Максим та Боднар, Анита Тимко, Весна Боднар, Моника Мади, Миклош, Александер Мученски (V); Валентина СалаЯрослава Буила (VIII). Вєдно 47 роботи. Дюрдьов: Ясмина Мудри, Сара Мушицки, Кристина Дюранїн, Тамара Такач, Дария Такач, Ксения Вереш, Борис Тиркайла, Лука Кашовски, Андрей Раґай (забава); Катарина Бесерминї, Єлена Мудри, Марина Михняк, Марина Михальовски, Мирослав ТаПод вельким вплївом компютера –интернету и фе- кач, Иван Кухар, Владимир Горняк, Борис Хромиш, йсбуку, дзеци маю вше менєй часу за читанє кнїжИґор Салак и 1 нєподписана робота (III); Єлена Горняк, Валентина Михняк, Олеся Хромиш, Валентина кох. Нє мож повесц же интернет нє добри, бо на нїм Салаґ, Андрей Молнар и 2 нєподписани роботи (IV). мож найсц барз вельо поучного, мож преширйовац Вєдно 43 роботи. и преглїбйовац знанє, алє нє мож занєдзбац кнїжки. Руски Керестур: Геленка Новта, Лорка НовакоЧитаюци, ми збогацуєме словнїк, лєгчейше и красвич, Елена Шомодї, Елеонора Медєши, Ґлориян ше ше виражуєме. Велїм хибя слова зоз хторима би Штранґар (овода); Йована Казак, Ана Арва, Рената сцели дацо повесц, описац, та за таких гвариме же Орос, Александар Микита, Леон Юрич, Деян Гарди, маю барз худобни словнїк. Алекса Шайтош, Матей Катрина, Тони Пашо, ЛеонРуски язик наймладши у фамелиї славянских язитий Сивч и 2 нєподписани роботи (III). Вєдно 18 рокох, та би нас и тото требало стимуловац же бизме боти. цо вецей читали и збогацовали мацерински язик. Нови Сад: Теа Чизмар (V) послала 1 роботу. Србобран: Тияна Ґайдош (IV) послала 1 роботу. Катарина Гарди, VIII, Дюрдьов

МЛАДИ ВШЕ МЕНЄЙ ЧИТАЮ КНЇЖКИ

Нагр

адне

питанє!

Tого мешаца нам до Редакциї сцигли барз вельо точни одвити на наградне питанє поставене у януарским чишлє „Заградки”. Верим же сце кнїжку „Воденїчка на стриберним потоку” нашли у библиотеки и же сце ю пречитали. Чкода же ю уж вельо роки нє мож нїґдзе купиц, так як нє мож купиц анї даєдни други красни кнїжки руских авторох. Пред вецей як двома децениями видрукована Антолоґия дзецинскей поезиї, алє нє виволаме наслов тей кнїжки, бо то будзе нове наградне питанє. Воно глаши:

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1, 2, 3 - Дюрдьовски ґлумци у представи за дзеци „Белава ружа за принцезу” (фото: Дюра Винаї)

У тим школским року маме вєдно направиц ище лєм штири числа „Заградки”. Наглашуєм – вєдно, бо школяре-новинаре дакус затаєли, а у школох и коло нїх ше кажди дзень случує дацо интересантне, о чим вредзи написац до часописа. Ище у януаре було Националне швето Руснацох. Означене є у каждей учальнї, а нїхто нє гутори цо нове научел о своєй националней заєднїци. „Заградка” о означованю Швета найвецей дознала зоз фотоґрафийох направених у ПУ „Бамби” – оддзелєню „Цицибан” у Руским Керестуре. Нєдавно ше навелько славело Дзень залюбених, а нїхто ше нє хвалї чи достал голєм пахняце любовне писемко лєбо квецик. Напишце о програми у школи лєбо пошлїце стихи пошвецени симпатиї. Нє мушице ше подписац з полним меном и презвиском, кед любов тайна. Досц положиц гоч лєм иницияли. Кед зме уж коло подписованя, мушим припомнуц забудлївим най преверя чи ше подписали под свою писньочку лєбо малюнок пред тим як го пошлю до Редакциї, бо часто доставаме нєподписани школярски роботи. Починаю змаганя и смотри, та шицким хтори ше рихтаце участвовац, вельо успиху жада ваша редакторка.

МИКОЛА СКУБАН

ЦО БИ Я ЛЮБЕЛ Я би любел одпутовац

на Мешачок, до вселени, дзе нє були други дзеци, анї людзе анї жени.

У вселени ци нє бриґа же яки єст прикметнїки, анї цо то Нияґара, або цо знаш зоз физики.

Там нє уча ше рахунки, история, ґраматика, там нє мушиш знац же кельо ма жительох Америка.

Лєм єдна ме ствар ту мучи: якже бим ше дому явел, хтоже би ми єсц там давал и зоз ким би сом ше бавел?

Нїхто ци ше там нє пита же кеди жил цар Неманя. Там каждому шицко єдно кельо маш у глави знаня.

4. Дзеци з родичами у новорочней креативней роботни у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове

Дзе ше находзи хмара у Антолоґиї дзецинскей поезиї?

Точни одвити цо скорей пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у януаре достали: Марта Малїк, V, Коцур Иван Кухар, III, Дюрдьов Себастиян Бесерминї, II, Вербас

Zdravo zagradkare!

Vladimir Duda{, VIII, Kocur

3

ДЗЕНЬ ЗАЛЮБЕНИХ

НАЙВЕКША ШКОЛА НА ШВЕЦЕ

Ш

коляре у Руским Керестуре уж традицийно, зоз богату програму означую 14. фебруар – Дзень святого Валентина, односно Дзень залюбених, и Дзень святого Трифуна – защитнїка винїцох и винїцарох. Так було и того року. Школа ше указала як барз госцолюбива домашня, та щиро привитала и уключела до програми госцох, школярох Основней школи „Нестор Жучни” зоз Лалитю, школярох Основней школи „Петефи бриґада” зоз Кули и аматером Дому култури зоз Червинки. Програма отримана у физкултурней сали, а на нєй представени свадзебни обичаї Мадярох, Словацох, Сербох и Руснацох. Учашнїки були пооблєкани у свадзебних шматох, та таки поприберани и шпивали и танцовали як на дакедишнїх правих свадзбох. О свадзебних обичайох Руснацох з конца 19. и початку 20. вику текст пречитала школярка другей класи Ґимназиї Кристина Малацко. Млодята були Кристина Чизмар и Звонко Русковски, шкoляре осмей класи, а провадзели их дружки и били голубици, школяре висших класох основней школи, ґимназиялци и штредньошколци Туристичного напряму у Руским Керестуре. На програми з нагоди Дня залюбених и того року пририхтана модна ревия. Тераз школярки приказали кабати и сучасни винчанїци, цо их понаходзели у орманох своїх бабох, мацерох и родзинох. Нащивителє на шветочносци мали нагоду на видео биму видзиц и лоньску програму виведзену у тей Школи на Дзень святого Валентина. Цалу програму обдумала професорка Хелена Пашо Павлович, у сотруднїцтве зоз педаґоґиню Любицу Няради. За технїчни роботи коло пpограми були задлужени школяре трецей и штвартей класи руского оддзелєня Ґимназиї. М. З.

ДЗЕЦИНСКА ПРЕДСТАВА „БЕЛАВА РУЖА ЗА ПРИНЦЕЗУ” У ДЮРДЬОВЕ

Члени дзецинскей драмскей секциї КУД „Тарас

Шевченко” у Дюрдьове за тогорочну театралну сезону пририхтали представу „Белава ружа за принцезу” авторки Кристини Бренко, а у режиї Якима Чапка. То барз интересантна сказка о кралїцовей жажди за белаву ружу и о єй любови ґу пестованю ружох и вообще, ґу заградкарству.

2

Премиєра виведзена 15. фебруара у просторийох Дружтва. Шесцеро талантовани ґлумци, школяре Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове, з вельку сцелосцу поставяли на сцену театрални фалат, та на премиєри бавели сиґурно, прешвечлїво, цо публика у сали провадзела з вельким уживаньом и наградзовала дзеци з моцнима аплаузами. Кралїцу ґлумела Кристина Горняк, Совисц була Аня Роман, Принцеза Ивана Цап, а єй служнїца Тамара Тиркайла. Кралїцова служнїца була Даря Хромиш, а хлапец зоз пищалку, хтори постал принц, бул Никола Тиркайла. Суфлерка своїм товаришом була Наташа Хромиш, хтора була и инспициєнт. За сценоґрафию ше постарал Мирослав Чакан, за музику и музични ефекти Мирон Сабадош, а за шветло и шветлосни ефекти Михаил Рамач. На порядних пробох и можебуц ище даєдним виводзеню пред Драмским мемориялом „Петра Ризнича Дядї” представа сиґурно цалком узреє и публики у Руским Керестуре ше укаже у правим шветлє.

ХАСНОВИТИ СЛУНЕЧНЇК

Слунечнїк єдина рошлїна хтора ше

обраца за слунком. Можебуц праве прето народ Инка тот квет тримал як святи. Вон ше вола и слунков квет и любомир. Зоз слунечнїку ше правя розлични продукти: зоз стебла ше прави папер, зоз маґочкох олєй, а єдна субстанца у лїсточкох квета хаснує ше за правенє фарбох. Єст коло 50 файти того квета. До Европи слунечнїк принєшени зоз Мексика и Перуа, оцовщини шицких слунечнїкох. Познати є и у народней медицини.

Школа у индийским городзе Лакнау преглашена за найвекшу школу на швеце и урядово вошла до Ґинисовей кнїжки рекордох. Школа ма аж 45 000 школярох и 2 500 наставнїкох. До нєй ходза дзеци од трох по седемнац роки. Гоч оддзелєня барз вельки, бо у каждим єст коло 45 школярох, родичи анї кус нє застарани за успих своїх дзецох. Школа позната по одличних успихох своїх школярох, як на домашнїх, так и на медзинародних змаганьох. Наставнїци горди на школярох, нє лєм пре посцигнути успихи, алє и прето же у такей велькей школи кажде дзецко може мац барз вельо приятельох.

КРАЛЬОВЕ НА КАРТОХ

Кажди краль у картох

представя єдного велького краля зоз историї: Пик – краля Давида; Треф – Александра Велького; Герц – Карла Велького; Каро – Юлия Цезара.

КАЧИПИСК НОЦНИ ЛОВАР Качиписк водова животиня хтора жиє лєм у юговосточ-

ней Австралиї и на Тасманиї. Мено достал праве пре широки, кляпчисти писки як качково. Качиписк длугоки коло пол метера, а чежки од єдней до два и пол кили. Ма густу, мегку и масну шерсц. Жиє коло дванац роки. Найволї мирни води. На побрежйох таких рикох зоз моцнима пазурами викопе дзиру и обложи ю з лїсцом. Качиписк одлично плїва. Карми ше з коритками, шлїмаками, хробачками и лїчинками инсектох, хтори находзи у мутлянки. На лови ходзи вноци, а шицко цо назбера, кладзе до окремних складзискох за писками, та ше „з єдзеньом розклада” аж кед видзе спод води и уцагнє ше до дзири. За 24 годзини може поєсц тельо поживи яки є чежки.

23

k m y c

ДЮРДЬОВСКИ ДЗЕЦИ И

ЩЕШЛЇВИ ДЗЕНЬ МАЦЕРОХ!!!

„БЕЛАВА ПРИНЦЕЗА”

Martina Afi~, V, Ruski Kerestur

ПОРИХТАНИ ЗА ТЕАТРАЛНУ СЕЗОНУ Yroslava Buila, VII, Kocur

^ASOPIS ZA DZECI ROK LXVI • ^ISLO 2 • FEBRUAR • 2013 CENA 100 DIN

I}or Sala}, III, Dxrdqov

Nikole

ta ^or

da{, II , Kocur