Заградка 1 - 2013

k m y c

^ASOPIS ZA DZECI

Tamara Luka~, III, [id

Ysmina Fejsa, VIII, Kocur

Jovana Sekelq, V, Verbas

Ivan Tama{, V, Kocur

ROK LXV • ^ISLO 1 YNUAR 2013 CENA 100 DIN

„ПАХУЛЬКА” У НОВИМ САДЗЕ Конєц першого школско-

го полроча и початок крачунских и новорочних шветох у Руским културним центру у Новим Садзе уж традицийно означени зоз школярску програму „Пахулька”. Дзеци хтори у своїх школох ходза и на годзини руского язика, за тоту веселу програму понаучовали рецитовац. Писнї им помагали виберац наставнїци Мелания Сабадошова и Оля Яковлєв. Талантовани шпиваче – члени хорскей секциї под руководством Мирослава Папа одшпивали даскельо хорски и соло шпиванки, а школяре хтори ходза и до Музичней школи, численей публики указали як научели грац на своїх музичних инструментох. Конферансу водзели Елеонора Грубеня и Никола Грубеня. На концу зоз новорочну шпиванку доволали и Дїда Мраза хтори им принєсол вельо лакотки, та ше дзеци коло полних столох вєдно погосцели.

М. Р.

ДЇДО МРАЗ И МИКОЛАЙ ОБРАДОВАЛИ ШИЦКИ ДЗЕЦИ

Пред Новим роком у Доме култури у Руским

Керестуре дзеци пририхтали богату програму зоз хтору рознїжели Дїда Мраза, та нє сановал подзелїц коло двасто новорочни пакецики. Дружтво Руснацох у Суботици тиж орґанизовало хвильки радосци за наймладших. Остатнього дня децембра, после Служби Божей, добри дзеци нащивел святи Миколай и шицУ Керестуре... ким подзелєл дарунки. Путуюци до Нового Саду, святи Миколай преходзел коло Гуманитарней орґанизациї „Дуга”, дзе достал 130 пакецики хтори дзеци зоз Велькей Британиї послали парняком у грекокатолїцкей церкви св. апостолох Петра и Павла. Пригодни програми за радосни жимски швета було и у Старим и Новим Вербаше, у Шидзе, Сримскей Митровици, Коцуре, Дюрдьове, Кули и у Крущичу. У Предшколскей установи„Дюрдєвак” у Дюрдьове пред Новим роком орґанизовани У Коцуре... креативни роботнї у котрих родичи помагаДїдове Мразове зоз коцурского Мото клубу ли дзецом понаправяц интересантни новорочни „Пеґасус” и того року ґу дзецом сцигли на моторвинчованки и прикраски. кох. Нашли и тих наймладших, дзеци у оводи До валалу на свойо швета зашол и святи Ми„Герлїчка”, як и шицких школярох, та им Нови колай и Дїдо Мраз, та з дарунками обрадовани рок повинчовали зоз сладкима пакециками. шицки дюрдьовски дзеци.

2

ЖЕМ ПОЛНОЦНОГО СЛУНКА

Влєце коло Сиверного полу днями нє пада ноц, бо Слунко нїґда нє заходзи. Прето Арктик наволую и Жем полноцного Слунка. Там жию рижни народи, а найпознатши Инуити на Ґренланду, у Канади и сиверовосточней Азиї, и Самиї (Лапонци) у Скандинавиї. Тоти хтори жию на побрежйох, ходза на лови и лапаю риби, а гевти у нукашньосци ловя дзиви америцки єленї лєбо, як Ненет племе у Сибиру (сиверна Русия), напасаю ирваси пре месо, млєко и скору. Инуити – старобивателє Канади чийо предки ше там населєли зоз Азиї пред 13 000 роками.

ШИШАРКИ – МЕТЕОРОЛОҐИ

Плоди ядлїнарох –

шишарки зоз своїм справованьом одлично проґнозую хвилю. Кед сухо, груби лупки на шишаркох отворени. Кед воздух влажни, шишарки ше помали завераю, а кед цалком пахнє на диждж и лєм цо ше нє розпада, лупки ше завераю же би нашенька нє змокли.

БИЛИ МЕДВЕДЗ СХОПНИ ЛОВАР Найвекши копново месоєди на швеце – били лєбо поларни медведзи, населюю тундри на Арктику. Одроснути медведз може мац од 450 до 1000 кили, а медведжица половку менша. Кед станє на заднї ноги и випнє ше, медведз високи скоро три и пол метери, як слон. Найвекши поларни медведз мал 1 102 кили, а заштрелєни є у сиверозаходней Аляски 1960. року. Густа била бунда му оможлївює одличну камуфлажу кед руши на лови. Бунда му роби на принципу склєняней загради – претворює слункову шветлосц до цеплоти хтору упива медведзова чарна скора. Медведз найволї єсц фоки, риби, моржи и кити, алє смачнє поє шицко цо зґраби. Познате же фоки лови так же лєжи на криги ляду при дзири хтору фока хаснує за диханє, и накадзи вона викукнє спод лядовей води, зоз медведзових штерацец двох оштрих зубох ше нє може витаргац.

23

У

януару до Редакциї сцигли лєм 56 роботи. Руски Керестур: Лора Новакович, Теодора Фа, Ана-Мария Малацко, Геленка Новта, Мая Сивч, Яна Настасич (овода); Ана Штранґар, Олеся Папуґа (II); Ана Арва, Адрияна Пап, Катарина Чизмар, Леонела Цифрич, Тони Пашо, Павле Венчельовски, Александар Микита (III); Теодора Новакович, Анамария Няради, Индира Николич, Деян Надь, Желько Сопка, Патрик Костелник, Давор Хома (IV); Анабела Силадї, Андєлина Шарич, Даяна Рац, Мартина Афич, Славка Мудри, Тереза

Нагр

адне

питанє!

Бул розпуст и вельо швета, та гоч бисце и сцели

послац одвити на наградне питанє, путовали би барз длуго, бо и поштаре славели радосни жимски швета. Прето до Редакциї сцигли барз мало точни одвити. Тераз почало друге полроче, та одпочинути сиґурно будземе лєпше сотрудзовац. Писатель Мирон Будински написал вельо писнї за дзеци, а давно, ище 1969. року му обявена и збирка прекрасних сказкох. Нове наградне питанє глаши: На яким потоку була воденїчка у кнїжки Мирона Будинския? Точни одвит пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награду у януаре достал Андрей Русковски, III, Коцур Павле Гербут, I, Руски Керестур

Будински, Андрей Роман, Деян Дюрчански, Филип Еделински, Себастиян Надь (V). Вєдно 34 роботи. Нови Сад: Лидия Колбас, Иван Катона (I); Ана Монар, Настася Пляскач, Душица Милосавлєвич, Иван Колбас (II); Владко Виславски, Даниєл Перкович (III); Сара Корпаш, Наташа Миленкович, Ваня Пастернак, Давид Тителац (IV); Теа Чизмар (V). Вєдно 19 роботи. Вербас: Драґана Оґризович, Алекса Процек, Никола Бескорвайни (овода). Вєдно 3 роботи.

ЖИМСКИ БАВИСКА Я ше вжиме з товаришами часто бавим на шнїгу. Роботни дзень пре школски обовязки нє мам вельо часу за бавенє, алє соботу и нєдзелю ше вонка бавиме и по цалим дню. Правиме бункери и Дїда Шнїжнїка, а вше видумаме и даяке нове жимске бависко. Кед єст вельо шнїгу, ми направиме дражку, добре ю уґажиме и вец ше по нєй оганяме. Дїда Шнїжнїка правиме так же перше викотуляме вельку груду шнїгу. То му брух. Потим справиме меншу груду и виложиме ю на гевту вельку. То Шнїжнїкови глава. Место калапа ма стару ванґлу лєбо шерпеню, а очи, уста и ґомбички му правиме з каменчох лєбо зоз фалаткох угля. Нос му зоз мархви, а место рукох ма метли. Кед закончиме тото бависко, повиставани и змачкани уходзиме нука. Барз ше любим бавиц на шнїгу. Думам же озда нєт дзецка хторе нє люби кед напада вельо шнїгу, та ше мож крашнє бавиц.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Лидия Гарди, V, Дюрдьов

КРАЧУНСКИ КОНЦЕРТ У ДЮРДЬОВЕ

Културно-уметнїцке дружтво „Тарас Шевченко” у Дюрдьове каждого року орґанизує Крачунски концерт, та так було и того року. Найвекшу чаац програми виполнєли наймладши. Вони колядовали шицки гевти коляди котри шпиваю на найвеселше швето народзеня Исуса Христа. Приказани и народни обичаї на Вилїю, представели ше и танєчнїки и члени тамбуровей оркестри, шпиваче и ґлумци. Дзеци були радосни, бо за колядованє на бини достали и дарунки. Вешелє предлужене и после концерту на заєднїцкей закуски.

Na naslovnim boku Дзеци на програмох означованя Националного швета Руснацох: 1. У Руским културним центру у Новим Садзе 2. У Дружтве Руснацох у Суботици 3. У ПУ „Цицибан” у Руским Керестуре

Д

обре же жимски розпуст готови, бо би ше вам повикривяли похребцини од цаганя телїх терхох: дарункох цо сце зашпивали на Вилїю и цо вам поприношел Дїдо Мраз, госцинох у андьох, нинох и кумох, вилєгованьох до поладня и бавискох на компютеру... Кед би голєм було шнїгу, та би ше на санкох мож було дакус розтерховац од звишку енерґиї, а так шицку енерґию треба влєчиц на хрибце. Прето добре же почала школа, бо ше од розпусту дзешка треба одпочинуц. Правда? Децемберска „Заградка” ше дзешка забавела, та до даєдних школох запожнєла, алє велї сотруднїки и так нє мали часу през крачунски и новорочни швета одривац ше од славеня и читац. Тераз нараз маю аж два, а хто вельо чита, ма и вельо инспирациї за писанє и мальованє. Чекаюци вашо нови литературни, подобово и новинарски роботи, поздравя вас Ваша редакторка

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

БАВЕНЄ Кед напада шнїг на палєц,

У ШНЇГУ

саночки рихтаме и по шнїгу зоз радосцу шицки ше санкаме.

А шлїзкац ше барз любиме по змарзнутих яркох, та мушиме ше пошлїснуц и по малих баркох. З лопатами на громаду ми шнїгу зношиме, та зоз нього Дїда Шнїщка билого правиме. Кед зме шицки замарзнути, понагляме нука: ша уж давно нас волала мацерина рука! Пошедаме вец ґу пецу, кусаме маґочки... И у думкох найволїме ляд, шнїг и саночки.

Катарина Гарди, VIII, Дюрдьов

22

3

ПРИЧИНА

ДЬОРДЄ РАДЕНКОВИЧ

Т

4

от дзень зме чекали з вельку нєсцерпезлївосцу и рознїжену, шветочну возбудлївосцу. Озда прето же зме го так барз чекали, нє моглим зме ппйсц ґу пинґвином. Моцни южни витриско дул сто километери на годзину. Червени геликоптер, после пилотового длугого роздумованя и наздаваня же ше хвиля нагло пременї, остал нєрухоми на жеми. Ютредзень зме мали вецей щесца. Витор ше зведол на пристойну миру. Шедзим у геликоптеру зоз норвежским арктичним путнїком Оєном, тексашским биолоґом доктором Вайсом, италиянско-гималайским алпинистом, професором Дезийом. Вяжеме капулячи и зацагуєме пояси. Доставам шлем зоз слухалками же бим ше могол спорозумйовац зоз пилотом, и упутством най прицишнєм ґомбичку кед сцем дацо повесц. Дзвери охабяме отворени пре камери и припатранє на пейзаж. Ротор над нашима главами ше почина обрацац. Лєциме. Напрям: Кейп Родс, Росово острово, колония пинґвинох. ... Спущуєме ше на шнїгово польо. Вицагуєме ше през нїзки дзвери и понагляме кельо мож у тих униформох, як шивожелєни медведзи. Находзиме ше точно под Маунт Еребусом, єдиним живим вулканом (пред даскельома роками мал остатню ерупцию), хтори на нас, таки цми, гладки и тварди, зоз коруну вичного диму коло чола, грожацо патри зоз своєй штири тисячи метеровей висини.

На другим боку, на самим побрежю морйоуза, пресцераю ше широки, шиви каменїсти брещки. Там густо населєни брухати, чарно-били жвиринки хтори здабу на шмишни памятнїки. Пинґвини зоз племена Аделия – то єдна спомедзи двох правих поларних пинґвинских файтох на жемовей кулї, Найчисленши пинґвински народ на Антарктику. Осторожно бежиме по кончистим лядзе. Преходзиме коло табли на хторей пише: „То найюжнєйша колония пинґвинох. Чувайце ю!” При табли стої єден пинґвин, патри на таблу и на нас, чи любопитлїво чи иронично, и маха зоз своїма краткима чарнима руками. Пинґвини ше нє боя од людзох. Нїґдзе нє понагляю, бо шицко коло нїх мирне, нєрухоме. Тоти пинґвини, зоз дзецинских приповедкох и виглєдовацких дньовнїкох, зоз рамикох кнїжкох и рекламних слупох! У їх колониї стретаме биолоґа Олаву Садерленда зоз новозеландского универзитету Кентербери. Його поларне облєчиво опирскане зоз червенима шпляхами. То нє шпляхи од креви, гоч так випатра. То червена фарба зоз хтору вон означує табли „квартельних блокох”: 25, 27, 30; єден пинґвин зоз подозриву гордосцу на билих першох ноши цифру 35; кажда птица пришла нащивиц чловека, прето є инвентарована. Окрем того, треба констатовац кельо и хтори пинґвини ше враца ту, после длугого жимского путованя на сивер. Над нашима и пинґвиновима главами кружа и нєприємно ґравча гладни скуи. Пробую хвациц даєдно пинґвинче, лєбо голєм пинґвиново вайцо у гнїздзе. На тей стини концентровани коло два тисячи пинґвини. То скромне населєнє, дзе их зна буц и сто пейдзешат тисячи. Идземе по пинґвинскей держави. Пейзаж улїва почитованє. У лядзе, шнїгу и цмих стинох стотки пиряних филозофох стої пишно, нєрухомо, нєпретенциозно. Даєдни ше шпацираю ґенґлїво, задумано и одмерано, нє замерковююци околїско. Даєдни махаю з чарнима запшетима кридлами як з руками.. Найвекше число пинґвинох тераз шедзи на гнїздох. Зменюю ше, раз пинґвин, раз пинґвинка. На яр ше формую нови фамелиї... Аделия пинґвини ше у фебруару селя на сивер, ґу морю и рибом, пред тим як наступи жима и ноц. Врацаю ше у октобру, знєшу по два вайца и шедза на нїх трицец осем днї на бази подполней малженскей ровноправносци – самец и самица ше зменюю кажди два тижнї. Док єдно чува гнїздо, друге одходзи до води назберац резерви єдзеня за нове дежурство. Яки су нєсхопни на побрежю, таки су схопни у води

БРАЦА Видзи чловек як ше двоме хлапци на драже бию и копаю єден до другого, та их опомина: – Нє бийце ше, бо то барз нє крашнє.

R Товарише би ше требали злагодзиц и M O почитовац єден другого, а нє биц ше.

– Алє, бачи, ми нїяки нє товарише. Ми браца.

U

ОСТРОВО

ПИНҐВИНОХ

– Чом плачеш, Яни?

– Прето же ше мой брат пошлїснул, та спаднул до ярку.

– Алє прецо вецка ти плачеш, G кед нє ти спаднул?

– Прето же сом ше з нього шмеял, та ме набил. НЄ РОЗУМИ – Мамо, правда же у морю вельки риби єдза сардини?

– Правда.

– Нє розумим лєм як там под воду отвераю конзерви.

ЦО НЄ СПАДА ТУ Ту єденац руски презвиска, а єдно ше ухпало, гоч нє спада ту. Хторе?

Баран, Голуб, Когут, Козар, Колбас, Маґоч, Олеяр, Папуґа, Пастернак, Пулькаш, Хрин.

К У Ц И К З А К Р Е АТ И В Н И Х ВЕСЕЛИ ОФАРБ РИСУНОК

Кед сцеш мац красни рисунок, офарб го так же поля означени зоз числами офарбиш: 1 – на жовто; 2 – на целово; 3 – на червено; 4 – на чарно; 5 – на белаво; 6 – на шиво

СЕНДВИЧИ

Госцом можеш понукнуц и звичайни сендвичи, алє чом биш их нє обрадовал зоз веселима хтори, направени з дакус фантазиї, вельо смачнєйши.

21

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ЛАВИРИНТ

ЛЮБИМ

КОЦКИ

Любим кед у релни

так поцихи шквирчи, кед закукнєм нука, а там качка стирчи. Любим кед ше запах зоз шерпенї шири, кед ше когут вари, душа ше ми змири. Любим и шалату, насампредз желєну, та и капустову и з дунца квашену.

Кельо коцки хибя на тим рисунку?

Любим палачинки зоз сиром полнєни и на концу ище дакус запечени. Любим єсц, на щесце, нїч я нє виберам. Шицко добре, смачне, та лєм кили зберам.

Мали пинґвин ше забавел на шнїгу, та ше так оддалєл од дому, же ше нє зна врациц. Помогнї му.

КРИЖАЛЬКА

Попремесцай букви и вискладай назву єдного жимского облєчива.

1.

2.

Н И Т А Ц Ш Ї К А Р

3.

4.

5.

КВАДРАТИ 6.

7.

8.

9.

20

наро-дзени 9. октобра 1930. року у Петровцох, у Горватскей. Основну школу закончел у своїм валалє, а вец школованє предлужел у першей Нїзшей мишаней ґимназиї у Руским Керестуре. Кед почал робиц у Редакциї новинох „Руске слово”, бул и редактор Часопису за дзеци „Пионирска заградка” у школским 1948/49. року. Цали роботни вик бул новинар у рижних редакцийох. Обявел три кнїжки за старших, а писал и за дзеци. Заступени є у вецей антолоґийох рускей прози, у Читанкох и Лектирох за основну школу, у Зборнїку приповедкох за дзеци „Слунечни роки”, а сотруднїк „Заградки” бул од самого початку єй виходзеня. Остатнїх рокох му у тим часопису обявйовани приповедки зоз сериї о дзецох Петраньови и Петранки: „Винїцарски шкерепадларе”, „Ролшуи за ягоди” и други. Владо Костелник умар 19. децембра 2012 року у Руским Керестуре.

ВИВИРКА

БАВИСКО З БУКВАМИ

Од 12 широчкох хтори правя три квадрати, премесц три так же биш достал штири єднаки квадрати.

Писатель Владо КOСТЕЛНИК

Горизонтално: 1. Знак за метер; 2. Треци и пияти вокал; 3. Нє ту, алє...; 4. Подли, нїяки, нєвикармени конь; 5. Шлїд од укушеня инсекта; 6. Слаби витор; 7. Игла за гекланє; 8. Бренчок коло шиї статку; 9. Найменши континент. У перших коцкох вертикално: Место отримованя тогорочней централней преслави Националного швета Руснацох (Сримска).

М

иколка, Василь и Дюри мали полни руки дзиви ґестинї. Назберали их у глїбоким лєше. Тераз ше врацаю дому вистати и гладни. Преходза помедзи два длугоки шори старих орехох котри предлужую їх вельки лєс. Василь, як найстарши, крача напредок. Нєпреривно попатра горе, на орехову коруну, та вец на лїво и на право. Вон вше таки. Гоч яки вистати

од бавеня и пендраня по древох, оганя за дзивину, алє є заш лєм вше при себе. Нараз кричи: – Вивирка!

– Дзе? – опитал ше Миколка. Дюри и Миколка патра горе, до конарох, велїких и грубих, длугоких и ценких, алє нїч нє видза. Василь бежи попод други, треци, штварти орех опрез нїх. Миколка и Дюри за нїм. Здогонєли го.

– Ниа, видзиме! Указовал Василь з пальцом на найвисши конар єдного ореха. Шицки троме почали з ґестинями цильовац вивирку. Вона сцекала з єдного конара на други, з древа на древо. Як ґимнастичарка. Лєм ше подуперала на свой широки и длугоки хвост. Хлапци цильовали, цильовали, и раз єден, чи то бул Миколка, чи Дюри, чи Василь, нїхто нє зна, а кажди за себе гварел же вон потрафел жвирку. У єдней хвильки вивирка спадла з древа, Миколкови скоро на главу. Злєкнул ше, та почал сцекац. Алє, и вивирка сцекла. Нє дочекала же би ю даєден влапел за хвост. И док хлапци пришли ґу себе од чуда, бо ридко кеди дахто потрафел з дащим вивирку так же би аж спадла, симпатични чарни чорцик скапал. Даремно ше троме хлапци ужерали до конарох старих орехох. Вивирка вецей нє чекала же би ю даєден з нїх потрафел.

5

МЕЛАНИЯ РИМАР

У

густей, як пралєс нєпреходней коруни високей туї, вилїпкал себе домик мали шиви тащок Скочко. Таке мено му дала Ярка ище кед бул цалком малки. Опрез єй облака вежбал подскакованє. Познєйше му мац тащица тримала годзини лєценя. Кед уж випатрало же звладал схопносц лєценя и одшмелєл ше пущиц ше з конара, чарни кандур зґрабел його мацер и однєсол ю занавше. Нажалєни Скочко, без родичох, без брата, шестри и блїзшого роду, волєл скакац по жеми як з крегкима криделками резац воздух. Лєценє го вше здогадовало на страцену мацер. Товарише зоз сушедних конарох ше розлєтали до билого швета. Скочко найчастейше бул сам. Умилни ластовки одпутовали на лєтованє, бо згуснути молги розношели вше моцнєйши запах жими. Наиходзаца рочна часц за тащка була цошка цалком нове. Зоз жиму ше мал першираз стретнуц. Ярка му препоминала най на час купи груби капуцик, алє тащок нє розумел єй совити. Аж кед ше му щипаци витор почал цискац под пиречка, Скочко похопел цо значи жимски капуцик. Хижка за жимованє у туйовей коруни би за свой випатрунок достала слабу оцену. Таки гнїзда нє подноша оштри жими, алє цо о тим могол знац бидни тащок. Склубачел ше медзи ценки конарчки и любопитлїво викуковал з нєсхопно вискладаного гнїзда. Гнївал ше на позни новемберски дижджи. Мачкали му дом и околїско. Гоч би долу, у заградки и нашол даєдну суху травку, док би з ню сцигол до гнїзда, була би цалком мокра. Ту и там находзел даєдно забуте баґреново лїсце и цагал го до хижочки. Скрал себе ценки покровчик. Верел же под нїм надвлада жиму. О резервох єдзеня нє роздумовал. Подскакуюци коло Яркового облака, вше назберал вельо отрушинки. Вона их згартала зоз кухньового стола и ношела вонка тащкови за полудзенок. Мерковала же би уцицовач нє прелїґнул анї єдну отрушинку. Знала же широтки птички и найменши фалаточок хлєба будзе праве богатство. Обецала Скочкови же ше остара най вон нїґда нє гладує, алє ше за хижку и топенє муши старац сам. Перши мрази анї нє були таки зли. Нє кусали го. Дижджи повиставали и поспали гет у хмарох. Покровчик цалком добре грал тащка. А вец... Вец ше нахмурени хмари спущели над туйову коруну и з билима пахульками заквицели кажди конар. Теди за Скочка почали прави трапези. У єдним дню упознал шицки жимово нєдостатки: бездушносц, гербносц, оштросц, себичносц и други нєзлюдни прикмети яки нє мал з чим надвладац.

ТАЩОК СКОЧКО У ПАЗУРОХ ЖИМИ

6

медовнїка, наймладши слухали стари руски шпиванки и рецитовали писньочки и розчитованки хтори их понаучовали баби. У Дружтве Руснацох у Суботици найкрасша часц шветочносци була тота у хторей участвовали дзеци. Воспитачка Ясмина Пеячки водзи Секцию за пестованє руского язика з елементами националней култури за предшколски дзеци, та з нїма пририхтала веселу програму. Швето шицким Руснацом у Суботици повинчовали и рецитаторе Демиян Паланчаи и Роберт За-

ПРОГРАМИ горянски под руководством учительки Наташи Ґрунчич. Вредни Рускинї ше постарали погосциц членох Дружтва зоз рускима националнима єдлами, та атмосфера була наисце шветочна. У КУД „Петро Кузмяк” у Новим Орахове шветочносц тиж украшели дзеци – члени танєчней секциї. Програму означованя Швета збогацели и дзеци у КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове. Наймладши члени тамбуровей оркестри одграли венчик руских писньох, а у руских оддзелєньох у Школи и у Забави бешедоване о значеню нашого Националного швета. Так було и у Школи и Оводи у Коцуре, а на шветочносци у Месней заєднїци госцох дочековали и витали школяре поприберани до руского народного облєчива. З рецитациями и шпиванками до означованя швета уключели ше и школяре у културно-уметнїцких дружтвох и школох у наших сримских местох.

М

РЕКРЕАЦИЯ И СПОРТ НА МОТОРКИ

оторка як идея зявела ше на єдней карикатури у Паризу 1818. року. Була то обична бициґла, алє на парни погон. А перши сучасни моторки з металним рамом, двома ґумами напумпованима з воздухом, и зоз лєгким бензинским мотором зявели ше коло 1885. року у Нємецкей, а вец 1892. року пущени на тарґовище перши серийни моторки. Нєшкайши моторки з двома лєбо трома колєсами як погонску моц хасную бензински мотор. Хаснує ше их за превоженє роби, за туризем и городске воженє, за спорт и за обегованя. Мотоциклизем медзинародни спорт у хторим ше змаганя отримую на моторкох. Перше обегованє „Туристични трофей” отримане 1907. на британским острове Мен, а перши Клуб моторкашох у нас (у бувшей Югославиї) основани 1921. року у Заґребе. Теди було и перше змаганє. Участвовали 354 змагателє. Найшвидши моторки маю меняч зоз 6-8 швидкосцами и посцигую швидкосц 300 до 500 километери на годзину. Запаметани рекорд у швидкосци на моторки – 512 километери на годзину поставел Доналд Веско 1978. року. Р-р

СПОРТ ХТОРИ НАЙВОЛЇМ

У моїм валалє ше тренира вельо спорти. И мнє прица-

гую вецей спортски дисциплини, а вибрал сом карате. Тренинґи ше отримую у голу у Школи. Мой товариш Борис и я каждого пондзелку и стреди ходзиме тренирац. Кед закончи младша ґрупа, починаме ми. Перше ше зогриваме, вец робиме технїки, кати або спаринґ. Технїки то вецей рухи котри служа за напад лєбо одбрану. Кати то вецей технїки зложени до єдней цалосци, а наволую ше ище и борби зоз задуманим процивнїком. Опрема за тот лєт кимоно то била, чарна лєбо белава шмата. Борби то винїмок. За нїх треба ище и рукавици, щитнїки и ґумову протезу. Пояси ше ступнює по фарбох: жовти, помаранчецови, червени, два желєни, два белави, два кафово и дзешец чарни. Борби ридко вежбам, єдино кед нєт змаганя. На змаганьох барз напарте, бо конкуренция велька. Мой успих завиши лєм одо мнє. Тренер ми гутори же бим ше нє бал, бо зна же можем победзиц. Даєдни каратисти ше чудую кед ме видза, бо сом нїзки, а мам кафови пояс. Дакеди ше аж и шмею, алє мнє то нє завадза, бо знам же их можем победзиц. Трениранє спорта барз здраве, алє треба буц умерени. Я вше бул умерени, та мам успиху и медалї. Наздавам ше же так будзе и далєй. Мирон Кухар, VIII, Дюрдьов

19

Nacionalne {veto Rusnacoh ентрална шветочносц з нагоди Националного швета Руснацох отримана 19. януара у Сримскей Митровици, а у шицких наших местох Националне швето означене 17. януара зоз пригоднима програмами. Вшадзи шветочносц починала зоз державну гимну „Боже правди”и нашу гимну „Браца Русини”. Предсидатель Националного совиту рускей националней заєднїци, Славко Рац бул скоро на шицких програмох и шицким повинчовал Швето и наглашел же бизме будовали злогу и чували и преношели младим поколєньом тото цо нам очували нашо предки. У голу Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре школяре пририхтали виставу националних символох, а на годзинох историї, мацеринского язика лєбо годзинох класного старшини бешедовали о Националним швету, о историї Руснацох и о народней традициї.

Ц

У Коцуре...

ДЗЕЦИ ЗБОГАЦЕЛИ И наймладши, дзеци у ПУ „Бамби”, у рускокерестурским оддзелєню „Цицибан” зоз своїма виховательками 17. януара приповедали о Швету. Направели виставу на хторей було стари глїняни кантички, ружовани танєри, вишивани и ткани партки и салвети, фитюли, а була и кудзель, та шицко тото мож було рисовац. Док вифарбйовали глїняни кантички и правели конїка з

У Руским Керестуре...

OBLA^OK DO [VETA Шнїг ше розкомоцел на конарох, а мраз го моцно полїпел и притримовал з пазурами. Скочково обисце остало залядзене у коруни високого древа. Фриштик преспал щупени под покровчиком, алє го час за полудзенок поряднє будзел. Пробовал з кончиком ока руциц погляд на Ярково отрушинки, алє му шнїгово бреги на конарох заверали видогляд. Розплакал би ше од гладу, осаменосци и жими...

– Нє, нє припознам нїкому же сом слабучки! Вельки сом и моцни! Як хлоп! Витримам я даяк до яри, а вец жима уводзи свойо! – благал тащок самого себе. Закрил ше по главу з власнима кридлами и задримал. Уцагнул би ше и до глїбшого сна, лєм кед би му празни жалудок тельо нє дошпинтовал. Ярка винєсла свойому шивому товаришови вечеру, алє видзела же вон анї полудзенок нє дотхнул. Барз ше застарала.

– Озда го нє хвацел тот гамишни кандур цо му вєшенї одтаманєл мацер – подумала Ярка и стресла ше од тей страшней думки. Такой ше розбегла ґу високей туї. Знала же Скочко там жимує. Волала го, кричала, гвиздала... док му нє потаргала нїтки крегкого сна. Скочел зоз лїтней посцелї, прецагнул ше помедзи стиднути конари и злєцел до заградки. Ярка кукла долу, вжала мале биднятко, погласкала го по здревнєтих криделкох и однєсла до своєй цеплей хижи. Стара волняна рукавица такой була претворена до тащковей новей хижки. Опрез дзверкох до мегкого обисца положела танєрчок з отрушинами. Скочко джубкал, джубкал... нє могол ше лєм наєсц. Сити заспал у палати зоз штриканей рукавички. Ярка го ище раз погласкала по опущених кридлох и престарла сон на свойо и Скочково вистати павучайки.

ЛЄСОВА СКАЗКА єшенї на Медзинародним сайме кнїжкох у Беоґрадзе медзи тисячами нових кнїжкох представена и Антолоґия приповедкох о животиньох „Лєсова сказка”. Приповедки повиберала и кнїжку пририхтала писателька Ґордана Малетич, а видало ю Видавательне подприємство за дзеци Bookland у Беоґрадзе. Заступени 75 писателє: Йован Йованович Змай, Десанка Максимович, Бранко Чопич, Душан Радович, Драґан Лукич, Раша Попов, Ґроздана Олуїч, Добрица Ерич, Любивоє Ршумович, Поп Д. Дюрдєв, Ґордана Тимотиєвич, Деян Алексич, Иґор Коларов и други, а медзи нїма и Мелания Римар зоз приповедку „Тащок Скочко у пазурох жими”.

– Животинї облюбени створеня у дзецинским швеце и у литератури хтору ше пише за нїх. Прето велї писателє тим нашим сопутнїком пошвецели подаєдну приповедку лєбо и цалу кнїжку. Од найзаступенших, псох, мачкох и тащкох, вшелїяк дзецом найблїзших, та по еґзотични животинї як крокодили и жирафи, указую ше як барз интересантни юнаки – гвари авторка Антолоґиї. Кед пречитаце „Лєсову сказку”, упознаце пса Мркова, мачку Заґу и вец ище єдну мачку Афродиту, коня Путка, гуше Ґуґулу, билу Голубицу, єдну вредну вивирку, папаґая Милойка хтори ше бал од цмоти, жирафу Емилию хтора ше од цмоти бала лєм кед була мала... Дознаце и як виберали мено кенґурчецу, та го покресцели як Кенґо Скакациє Ур, и чом язавец Язо престал краднуц, а почал садзиц кукурицу...

В

У Новим Орахове...

18

У Руским Керестуре...

7

ВЕСНА ЧОРОВИЧ БУТРИЧ

ЦВЕРЧОК И БРАМУШКИ ЗОЗ СОЛИТЕРА Чом брамушки робя?

Чом лєм робя? Чи ше дакеди застановя, чи дакеди шпя? Чи ше дакеди бавя, чи зашпиваю? Думам же вони нїч од того нє знаю. И нїч инше нє робя, лєм робя. Нїч инше, бо за инше анї нє знаю. А кед о дачим иншим дознаю, чи прилапя? ... На пажици ше зявели чудни нащивителє и унєсли нємир. Свойо писки заривали глїбоко до жеми, ґажели траву, валяли древа... Були то вельки, безчувствительни – булдожери. Хлїсти, кертици, птици, мотилї, аж и миши, почали ше розсельовац, глєдац нови квартелї. Нє шмели анї пробовац бориц ше за свойо старе место. Шицки ше придали, окрем брамушкох. Вони одлучели вшелїяк остац на своїм месце. Брамушки були витирвали и кед пришли други машини и кед на место дзе бул брамушнїк, положена перша бетонска плоча, за ню и друга, треца, и кед почали роснуц солитери. Брамушки остали и кед солитери цалком виросли и дотхли нєбо. Остали и кед ше до солитерох уселєли нови жителє. Мали право же остали. Вельки будинки и вельки жридла поживи. Робели брамушки нєпреривно, и воднє и вноци. Робели, робели и раз влєце ше застановели. На драги по солитеру вошли до хижи зоз хторей виходзели нєпознати звуки. Хлапец грал. Нєсподзивани, застати, поца-

гли ше, та слухали. Хлапец грал, грал... Брамушки слухали, слухали... „Представу” прервали крочаї – хтошка нагло отворел дзвери.

– Гайде уж раз, сину, одпочинь ше! Цали дзень робиш! Грац, чи и то значи робиц? Робиц! И брамушки попонагляли надополнїц тото цо препущели. А чи наисце страцели час? Тераз лєгчейше ноша велїки отрушини хлєба, скорки зоз питкох и шицко друге од чого скорей були вистати. Хлапец шедзел у своєй хижи и днями грал. А брамушки робели слухаюци його музику. Преривали би кеди-нєкеди роботу и потанцовали: два на лїво, єден на право – наисце им одвитовало. После танцу робели лєпше. Вистати и задовольни дочековали ноц. Од хлапца научели и кельо и як треба спац. Лєто прешло. До солитеру ше уцаговали перши зарна жими. З ню вошол и цверчок. Стари познанїки такой почали бешедовац. Як и звичайно, цверчкови треба повесц: „Нє помогнєме ци. Тераз питаш од нас єдзенє! Ми цале лєто робели. А ти? Цо ти робел? Ти грал!! Грал?!” И вец знова чули звуки зоз хлапцовей хижи. Хлапец грає, а вони так любя слухац го! И цверчок грає!

– Грай нам дацо – гварели брамушки нєсподзиваному цверчкови. А вон, таки замарзнути, почал грац. Брамушки слухали... И брамушки и цверчок прежимовали и тоту и вельо други жими. Кажде робел свою роботу. И було им добре... Кед дакеди, у вечаршей цихосци учуєце у своїм солитеру лєбо хижи дробенки, весели звуки, то цверчок и брамушки робя – кажде тото цо найлєпше зна. И витаю на пажици свойого хлапца зоз солитера.

МОШО ОДАЛОВИЧ

КЕРПАРИ П

анталони мойо стари сцигли вчера до керпари. Керпари маю белави смуги, таки були ногавки длуги. На єдним месце – фарба желєна, бо пасли траву мойо колєна. Прешпивала М. Римар

ОШМИХ ХТОРИ НЇҐДА НЄ ЗАБУДЗЕМ Часто забувам ствари хтори ми нє барз важни, алє єден

Nikoleta ^orda{, II, Kocur

ошмих нїґда нє забудзем. Здогадуєм ше кед сом з родичами бул у Вербаше. Були зме опрез єдней апатики. Обачел сом стару жену. Була барз брудна. Мала на себе подарти шмати. Власи єй були бурави. Шедзела на лавочки, бо нє могла стац у шоре за лїки. Нїхто на ню анї нє патрел. Мойо родичи уж вишли з апатики. Замодлєл сом мацер най ше пита тей старей жени чи єй треба дацо купиц. Кед зме ше озвали ґу нєй, подзвигла главу и попатрела на нас. Тот погляд и ошмих нїґда нє забудзем. У очох ше єй заблїсла слиза. Вец зоз ташки виняла якиш паперик и динари. Моя мац єй пошла купиц лїки. Старенька жена була барз радосна, а и я почувствовал у шерцу радосц. Нєправо ми же людзе нє обрацаю увагу єдни на других, а окреме нє дзбаю за старих и хорих, а таким дакеди досц лєм повесц красне слово же би ше зрадовали и же би були щешлїви. Ернест Арва, VII, Коцур

МОЙ ЛЮБИМЕЦ МАЗА Мой домашнї любимец мачка. Дал сом єй мено Маза. Вона ма желєни очи, а шерсц жовту. Найчастейше єй я давам месо и млєко, а дакеди и моя шестра. Маза ше часто сама бави, кед шестра и я нє дома. Кед мам часу, гласкам ю и бавим ше з ню. Вона ма вельки нохци, та ше лєгко пендра по древе. Люби бегац и ходзиц по мурикох. Кед ходзи по шнїгу, охабя за собу мали шлїди. Дакеди вежнє даяку рендочку лєбо лабдочку и бави ше з ню, думаюци же то миша. Барз ше любим бавиц з мачку, бо є мирна и облєсна. Матия Шеремет, II, Шид

ОСОБА ХТОРУ ПОЧИТУЄМ

Вше кед мам шлєбодного часу, бавим ше зоз леґо коцками. Коцочки ше уклопюю єдна до другей, вец єдна на другу, вец поскладам єдну до другей, єдну вельку попрейґа, и так наставаю мойо видумства. Тоти коцки видумал Оле Кирк Кристиянсен. Дански тишлїр Оле Кирк Кристиянсен ме одушевює, прето ше направел найлєпши бависка за дзеци. Почитуєм того чловека, бо ми його коцки даваю безконєчну мрию. Вон бул худобни тишлїр, алє бул барз вредни и витирвали. Окрем столох и карсцельох, тот схопни майстор своїм дзецом направел древену качочку хтору ше могло погубиц и знова поскладац. Познєйше почал хасновац пластику и зоз мриї и добрей идеї настали найкрасши леґо коцки. Вони нєшка у рижних фарбох, велькосцох и фурмох. Нє познам нїкого хто ше нє люби бавиц зоз тима коцками. Кристиянсенову идею и роботу предлужел його син и унук. Любел бим буц часц Леґо фабрики. Видумовал бим за дзеци нови бависка, хтори би длуго були найпопуларнєйши и найпознатши бависка. Лука Вуячич, IV, Нови Сад

Emanuela Gornyk, IV, Kocur

8

17

АНА ДУДАШ

У ОКУ ПТИЦИ ХТОРА ЛЄЦИ НА ЮГ Здраво! Я ґовля. Виприповедам вам як препровадзуєм живот и прецо одходзим до цеплих крайох, а прецо ше врацам ту, до ровнїни. Єдного досц жимного дня, при концу лєта, зобудзели ме дробни капки дижджу. Станула сом зоз гнїзда, попатрела сом на календар и видзела сом же пришол час кед ше мушим селїц. Зобудзела сом и свойо дзеци, пооблєкали зме ше, попаковали зме до куфрикох найнєобходнєйши ствари, та зме помали рушели з дому. Стретли зме и други птици селїдбенїци, та зме вєдно лєцели. Було ми барз жаль же сом мушела охабиц гнїздо на верх комина. Аж ми ше прето и даскельо слизи скотуляли по твари. Длуго зме лєцели понад лєси, поля и валали. Сцигли зме над широки океан. Були зме барз вистати. Привидзовали ше нам острова и видзело ше нам же зме уж нєдалєко од цилю, а ми ище нє прешли анї половку драги. Велї птици од вистатосци попадали до глїбокей води, дзе их поєдли гладни айкули. Церпели зме же би ше и нам нє случело таке страшне. Одразу зме збачели вельку ладю. Такой зме злєцели на ню дакус ше одпочинуц. Роздумовала сом о голубох зоз хторима сом ше там у ровнїни так сприятелєла. Им тераз сиґурно жимно и хто зна чи маю цо єсц. Думала сом и на поля. Можебуц су уж позакривани зоз шнїговима плахтами. А наш комин? Чи з нього виходзи шиви дим? Било–белава ладя на хторей сом шедзела, мала вельо облаки. На нєй зме и преноцовали, алє вона нє плївала у напряме кадзи ми мали лєциц, та зме ю мушели напущиц. Нєдалєко було острово. На нїм

ПИЯТА КЛАСА

Ser}ej Pap, II, Dxrdqov

зме ше знова дакус одпочивали и позаєдали зме цо зме там нашли. Вец зме предлужели лєциц. Конєчно зме сцигли до цеплого краю. Знали зме же у нашей ровнїни уж пада шнїг, а ту так крашнє. На плажи зме. Ходзиме по цеплим писку, єме смачни раки и уживаме. Птицом селїдбенїцом родни край у ровнїни. Ту ше лягню млади, ту рошню и моцнєю, а вец вєшенї путую далєко, до цеплих крайох, же би ту нє помарзли. Дзе им прави дом, можебуц анї сами нє знаю. Марко Буила, V, Коцур

Почала сом ходзиц до пиятей класи. Уж зме у дру-

гим полрочу. Одпитали зме ше од нашей учительки и нови школски рок почали зоз наставнїками и вельо новима, интересантнима предметами. Такой од початку зме кажди дзень мали по шейсц годзини. На каждей годзини зме упознавали нового наставнїка. Кажди предмет у другей учальнї. Вше кед зме ишли до другей учальнї, я ше страцеа. Єст надосц ученя, алє мнє шицко цикаве, як гвиздочки на нєбе. Шицки наставнїки добри и крашнє знаю потолковац ґрадиво, алє нїхто нє таки добри як наша учителька! Шицко цо нас вона научела, тераз ми барз помага у звладованю нових предметох. Щешлїва сом же ходзим до пиятей класи, бо можем научиц вельо нового и цикавого. Катарина Малич, V, Кула

16

Andwla Vulanovi~, IV, Verbas

ВЕЛЬКИ

ок ми зоз тресацу руку, з нєвиєдначенима рухами намесцала волняну шапку на глави, баба гуторела: – Радуй ше и малим стваром, та у живоце вше будзеш щешлїви! – При тим у єй очох заблїсло чудне шветло. Нє похопйовал сом, так як сом нє барз розумел цо то вельки и мали ствари. Теди, у таких хвилькох, як кед би медзи нами струяла велька рика цеплоти хтора ме заплюскує зоз своїма габами. Була то єй безконєчна любов, вшелїяк и нєпресушна прихильносц унапрямовац ме зоз совитами и помагац ми. Я ше найчастейше правел глухи и робел сом по своїм. Кореньчок тей єй любови остал глїбоко усадзени у мнє. Нєсцерпезлїво сом ше премесцал з ноги на ногу док ме облєкала. Тераз бул на шоре вельки волняни шал хтори вона виштрикала.

– Чи санканє и спущованє з брега у вельким галайку, велька ствар, бабо?

– Гей, покля ше тому знаце радовац.

– Я ше барз радуєм. Радуєм ше и кед ходзим по змарзнутим шнїгу, а вон под ногами шкрипи и пука як пуканки кед вискакую з огня...

– Тото випирскованє пуканкох ши крашнє поровнал зоз змарзнутим шнїгом. Добре роздумуєш. Тото за це тераз велька ствар – гварела баба зоз задовольним ошмихом на твари.

– Бабо, чи ше тому будзем радовац и док вирошнєм?

– Було би крашнє...

– Цо думаш, чи ше Ескими радую шнїгу и санканю? Чи Дїдо Мраз Еским?

– Ескими... народ хтори жиє на сиверних побрежйох Сиверней Америки, на Аляски и Ґренланду. Розуми ше же ше їх дзеци радую шнїгу и санканю. Ище кед Дїдо Мраз попрага до

Д

И МАЛИ

РАДОСЦИ

санкох ирваси, теди ше у дзецинских шерцох розбовчи таки пламень...

– Нє у школи ши, бабо, нє тримай ми преподаванє, алє ми лєм поведз чи Дїдо Мраз Еским?

– Кажди добри чловек може буц Дїдо Мраз – одвитовала ми змирено.

– Илия, швидко виходз, нє будз остатнї у шнїговим гайзибану! – кричал Милан задихани од беганя. Швидко сом побочкал бабу и вибегнул на улїцу. Ґрупа дзецох, на месце дзе зме ше вше сходзели, уж ше оначела хто будзе локомотива.

– Нєшка на шоре Микола – гварел сом зачудовано.

– Нє маме прецо меняц шор.

– Микола нє зна пискац як локомотива, вон звискує як на свадзби – спроцивела ше Єлена, док векшина потримовала Миколу.

– Я предкладам най нєшка будзе Йован!

– ганьблїво гварела Ивана.

– Ти лєм прето же ши до ньго залюбена по уха! – видрижнююцо скричала Мая.

– Най будзе! – одлучно гварел Неманя и почал формовац шнїгову чи лядову композицию нашого познатого гайзибана.

– Рушаме! – кричали зме вєдно. Годзинами зме ше спущовали по прикрим брегу, а лїца нам були вше червенши. Нє чувствовал сом анї вистатосц анї глад. Нєшка сом приял на санки Йовану. Кед ше притулєла ґу мнє з тима єй малима руками, пожадал сом най ше тото санканє нїґда нє закончи. Алє, шицко ма конєц. З далєка ше чуло доволованє родичох Колона ше нам зменшовала. На поверхносци шнїгу хтори нїхто нє витапшал, охабяли зме оциски наших целох, же бизме ютре видзели кельо нового шнїгу нападало. Нєшка оциски охабела Йована и я, аж зме ше и за руки тримали... Кед сом ше врацел дому, скричал сом баби: – Нєшка на моїх санкох шедзела Йована. Чи то велька чи мала ствар?

– То єдна мала подїя у твоїм живоце...

– Чом ше я вец так барз радуєм?! Рано баба попатрела на мнє и гварела: – Мило ми, почал ши буц щешлїви!

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

СВЯТИ ОСИФ святому Осифови ше барз мало зна. Бул нашлїднїк Давидового роду, а тото цо найвекше, бул Марийов заручнїк з Назарету и Исусов старатель. Евангелист Лука наглашує же святи Осиф анї у єдней хвильки нє поставял питанє чи Исус наисце обецани Месия. Прилапел Божи план и Його волю, гоч му нє було лєгко похопиц свою улогу у тих Божих планох.

О

ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

П

НЇҐДА НЄ ОДСТУПИЦ

аноцови, хтори уж вистал у своєй служби вирним, пришнїл ше чудни сон. Видзел самого себе як зоз крампом биє по вельким фалаце ґранитного каменя. Мал го розбиц на дробни фалатки. Алє, гоч ше як трудзел, нє могол одвалїц анї фалаточок. Барз вистал, розчаровал ше, та ришел одступиц од тей роботи. Праве теди ше зявел якиш чловек и гварел му: „Чи ци нє розказане закончиц тоту роботу? Мушиш дац шицко од себе, без огляду же ци випатра нєможлїве”. И паноцец з нову усиловносцу дзвигнул крамп и вдерел по каменю. Камень ше розпирснул на тисячи фалаточки. Исус сце же бизме предлужели робиц на задаткох хтори нам Бог дал, гоч нам часто випатраю барз чежки. И кед ше нам видзи же успих нєдолаплїви, мушиме остац витирвали и дошлїдни, прешвечени же на концу сцигнє заслужена награда за каждого хто витрима на своїх задаткох. Нїґда нє треба преставац трудзиц ше, а кед барз чежко, мушиме мац на розуме, мушиме вериц же нам Бог помогнє „дзвигац терху”, алє го мушиме замодлїц за помоц. Зоз кнїжочки „Хлєб наш каждодньови”

10

Осиф бул чесни, справедлїви и скромни чловек хторого Бог вибрал и зверел му свойого Сина и його мацер Марию. Помагал єй у каждей хвильки: сцекал з нїма од Ирода до Єгипту, же би цар нє забил Исуса, и ту остал до Иродовей шмерци, а вец ше врацел до Палестини. Населєл ше у Назарету, робел и старал ше о фамелиї як кажди добри оцец. У нашим обряду нєт окремного швета йому на чесц, алє му пошвецена перша нєдзеля по Рождеству Христовим. Иконоґрафи го приказую зоз лелию у руки, або як роби тишлїрски роботи, або з дзецком Исусом на рукох, а часто и як святу фамелию – Исус, Мария и Осиф.

ЗОЗ СВЯТОГО ПИСМА

НАЩИВА МУДЕРЦОХ

ЖИМА У ЗАГРАДКИ Дома мам заградку. Найкрасша є вжиме. Любим ше припа-

трац на древа чийо конари ше згинаю под шнїгову терху. Кед падаю вельки пахульки, видзи ше ми же ше спущує густа молга. Виходзим вонка и зоз пайташками правиме Дїда Шнїжнїка. Облєкаме му грубу бунду, коло шиї му окруцаме шал, а на руки нацагуєме рукавици. На главу му кладземе шубару, а до руки метлу. Най и вон дацо роби, бо шнїг пада и пада. У позамарзаних рукох сцискаме груди шнїгу, алє нука бизме ище нє уходзели. Воздух оштри. Пахнє на чистоту. Витор нам пече очи. Спод шнїгу викукую позмарзани конарчки єшеньских ружох хтори баба нє сцигла оламац. У заградки вжиме правиме шлїщанку, та ше шлїзкаме. Ту и санки – наша велька радосц. После бавеня у заградки остава поґажени шнїг, алє нє хиба. До ютра напада нови, та знова попораї мою заградку. Сара Корпаш, IV, Нови Сад

Кед ше Исус народзел у Ви-

флеєму Юдейским за часох цара Ирода, пришли до Єрусалиму мудерци з Виходу и розпитовали ше: „Дзе жидовски цар цо ше народзел? Видзели зме його гвизду на Виходу, та зме ше му пришли поклонїц.” Кед то чул цар Ирод, злєкол ше, а зоз нїм и цали Єрусалим. Дал зволац шицких первосвященїкох и народних кнїжнїкох и випитовал их дзе ше ма родзиц Христос. Вони му теди гварели: „У Вифлеєму Юдейским, бо так пише пророк: „И ти, Вифлеєме, жеми Юдова, нїяк нє найменша медзи велькима городами Юди, бо з тебе видзе княз котри будзе пастир мойого народу Израїла!” Теди Ирод покрадзме поволал мудерцох и випитал ше им подробно кеди ше им зявела гвизда. Потим их послал до Вифлеєму, зоз словами: „Идзце и пилно ше розпитайце о дзецку. Кед го найдзеце, дайце знац и мнє, та ше му и я пойдзем поклонїц.” Кед вислухали цара, рушели ше на драгу. И ниа, гвизда хтору видзели на Виходу ишла пред нїма аж покля нє дошли и становела ше над тим местом дзе було дзецко. Кед обачели гвизду, зрадовали ше. Вошли до хижи, нашли дзецко з його мацеру Марию, спадли долунїц и поклонєли ше му. Потим отворели свойо скарби и дали му дари: злато, ладан и миро. И понеже у сну прияли розказ нє врацац ше ґу Иродови, пошли по другей драги до свойого краю. Кед Ирод видзел же го мудерци спреведли, барз ше нагнївал и послал позабивац шицких хлапцох у Вифлеєму и у його околїску... Илустрована Библия младих

Bo`idar Tubi~, VIII, Ba~inci

ЛЮБЕЛА БИМ БИВАЦ Мой дом за беґельом. Там любим бивац и нїґда бим тото место нє черала за даєдно друге. Там мир и цихосц, та чуц лєм як жубронї вода и чвиринкаю птици. Мой дом ма вельку пажицу на хторей красна трава и вшелїяке квеце. По трави бегаю мачатка и пшички. У моїм доме вше весело. Нєт галайку и гурчаня автох, тракторох и камионох, як у валалє. Прето бим тото место нє черала нїзач.

Anamariy L<kar, III, Miklo{evci

ДОБРА ТОВАРИШКА Мам вельо товаришки, алє ми найлєпша Анастазия. Жиєме у истей улїци. Вєдно ходзиме до школи, до другей класи. Любим ше з ню бавиц. Обидва ходзиме и на танєц. Анастазия ма белави очи и кафово-жовти власи. Окрем нєй мам ище вельо добри товаришки и шицки ше кажди дзень дружиме, алє сом найчастейше зоз Анастазию. Виолета Чизмар, II, Руски Керестур

Андреа Бучко, IV, Руски Керестур

МОЯ НАЙМИЛША ЖИВОТИНЯ Моя наймилша животиня ґекон. То єдна файта ящурки. Ґекон припада фамелиї рептилох. Белави є, а ма помаранчецово бобки. Очи му чарни, а хвосцик длугоки. Ґекон весела и умилна животинька. Барз бим любел дома мац такого любимца. Наздавам ше же го пошвидко и достанєм. Иван Колбас, II, Нови Сад

15

Gelenka Novta, 6 roki, Ruski Kerestur

СЕРАФИНА МАКАЇ

Martina Ujfalu{i, 5 roki, Kocur

Toni T ama{,

6 roki , Kocu r

Wlena Mihalqovski, 6 roki, Dxrdqov

ВЕЄ, ВЕЄ... Веє шнїщок, веє,

лїчко ше ми шмеє, бежим, бежим ґу мамочки: – Дзе капуцик, – дзе саночки? Гайд ше санкац, оруцовац, Дїда Шнїщка вимуровац! Веє шнїщок, веє, Дїдо Шнїжнїк уж ше шмеє. И шлїщанка збудована, лєциц, лєциц порихтана.

May Siv~, 6 roki, Ruski Kerestur I}or ^orda{, 6 roki, Kocur

14

11

КСЕНИЯ МУЧАЇ

В

ШНЇГ

онка жимно. Били шнїгово пахульки танцую свой жимски танєц. Любка таку красоту ище нїґда нє видзела. Роздумовала о тим же цо би то могло буц и яки би могло мац смак. Блишова Лайка шедзи на карсцелю и у цихосци ше припатра на Любку. Любка ю вжала, отворела облак и вицискала Лайку вонка.

– Попать, Лайко, яка красота вонка и принєш ми дакус з нєй. Лайки спадла пахулька на нос, Любка ю поцагла и швидко заварла облак. У цеплей хижи пахулька ше розпущела. Алє Любка то нє знала, та ше прекорно озвала: – Чом же ши вше така пажерна? Мушиш шицко поєсц? То нє крашнє. Идз ище раз вонка, алє нє поєдз пахульки!

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ЗАЯЧОК Заячку, заячку,

з длугима ушками, ти вше водзиш битку вжиме з ловарами. Бегаш тадзи-тамаль кед шнїщок напада, а ловар зоз пушку заштрелїц це жада. Тераз кед завяти поля и валали, за тебе, заячку, чарни днї настали. А кед прейдзе жима, слунко це огреє твой баюс ше теди од щесца нашмеє.

И знова отворела облак, вицискала Лайку вонка, Лайки знова на нозґрик спадла пахулька, а Любка знова швидко заварла облак. Так ше то повторело даскельо раз. Лайка уж цала мокра. Замерковала то Любка, та нєсподзивано гвари: – Пребач, Лайко, нє обачела сом же ши ше од тей роботи узноєла. Шицка ши мокра! Идзме ше дакус одпочинуц.

12

Ти вец будзеш бегац по желєним жице, за тебе то будзе найкрасше дожице.

13

КСЕНИЯ МУЧАЇ

В

ШНЇГ

онка жимно. Били шнїгово пахульки танцую свой жимски танєц. Любка таку красоту ище нїґда нє видзела. Роздумовала о тим же цо би то могло буц и яки би могло мац смак. Блишова Лайка шедзи на карсцелю и у цихосци ше припатра на Любку. Любка ю вжала, отворела облак и вицискала Лайку вонка.

– Попать, Лайко, яка красота вонка и принєш ми дакус з нєй. Лайки спадла пахулька на нос, Любка ю поцагла и швидко заварла облак. У цеплей хижи пахулька ше розпущела. Алє Любка то нє знала, та ше прекорно озвала: – Чом же ши вше така пажерна? Мушиш шицко поєсц? То нє крашнє. Идз ище раз вонка, алє нє поєдз пахульки!

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ЗАЯЧОК Заячку, заячку,

з длугима ушками, ти вше водзиш битку вжиме з ловарами. Бегаш тадзи-тамаль кед шнїщок напада, а ловар зоз пушку заштрелїц це жада. Тераз кед завяти поля и валали, за тебе, заячку, чарни днї настали. А кед прейдзе жима, слунко це огреє твой баюс ше теди од щесца нашмеє.

И знова отворела облак, вицискала Лайку вонка, Лайки знова на нозґрик спадла пахулька, а Любка знова швидко заварла облак. Так ше то повторело даскельо раз. Лайка уж цала мокра. Замерковала то Любка, та нєсподзивано гвари: – Пребач, Лайко, нє обачела сом же ши ше од тей роботи узноєла. Шицка ши мокра! Идзме ше дакус одпочинуц.

12

Ти вец будзеш бегац по желєним жице, за тебе то будзе найкрасше дожице.

13

Gelenka Novta, 6 roki, Ruski Kerestur

СЕРАФИНА МАКАЇ

Martina Ujfalu{i, 5 roki, Kocur

Toni T ama{,

6 roki , Kocu r

Wlena Mihalqovski, 6 roki, Dxrdqov

ВЕЄ, ВЕЄ... Веє шнїщок, веє,

лїчко ше ми шмеє, бежим, бежим ґу мамочки: – Дзе капуцик, – дзе саночки? Гайд ше санкац, оруцовац, Дїда Шнїщка вимуровац! Веє шнїщок, веє, Дїдо Шнїжнїк уж ше шмеє. И шлїщанка збудована, лєциц, лєциц порихтана.

May Siv~, 6 roki, Ruski Kerestur I}or ^orda{, 6 roki, Kocur

14

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

СВЯТИ ОСИФ святому Осифови ше барз мало зна. Бул нашлїднїк Давидового роду, а тото цо найвекше, бул Марийов заручнїк з Назарету и Исусов старатель. Евангелист Лука наглашує же святи Осиф анї у єдней хвильки нє поставял питанє чи Исус наисце обецани Месия. Прилапел Божи план и Його волю, гоч му нє було лєгко похопиц свою улогу у тих Божих планох.

О

ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

П

НЇҐДА НЄ ОДСТУПИЦ

аноцови, хтори уж вистал у своєй служби вирним, пришнїл ше чудни сон. Видзел самого себе як зоз крампом биє по вельким фалаце ґранитного каменя. Мал го розбиц на дробни фалатки. Алє, гоч ше як трудзел, нє могол одвалїц анї фалаточок. Барз вистал, розчаровал ше, та ришел одступиц од тей роботи. Праве теди ше зявел якиш чловек и гварел му: „Чи ци нє розказане закончиц тоту роботу? Мушиш дац шицко од себе, без огляду же ци випатра нєможлїве”. И паноцец з нову усиловносцу дзвигнул крамп и вдерел по каменю. Камень ше розпирснул на тисячи фалаточки. Исус сце же бизме предлужели робиц на задаткох хтори нам Бог дал, гоч нам часто випатраю барз чежки. И кед ше нам видзи же успих нєдолаплїви, мушиме остац витирвали и дошлїдни, прешвечени же на концу сцигнє заслужена награда за каждого хто витрима на своїх задаткох. Нїґда нє треба преставац трудзиц ше, а кед барз чежко, мушиме мац на розуме, мушиме вериц же нам Бог помогнє „дзвигац терху”, алє го мушиме замодлїц за помоц. Зоз кнїжочки „Хлєб наш каждодньови”

10

Осиф бул чесни, справедлїви и скромни чловек хторого Бог вибрал и зверел му свойого Сина и його мацер Марию. Помагал єй у каждей хвильки: сцекал з нїма од Ирода до Єгипту, же би цар нє забил Исуса, и ту остал до Иродовей шмерци, а вец ше врацел до Палестини. Населєл ше у Назарету, робел и старал ше о фамелиї як кажди добри оцец. У нашим обряду нєт окремного швета йому на чесц, алє му пошвецена перша нєдзеля по Рождеству Христовим. Иконоґрафи го приказую зоз лелию у руки, або як роби тишлїрски роботи, або з дзецком Исусом на рукох, а часто и як святу фамелию – Исус, Мария и Осиф.

ЗОЗ СВЯТОГО ПИСМА

НАЩИВА МУДЕРЦОХ

ЖИМА У ЗАГРАДКИ Дома мам заградку. Найкрасша є вжиме. Любим ше припа-

трац на древа чийо конари ше згинаю под шнїгову терху. Кед падаю вельки пахульки, видзи ше ми же ше спущує густа молга. Виходзим вонка и зоз пайташками правиме Дїда Шнїжнїка. Облєкаме му грубу бунду, коло шиї му окруцаме шал, а на руки нацагуєме рукавици. На главу му кладземе шубару, а до руки метлу. Най и вон дацо роби, бо шнїг пада и пада. У позамарзаних рукох сцискаме груди шнїгу, алє нука бизме ище нє уходзели. Воздух оштри. Пахнє на чистоту. Витор нам пече очи. Спод шнїгу викукую позмарзани конарчки єшеньских ружох хтори баба нє сцигла оламац. У заградки вжиме правиме шлїщанку, та ше шлїзкаме. Ту и санки – наша велька радосц. После бавеня у заградки остава поґажени шнїг, алє нє хиба. До ютра напада нови, та знова попораї мою заградку. Сара Корпаш, IV, Нови Сад

Кед ше Исус народзел у Ви-

флеєму Юдейским за часох цара Ирода, пришли до Єрусалиму мудерци з Виходу и розпитовали ше: „Дзе жидовски цар цо ше народзел? Видзели зме його гвизду на Виходу, та зме ше му пришли поклонїц.” Кед то чул цар Ирод, злєкол ше, а зоз нїм и цали Єрусалим. Дал зволац шицких первосвященїкох и народних кнїжнїкох и випитовал их дзе ше ма родзиц Христос. Вони му теди гварели: „У Вифлеєму Юдейским, бо так пише пророк: „И ти, Вифлеєме, жеми Юдова, нїяк нє найменша медзи велькима городами Юди, бо з тебе видзе княз котри будзе пастир мойого народу Израїла!” Теди Ирод покрадзме поволал мудерцох и випитал ше им подробно кеди ше им зявела гвизда. Потим их послал до Вифлеєму, зоз словами: „Идзце и пилно ше розпитайце о дзецку. Кед го найдзеце, дайце знац и мнє, та ше му и я пойдзем поклонїц.” Кед вислухали цара, рушели ше на драгу. И ниа, гвизда хтору видзели на Виходу ишла пред нїма аж покля нє дошли и становела ше над тим местом дзе було дзецко. Кед обачели гвизду, зрадовали ше. Вошли до хижи, нашли дзецко з його мацеру Марию, спадли долунїц и поклонєли ше му. Потим отворели свойо скарби и дали му дари: злато, ладан и миро. И понеже у сну прияли розказ нє врацац ше ґу Иродови, пошли по другей драги до свойого краю. Кед Ирод видзел же го мудерци спреведли, барз ше нагнївал и послал позабивац шицких хлапцох у Вифлеєму и у його околїску... Илустрована Библия младих

Bo`idar Tubi~, VIII, Ba~inci

ЛЮБЕЛА БИМ БИВАЦ Мой дом за беґельом. Там любим бивац и нїґда бим тото место нє черала за даєдно друге. Там мир и цихосц, та чуц лєм як жубронї вода и чвиринкаю птици. Мой дом ма вельку пажицу на хторей красна трава и вшелїяке квеце. По трави бегаю мачатка и пшички. У моїм доме вше весело. Нєт галайку и гурчаня автох, тракторох и камионох, як у валалє. Прето бим тото место нє черала нїзач.

Anamariy L<kar, III, Miklo{evci

ДОБРА ТОВАРИШКА Мам вельо товаришки, алє ми найлєпша Анастазия. Жиєме у истей улїци. Вєдно ходзиме до школи, до другей класи. Любим ше з ню бавиц. Обидва ходзиме и на танєц. Анастазия ма белави очи и кафово-жовти власи. Окрем нєй мам ище вельо добри товаришки и шицки ше кажди дзень дружиме, алє сом найчастейше зоз Анастазию. Виолета Чизмар, II, Руски Керестур

Андреа Бучко, IV, Руски Керестур

МОЯ НАЙМИЛША ЖИВОТИНЯ Моя наймилша животиня ґекон. То єдна файта ящурки. Ґекон припада фамелиї рептилох. Белави є, а ма помаранчецово бобки. Очи му чарни, а хвосцик длугоки. Ґекон весела и умилна животинька. Барз бим любел дома мац такого любимца. Наздавам ше же го пошвидко и достанєм. Иван Колбас, II, Нови Сад

15

АНА ДУДАШ

У ОКУ ПТИЦИ ХТОРА ЛЄЦИ НА ЮГ Здраво! Я ґовля. Виприповедам вам як препровадзуєм живот и прецо одходзим до цеплих крайох, а прецо ше врацам ту, до ровнїни. Єдного досц жимного дня, при концу лєта, зобудзели ме дробни капки дижджу. Станула сом зоз гнїзда, попатрела сом на календар и видзела сом же пришол час кед ше мушим селїц. Зобудзела сом и свойо дзеци, пооблєкали зме ше, попаковали зме до куфрикох найнєобходнєйши ствари, та зме помали рушели з дому. Стретли зме и други птици селїдбенїци, та зме вєдно лєцели. Було ми барз жаль же сом мушела охабиц гнїздо на верх комина. Аж ми ше прето и даскельо слизи скотуляли по твари. Длуго зме лєцели понад лєси, поля и валали. Сцигли зме над широки океан. Були зме барз вистати. Привидзовали ше нам острова и видзело ше нам же зме уж нєдалєко од цилю, а ми ище нє прешли анї половку драги. Велї птици од вистатосци попадали до глїбокей води, дзе их поєдли гладни айкули. Церпели зме же би ше и нам нє случело таке страшне. Одразу зме збачели вельку ладю. Такой зме злєцели на ню дакус ше одпочинуц. Роздумовала сом о голубох зоз хторима сом ше там у ровнїни так сприятелєла. Им тераз сиґурно жимно и хто зна чи маю цо єсц. Думала сом и на поля. Можебуц су уж позакривани зоз шнїговима плахтами. А наш комин? Чи з нього виходзи шиви дим? Било–белава ладя на хторей сом шедзела, мала вельо облаки. На нєй зме и преноцовали, алє вона нє плївала у напряме кадзи ми мали лєциц, та зме ю мушели напущиц. Нєдалєко було острово. На нїм

ПИЯТА КЛАСА

Ser}ej Pap, II, Dxrdqov

зме ше знова дакус одпочивали и позаєдали зме цо зме там нашли. Вец зме предлужели лєциц. Конєчно зме сцигли до цеплого краю. Знали зме же у нашей ровнїни уж пада шнїг, а ту так крашнє. На плажи зме. Ходзиме по цеплим писку, єме смачни раки и уживаме. Птицом селїдбенїцом родни край у ровнїни. Ту ше лягню млади, ту рошню и моцнєю, а вец вєшенї путую далєко, до цеплих крайох, же би ту нє помарзли. Дзе им прави дом, можебуц анї сами нє знаю. Марко Буила, V, Коцур

Почала сом ходзиц до пиятей класи. Уж зме у дру-

гим полрочу. Одпитали зме ше од нашей учительки и нови школски рок почали зоз наставнїками и вельо новима, интересантнима предметами. Такой од початку зме кажди дзень мали по шейсц годзини. На каждей годзини зме упознавали нового наставнїка. Кажди предмет у другей учальнї. Вше кед зме ишли до другей учальнї, я ше страцеа. Єст надосц ученя, алє мнє шицко цикаве, як гвиздочки на нєбе. Шицки наставнїки добри и крашнє знаю потолковац ґрадиво, алє нїхто нє таки добри як наша учителька! Шицко цо нас вона научела, тераз ми барз помага у звладованю нових предметох. Щешлїва сом же ходзим до пиятей класи, бо можем научиц вельо нового и цикавого. Катарина Малич, V, Кула

16

Andwla Vulanovi~, IV, Verbas

ВЕЛЬКИ

ок ми зоз тресацу руку, з нєвиєдначенима рухами намесцала волняну шапку на глави, баба гуторела: – Радуй ше и малим стваром, та у живоце вше будзеш щешлїви! – При тим у єй очох заблїсло чудне шветло. Нє похопйовал сом, так як сом нє барз розумел цо то вельки и мали ствари. Теди, у таких хвилькох, як кед би медзи нами струяла велька рика цеплоти хтора ме заплюскує зоз своїма габами. Була то єй безконєчна любов, вшелїяк и нєпресушна прихильносц унапрямовац ме зоз совитами и помагац ми. Я ше найчастейше правел глухи и робел сом по своїм. Кореньчок тей єй любови остал глїбоко усадзени у мнє. Нєсцерпезлїво сом ше премесцал з ноги на ногу док ме облєкала. Тераз бул на шоре вельки волняни шал хтори вона виштрикала.

– Чи санканє и спущованє з брега у вельким галайку, велька ствар, бабо?

– Гей, покля ше тому знаце радовац.

– Я ше барз радуєм. Радуєм ше и кед ходзим по змарзнутим шнїгу, а вон под ногами шкрипи и пука як пуканки кед вискакую з огня...

– Тото випирскованє пуканкох ши крашнє поровнал зоз змарзнутим шнїгом. Добре роздумуєш. Тото за це тераз велька ствар – гварела баба зоз задовольним ошмихом на твари.

– Бабо, чи ше тому будзем радовац и док вирошнєм?

– Було би крашнє...

– Цо думаш, чи ше Ескими радую шнїгу и санканю? Чи Дїдо Мраз Еским?

– Ескими... народ хтори жиє на сиверних побрежйох Сиверней Америки, на Аляски и Ґренланду. Розуми ше же ше їх дзеци радую шнїгу и санканю. Ище кед Дїдо Мраз попрага до

Д

И МАЛИ

РАДОСЦИ

санкох ирваси, теди ше у дзецинских шерцох розбовчи таки пламень...

– Нє у школи ши, бабо, нє тримай ми преподаванє, алє ми лєм поведз чи Дїдо Мраз Еским?

– Кажди добри чловек може буц Дїдо Мраз – одвитовала ми змирено.

– Илия, швидко виходз, нє будз остатнї у шнїговим гайзибану! – кричал Милан задихани од беганя. Швидко сом побочкал бабу и вибегнул на улїцу. Ґрупа дзецох, на месце дзе зме ше вше сходзели, уж ше оначела хто будзе локомотива.

– Нєшка на шоре Микола – гварел сом зачудовано.

– Нє маме прецо меняц шор.

– Микола нє зна пискац як локомотива, вон звискує як на свадзби – спроцивела ше Єлена, док векшина потримовала Миколу.

– Я предкладам най нєшка будзе Йован!

– ганьблїво гварела Ивана.

– Ти лєм прето же ши до ньго залюбена по уха! – видрижнююцо скричала Мая.

– Най будзе! – одлучно гварел Неманя и почал формовац шнїгову чи лядову композицию нашого познатого гайзибана.

– Рушаме! – кричали зме вєдно. Годзинами зме ше спущовали по прикрим брегу, а лїца нам були вше червенши. Нє чувствовал сом анї вистатосц анї глад. Нєшка сом приял на санки Йовану. Кед ше притулєла ґу мнє з тима єй малима руками, пожадал сом най ше тото санканє нїґда нє закончи. Алє, шицко ма конєц. З далєка ше чуло доволованє родичох Колона ше нам зменшовала. На поверхносци шнїгу хтори нїхто нє витапшал, охабяли зме оциски наших целох, же бизме ютре видзели кельо нового шнїгу нападало. Нєшка оциски охабела Йована и я, аж зме ше и за руки тримали... Кед сом ше врацел дому, скричал сом баби: – Нєшка на моїх санкох шедзела Йована. Чи то велька чи мала ствар?

– То єдна мала подїя у твоїм живоце...

– Чом ше я вец так барз радуєм?! Рано баба попатрела на мнє и гварела: – Мило ми, почал ши буц щешлїви!

9

ВЕСНА ЧОРОВИЧ БУТРИЧ

ЦВЕРЧОК И БРАМУШКИ ЗОЗ СОЛИТЕРА Чом брамушки робя?

Чом лєм робя? Чи ше дакеди застановя, чи дакеди шпя? Чи ше дакеди бавя, чи зашпиваю? Думам же вони нїч од того нє знаю. И нїч инше нє робя, лєм робя. Нїч инше, бо за инше анї нє знаю. А кед о дачим иншим дознаю, чи прилапя? ... На пажици ше зявели чудни нащивителє и унєсли нємир. Свойо писки заривали глїбоко до жеми, ґажели траву, валяли древа... Були то вельки, безчувствительни – булдожери. Хлїсти, кертици, птици, мотилї, аж и миши, почали ше розсельовац, глєдац нови квартелї. Нє шмели анї пробовац бориц ше за свойо старе место. Шицки ше придали, окрем брамушкох. Вони одлучели вшелїяк остац на своїм месце. Брамушки були витирвали и кед пришли други машини и кед на место дзе бул брамушнїк, положена перша бетонска плоча, за ню и друга, треца, и кед почали роснуц солитери. Брамушки остали и кед солитери цалком виросли и дотхли нєбо. Остали и кед ше до солитерох уселєли нови жителє. Мали право же остали. Вельки будинки и вельки жридла поживи. Робели брамушки нєпреривно, и воднє и вноци. Робели, робели и раз влєце ше застановели. На драги по солитеру вошли до хижи зоз хторей виходзели нєпознати звуки. Хлапец грал. Нєсподзивани, застати, поца-

гли ше, та слухали. Хлапец грал, грал... Брамушки слухали, слухали... „Представу” прервали крочаї – хтошка нагло отворел дзвери.

– Гайде уж раз, сину, одпочинь ше! Цали дзень робиш! Грац, чи и то значи робиц? Робиц! И брамушки попонагляли надополнїц тото цо препущели. А чи наисце страцели час? Тераз лєгчейше ноша велїки отрушини хлєба, скорки зоз питкох и шицко друге од чого скорей були вистати. Хлапец шедзел у своєй хижи и днями грал. А брамушки робели слухаюци його музику. Преривали би кеди-нєкеди роботу и потанцовали: два на лїво, єден на право – наисце им одвитовало. После танцу робели лєпше. Вистати и задовольни дочековали ноц. Од хлапца научели и кельо и як треба спац. Лєто прешло. До солитеру ше уцаговали перши зарна жими. З ню вошол и цверчок. Стари познанїки такой почали бешедовац. Як и звичайно, цверчкови треба повесц: „Нє помогнєме ци. Тераз питаш од нас єдзенє! Ми цале лєто робели. А ти? Цо ти робел? Ти грал!! Грал?!” И вец знова чули звуки зоз хлапцовей хижи. Хлапец грає, а вони так любя слухац го! И цверчок грає!

– Грай нам дацо – гварели брамушки нєсподзиваному цверчкови. А вон, таки замарзнути, почал грац. Брамушки слухали... И брамушки и цверчок прежимовали и тоту и вельо други жими. Кажде робел свою роботу. И було им добре... Кед дакеди, у вечаршей цихосци учуєце у своїм солитеру лєбо хижи дробенки, весели звуки, то цверчок и брамушки робя – кажде тото цо найлєпше зна. И витаю на пажици свойого хлапца зоз солитера.

МОШО ОДАЛОВИЧ

КЕРПАРИ П

анталони мойо стари сцигли вчера до керпари. Керпари маю белави смуги, таки були ногавки длуги. На єдним месце – фарба желєна, бо пасли траву мойо колєна. Прешпивала М. Римар

ОШМИХ ХТОРИ НЇҐДА НЄ ЗАБУДЗЕМ Часто забувам ствари хтори ми нє барз важни, алє єден

Nikoleta ^orda{, II, Kocur

ошмих нїґда нє забудзем. Здогадуєм ше кед сом з родичами бул у Вербаше. Були зме опрез єдней апатики. Обачел сом стару жену. Була барз брудна. Мала на себе подарти шмати. Власи єй були бурави. Шедзела на лавочки, бо нє могла стац у шоре за лїки. Нїхто на ню анї нє патрел. Мойо родичи уж вишли з апатики. Замодлєл сом мацер най ше пита тей старей жени чи єй треба дацо купиц. Кед зме ше озвали ґу нєй, подзвигла главу и попатрела на нас. Тот погляд и ошмих нїґда нє забудзем. У очох ше єй заблїсла слиза. Вец зоз ташки виняла якиш паперик и динари. Моя мац єй пошла купиц лїки. Старенька жена була барз радосна, а и я почувствовал у шерцу радосц. Нєправо ми же людзе нє обрацаю увагу єдни на других, а окреме нє дзбаю за старих и хорих, а таким дакеди досц лєм повесц красне слово же би ше зрадовали и же би були щешлїви. Ернест Арва, VII, Коцур

МОЙ ЛЮБИМЕЦ МАЗА Мой домашнї любимец мачка. Дал сом єй мено Маза. Вона ма желєни очи, а шерсц жовту. Найчастейше єй я давам месо и млєко, а дакеди и моя шестра. Маза ше часто сама бави, кед шестра и я нє дома. Кед мам часу, гласкам ю и бавим ше з ню. Вона ма вельки нохци, та ше лєгко пендра по древе. Люби бегац и ходзиц по мурикох. Кед ходзи по шнїгу, охабя за собу мали шлїди. Дакеди вежнє даяку рендочку лєбо лабдочку и бави ше з ню, думаюци же то миша. Барз ше любим бавиц з мачку, бо є мирна и облєсна. Матия Шеремет, II, Шид

ОСОБА ХТОРУ ПОЧИТУЄМ

Вше кед мам шлєбодного часу, бавим ше зоз леґо коцками. Коцочки ше уклопюю єдна до другей, вец єдна на другу, вец поскладам єдну до другей, єдну вельку попрейґа, и так наставаю мойо видумства. Тоти коцки видумал Оле Кирк Кристиянсен. Дански тишлїр Оле Кирк Кристиянсен ме одушевює, прето ше направел найлєпши бависка за дзеци. Почитуєм того чловека, бо ми його коцки даваю безконєчну мрию. Вон бул худобни тишлїр, алє бул барз вредни и витирвали. Окрем столох и карсцельох, тот схопни майстор своїм дзецом направел древену качочку хтору ше могло погубиц и знова поскладац. Познєйше почал хасновац пластику и зоз мриї и добрей идеї настали найкрасши леґо коцки. Вони нєшка у рижних фарбох, велькосцох и фурмох. Нє познам нїкого хто ше нє люби бавиц зоз тима коцками. Кристиянсенову идею и роботу предлужел його син и унук. Любел бим буц часц Леґо фабрики. Видумовал бим за дзеци нови бависка, хтори би длуго були найпопуларнєйши и найпознатши бависка. Лука Вуячич, IV, Нови Сад

Emanuela Gornyk, IV, Kocur

8

17

Nacionalne {veto Rusnacoh ентрална шветочносц з нагоди Националного швета Руснацох отримана 19. януара у Сримскей Митровици, а у шицких наших местох Националне швето означене 17. януара зоз пригоднима програмами. Вшадзи шветочносц починала зоз державну гимну „Боже правди”и нашу гимну „Браца Русини”. Предсидатель Националного совиту рускей националней заєднїци, Славко Рац бул скоро на шицких програмох и шицким повинчовал Швето и наглашел же бизме будовали злогу и чували и преношели младим поколєньом тото цо нам очували нашо предки. У голу Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре школяре пририхтали виставу националних символох, а на годзинох историї, мацеринского язика лєбо годзинох класного старшини бешедовали о Националним швету, о историї Руснацох и о народней традициї.

Ц

У Коцуре...

ДЗЕЦИ ЗБОГАЦЕЛИ И наймладши, дзеци у ПУ „Бамби”, у рускокерестурским оддзелєню „Цицибан” зоз своїма виховательками 17. януара приповедали о Швету. Направели виставу на хторей було стари глїняни кантички, ружовани танєри, вишивани и ткани партки и салвети, фитюли, а була и кудзель, та шицко тото мож було рисовац. Док вифарбйовали глїняни кантички и правели конїка з

У Руским Керестуре...

OBLA^OK DO [VETA Шнїг ше розкомоцел на конарох, а мраз го моцно полїпел и притримовал з пазурами. Скочково обисце остало залядзене у коруни високого древа. Фриштик преспал щупени под покровчиком, алє го час за полудзенок поряднє будзел. Пробовал з кончиком ока руциц погляд на Ярково отрушинки, алє му шнїгово бреги на конарох заверали видогляд. Розплакал би ше од гладу, осаменосци и жими...

– Нє, нє припознам нїкому же сом слабучки! Вельки сом и моцни! Як хлоп! Витримам я даяк до яри, а вец жима уводзи свойо! – благал тащок самого себе. Закрил ше по главу з власнима кридлами и задримал. Уцагнул би ше и до глїбшого сна, лєм кед би му празни жалудок тельо нє дошпинтовал. Ярка винєсла свойому шивому товаришови вечеру, алє видзела же вон анї полудзенок нє дотхнул. Барз ше застарала.

– Озда го нє хвацел тот гамишни кандур цо му вєшенї одтаманєл мацер – подумала Ярка и стресла ше од тей страшней думки. Такой ше розбегла ґу високей туї. Знала же Скочко там жимує. Волала го, кричала, гвиздала... док му нє потаргала нїтки крегкого сна. Скочел зоз лїтней посцелї, прецагнул ше помедзи стиднути конари и злєцел до заградки. Ярка кукла долу, вжала мале биднятко, погласкала го по здревнєтих криделкох и однєсла до своєй цеплей хижи. Стара волняна рукавица такой була претворена до тащковей новей хижки. Опрез дзверкох до мегкого обисца положела танєрчок з отрушинами. Скочко джубкал, джубкал... нє могол ше лєм наєсц. Сити заспал у палати зоз штриканей рукавички. Ярка го ище раз погласкала по опущених кридлох и престарла сон на свойо и Скочково вистати павучайки.

ЛЄСОВА СКАЗКА єшенї на Медзинародним сайме кнїжкох у Беоґрадзе медзи тисячами нових кнїжкох представена и Антолоґия приповедкох о животиньох „Лєсова сказка”. Приповедки повиберала и кнїжку пририхтала писателька Ґордана Малетич, а видало ю Видавательне подприємство за дзеци Bookland у Беоґрадзе. Заступени 75 писателє: Йован Йованович Змай, Десанка Максимович, Бранко Чопич, Душан Радович, Драґан Лукич, Раша Попов, Ґроздана Олуїч, Добрица Ерич, Любивоє Ршумович, Поп Д. Дюрдєв, Ґордана Тимотиєвич, Деян Алексич, Иґор Коларов и други, а медзи нїма и Мелания Римар зоз приповедку „Тащок Скочко у пазурох жими”.

– Животинї облюбени створеня у дзецинским швеце и у литератури хтору ше пише за нїх. Прето велї писателє тим нашим сопутнїком пошвецели подаєдну приповедку лєбо и цалу кнїжку. Од найзаступенших, псох, мачкох и тащкох, вшелїяк дзецом найблїзших, та по еґзотични животинї як крокодили и жирафи, указую ше як барз интересантни юнаки – гвари авторка Антолоґиї. Кед пречитаце „Лєсову сказку”, упознаце пса Мркова, мачку Заґу и вец ище єдну мачку Афродиту, коня Путка, гуше Ґуґулу, билу Голубицу, єдну вредну вивирку, папаґая Милойка хтори ше бал од цмоти, жирафу Емилию хтора ше од цмоти бала лєм кед була мала... Дознаце и як виберали мено кенґурчецу, та го покресцели як Кенґо Скакациє Ур, и чом язавец Язо престал краднуц, а почал садзиц кукурицу...

В

У Новим Орахове...

18

У Руским Керестуре...

7

МЕЛАНИЯ РИМАР

У

густей, як пралєс нєпреходней коруни високей туї, вилїпкал себе домик мали шиви тащок Скочко. Таке мено му дала Ярка ище кед бул цалком малки. Опрез єй облака вежбал подскакованє. Познєйше му мац тащица тримала годзини лєценя. Кед уж випатрало же звладал схопносц лєценя и одшмелєл ше пущиц ше з конара, чарни кандур зґрабел його мацер и однєсол ю занавше. Нажалєни Скочко, без родичох, без брата, шестри и блїзшого роду, волєл скакац по жеми як з крегкима криделками резац воздух. Лєценє го вше здогадовало на страцену мацер. Товарише зоз сушедних конарох ше розлєтали до билого швета. Скочко найчастейше бул сам. Умилни ластовки одпутовали на лєтованє, бо згуснути молги розношели вше моцнєйши запах жими. Наиходзаца рочна часц за тащка була цошка цалком нове. Зоз жиму ше мал першираз стретнуц. Ярка му препоминала най на час купи груби капуцик, алє тащок нє розумел єй совити. Аж кед ше му щипаци витор почал цискац под пиречка, Скочко похопел цо значи жимски капуцик. Хижка за жимованє у туйовей коруни би за свой випатрунок достала слабу оцену. Таки гнїзда нє подноша оштри жими, алє цо о тим могол знац бидни тащок. Склубачел ше медзи ценки конарчки и любопитлїво викуковал з нєсхопно вискладаного гнїзда. Гнївал ше на позни новемберски дижджи. Мачкали му дом и околїско. Гоч би долу, у заградки и нашол даєдну суху травку, док би з ню сцигол до гнїзда, була би цалком мокра. Ту и там находзел даєдно забуте баґреново лїсце и цагал го до хижочки. Скрал себе ценки покровчик. Верел же под нїм надвлада жиму. О резервох єдзеня нє роздумовал. Подскакуюци коло Яркового облака, вше назберал вельо отрушинки. Вона их згартала зоз кухньового стола и ношела вонка тащкови за полудзенок. Мерковала же би уцицовач нє прелїґнул анї єдну отрушинку. Знала же широтки птички и найменши фалаточок хлєба будзе праве богатство. Обецала Скочкови же ше остара най вон нїґда нє гладує, алє ше за хижку и топенє муши старац сам. Перши мрази анї нє були таки зли. Нє кусали го. Дижджи повиставали и поспали гет у хмарох. Покровчик цалком добре грал тащка. А вец... Вец ше нахмурени хмари спущели над туйову коруну и з билима пахульками заквицели кажди конар. Теди за Скочка почали прави трапези. У єдним дню упознал шицки жимово нєдостатки: бездушносц, гербносц, оштросц, себичносц и други нєзлюдни прикмети яки нє мал з чим надвладац.

ТАЩОК СКОЧКО У ПАЗУРОХ ЖИМИ

6

медовнїка, наймладши слухали стари руски шпиванки и рецитовали писньочки и розчитованки хтори их понаучовали баби. У Дружтве Руснацох у Суботици найкрасша часц шветочносци була тота у хторей участвовали дзеци. Воспитачка Ясмина Пеячки водзи Секцию за пестованє руского язика з елементами националней култури за предшколски дзеци, та з нїма пририхтала веселу програму. Швето шицким Руснацом у Суботици повинчовали и рецитаторе Демиян Паланчаи и Роберт За-

ПРОГРАМИ горянски под руководством учительки Наташи Ґрунчич. Вредни Рускинї ше постарали погосциц членох Дружтва зоз рускима националнима єдлами, та атмосфера була наисце шветочна. У КУД „Петро Кузмяк” у Новим Орахове шветочносц тиж украшели дзеци – члени танєчней секциї. Програму означованя Швета збогацели и дзеци у КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове. Наймладши члени тамбуровей оркестри одграли венчик руских писньох, а у руских оддзелєньох у Школи и у Забави бешедоване о значеню нашого Националного швета. Так було и у Школи и Оводи у Коцуре, а на шветочносци у Месней заєднїци госцох дочековали и витали школяре поприберани до руского народного облєчива. З рецитациями и шпиванками до означованя швета уключели ше и школяре у културно-уметнїцких дружтвох и школох у наших сримских местох.

М

РЕКРЕАЦИЯ И СПОРТ НА МОТОРКИ

оторка як идея зявела ше на єдней карикатури у Паризу 1818. року. Була то обична бициґла, алє на парни погон. А перши сучасни моторки з металним рамом, двома ґумами напумпованима з воздухом, и зоз лєгким бензинским мотором зявели ше коло 1885. року у Нємецкей, а вец 1892. року пущени на тарґовище перши серийни моторки. Нєшкайши моторки з двома лєбо трома колєсами як погонску моц хасную бензински мотор. Хаснує ше их за превоженє роби, за туризем и городске воженє, за спорт и за обегованя. Мотоциклизем медзинародни спорт у хторим ше змаганя отримую на моторкох. Перше обегованє „Туристични трофей” отримане 1907. на британским острове Мен, а перши Клуб моторкашох у нас (у бувшей Югославиї) основани 1921. року у Заґребе. Теди було и перше змаганє. Участвовали 354 змагателє. Найшвидши моторки маю меняч зоз 6-8 швидкосцами и посцигую швидкосц 300 до 500 километери на годзину. Запаметани рекорд у швидкосци на моторки – 512 километери на годзину поставел Доналд Веско 1978. року. Р-р

СПОРТ ХТОРИ НАЙВОЛЇМ

У моїм валалє ше тренира вельо спорти. И мнє прица-

гую вецей спортски дисциплини, а вибрал сом карате. Тренинґи ше отримую у голу у Школи. Мой товариш Борис и я каждого пондзелку и стреди ходзиме тренирац. Кед закончи младша ґрупа, починаме ми. Перше ше зогриваме, вец робиме технїки, кати або спаринґ. Технїки то вецей рухи котри служа за напад лєбо одбрану. Кати то вецей технїки зложени до єдней цалосци, а наволую ше ище и борби зоз задуманим процивнїком. Опрема за тот лєт кимоно то била, чарна лєбо белава шмата. Борби то винїмок. За нїх треба ище и рукавици, щитнїки и ґумову протезу. Пояси ше ступнює по фарбох: жовти, помаранчецови, червени, два желєни, два белави, два кафово и дзешец чарни. Борби ридко вежбам, єдино кед нєт змаганя. На змаганьох барз напарте, бо конкуренция велька. Мой успих завиши лєм одо мнє. Тренер ми гутори же бим ше нє бал, бо зна же можем победзиц. Даєдни каратисти ше чудую кед ме видза, бо сом нїзки, а мам кафови пояс. Дакеди ше аж и шмею, алє мнє то нє завадза, бо знам же их можем победзиц. Трениранє спорта барз здраве, алє треба буц умерени. Я вше бул умерени, та мам успиху и медалї. Наздавам ше же так будзе и далєй. Мирон Кухар, VIII, Дюрдьов

19

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ЛАВИРИНТ

ЛЮБИМ

КОЦКИ

Любим кед у релни

так поцихи шквирчи, кед закукнєм нука, а там качка стирчи. Любим кед ше запах зоз шерпенї шири, кед ше когут вари, душа ше ми змири. Любим и шалату, насампредз желєну, та и капустову и з дунца квашену.

Кельо коцки хибя на тим рисунку?

Любим палачинки зоз сиром полнєни и на концу ище дакус запечени. Любим єсц, на щесце, нїч я нє виберам. Шицко добре, смачне, та лєм кили зберам.

Мали пинґвин ше забавел на шнїгу, та ше так оддалєл од дому, же ше нє зна врациц. Помогнї му.

КРИЖАЛЬКА

Попремесцай букви и вискладай назву єдного жимского облєчива.

1.

2.

Н И Т А Ц Ш Ї К А Р

3.

4.

5.

КВАДРАТИ 6.

7.

8.

9.

20

наро-дзени 9. октобра 1930. року у Петровцох, у Горватскей. Основну школу закончел у своїм валалє, а вец школованє предлужел у першей Нїзшей мишаней ґимназиї у Руским Керестуре. Кед почал робиц у Редакциї новинох „Руске слово”, бул и редактор Часопису за дзеци „Пионирска заградка” у школским 1948/49. року. Цали роботни вик бул новинар у рижних редакцийох. Обявел три кнїжки за старших, а писал и за дзеци. Заступени є у вецей антолоґийох рускей прози, у Читанкох и Лектирох за основну школу, у Зборнїку приповедкох за дзеци „Слунечни роки”, а сотруднїк „Заградки” бул од самого початку єй виходзеня. Остатнїх рокох му у тим часопису обявйовани приповедки зоз сериї о дзецох Петраньови и Петранки: „Винїцарски шкерепадларе”, „Ролшуи за ягоди” и други. Владо Костелник умар 19. децембра 2012 року у Руским Керестуре.

ВИВИРКА

БАВИСКО З БУКВАМИ

Од 12 широчкох хтори правя три квадрати, премесц три так же биш достал штири єднаки квадрати.

Писатель Владо КOСТЕЛНИК

Горизонтално: 1. Знак за метер; 2. Треци и пияти вокал; 3. Нє ту, алє...; 4. Подли, нїяки, нєвикармени конь; 5. Шлїд од укушеня инсекта; 6. Слаби витор; 7. Игла за гекланє; 8. Бренчок коло шиї статку; 9. Найменши континент. У перших коцкох вертикално: Место отримованя тогорочней централней преслави Националного швета Руснацох (Сримска).

М

иколка, Василь и Дюри мали полни руки дзиви ґестинї. Назберали их у глїбоким лєше. Тераз ше врацаю дому вистати и гладни. Преходза помедзи два длугоки шори старих орехох котри предлужую їх вельки лєс. Василь, як найстарши, крача напредок. Нєпреривно попатра горе, на орехову коруну, та вец на лїво и на право. Вон вше таки. Гоч яки вистати

од бавеня и пендраня по древох, оганя за дзивину, алє є заш лєм вше при себе. Нараз кричи: – Вивирка!

– Дзе? – опитал ше Миколка. Дюри и Миколка патра горе, до конарох, велїких и грубих, длугоких и ценких, алє нїч нє видза. Василь бежи попод други, треци, штварти орех опрез нїх. Миколка и Дюри за нїм. Здогонєли го.

– Ниа, видзиме! Указовал Василь з пальцом на найвисши конар єдного ореха. Шицки троме почали з ґестинями цильовац вивирку. Вона сцекала з єдного конара на други, з древа на древо. Як ґимнастичарка. Лєм ше подуперала на свой широки и длугоки хвост. Хлапци цильовали, цильовали, и раз єден, чи то бул Миколка, чи Дюри, чи Василь, нїхто нє зна, а кажди за себе гварел же вон потрафел жвирку. У єдней хвильки вивирка спадла з древа, Миколкови скоро на главу. Злєкнул ше, та почал сцекац. Алє, и вивирка сцекла. Нє дочекала же би ю даєден влапел за хвост. И док хлапци пришли ґу себе од чуда, бо ридко кеди дахто потрафел з дащим вивирку так же би аж спадла, симпатични чарни чорцик скапал. Даремно ше троме хлапци ужерали до конарох старих орехох. Вивирка вецей нє чекала же би ю даєден з нїх потрафел.

5

ПРИЧИНА

ДЬОРДЄ РАДЕНКОВИЧ

Т

4

от дзень зме чекали з вельку нєсцерпезлївосцу и рознїжену, шветочну возбудлївосцу. Озда прето же зме го так барз чекали, нє моглим зме ппйсц ґу пинґвином. Моцни южни витриско дул сто километери на годзину. Червени геликоптер, после пилотового длугого роздумованя и наздаваня же ше хвиля нагло пременї, остал нєрухоми на жеми. Ютредзень зме мали вецей щесца. Витор ше зведол на пристойну миру. Шедзим у геликоптеру зоз норвежским арктичним путнїком Оєном, тексашским биолоґом доктором Вайсом, италиянско-гималайским алпинистом, професором Дезийом. Вяжеме капулячи и зацагуєме пояси. Доставам шлем зоз слухалками же бим ше могол спорозумйовац зоз пилотом, и упутством най прицишнєм ґомбичку кед сцем дацо повесц. Дзвери охабяме отворени пре камери и припатранє на пейзаж. Ротор над нашима главами ше почина обрацац. Лєциме. Напрям: Кейп Родс, Росово острово, колония пинґвинох. ... Спущуєме ше на шнїгово польо. Вицагуєме ше през нїзки дзвери и понагляме кельо мож у тих униформох, як шивожелєни медведзи. Находзиме ше точно под Маунт Еребусом, єдиним живим вулканом (пред даскельома роками мал остатню ерупцию), хтори на нас, таки цми, гладки и тварди, зоз коруну вичного диму коло чола, грожацо патри зоз своєй штири тисячи метеровей висини.

На другим боку, на самим побрежю морйоуза, пресцераю ше широки, шиви каменїсти брещки. Там густо населєни брухати, чарно-били жвиринки хтори здабу на шмишни памятнїки. Пинґвини зоз племена Аделия – то єдна спомедзи двох правих поларних пинґвинских файтох на жемовей кулї, Найчисленши пинґвински народ на Антарктику. Осторожно бежиме по кончистим лядзе. Преходзиме коло табли на хторей пише: „То найюжнєйша колония пинґвинох. Чувайце ю!” При табли стої єден пинґвин, патри на таблу и на нас, чи любопитлїво чи иронично, и маха зоз своїма краткима чарнима руками. Пинґвини ше нє боя од людзох. Нїґдзе нє понагляю, бо шицко коло нїх мирне, нєрухоме. Тоти пинґвини, зоз дзецинских приповедкох и виглєдовацких дньовнїкох, зоз рамикох кнїжкох и рекламних слупох! У їх колониї стретаме биолоґа Олаву Садерленда зоз новозеландского универзитету Кентербери. Його поларне облєчиво опирскане зоз червенима шпляхами. То нє шпляхи од креви, гоч так випатра. То червена фарба зоз хтору вон означує табли „квартельних блокох”: 25, 27, 30; єден пинґвин зоз подозриву гордосцу на билих першох ноши цифру 35; кажда птица пришла нащивиц чловека, прето є инвентарована. Окрем того, треба констатовац кельо и хтори пинґвини ше враца ту, после длугого жимского путованя на сивер. Над нашима и пинґвиновима главами кружа и нєприємно ґравча гладни скуи. Пробую хвациц даєдно пинґвинче, лєбо голєм пинґвиново вайцо у гнїздзе. На тей стини концентровани коло два тисячи пинґвини. То скромне населєнє, дзе их зна буц и сто пейдзешат тисячи. Идземе по пинґвинскей держави. Пейзаж улїва почитованє. У лядзе, шнїгу и цмих стинох стотки пиряних филозофох стої пишно, нєрухомо, нєпретенциозно. Даєдни ше шпацираю ґенґлїво, задумано и одмерано, нє замерковююци околїско. Даєдни махаю з чарнима запшетима кридлами як з руками.. Найвекше число пинґвинох тераз шедзи на гнїздох. Зменюю ше, раз пинґвин, раз пинґвинка. На яр ше формую нови фамелиї... Аделия пинґвини ше у фебруару селя на сивер, ґу морю и рибом, пред тим як наступи жима и ноц. Врацаю ше у октобру, знєшу по два вайца и шедза на нїх трицец осем днї на бази подполней малженскей ровноправносци – самец и самица ше зменюю кажди два тижнї. Док єдно чува гнїздо, друге одходзи до води назберац резерви єдзеня за нове дежурство. Яки су нєсхопни на побрежю, таки су схопни у води

БРАЦА Видзи чловек як ше двоме хлапци на драже бию и копаю єден до другого, та их опомина: – Нє бийце ше, бо то барз нє крашнє.

R Товарише би ше требали злагодзиц и M O почитовац єден другого, а нє биц ше.

– Алє, бачи, ми нїяки нє товарише. Ми браца.

U

ОСТРОВО

ПИНҐВИНОХ

– Чом плачеш, Яни?

– Прето же ше мой брат пошлїснул, та спаднул до ярку.

– Алє прецо вецка ти плачеш, G кед нє ти спаднул?

– Прето же сом ше з нього шмеял, та ме набил. НЄ РОЗУМИ – Мамо, правда же у морю вельки риби єдза сардини?

– Правда.

– Нє розумим лєм як там под воду отвераю конзерви.

ЦО НЄ СПАДА ТУ Ту єденац руски презвиска, а єдно ше ухпало, гоч нє спада ту. Хторе?

Баран, Голуб, Когут, Козар, Колбас, Маґоч, Олеяр, Папуґа, Пастернак, Пулькаш, Хрин.

К У Ц И К З А К Р Е АТ И В Н И Х ВЕСЕЛИ ОФАРБ РИСУНОК

Кед сцеш мац красни рисунок, офарб го так же поля означени зоз числами офарбиш: 1 – на жовто; 2 – на целово; 3 – на червено; 4 – на чарно; 5 – на белаво; 6 – на шиво

СЕНДВИЧИ

Госцом можеш понукнуц и звичайни сендвичи, алє чом биш их нє обрадовал зоз веселима хтори, направени з дакус фантазиї, вельо смачнєйши.

21

У

януару до Редакциї сцигли лєм 56 роботи. Руски Керестур: Лора Новакович, Теодора Фа, Ана-Мария Малацко, Геленка Новта, Мая Сивч, Яна Настасич (овода); Ана Штранґар, Олеся Папуґа (II); Ана Арва, Адрияна Пап, Катарина Чизмар, Леонела Цифрич, Тони Пашо, Павле Венчельовски, Александар Микита (III); Теодора Новакович, Анамария Няради, Индира Николич, Деян Надь, Желько Сопка, Патрик Костелник, Давор Хома (IV); Анабела Силадї, Андєлина Шарич, Даяна Рац, Мартина Афич, Славка Мудри, Тереза

Нагр

адне

питанє!

Бул розпуст и вельо швета, та гоч бисце и сцели

послац одвити на наградне питанє, путовали би барз длуго, бо и поштаре славели радосни жимски швета. Прето до Редакциї сцигли барз мало точни одвити. Тераз почало друге полроче, та одпочинути сиґурно будземе лєпше сотрудзовац. Писатель Мирон Будински написал вельо писнї за дзеци, а давно, ище 1969. року му обявена и збирка прекрасних сказкох. Нове наградне питанє глаши: На яким потоку була воденїчка у кнїжки Мирона Будинския? Точни одвит пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награду у януаре достал Андрей Русковски, III, Коцур Павле Гербут, I, Руски Керестур

Будински, Андрей Роман, Деян Дюрчански, Филип Еделински, Себастиян Надь (V). Вєдно 34 роботи. Нови Сад: Лидия Колбас, Иван Катона (I); Ана Монар, Настася Пляскач, Душица Милосавлєвич, Иван Колбас (II); Владко Виславски, Даниєл Перкович (III); Сара Корпаш, Наташа Миленкович, Ваня Пастернак, Давид Тителац (IV); Теа Чизмар (V). Вєдно 19 роботи. Вербас: Драґана Оґризович, Алекса Процек, Никола Бескорвайни (овода). Вєдно 3 роботи.

ЖИМСКИ БАВИСКА Я ше вжиме з товаришами часто бавим на шнїгу. Роботни дзень пре школски обовязки нє мам вельо часу за бавенє, алє соботу и нєдзелю ше вонка бавиме и по цалим дню. Правиме бункери и Дїда Шнїжнїка, а вше видумаме и даяке нове жимске бависко. Кед єст вельо шнїгу, ми направиме дражку, добре ю уґажиме и вец ше по нєй оганяме. Дїда Шнїжнїка правиме так же перше викотуляме вельку груду шнїгу. То му брух. Потим справиме меншу груду и виложиме ю на гевту вельку. То Шнїжнїкови глава. Место калапа ма стару ванґлу лєбо шерпеню, а очи, уста и ґомбички му правиме з каменчох лєбо зоз фалаткох угля. Нос му зоз мархви, а место рукох ма метли. Кед закончиме тото бависко, повиставани и змачкани уходзиме нука. Барз ше любим бавиц на шнїгу. Думам же озда нєт дзецка хторе нє люби кед напада вельо шнїгу, та ше мож крашнє бавиц.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Лидия Гарди, V, Дюрдьов

КРАЧУНСКИ КОНЦЕРТ У ДЮРДЬОВЕ

Културно-уметнїцке дружтво „Тарас Шевченко” у Дюрдьове каждого року орґанизує Крачунски концерт, та так було и того року. Найвекшу чаац програми виполнєли наймладши. Вони колядовали шицки гевти коляди котри шпиваю на найвеселше швето народзеня Исуса Христа. Приказани и народни обичаї на Вилїю, представели ше и танєчнїки и члени тамбуровей оркестри, шпиваче и ґлумци. Дзеци були радосни, бо за колядованє на бини достали и дарунки. Вешелє предлужене и после концерту на заєднїцкей закуски.

Na naslovnim boku Дзеци на програмох означованя Националного швета Руснацох: 1. У Руским културним центру у Новим Садзе 2. У Дружтве Руснацох у Суботици 3. У ПУ „Цицибан” у Руским Керестуре

Д

обре же жимски розпуст готови, бо би ше вам повикривяли похребцини од цаганя телїх терхох: дарункох цо сце зашпивали на Вилїю и цо вам поприношел Дїдо Мраз, госцинох у андьох, нинох и кумох, вилєгованьох до поладня и бавискох на компютеру... Кед би голєм було шнїгу, та би ше на санкох мож було дакус розтерховац од звишку енерґиї, а так шицку енерґию треба влєчиц на хрибце. Прето добре же почала школа, бо ше од розпусту дзешка треба одпочинуц. Правда? Децемберска „Заградка” ше дзешка забавела, та до даєдних школох запожнєла, алє велї сотруднїки и так нє мали часу през крачунски и новорочни швета одривац ше од славеня и читац. Тераз нараз маю аж два, а хто вельо чита, ма и вельо инспирациї за писанє и мальованє. Чекаюци вашо нови литературни, подобово и новинарски роботи, поздравя вас Ваша редакторка

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

БАВЕНЄ Кед напада шнїг на палєц,

У ШНЇГУ

саночки рихтаме и по шнїгу зоз радосцу шицки ше санкаме.

А шлїзкац ше барз любиме по змарзнутих яркох, та мушиме ше пошлїснуц и по малих баркох. З лопатами на громаду ми шнїгу зношиме, та зоз нього Дїда Шнїщка билого правиме. Кед зме шицки замарзнути, понагляме нука: ша уж давно нас волала мацерина рука! Пошедаме вец ґу пецу, кусаме маґочки... И у думкох найволїме ляд, шнїг и саночки.

Катарина Гарди, VIII, Дюрдьов

22

3

„ПАХУЛЬКА” У НОВИМ САДЗЕ Конєц першого школско-

го полроча и початок крачунских и новорочних шветох у Руским културним центру у Новим Садзе уж традицийно означени зоз школярску програму „Пахулька”. Дзеци хтори у своїх школох ходза и на годзини руского язика, за тоту веселу програму понаучовали рецитовац. Писнї им помагали виберац наставнїци Мелания Сабадошова и Оля Яковлєв. Талантовани шпиваче – члени хорскей секциї под руководством Мирослава Папа одшпивали даскельо хорски и соло шпиванки, а школяре хтори ходза и до Музичней школи, численей публики указали як научели грац на своїх музичних инструментох. Конферансу водзели Елеонора Грубеня и Никола Грубеня. На концу зоз новорочну шпиванку доволали и Дїда Мраза хтори им принєсол вельо лакотки, та ше дзеци коло полних столох вєдно погосцели.

М. Р.

ДЇДО МРАЗ И МИКОЛАЙ ОБРАДОВАЛИ ШИЦКИ ДЗЕЦИ

Пред Новим роком у Доме култури у Руским

Керестуре дзеци пририхтали богату програму зоз хтору рознїжели Дїда Мраза, та нє сановал подзелїц коло двасто новорочни пакецики. Дружтво Руснацох у Суботици тиж орґанизовало хвильки радосци за наймладших. Остатнього дня децембра, после Служби Божей, добри дзеци нащивел святи Миколай и шицУ Керестуре... ким подзелєл дарунки. Путуюци до Нового Саду, святи Миколай преходзел коло Гуманитарней орґанизациї „Дуга”, дзе достал 130 пакецики хтори дзеци зоз Велькей Британиї послали парняком у грекокатолїцкей церкви св. апостолох Петра и Павла. Пригодни програми за радосни жимски швета було и у Старим и Новим Вербаше, у Шидзе, Сримскей Митровици, Коцуре, Дюрдьове, Кули и у Крущичу. У Предшколскей установи„Дюрдєвак” у Дюрдьове пред Новим роком орґанизовани У Коцуре... креативни роботнї у котрих родичи помагаДїдове Мразове зоз коцурского Мото клубу ли дзецом понаправяц интересантни новорочни „Пеґасус” и того року ґу дзецом сцигли на моторвинчованки и прикраски. кох. Нашли и тих наймладших, дзеци у оводи До валалу на свойо швета зашол и святи Ми„Герлїчка”, як и шицких школярох, та им Нови колай и Дїдо Мраз, та з дарунками обрадовани рок повинчовали зоз сладкима пакециками. шицки дюрдьовски дзеци.

2

ЖЕМ ПОЛНОЦНОГО СЛУНКА

Влєце коло Сиверного полу днями нє пада ноц, бо Слунко нїґда нє заходзи. Прето Арктик наволую и Жем полноцного Слунка. Там жию рижни народи, а найпознатши Инуити на Ґренланду, у Канади и сиверовосточней Азиї, и Самиї (Лапонци) у Скандинавиї. Тоти хтори жию на побрежйох, ходза на лови и лапаю риби, а гевти у нукашньосци ловя дзиви америцки єленї лєбо, як Ненет племе у Сибиру (сиверна Русия), напасаю ирваси пре месо, млєко и скору. Инуити – старобивателє Канади чийо предки ше там населєли зоз Азиї пред 13 000 роками.

ШИШАРКИ – МЕТЕОРОЛОҐИ

Плоди ядлїнарох –

шишарки зоз своїм справованьом одлично проґнозую хвилю. Кед сухо, груби лупки на шишаркох отворени. Кед воздух влажни, шишарки ше помали завераю, а кед цалком пахнє на диждж и лєм цо ше нє розпада, лупки ше завераю же би нашенька нє змокли.

БИЛИ МЕДВЕДЗ СХОПНИ ЛОВАР Найвекши копново месоєди на швеце – били лєбо поларни медведзи, населюю тундри на Арктику. Одроснути медведз може мац од 450 до 1000 кили, а медведжица половку менша. Кед станє на заднї ноги и випнє ше, медведз високи скоро три и пол метери, як слон. Найвекши поларни медведз мал 1 102 кили, а заштрелєни є у сиверозаходней Аляски 1960. року. Густа била бунда му оможлївює одличну камуфлажу кед руши на лови. Бунда му роби на принципу склєняней загради – претворює слункову шветлосц до цеплоти хтору упива медведзова чарна скора. Медведз найволї єсц фоки, риби, моржи и кити, алє смачнє поє шицко цо зґраби. Познате же фоки лови так же лєжи на криги ляду при дзири хтору фока хаснує за диханє, и накадзи вона викукнє спод лядовей води, зоз медведзових штерацец двох оштрих зубох ше нє може витаргац.

23

k m y c

^ASOPIS ZA DZECI

Tamara Luka~, III, [id

Ysmina Fejsa, VIII, Kocur

Jovana Sekelq, V, Verbas

Ivan Tama{, V, Kocur

ROK LXV â&#x20AC;¢ ^ISLO 1 YNUAR 2013 CENA 100 DIN