Заградка 8-9 - 2015

k m y c

Tadej Bodynec, IV, Ruski Kerestur

Ana Monar, V, Novi Sad

Maryn [anta, V, Kocur

ROK LXVIII • ^ISLO 8-9 • AВҐУСТ-СЕПТЕМБЕР 2015 • CENA 100 DIN

На тогорочней, трецей по шоре лєтней манифестациї „Под корунами на Штранду”, хтора тирвала од 13. юлия по 16. авґуст на познатей дунайскей плажи у Новим Садзе, були и роботнї меншинских язикох. Дзеци мали можлївосц єден тидзень учиц мадярски, други тидзень словацки, вец румунски и руски язик. Могли ше приявиц до роботнї за ученє язика хтори им нє мацерински, а источашнє були уключени и до роботнї о Европскей униї. Учели ше кажди дзень од пондзелку по пияток, по єдну годзину вечар, кед ше уж и накупали, и наслунковали и набавели. Соботами бул квиз дзе ше преверйовало знанє, а побиднїки квиза за руски язик були: Ирина Зимонїч (1. место), Теодора Зимонїч (2. место) и Теодора Раяковац (3. место). Научиц числа од єден по дзешец, основни фарби, родзини, назви овоцох и желєняви по руски дзецом помагали аниматорка Марияна Киндер Петрич и лекторка Ана Римар.

СЕЛЇДБИ ПТИЦОХ

Орґанизаторе тей манифестациї були Библиотека городу Нового Саду – Библиотека на Штранду, Центер за розвой меншинских и локалних медийох и Герор медия понт. У тижню руского язика на Штранду були представени и виданя НВУ „Руске слово”, а шицки учашнїки у Роботнї достали и по даскельо прикладнїки нашого часописа „Заградка”. М. Р.

ДЗЕЦИ НА „КОЦУРСКЕЙ ЖАТВИ”

На Фестивалу фолклорних традицийох Руснацох и других националних заєднїцох „Коцурска жатва 2015” участвовали и дзеци, члени фолклорного ансамблу КУД „Жатва” и КУД „Завичайно врело” зоз Коцура. Пооблєкани у народним облєчиве вони у центре валала направели дефиле. На чолє дефилеу були три дзивки облєчени до руского, мадярского, односно сербского облєчива. Вони ношели хлєб упечени зоз тогорочного зарна, односно муки. Потим танєчнїки Фестивалу и численей публики подаровали даскельо танци. Дзеци зоз КУД „Жатва” одтанцовали „Пастирски танци”, а члени КУД „Завичайно врело” танци „Мачва” и „Брусник”. Т. Х.

2

58. ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА Швето дзецинскей творчосци и творчосци за дзеци и младих − 58. Змайово дзецински бависка отворени 3. юния того року у хижи Йована Йовановича Змая у Сримскей Каменїци. Там додзелєни и специялни награди писательом. Достали их Андєлко Ерделянин, Ґрадимир Стойкович, Ґордана Малетич и дзецинске оддзелєнє Городскей библиотеки у Новим Садзе. Мото тогорочних Бавискох бул: „Цо вецей читаш – вше ши векши, моцнєйши”, та ше дзеци кажди дзень дружели зоз найвекшима писателями як цо Ивана Нешич, Виолета Йович, Ґордана Тимотиєвич, Славка Петкович Ґруїчич, Миряна Стефанович, Раша Попов, Слободан Станишич, Бранко Стеванович, Тоде Николетич, Бошко Ломович, Божидар Мандич и други. Наймладших прицаговали и вельо креативни и интерактивни роботнї, проєкциї филмох, театрални представи и музични концерти.

П

очина єшень, та ше птици селїдбенїци доволую и радза хторого дня и на кельо годзин ше руша на далєку драгу до цеплєйших крайох. Селїдби птицох тисячи роки прицагую чловекову любопитлївосц. Ище Гомер, коло 1000. року пред нову еру писал о нїх, а тото зявенє виучовал и гречески филозоф Аристотел. И у Библиї ше спомина селїдбенїци, алє анї по нєшка тото чудне зявенє нє мож цалком потолковац. Под селїдбами ше подрозумюю путованя птицох вєшенї на юг, а на яр знова на сивер, алє и селєнє зоз нїжинох на високоровнїни, лєбо зоз континенталних предїлох на морски побрежя. До цеплих крайох вєшенї одходза шицки птици хторим главна покарма инсекти и менши глодаре, бо тото вжиме у наших крайох нє можу найсц. Значи же нїзки температури воздуху нє єдини фактор хтори примушує птици селїц ше. Бо, наприклад, аж и малючки хижни канаринєц би могол прежиц на температури – 45º, лєм кед би мал цо єсц. Питаме ше як птици знаю кеди ше им треба рушиц на далєку драгу, бо знаме же ше каждей єшенї селя у истим чаше. Найточнєйши знак им кед днї поставаю вше кратши. То им „алармантни бренчок” же час за одход. Як ше без окремней защити, технїчней опреми и обезпеченя пущаю на таку драгу, лєм вони знаю. До свойого цела влєце одкладаю масци як гориво, та им резерви єдзеня и одлична ориєнтация помагаю витримац.

Каждого року ше селя коло 5 милиярди птици, а єст 187 файти селїдбенїцох. Прави шампион медзи птицами селїдбенїцами арктична ластовка. Вона у єдним року прелєци аж 40 000 километери у обидвох напрямох. Гнїздзи ше у у подручох од Арктика та аж по Масачусетс на югу. Тей птици треба коло двацец тижнї же би прешла таку длугоку драгу од арктичних предїлох, цо значи же тижньово прелєци 2 000 километери. Велї птици ше на длугим путованю и одпочиваю, а америцки златар чвиринкач без затримованя прелєцує океански оддалєносци. Тота чудна птица може лєциц без одпочивку од Новей Шкотскей по Южну Америку, виключно над воду. Єдна птица шпивачка, чежка лєм даскельо ґрами, же би прелєцела од Гавайох по Аляску (3 000 километери), муши замахнуц зоз криделками 2,5 милиони раз. Фаховци гваря же позната ластовка зоз Капистрану у Калифорниї на далєку драгу вше одходзи 23. октобра, а враца ше 19. марца. Верме им же преверели.

М. Р.

27

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ”

За перше єшеньске число „Заградки” свойо литературни и подобово роботи послали лєм дзеци зоз Коцура. Анастасия Няради, Александар Папуґа (овода); Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Весна Бильня, Сара Горняк, Лука Дорокхази, Борис Чордаш, Алексей Медєши (I); Мартина Уйфалуши, Ана Папуґа, Стефан Буила, Лео Бесерминї, Андрей Дорокхази, Борис Скубан, Томислав Бесерминї (II). Вєдно 20 роботи.

У прешлим школским року „Заградка” мала барз вельо вредних сотруднїкох. До Редакциї сцигли вецей як тисяч роботи зоз Коцура, Руского Керестура, Вербасу, Дюрдьова, Кули, Нового Саду, Нового Орахова и Бачкей Тополї, Шиду, Бачинцох, Бикич Долу, Савиного Села, Ветернику, Футоґу и зоз Ґосподїнцох. И тераз було найвецей рисунки, а найменєй писньочки. Прозни состави було вельо и барз красни, алє поскладац дацо до стихох випатра чежко идзе, а нам би младих поетох. У тим школским року будземе мушиц ожиц литературни секциї и вец у їх рамикох орґанизовац поетски роботнї. Хибя и новинарски вистки зоз школох, та, як видзице, нє наградзени анї єден школяр-новинар. Награди за найкрасши роботи обявени у дзешец числох „Заградки” (од септембра 2014. по юний 2015. року) достали: ПИСНЯ Мелиса Бучко, IV, Руски Керестур: „Столни тенис” Марина Медєши, III, Коцур: „Бависко у трави” ПРОЗА Михаел Скубан, V, Коцур: „Єшенски пейзаж” Борис Пастернак, V, Нови Сад: „Я пренаходзач” Стефан Варґа, III, Руски Керестур: „Жимске бависко” Кристиян Будински, III, Дюрдьов: „Мой оцец” Ненад Митрович, V, Кула: „Лєтнї одпочивок” Даниєла Горняк, VI, Коцур: „Моя ровнїна” Кристиян Иван, VIII, Футоґ: „Портрет”

May ]ajdo{, I, Kocur

МАЛЮНОК Марина Симанович, IV, Бикич Дол Светлана Гайдук, III, Нове Орахово Марияна Ґайдош, VI, Руски Керестур Митро Уйфалуши, IV, Вербас Желяна Такач, V, Дюрдьов Сара Канкараш, V, Вербас

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК Трудзице ше писац и посилац до „Заградки” состави написани найправилнєйше як знаце по руски, алє ище вше ше уцагнє даєдна гришка, даєдно слово зоз сербского язика. Прето и у тим школским року у каждим чишлє часописа будземе мац єден куцик до хторого будземе класц и такой виправяц язични гришочки. Так вєдно будземе учиц и мерковац же бизме цо скорей и занавше зоз своєй мацеринскей бешеди повируцовали цудзи слова. Оцец купел УГЕЛЬ за жиму. Ластовки муша ДА ШЕ СЕЛЯ. Єдла сом хлєба зоз ПАВЛАКУ. Марко бул на ТАКМИЧЕНЮ. НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ поховани БАТАК.

26

Оцец купел УГЛЄ за жиму. Ластовки ШЕ МУША СЕЛЇЦ. Єдла сом хлєба зоз ШМЕТАНКУ. Марко бул на ЗМАГАНЮ. НАЙВОЛЇМ поховане СЦЕГНО.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

В

ерим же вам було крашнє цале лєто ше одпочивац, бавиц ше и нє думац на школу, алє ми хтошка пошептал же концом авґуста уж було и допито без школского двора и вельких одпочивкох. Добри и мали, лєм кед би були частейше, а нє лєм кажди три ферталї годзини. Хто зна, можебуц даєдна реформа и принєше вецей одпочивки, най дацо будзе и школяром по дзеки. Гоч зме ше радзели же будземе и влєце думац єдни на других, од сотруднїкох нє було анї гласу анї шлїду. А знам же даєдни були на морю у Греческей, даєдни у Болгарскей, даєдни на Дунаю, Тиси, на Делиблатскей писковини, на Златиборе, на керестурским базену и коцурским беґелю, а нїхто найвозбудлївше лєбо найшмишнєйше дожице нє описал и нє послал до „Заградки”. Септемберске число вишло без ваших висткох, а малюнки и литературни состави остало од прешлого школского року, алє тераз фийовка зоз лоньскима роботами празнючка празна, та цо скорей пишце, рисуйце и посилайце. И ище цошка важне ше маме порадзиц: нє забудзце ше предплациц на „Заградку”, бо кед ю ви, руски школяре, нє будзеце чувац, загаши ше, скапе и вона, и нашо писателє, и учителє... Шицки ше потрациме кед ше нє будземе тримац вєдно и кед нє будземе дзбац и чувац свойо мацеринске. Ваша редакторка

ПРИВИТНА ПИСНЯ CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na ramikoh 1. Учашнїки Лєтнєй школи у Попраду у Словацкей (Фото: Сашо Палєнкаш)

2. Танєчнїки зоз Вербасу на „Пупчу” (Фото: Любомир Дудаш)

3. Хор „Шкорванчки” зоз Руского Керестура на „Пупчу” (Фото: Мелания Римар)

Ilustraci<: Aleksandra Medw{i

Ґенерация 2015/2016 ИВАНА НЕШИЧ Патьце лєм цо вас там чека Рой буквох и числох, а вец рика И бреги, гори, бавенє, ґимнастика Вец учальнї и вельо школяре И порядку у школи чуваре Ту наставнїци, учителє, домаре Нини и добри директор школи Аж и майстор за облаки, столи Потераз сце нїч нє знали Исти вам бул квадрат и дияґонали Сто нєзнаня школа вилїчи помали На лїво патьце на перши букви вельки Як вас витаю при новей учительки Прешпивала Мелания Римар

3

Б

ТАЩОК

ерце ше на драгу або на леї, какаре єдни! Вше сце по звишкох або дацо дулуєце! Розплашице кури, преплашице качки и гуски! Нє знаце ше красше бавиц! До загради ше нє хпайце, бо вец кури бриґа поуганяц. Уж сце ломпове, та бисце могли мудрейше видумац. Найлєпше би було у обисцу дацо помочи - дудрал мой дїдо док ше ми, розиграни бавели на джмурки и на пис-пас. За таку роботу були нам як поручени: пойд, два шопи у дворе, плєвнїк, тиж два шопи у гумнє, заградка, гумно з древотню и хто зна якима и келїма копками, чардак, гамбар и заграда. Дзень бул красни, вчасна єшень. Дїдо би нам, випатра, нє длуго тримал „казань”. У гумнє надосц вшелїяки кияки и ище вецей сирови вигризки. Хто зна яку би могол „политику” обрациц. И яке ми ту бависко кед ци є ступци за петами. Лєпше ше на час счисциц и прейсц на други терен. Було нас дас штирме-пейцме зоз трецей и штвартей класи. Явно зме нє курели, алє даґдзе зацискани учели зме ше тей схопносци – шулькац циґари. Циґарчки по драже надосц. Е, од того мой дїдо поцерпал. Яки у главох розуми, могли зме ше винайсц на шопи зоз шеном.

– Знаце цо? Идзме ми до нас – гвари Дюра боком патраци на мойого дїда. – У нашим дворе тащки кельо сцеш. Каждому по єдного влапиме, лєм треба буц махер и дакус причекац. Два раз нас нє требало нагваряц. До двох годзин, док нє почина школа, мали зме ище о-го-го кеди!

– Чекайце най дацо захвацим!

– Лєм нє оклєвай; вец нє сиґурне же ше каждому уйдзе тащок – нєсцерпено гварел Дюра.

– Намасц себе з дачим хлєба. Ми помали идземе. Здогонїш нас – радзи ме Михал. Убег сом до кухньочки, одфаклєл два фалати хлєба. Шпайз ми под руку, та лєгко. Єден сом намасцел з масцу и почал єсц, а други прелял з воду и поцукровал. Дружтво сом здогонєл на улїчки.

4

*** – Такой я принєшем ладичку. Ти, Михалє, розмерви шпарґу – важно толкує Дюра. – Ви ше поскривайце за хлївски дзвери. Кед ше будземе около мотац, анї єден нє злєци. Тащки вельки виплахи. И Дюра спод чардака вицаг древену ґайбу. Вец ше рушел до комори и отамаль, у двох гарсцох, принєс жита и кукурици. Заренка положел под ґайбу, привязал шпарґу за грубшу палїчку, и лов одпочал. Ми, кажди лєм з єдним оком, викуковали споза привартих хлївских дзверох и нєсцерпено стрегли. Аж сом диханє стримовал. И – щесце! Спревед ше єден, озда найгладнєйши. Гоч длуго заскаковал, розпатрал, шацовал, вагал ше чи би чи нє – ґайба го приклопела. Ура и хто зна цо зме ище кричали од силней радосци. Дюра го майсторски влапел под ґайбу. И нє чудо! То му нє першираз.

– На, тримай го, ти перши на шоре. Меркуй най це нє уджубнє або най нє спаре! – гвари ми Дюра и знова подклада палїчку под ґайбу. А то бул самец, вельки, красни, з вецей чарного по главки, кридлох и хвосце. Самички од самцох сом добре розликовал.

– Дюро, га вец ми дай и цверну!

– Нач ци ю?

– Вежнєм го зоз собу. Положим го до нукашнєй кишенки.

– До школи го вежнєш? Май розум! Прицишнєш го. Зафойтує ше и на остатку церкнє!

– Лєм ти ми ю дай! Принєс ми Дюра цверну. Дас двоме ми помогли привязац ю ґу тащковей ножки. Вец сом сам други конєц привязал ґу ґомбички зоднука рекли. Занєшени зоз своїм трофейом, уж анї нє знам чи ше и другим таки трофей ушол.

*** На початку другей годзини, после краткого одпочивку, тащок ше у кишенки „досц добре” чувствовал. Нє таргал ше, нє верцел, бул счупени. За кажди случай реклу и саму кишенку сом дакус оддулєл най ма цо вецей воздуху.

– Дзеци, перши лавки прецагнїце ґу муру. Будземе пробовац забаву. Верим же уж свойо улоги добре знаце напамят – гвари учителька и бере до рук „Нашу заградку”.

– Йовґенє, цо оклєваш? Хори ши?

– Модлїм... нє, нє хори сом...

– Вец гибай ґу столу. Видзиш же уж шицки ту. Школяре буду патраче. Задумайце же сце на бини. Мнє скоро зной облял. „Як же будзем з руками махац? Як скакац и бегац? И вше ци вона дацо видума: гоч кеди забаву бавиц! Могли зме и наютре пробу отримац и то на правей бини. Святочносц нам нє пред носом!” Кед сом ше вицагнул ґу столу, гвари ми учителька: – Знєй тоту реклу. Будзеш комотнєйши. А и горуцо. Ище ши и закапчани! Нолє – и почала ме сама розкапчовац. Влапела плєца на рекли же ю зо мнє старгнє, кус ю подзвигла, а тащок з нукашнєй рекловей кишенки – фррр! У класи нараз: – Ух! Ох! Их! и вец гласне: – Ги-ги-ги, га-га-га! Тащка сом такой влапел най нє прави „гужву” и най ше нє мучи. И ножку би себе мог викратац.

– И дзе ци таке дурне на розум спадло?! – пита ше учителька кед пришла ґу себе чи од страху, нєсподзиваня чи чуда. – И нач ци го? И цо ши сцел з нїм? Одликаш презлати!

– Модлїм... нє знам... – одвитуєм покорни, и сам збунєни, зоз спущену главу.

– Якове и Сенко, винєшце тащка, одвяжце му цверенку и пущце го! Но, мир! Идземе! Поставайце на места як догварене. Йовґенє, починай! Проба цалком добре випадла, гоч ми мой тащок цали час „лєцел” по глави.

– И ти права нюня! – гварим Яковови после годзини на одпочивку. – Мог ши го ґу прощом або на даєдно древко привязац!

– Гей, лєм кед би Сена потим нє висолєла! Пре твойого тащка, заш лєм, лєпше нє мац з учительку роботи!

G

ЕВҐЕНИЙ ЧАКАН

U

ЄДНАКИ МЕНА − Чом сце шицким тром сином дали єднаки мена? – пита ше хлапец сушедови. − Прето же кед ми дацо треба, та их волам, озда ме голєм єден учує и придзе ми помогнуц – гвари сушед.

ГВИЗДИ НАСЕЛЄНИ − Цо думаш, Геленко, чи гвизди населєни? − пита ше учителька. − Сиґурно су населєни, бо вноци горе вшадзи пошвицене − одвитує Геленка.

MO

R

ЖУВАЧА Дюри жиє у вельким городзе, у будинку на дзевятим поверху. Того лєта бул цали мешац у андї и бачика на валалє. Найволєл буц у гумнє, бо там єст вельо статку и живини. Раз ше припатрал як крава длуго румеґа, та ше опитал андї: − Кельо жувача дньово купуєце тей крави, же вше лєм жува?

ХАСЕН − Од хторих домашнїх животиньох чловек ма найвецей хасну? − пита ше учитель Танї. − Од варених и печених − мудро одвитує Таня.

REBUSI

ЛАВИРИНТ

Avtor: Silvester D. Maka<

ВИПОЛНЬОВАНКА

Ластовки уж порихтали зайдички и ютре рано би ше сцели рушиц на далєку драгу до цеплих крайох. Єдна ше страцела у лавиринту, та єй помогнї висц з нього, же би ю товаришки нє охабели.

Горизонтално: 1) Масни лєбо ... печаци; 2) Шорики у писнї; 3) Мали кравар; 4) Барз моцни диждж; 5) Процивенє, спроцивйованє; 6) Зрадовац дакого; 7) Прибор у кухнї за мишанє лєбо черпанє; 8) Вельки древа.

25

ПОВЯЖ ЧИСЛА

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ

СЕРАФИНА МАКАЇ

У каждим з тих виреченьох криє ше назва єдней домашнєй животинї. Попробуй их найсц!

ПЕРША НЄНАПИСАНА ЗАДАЧА

Б

1. Шицко гутор цо ци ше питам!

2. Гумор каждому єдна з наймилших рубрикох.

3. Мали Мирко забул заврец капурку, та витор з ню набива.

4. Дижджовка чури до велького гордова.

5. Дїду, мокра вам кошуля, та ю зоблєчце, бо будзеце натхави.

6. Тей єшенї ламачка почнє скорей як звичайно.

кла, ґамби ше ми затресли, а очи ше наполнєли зоз ул звичайни єшеньски дзень. Дробни дижджик слизами. Нацагла сом и лїву руку, алє ме учительсипал свойо жимни капки и намакал жем и ка посановала, та гварела: людзох. Крачала сом зоз школи дому, алє три кило– Тераз досц, а други раз думай! метери за мнє, малу и слабу, було вельо. Власи под Болєла ме рука, алє ме ище баржей пекло у перхусточку були ми мокри, а капут на хрибце вше шох. Найдзечнєйше бим такой сцекла дому. Алє, чежши. дома сом родичом нїч нє гварела, бо сом ше ганьДома сом ше ограла у цеплей хижи и така вибела. Вечар сом нє могла заспац. Роздумовала сом стата швидко сом заспала. До рана сом ше нє буо тим же ме тераз товаришки и товарише бизовно дзела. буду вишмейовац. Ютредзень у школи учителька гварела най по– Палє, и вона достала, бо є нєодвичательна! винїмаме домашнї задатки. Теди сом заслупла. Од теди я поряднє окончовала свойо задачи. За – Яй, я нє написала... я забула... я преспала час цали живот сом научела же кажди чловек муши за ученє. Роздумовала сом цо поробиц, алє ришеня совисно окончовац свойо обовязки. Красше повенє було. Таке ше ми ище нїґда нє случело. Аж сом дзено, учителькова кара ме научела шора. ше почала тресц. А вец сом схилєла главу и злєкнуто сом гварела: – Учителько, я забула написац! Теди були иншаки часи. Учителє мали палїчки зоз хторима школярох били по дланьох. Учителька попатрела на мнє зачудовано и гварела: – Но, тераз до станєш зоз палїчку по дланьох, та нє будзеш забувац! Нолє, нацагнї руку! Перше сом нацагла праКСЕНИЯ ПАЛАТИНУС ву, а вона ме моцно вдерела по дланї. Рука ме запе-

Повяж числа од 1 по 23, та достанєш рисунок хтори будзе ище красши кед го офарбиш.

ОДКВАЧЕНИ МУДРОСЦИ

ШТИРИУГЕЛНЇКИ Кельо штириугелнїки єст на тей слики?

• Чом ше ластовки и ґовлї вєшенї селя до цеплих крайох? − Прето же нє любя топиц.

ЄШЕНЬ

• Цо будзе кед парадича спаднє з комина? − Парадичанка.

У руки кошарку чаривну ноши, сцигує горда, ма златни шмати. Зоз дарунками нас обрадує, знова урожай будзе богати.

• Хтора держава царска?

− Швайцарска.

Avtor: Xliyn Pap

ЛАБДИ Повяж лабди зоз одвитуюцима спортскима дисциплинами.

одбойка

24

тенис

раґби

кошарка

обявене у „Заградки” число 2, 2009. року

• Чом гвизди нє швица воднє? − Прето же шпорую струю.

З древох обере грушки узрети, будзе и грозна, красни яблука, бишалми жовти, смачни, пахняци, єшень нам дари щиро понука. Шмих дзецох тераз розвешелює, улїчки длуги з молгу обвити. Мали школяре до школи ходза, под шапочками главки им скрити. Пахню на столє цепли ґестинї, чекаю тих цо приходза дому. Єст и лїсковци, меду, ореха, єшень богата, дава каждому.

5

ОРИҐАМИ

МИЛАН МРДАЛЬ

Ориґами то традицийна японска схопносц креированя моделох зоз паперу. Найчастейше ше за тото хаснує квадрат, алє єст и вельо модели хтори ше прави зоз других формох: правоугелнїка, троугелнїка, осемугелнїка... Сербско-японске дружтво „Шерцо Сриму” у Руми 2011. року видало кнїжку „Ориґами приповедки за швета” авторки Стої Вукайлович Ґавранович зоз Сримскей Митровици. Вона Редакциї „Заградки” подаровала єден прикладнїк тей кнїжки приповедкох и ориґами сличкох, же би и ви попробовали направиц даєдну паперову фиґурку. Так будзеце розвивац сцерпезлївосц, прецизносц, креативносц и фантазию.

ПИСНЇ БЕЗ СЛОВОХ ОСОБИ: Класни старшина, Милица, Таня, Весна, Душан, Милош, Микола (члени литературней секциї и редакциї школского часописа) КЛАСНИ СТАРШИНА (здихуюци): Цошка маме мало роботи за нове число школского часописа. Ма дахто идею як звекшац число сотруднїкох и дойсц до нових писньох, приповедкох и рисункох за нашу школску новинку? У каждим чишлє ше зявюю исти мена, та ше нє маме з чим хвалїц. Часопис би требал облапиц вецей нових сотруднїкох, та би бул и читанши... МИКОЛА: Могли бизме розписац конкурс за найкрасшу писню, приповедку лєбо рисунок, а за награду побиднїкови даме даяку кнїжку. МИЛИЦА: Яку кнїжку? Гоч би бул и мобилни телефон, нє верим же би на конкурс сцигли вельо нови роботи. ДУШАН: А кед бизме орґанизовали журку и на нєй направели даскельо тайни знїмки, та их обявели у часопису як фото-стрип, можебуц би тото прицагло нових читачох... ВЕСНА: Алє, нам потребни нови сотруднїки, а нє читаче! А тото за журку нє подле предкладанє. Прилапюєм, вшелїяк. ТАНЯ: Я думам же ми перше мушиме омасовиц нашу литературну секцию. Ниа, видзице кельо нас остало од телїх хтори були члени влонї. Вецей нїхто нїч анї нє чита, анї нє пише. Нє мож стретнуц школяра, а же би у руки нє тримал мобилни телефон... КЛАСНИ СТАРШИНА: Таня ма право... Шицко завиши од вас. Ви мушице уплївовац на других школярох и зоз своїм прикладом отвориц боки школского часописа и литературней секциї. Поведз и ти дацо, Милош. Цошка ши ше барз задумал, як кед би ши бул на прагу велького поетского одкрица? МИЛОШ: Праве так, професор... Праве тераз сом до теки написал даскельо нови писнї. КЛАСНИ СТАРШИНА: Оооо, ти вец плодни поета кед ши за два-три минути написал даскельо писнї. МИЛИЦА (любопитлїво): Можеме чуц голєм даєден стих зоз того твойого поетованя? ДУШАН (франтовлїво): Лєм кед нє у питаню любовне смуткованє. ВЕСНА: Милош од давна плїва у тих водох... КЛАСНИ СТАРШИНА: Гайде, Милош, най чуєме цо ши написал. МИЛОШ (пишно): Пан професор, тот ваш часто споминани стих Бранка Мильковича „Поезию шицки буду писац”, дал ми идею дойсц до тих моїх нєзвичайних, ориґиналних и на швеце єдинствених писньох...

6

МИЛИЦА: Цо я чуєм? Єдинствених на швеце! ТАНЯ: Цихо будз, Милицо. Предлуж, Милош... МИЛОШ: Писня може буц писня и кед ше ю нє напише. ДУШАН: Нє франтуєш ти дакус, брату? МИКОЛА (шмишкаюци ше): Писня, а нє написана. Гоч цо! МИЛОШ (дзвига руку, як кед би модлєл за цихосц, а потим почина нарату кашляц и кихац, та гвари): Прехладзена писня. ВЕСНА: Добра фора... МИЛИЦА: А други писнї? Гварел ши же маш даскельо. МИЛОШ: Може, алє вас модлїм же бисце ме нє преривали. КЛАСНИ СТАРШИНА (весело): Лєм напредок, Милькович! МИЛОШ (знова розширя руки, кланя ше, та почина кляпкац): Аплауз писня. ТАНЯ (шепта Весни): Ґений... МИЛОШ: А то „Любовна писня на далєко” (бочкаюци верхи пальцох дує до нїх и указує на Таню). МИЛИЦА (завидлїво): Нє богзна яка писня. МИЛОШ: Писня ма и другу часц и вола ше „Любовна писня на блїзко” (помали приходзи ґу Танї и бочка ю за лїцо). КЛАСНИ СТАРШИНА Огооо, Милош, ти постал прави поета и... ТАНЯ (збунєна, дакус заганьбена): Професор, мам и я єдну писню за Милоша, алє бим го замодлїц, пред тим як ю учує, же би заджмурел очи. Слово о „Горуцей любовней писнї”. КЛАСНИ СТАРШИНА (задовольно): Милош, чул ши Таню, порихтай ше положиц ище єдну писню до твоєй антолоґиї писньох без словох... (Таньова пляска по Милошовей твари нє була така горуца як обчековали Весна и Милица, алє була праве ошвиженє за звичайну схадзку литературней секциї и членох редакциї школского часописа.) Преложела М. Р.

ПОВОЛАНКА ЗА РОДЗЕНИ ДЗЕНЬ Здраво дружтво! Я Пера и о даскело днї будзем славиц свой седми родзени дзень. Знаце и сами же то нє обична пре слава. Седми род зени дзень по велїм иншаки. Як перше, у септембру почнєм ходзиц до школи. Як друге, то ми остатнї родзени дзень зоз товаришами з оводи. Пре шицко тото ми барз важне же би преслава була добре орґанизована. Перше мушим направиц поволанки. Питаце ше прецо? Прето же сцем най шицко будзе совершене. Направим их у форми шерца... пре Єлену хтора ма таки красни, вельки очи...

Н

ЧИСТА ПРИРОДА ТВОЯ И МОЯ

єдзбалосц за чисти рики, парки, лєси и места за вилєти вше обачлївша. Барз добре знаме же кед нєшка нє будземе чувац природу, наютре нас вона покаре. Як? Вчера ше дзеци купали на беґелю, и видзели як єден бачи застановел авто на гаци, кус ше пооглядал, а вец винял з авта три пластични гордови и цошка з нїх висипал до води. Вжал празни гордови, та пошол. То лєм єден приклад трованя природи хтора нас карми. Кед сце ше врацали зоз вилєту, учителька гварела же най

ше кажде поогляда и опатри чи случайно нє забул позберац зоз трави празни паперики, фляшки и найлоново мещки од ужини. Наютре до того лєшика приду на вилєт школяре штвартей класи. И вони ше сцу бавиц на чистей трави и надихац ше швижого воздуху, а нє прескаковац одрутки и затикац нос пре нєприємни пахи. Природа ше нє може сама защициц од тих хтори розруцую шмеце и заґадзую твойо, мойо и нашо околїско. Чувайме ю, дзбайме о нєй и уживайме у чистей природи, купайме ше у чистей води и шпацирайме ше коло пахняцей трави и квеца.

23

Visti zoz {koloh... ШКОЛЯРЕ НА „СТРЕТНУЦУ У БОДНАРОВА”

У рамикох 11. Колониї подобових уметнїкох „Стретнуце у Боднарова” хтора отримана од 24. по 26. юлий того року у ОШ „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох, була и 14. Дзецинска колония. На нєй були єденацецеро школяре зоз Нового Саду, Коцура, Кули, Дюрдьова и зоз Ґосподїнцох, хтори у своїх школох ходза и на годзини руского язика. Роботню на Колониї водзел Димитриє Коларевич, просвитни совитнїк у Школскей управи у Новим Садзе. Од Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе орґанизує Колониї, дзеци достали прибор за рисованє, а фамелия писателя Штефана Гудака школяром подаровала його кнїжки „Кудлик Пудлик чека ґазду”. Радосни же єден дзень лєтного одпочивку препровадзели у дружтве зоз новима товаришами хтори тиж любя рисовац, обецали же на таке ученє и друженє пойду вше кед будзе нагоди.

22

ДРАҐУТИН БЕҐ Драґутин Беґ, познати писатель за дзеци и за старших. Народзени є 1953. року у Илоку, дзе закончел и основну школу и ґимназию. Филозофски факултет, напрям югославянски язики и литература и Компаративна литература закончел у Заґребе, а маґистровал у Новим Садзе. Робел у штреднєй школи у Илоку и у Беґечу як наставнїк и як директор, вец у Городскей библиотеки у Илоку и у Дзецинским валалє у Сримскей Каменїци. За дзеци перше писал писнї, та обявел збирки поезиї „Дзвон як ратунок”, „На Сиверним полу”, „Пришага школярска”, „Чича Мича путнїк”, вец збирку сказкох и приповедкох „Чудотворни спрей”, и романи „Пещера у шерцу городу”, „Гушляр”, „Динарчок краля Драґутина”, „Розштимовани оркестер” и „Ноцни птици”. Сотрудзує зоз велїма часописами, а заступени є у даскелїх Зборнїкох поезиї и у Антолоґийох.

МАСКЕНБАЛ НА „ДНЬОХ КЕРЕСТУРСКЕЙ ПАПРИҐИ” У рамикох привредно-туристично-културней манифестациї „Днї керестурскей паприґи”, хтора отримана 15. и 16. авґуста у тим нашим валалє, бул и Дзецински маскенбал. И програма наймладших учашнїкох, як и шицки други на тей манифестациї, була у знаку паприґи. Маски як мотив мали паприґу. Найкреативнєйши вшелїяк дзеци, алє им у правеню маскох заш лєм мушели дакус помогнуц и родичи. За таке швето ше нє сановало уложиц анї часу, анї труду, а анї динарки. Маскенбал орґанизовали Любица Няради, педаґоґиня у керестурскей школи, и Наталия Зазуляк, учителька. Члени жирия мали чежки задаток, бо мушели повесц хто бул найкрасше поприберани – маскировани до паприґи, а шицки дзеци мали на себе наприпинане дацо окреме интересантне. Награду за найкрасшу дзецинску маску у знаку паприґи, од дзивчатох до стала наймладша учашнїца Ванеса Няради, а од хлапцох Иван Планчак. М. А.

„ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ Радосци на концу школского рока допринєсли и школяре хтори участвовали на 14. Фестивалу дзецинскей творчосци Руснацох „Веселинка 2015” 13. юния у Руским културним центру у Новим Садзе. До програми були уключени вецей як двасто школяре хтори у Кули, Вербаше, Новим Садзе, Ветернику, Сримскей Каменїци и Сримскей Митровици у своїх школох ходза и на годзини руского язика, як и школяре зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова хтори наставу маю на мацеринским язику, а активни су и у дзецинских секцийох у културно-уметнїцких дружтвох,

OBLA^OK DO [VETA

односно у Доме култури. Єдни рецитовали, други шпивали, треци танцовали лєбо грали, та з єдним словом – шицки уживали. Вечаршу програму на лєтнєй бини збогацели и предшколски дзеци хтори у Новим Садзе факултативно виучую руски язик, а у нашим РКЦ наступели и госци, наймладши танєчнїки зоз Миклошевцох у Републики Горватскей. Публику зоз своїма хореоґрафиями одушевели и два ґрупи Танєчного студия „Партизан 2”. Дзецински бабкарски студио РКЦ виведол представу „Медведзова женїдба”. Швето радосци и креативносци почало зоз традицийним рисованьом по мурох, а понеже тема тогорочней „Веселинки” бул циркус, з дзецми ше дружели и жонґлере и Мистер Твистер. Дружтво за руски язик, литературу и културу и того року додзелєло припознаня „Славка Сабадош” новосадским школяром хтори посцигли найлєпши успих на Медзиокружним и Републичним змаганю зоз руского язика. Припознанє достали Мария и Мирко Венчельовски зоз Ветернику и Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци. М. Р.

НОЦНИ ПТИЦИ Виривок

Б

оян бул импресионовани кед го директор школи поволал и дал му вельо желєни маїци за школярох. Могол лєм нагадовац як ше зрадую. На маїцох на предку писало ЕКОЛОҐИ, а на хрибце ЗАЩИЦМЕ ПТИЦИ.

– Знал сом же нас потримаце, пан директор. Школяре буду барз задовольни! – радовал ше Боян як кед би и вон бул дзецко. Цала акция хтору обдумал, доставала смисел.

– И най вам повем же о шицким будзе писац у наших локалних новинох, бо городоначалнїк так розказал. Аж обецал же ше годно достац и даяки средства зоз иножемних фондох. Кед так гварел, вец то напевно правда. Кажди резултат хтори Боян посцигнє зоз школярами, будзе и його заслуга у пририхтованю за нови мандат директора.

– Лєм напредок, хлапче! Боян одлучел же до акциї чишлєня птицох, окреме совох, повола цо вецей школярох и же першу акцию виведзе у парку природи при Дунаю. Мушел поволац и приятеля Чеа, а тот дзечнє пристал. Добре познал шицки дражки у парку природи по хторих ше шпацираю людзе, алє и кампере и ловокрадоше. Познал парк як свою кишенку – а у нєй нїґда досц динари – так гуторел. Найбаржей го прицагла информация о можлївих средствох зоз иножемних фондох. Зоз школярами нє було бриґи. Кед видзели еколоґийни маїци, були одушевени, а за акцию ше приявели и гевти хторих природа и защита природи нє цикавела. Че превжал єдну ґрупу, а Боян другу, гоч нє барз дзечнє, бо парк природи нє познал так добре як Че.

Родичи школярох потримали акцию и шицки ше зложели же то будзе собота пополадню, кед маю найвецей часу. Надумали рушиц аж пред вечаром, рахуюци же ше теди сови понамесцаю до своїх дзирох и гнїздох, та их будзе лєгчейше пречишлїц. Че на дарунок од тишлїра Милета достал три хижки за сови. Далибор ше уключел до екипи хтору предводзел Че. Запаметал оцово слова же би барз мерковал кед будзе ходзиц по парку, бо то погранїчне подруче, та єст вшелїячини. У Бояновей екипи було найвецей дзивчата и лєм даєден хлапец. Випатрало же их защита природи нє прицагує. Ведран вихасновал нагоду приповедац з наставнїком о совох. Окреме штудирал як поступиц зоз Фиґом.

– Тераз и мацеров розмазанєц ма свойого розмазанца! Фиґу! – дзивчата вишмейовали Ведрана, алє вон нє дзбал. Осторожно слухал Бояна хтори му толковал шицко цо знал о совох. Че знал вельо о шицким. Познал и дражки по хторих би нє требали ходзиц и дражки по хторих их водзел. Далибор и Саша замерковали же их Че нє води тамаль дзе єст порозруцовани найлоново мещки и шкатули зоз одрутками. − Нє пойдземе тамаль! Єст камперох хтори охабяю громади шмеца, а нїхто ше нє трудзи позберац го – гуторел.

– Та, яки кампере! Нє видзице же то шкатули

од циґаретлох! Шверцере преноша циґаретли прейґ гранїци. Єдного рана нароком скруцели зоз дражки по хторей их водзел Че, та ше пущели просто ґу Дунаю, алє Че скричал на нїх: −Гей, ви двоме! Вас нє интересую сови?

Преложела М. Р.

7

НЕДЕЛЬКО ТЕРЗИЧ

К

МОЙО МЕНО

ажди дзень ше розбегнє по широким дворе етнохижи, вец ше якош прехпа през ограду и закукнє до порти церкви Святого Луки и так цали прешли рок, а ми маме таку широку заграду же би ше до нєй месцел цали фодбалски терен. Алє, цо то вредзи кед там, випатра, вельо цикавше. Прешлого тижня зме пошли на Купиник же бим єй указал вельку твердиню. Койцо ше випитовала, а я єй гварел шицко цо мнє дакеди приповедали, а дакус сом и додал. Нєшка зме одлучели прешпацирац ше. Нє поносовала ше же є вистата, а кед пове, док ше будземе врацац, же ю боля ноги, дїдо ю будзе ношиц покля и вон нє вистанє, а вец дахто з дому видзе на авту опрез нас. Прецо маме авто под шопу? Мушели зме ше пендрац и на ловарске стрежиско. Господи, яка була одушевена! Нє верел сом же ше пейц рочне дзецко зна так радовац. Крашнє зме видзели цалу пажицу и церкву, алє вона ми нєпреривно з пальчиком указовала и кричала: „Дїду, цифроване квеце ше обраца!” Нє було ми ясне, гоч сом уж у седмей децениї живота, кед сом видзел цошка цифроване, як хмарка, лєци понад пажицу. Описовал сом младому паноцови нашо упечатки зоз шпацираня.

– Ах, дїду Штефанє, дзекуєм Богу же сце ту, а тото вельке цифроване цо сце видзели, то були дзеци. Екскурзия з єдного валалу при Враню. Тераз путую до Нового Саду, а сцу видзиц и Петроварадин. Кед ше порозбеговали у рижнофарбових реклочкох по пажици, з далєка наисце випатрали як квитки. Випровадзел сом их и вошол сом до олтара пририхтац цо треба за молитву. Кед сом ше огляднул, видзел сом дзивче. Нєсподзивал сом ше же дзецко саме у церкви.

– Таку слику и ми маме дома – указала на фреску святого Георгия.

– Остало ми лєм роздумац хто у нашим валалє слави Дзуря, нє думаюци же дзивче пришло од инкадз, зоз городу, а кед сом вас видзел, шицко ми було ясне.

– Тото шпациранє помогло ми очисциц дакус чувства, а вона подскаковала, пукали сухи конарчки под єй патиками, таргала квеце, зберала жалудзи и каменчки. Полни єй кишенки вшелїячини. Драгом сом єй виприповедал и приповедку о златней рибки зоз Обедскей бари. Знаце ви тоту приповедку? Давно єден хлапец зоз Обрежу лапал риби и влапел златну рибку. Положел ю на трав, а вона му гварела най ю пущи до води, та му виздрави мац. Як вона зна же му мац хора и же пожадала єсц печени риби. Рибка була така мала, же би ю у танєру анї нє було видно, та ю пущел. Зачирела ше до води, а вец виплївала и гварела хлапцови же ше бої за свой живот, а нє зна дзе ше под воду скриц. Вон єй гварел най ше уцагнє медзи пейц стебелка билого и жовтого водового калапчка, же то святи квитки, та ю там нїхто нє будзе рушац. Пейц стебелка то як пейц турнї на Купинику, та ту будзе єй твердиня под воду. Зачирела

8

ше, а хлапец влапел даскельо рибки, та ше рушел дому. Кед там, на дворе, мац пре сцера на паньващик розцагнути од хижи по стару черешню,

КОМИНЯР Yno{ Hunydi, V, Nove Orahovo

МОЙ НАЙМИЛШИ СОН Єдней ноци сом шнїла красни сон. Од моєй баби Ани достала сом двойо мачатка. Єдно було биле, а друге жовте. Була сом барз щешлїва. Моя шестра Емилия и я ше з мачатми кажди дзень бавели. Кед ме мама рано зобудзела, виприповедала сом єй цо ше ми красне шнїло.

Коминяр ходзи по закрицох и вимета комини. Вон ноши чарни шмати. Його алат то драбина и длугока щетка. Коминяр барз вредни и схопни чловек, бо є дакеди високо, аж у хмарох. Людзе у франти гваря же кед видзиш коминяра, тримай ше за ґомбичку, та будзеш мац щесца. Елеонора Медєши, II Руски Керестур

Мартина Уйфалуши, II, Коцур

ЧУДО У НАШИМ ДВОРЕ порайбани шмати. Хлапец нє верел власним очом Чул лєм же ше питала чи дацо влапел, а вон єй указал мрежу з рибами.

– Ти, мамо, станула з посцелї?

– Одразу нєстали болї и тото страшне кашлянє, та сом надумала райбац док це нєт.

– Хто би ми верел – подумал хлапец и пошол под стреху очисциц риби.

– Красна вам приповедка – гварел паноцец.

– Дїду, а чия тота красна хижа?

– То церква Святей мацери Анґелини, дзецко мойо!

– Га, то мойо мено, дїду.

– Гей Андєлия, ангелку дїдов. Паноцец и я ище дакус приповедали о мурику коло церкви хтори треба оправиц, о нашей мирней Сави чия нємирна вода зна войсц под церковни праг, о Бранковичох, їх нєсебично сци и жертвох, а мала Анґелина бегала по пажици и зберала благо природи.

– Я ту пришол, очем влапиц за руку свойо щесце. Паноцец подумал: чи дїдо Штефан по телїх рокох нашол свойо щесце? Прибегла и Анґелина и поцагла дїда за рукав, а то значело же вистала и ишла би дому. Напевно там уж кладу на стол танєри за шветочни нєдзельови полудзенок, кед ше шицки позбераю, цо ше ридко случує. Дїдо Штефан нїжно влапел за руку свою Андєлу, та ше по дражки през пажицу рушели дому. Преложела М. Р.

Наш когут весели надумал купиц ципели. А його шестричка курочка надумала шминкац очка. А пшичок Боби, вера, пошол до байбера. Млади кандур Дюрка на мачичку джмурка. Цошка нє у шоре у тим нашим дворе. Ми ше чудуєме док нє одгаднєме.

Марина Медєши, III, Коцур

КВЕТОВАНА ПАЖИЦА За заграду нашей баби находзи ше велька пажица. Найкрасша є на яр. Теди на нєй розквита вшелїяке квеце рижних фарбох. Людзе приводза там напасац крави, конї и кози. По пажици лєтаю мотилї, пчоли и донґови. Пчоли зоз квеца збераю мед. Трава желєна и висока, та прицагує и птици хтори лєтаю над пажицу. Дараз брат, шестра и я на пажици збераме мали шлїмаки. Пажица ше ми барз пачи и вше любим там пойсц. Желяна Такач, V, Дюрдьов

Filip Seman, III, Ruski Kerestur

ЦО БУДЗЕМ ДОК ВИРОШНЄМ Док вирошнєм, любела бим буц фризерка. Же бим робела тоту роботу, мушим закончиц школу за фризерку. За тото ремесло ше треба научиц штригац власи, фарбиц, плєсц варґочи и правиц вшелїяки фризури. Каждей фризерки потребни ножнїчки, рижни гребенї, щетки, ґумки и чати, виклери и фен. Тота робота ше ми барз пачи, бо ю мож робиц у рижних салонох. Велї фризерки маю чесц упознац познатих ґлумцох и шпивачох. Кристина Дюранїн, III, Дюрдьов

21

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

У НАШИМ ДВОРЕ У нашим обисцу єст два двори. Я волїм преднї двор. У нїм мала винїчка и вельки орех, вишнї, шлївка, бишалма и два барз вельки смокви. Єст и велька поверхносц под траву, та ше мож бавиц з лабду. У вецей малих заградкох маме вшелїякого квеца. Барз ше добре бавиц на джмурки, бо ше єст дзе скривац. У тим дворе ше находзи и мала хижка, а опрез нєй стари, вельки лїсковец. Наш преднї двор ше ми барз пачи, бо ше у нїм мож вшелїяк бавиц. Красни є, бо єст вельо трави, квеца, ґузбанку и древа. Павле Гербут, IV, Руски Керестур

Nikoleta ^orda{, V, Kocur

РОЗГВАРКА ЗОЗ ОДПАДНУТИМ ЛЇСЦОМ Єдного єшеньского дня надумала сом ше пойсц шпацирац. Облєкла сом ше и вишла сом на улїцу. На дражки було вельо лїсца. Ходзела сом по тим спретим лїсцу хторе ми под ногами барз сущало. Одразу ше єдно лїсце озвало: „Гей, меркуй дзе ставаш!” Зогла сом ше и зачудовано сом патрела як тото лїсце живе и може бешедовац. „Чом ши ту, на жеми, а нє вишиш на конаре?”

– питала сом ше, а воно ми одвитовало: „Витор ме отаргнул зоз єдного високого древа и прилєцел зо мну до вашого валалу. Длуго сом путовало. Видзело сом з блїзка птичку хтора лєцела на юг, а видзело сом и цали валал. Витор ме ношел и ношел, а вец ме спущел до тей улїчки, опрез твоєй хижи.” Охабела сом тото лїсце най го и далєй витор ноши, а я ше предлужела шпацирац. Длуго сом о нїм роздумовала. Можебуц ше таке ещи нїкому нє случело же би видзел лїсце хторе живе и хторе бешедує. Була сом прето барз радосна. Дария Чордаш, VI, Коцур

20

ЛЮБИМЦИ У МОЇМ ДВОРЕ

Кед войдзеце до мойого двора, увидзице пси. Перше на вас дакус побрешу, а вец почню махац зоз хвостами. Потим вас дочека и кандур Принц. У дворе маме и други мачки хтори ше лєнїво шпацираю по дворе, алє су зато барз швидки кед бежа ґу мисочки зоз єдзеньом. Од шицких мачкох Принц найрозмазанши. Люби знац цо ше случує на дворе. Маме и папаґаї. Вони барз крашнє чвиринкаю. Кед шедзиме на дворе, уживаме у їх шпиваню и у прекрасних фарбох пиря. Любиме ше припатрац як ше бавя у своїх волиєрох. Я барз любим свойо животинї прето же вше кед ше врацим зоз школи дому, вони ше ми радую.

ПИСМО БАБИ

И

ва лєдво чекала же би ше мац врацела з роботи, бо єй сцела пречитац писмо цо написала баби. Баба жиє далєко у валалє, без интернету и мобилного телефона. Нє видза ше часто. Нєдавно дїдо бул у городу и принєсол Иви перши черешнї. Були швижи и юшковити. Ива му сцела подзековац, та такой написала писмо.

– Сцигуєм, як и звичайно, вистата – учула Ива мацеров глас.

– Мамо, написала сом баби писмо. Модлїм це, послухай.

– Писмо баби! Крашнє. А думала сом же велї уж забули писац писма, а наймладши анї нє буду знац цо то праве писмо, написане з руку. Як дараз було крашнє кед зме ше дописовали...

– Слухай, мамо: „Мила бабо! Барз крашнє ци дзекуєм за черешнї. Таки смачни нєт на нашим пияцу. Дїдо гварел же их пооберал з древа и такой ми принєсол. Окреме ци дзекуєм за кайси хтори ши з дїдом послала. Кед биш лєм знала як сом ше обрадовала. Перше сом кайси поєдла. Вельки, а ище дакус желєни. Знаш ти добре же сом таки вше любела, кед сом ходзела до валалу. Були ми права лакотка. Оберала сом и гевти зоз сушедовей загради, цо вишели над вашима прощами. Пойдзем до це накадзи почнє розпуст. Барз бим це уж сцела видзиц. Наградзим це зоз красним дарунком хтори це барз обрадує. Знам цо то будзе – мойо добри оцени. Обецуєм ци.”

– Наисце крашнє, Ива. Приємно ши ме нєсподзивала. Могла би ши ше частейше здогаднуц на бабу и дїда.

– Видзиш, мамо, у нашим городзе єст тельо красни ствари. Наш пияц полни, алє заш лєм нєт шицко цо єст у валалє. Нїхто ше нє здогаднул однєсц на пияц найсладшу овоц за дзеци – ЖЕЛЄНИ КАЙСОЧКИ! Преложела М. Р.

СЛОБОДАН ВУКАНОВИЧ

София Семан, V, Руски Керестур

ОДИСЕЄ ГЛЄДАЮ СЛАМКУ

С

A}i Gorvat, VII, Nove Orahovo

ами зме пришли на тото острово. Нє знаме хто нас поволал, и чом зме ту? На пристанїщу зме чекали ладю. Имейл порученє глашело: „Ви члени посади – Одисеє глєдаю сламку”. Досц збунююце. На уходзе зме достали проспекти, мапи, упутства. На уводним месце була наява: З одходом поставаце Одисей. Вашо путованє циґонь жаданьох. Надїя златна волна. З вами буду кридлати диносауруси, морски шарканї, ґамили, пейцфарбово медузи, рогати ґазели. Кармце ше зоз вином блїскавкох, соларнима габами, чувайце ше од морских мрежох и нєбесних бурйох. Интересантне – подумал сом. Змесцели зме ше. Ладя була полна. Цо зме далєй путовали, габи були вше векши, чуло ше ричанє коральох и морских айкулох. Диґитални ружи и

кридлати риби прекрили палубу. Зарабровани, повязани, слухали зме храпущаци, глїбоки глас, провадзени на клавире, потим на горни: Ви брамушка на лїсцу, ви зарно писку, ви капка у океану... Цма габа, зоз велькима кловаками рушела ше на нас. Зачирели зме ше, врещаци. Зной ме облял. Нїкого при мнє. На столє була моя отворена тека зоз насловом „Одисеє глєдаю сламку”. Уходзи дїдо: Як мой моряк? Закончел ши путованє?

– Була гавария. Зачирел сом ше. Дїдо попатрел до теки и пошол. Вжал сом клайбас. Знова ше мушим рушиц на путованє и одисею. Преложела А. Р.

9

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Святи тайни то видлїви знаки нєвидлївей ласки.

Ласка то надприродни Божи дар. Без нєй нєт спашеня. Бог каждому дава досц ласки же би могол жиц правдиво по християнски, совисно окончовац свойо обовязки и так ше спашиц. Святи тайни основал Исус Христос и по його овласценю Церква их дзелї же бизме у души мали живот вични. То як богати жридла хтори виходза спод Исусового крижа. Прейґ нїх нас Церква пошвецує. Хто Святи тайни хаснує на правдиви способ, богаци ше за цалу вичносц. У Святих Тайнох дїйствує сам Исус Христос на чудесни и таїнствени способ. Кажда свята тайна ма свой вонкашнї, видлїви знак. При кресценю вонкашнї знак то вода и слова хтори священїк випомина над дзецком. Даєдни святи тайни даваю ласку, а други ю звекшую. Ласку дзелї сам Исус, прейґ рукох священїка. Три святи тайни: кресценє, миропомазанє и священство охабяю у души вични печац (знак), та их християн може прияц лєм раз у живоце. Маме седем Тайни Нового завиту: 1.Кресценє 5. Священство 2. Миропомазанє 6. Супружество 3. Евхаристия (причасц) 7. Олїво 4. Покаянє (споведз)

НОВИ ШКОЛСКИ И ВИРОНАУЧНИ РОК Почал нови школски, а за християнски дзеци и нови виронаучни рок. Окрем ученя, чекаю вас и други обовязки, проби, тренинґи, рижни акциї и манифестациї, алє нє забудзце же кед шицко тото сцеце посцигнуц, нєобходни вам и Божи благослов и Його помоц. У тижньовим розпорядку годзинох найдзце месточко и за єдну годзину виронауки и нєдзельову Службу Божу, бо добре дзецко и добри школяр будзе тот хто и добри християн. И у школи маце можлївосц ходзиц на годзини грекокатолїцкей виронауки. Нє одруцайце тоту можлївосц. Вашо вироучителє вас чекаю!

МОЛИТВА МАЛОГО ШКОЛЯРА Душе Святи! Я мали школяр, смирено це модлїм: Прошвиц ми розум, же бим ше добре учел, науку розумел, запаметал и щешлїво докончел, же би сом познєйше могол як найвецей доброго зробиц Богови на славу, святей Церкви и мойому народу на хасен, а моїм добрим родичом на потїху и помоц. Аминь!

10

ЗЛАТНИ МАЛЮНКИ ЄШЕНЇ Єшень. Кед спомнєме єшень, такой подумаме на школу, на польо и вельо роботи, алє красша часц тей рочней часци то пременки у природи. Громади златного лїсца у шицких ниянсох прекриваю жем. Древа оголєни и видзиме лєм конари на хторих од яри було желєне лїсце. Нєбо вше цмейше и часто падаю дижджи. То красота єшенї. Птици селїдбенїци ше почали рихтац за одход до цеплих крайох. По драже видзиме вше вецей трактори и прикочи у хторих людзе вожа з поля паприґу. Найволїм кед мац пече паприґу до дунцох. Теди ше по цалей улїчки шири пах жимнїци. Оцец, брат и я скоро кажди дзень ходзиме на польо оберац паприґу, а мац дома вари. Кед на улїчки нєт дзеци та ше нє маме зоз ким бавиц, мой брат и я назбераме на громаду вельо лїсца, та скакаме до ньго. Любим єшень прето же вше кед ше приблїжує конєц лєта, знам же почнє нови школски рок, а то значи же увидзим моїх товаришох. Теди вецей часу препровадзуєм зоз наймилшима. Себастиян Надь, VIII, Руски Керестур

РОБОТА ХТОРУ НАЙВОЛЇМ

Наша Церква у Бикичу

НАШО КИРБАЇ у авґусту и септембру Кирбай то швето кед ше слави святого хторому пошвецена церква, та вец гвариме же Кирбай то родзени дзень церкви. У Шидзе Кирбай 19. авґуста, на швето Преображения Господнього У Коцуре и у Бикич Долу кирбай 28. авґуста, на швето Успения Пресвятей Богородици – Велька Матка Божа У Дюрдьове Кирбай 21. септембра, на швето Рождества Пресвятей Богородици – Мала Матка Божа

Цо найволїм робиц? Мушим добре роздумац. Кед сом була мала, припатрала сом ше на родичох як робя. Думала сом чи робя прето же муша, чи прето же любя. Тераз мам дванац роки и конєчно можем помагац родичом у роботи. Вше ме прицаговало варенє, пораєнє хижи и зруцованє кукурици. Гей, я любим зруцовац кукурицу, алє, нажаль, тото ше роби лєм дзень-два вєшенї, у ламачки. Тато зоз поля прицагнє приколици полни з кукурицу котра ше на слунку швици як злато. Кед патрим на тоти узрети чутки, виполнює ме якеш нєобичне щесце. Шедзенє на громади кукурици покля це єшеньске слунко греє, найкрасше дожице. Окреме сом щешлїва же зо мну зруцую и мойо наймилши. Найбаржей воюєм зоз чутками хтори нє даю зоз себе зняц лїсце. Очисцену кукурицу берем до рукох и руцам до елеватора. Єдна по єдна чутка, и приколица празна, а чардак полни. Кед закончиме роботу, шицки зме вистати, алє задовольни же поробене. Роботи єст вшелїяки и кажди чловек талантовани за дацо. Од шицкого цо любим робиц, найволїм вєшенї зруцовац кукурицу. Валентина Михняк, VII, Дюрдьов

David Nedelqkovi~, IV, Kocur

ЛАВКА МИ ПРИПОВЕДА О ДЇДОВИМ ШКОЛОВАНЮ Єдного красного рана пошли зме до школи. Поуходзели зме до учальнї и виберали зме места дзе пошедаме. Я охабел ташку коло першей лавки при облаку. Одразу сом учул якишик глас: „Гей, гей, ти, хлапчику!” Попатрел сом долу и видзел сом же ше лавка руша. Зоз нєй виходзел глас. Почала ми приповедац. „Давно, ище 1955. року, твой дїдо шедзел ту дзе тераз ти. Хлапче, будз задовольни же маш кнїжки и теки. Теди школяре мали таблїчки, та кед нє виробели домашнї задатки, вигваряли ше же им, док ишли до школи, диждж змил задатки з таблїчки. Так ше раз и твойому дїдови случело. Пришол до школи зоз празну таблїчку, та гварел учительки же змокнул, та же му диждж висцерал домашнї задатки. А бул слунечни дзень, та му вигварка нє була добра. Учи-

телька го покарала так же го поцагала за батюшки, а вон ю пляснул. У учальнї настала цихосц. Вец го учителька послала най такой идзе ґу директорови. Яни пошол, алє зме нє знали цо ше там случовало. Кед ше врацел, бул барз нагнївани. Школяре предлужели учиц, а вец одразу чули музику и буґни. Яни цошка шептал зоз Дюриком, а вец ше схопели и повискаковали през облак вонка. Пошли ше припатрац як на драже танцує медведз. Велї школяре шедзели на тим месце, алє твойого дїда нїґда нє забудзем. Хлапче, уч ше же би ши нє бул як твой дїдо. Вон ше барз нє любел учиц” – закончела лавка свою приповедку. Цали дзень сом штудирал о дїдових франтох и о тей мудрей лавки цо ми шицко виприповедала. Потераз сом о тим нїкому нє гуторел. Давид Кулич, VIII, Коцур

19

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

III награда

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

ЗБУЛО ШЕ – ВРЕДЗИ ПРИЗНАЧИЦ Я найбаржей од шицких сцела мац щенє. Мой дїдо мал два стари пси, алє шицко цо вони робели, то же спали, єдли и брехали. Єдного дня, кед нїхто нє бул дома, пси сцекли. Глєдали зме их по цалим дворе и цалей улїчки, алє зме их нє нашли. А вец, о даскельо днї, кед сом ше врацела зоз школи и пошла до дїда, видзела сом двойо шумни, мали, шлямпави щенятка. Єдно було биле як мука, а друге чарне як ґар. Дїдо гварел же их купел, бо нє могол найсц свойо стари пси.

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Мнє родичи приповедали як ше дакеди жило. Людзе жили чежко, а лєм даєдни мали щесце же им було лєгчейше. Дзеци вше ходзели пешо до школи. Там нє мали теки и кнїжки, алє писали на таблїчки. Бавели ше з бависками хтори им правели родичи, а и сами себе дацо знали понаправяц. Баби чували дзеци, а дїдове кармели статок. Родичи робели на полю и у загради. Давно ше хижи правело зоз глїни, а нє як нєшка, зоз блокох и цеглох. Жени нє мали машини за райбанє шматох, та шицко мушели райбац на рукох. Влєце хлопи ношели били шмати и на главох чарни калапи, а и жени облєкали бляди сукнї. Кед требало пойсц даґдзе далєй, ходзели на кочу, бо нє мали авта. Кочи цагали конї лєбо крави. Давно нє було у обисцох телевизори, компютери и телефони. Млади ше забавяли иншак як нєшка. Леґинє на прадкох грали и шпивали, а дзивки вишивали. Жени варели єдноставнєйши єдла. Нє любела бим мац таки живот яки бул дакеди, а сцела бим ище вецей дознац о живоце наших предкох. Єлена Мудри, VI Дюрдьов

18

Була сом барз весела и щешлїва, та сом цали дзень була при нїх. Дїдо билому дал мено Дунка, а чарному Буйза. Я им давала єсц и пиц и дресирала сом их. Вше кед сом пошла ґу нїм, барз радошнє ме чекали. Дакеди ше и побили же хтора скорей придзе ґу мнє и весело брехали. Тераз уж барз брешу, аж и на людзох хтори преходза по драже. Вецей су анї нє щенята, бо маю два и пол роки. Заш лєм, ище вше су барз сладки. Нїґда нє забудзем як сом ше зрадовала кед сом их першираз видзела. Ивана Планчак, VII, Руски Керестур

РОЗГВАРКА З ВИТРОМ Ошвитнул красни єшеньски дзень. Слунково зарї ошвицовали мой облак. Дул швижи витрик. Облєкла сом ше и вишла сом вонка. Вжала сом метлу, та сом почала заметац. Док сом заметала, кафово, осушене лїсце сущало и трушело ше под моїма ногами. Витор го розношел, та ми надул и до власох и там дзе сом уж заметла. Одразу сом учула якишик шмих. Престала сом заметац. Шмих уцихнул, та сом предлужела робиц. Знова сом чула шмеянє. Опитала сом ше: „Хто то?” Глас одвитовал: „То я”. Нє зрозумела сом, та сом ше ище раз питала: „Хто ши? Нє видзим це.” Вжал громадку лїсца, заобрацал ше и гварел: „Я витор.” Питала сом ше му чом розруцал лїсце там дзе уж замецене, а вон ми гварел же ше лєм сцел дакус нашалїц. Замодлєл ме най му пребачим и почал ми помагац. Вжал спрете лїсце и поруцал го на траву. Подзековала сом му. Вец ше ми питал чи бим ше сцела дакус повожиц на його кридлох и видзиц швет. Шедла сом на витрово кридла. Почали зме лєциц високо понад хмари. Видзела сом вельо держави. Кед зме були над Паризом, видзела сом Айфелову турню, над Лондоном Биґ Бен, над Русию Вельку палату... Однєсол ме витор и на Сиверни пол. Стала сом на грубим лядзе и мерковала сом же бим ше нє пошлїсла. Вец зме прелєцели Цихи океан. Були зме у Шпаниї, Италиї и у Греческей. Врацели зме ше до Коцура, до моєй улїчки. Зишла сом зоз витрових кридлох. Була сом барз щешлїва. Ище раз сом му подзековала. Було ми жаль же нашо друженє тирвало кратко. Постали зме найлєпши товарише. Виполнєл ми жаданє путовац по швеце, гоч лєм у фантазиї. Нїґда нє забудзем тото дожице. Анастасия Чордаш, VIII Коцур

Ф

НАЙРАДОСНЄЙША МАНИФЕСТАЦИЯ Марини Романовей. Трио Ивана Планчак, Ана Арва и Леонела Цифрич зоз Руского Кере стура „Пупче” украшели зоз шпиванку „Хто же рибом кума” за хтору музику написала Наташа Фейди, а слова Иґор Варґа. Маґдалена Горняк Лелас и Мария С. Горняк тогорочней манифе стациї подаровали композицию „Кура война”, а шпивала ю Сара Надрлянски зоз Нового Саду, одкаль на „Пупче” пришли и Михайло Ковач и Саша Загорянски зоз шпиванку „Ко смонаут” Ве сни Медєшовей. Дзивчата зоз Руского Кере стура – Марина Джуджарова, Виолета Чизмарова и Сандра Джуджарова виведли „Фейсбукоманию” за хтору музику написала Станислава Будишин, а слова Вид Вицко Вукелич. Шпиванку „Чаривни заглавчок” Юлияна Рамача и Меланиї Римар виведли Елеонора Дудаш и Яна Настасич зоз Руского Кере стура, одкаль и квартет Виктор Хрин, Деян Гарди, Стефан Варґа и Ацо Зорич, хтори шпивали шпиванку „Ловар” автора Владимира Дудаша. Композицию „Дїдов погляд” за хтору музику написал Бора Андєлич, а слова Соня Папуґа-Андєлич, шпивала Ана-Мария Тамаш зоз Коцура, а трио Валентина Фейди, Марина Рац и Ивана Фейди зоз Руского Кере стура виведли композицию Оксани Рамач и Меланиї Римар „Дїха, дїха на ґринґох”. У трецей часци програми наступели руски дзецински ансамбли, а перши були танєчнїки у Пририхтуюцей дзецинскей ґрупи Дома култури зоз Руского Керестура, зоз хореоґрафку Ґабриєлу Саянкович хтора по ставела танєц „Кед ше страка одавала”, а зоз Младшу дзецинску ґрупу танєц „Дзецински фиґлї”. Танєц „Шитко” патрачом указали члени Младшей дзецинскей ґрупи КПД Иван, Матей и Борис шпиваю побиднїцку композицию „Иван Котляревски”

естивал рускей култури „Червена ружа” и того року отворели наймладши зоз свою музично-танєчну манифестацию „Червене пупче”. Було то 47. по шоре нашо найвекше дзецинске швето, а отримане є 26. юния на лєтней бини у школским дворе у Руским Керестуре. Перши на вельку бину вишли найшмелши и найпорихтанши, члени Дзецинского хору „Шкорванчки” Дома култури з Руского Керестура зоз дириґентом Юлияном Рамачом Чамом, та одшпивали гимну манифестациї „Нашо швето”, а вец слухали як, под руководством Танї Фейди, крашнє шпиваю найменши зоз Музичней оводи у їх валалє. У другей часци програми виведзени дванац нови композициї за дзеци. Перша була шпиванка „Залюбени школяр” Михала и Радмили Барнових, а шпивали Иван Рац, Матей Шепински и Борис Жирош зоз Руского Кере стура. Хлапцовски дует Леонтий Сивч и Михайло Рацпети тиж зоз Руского Кере стура вибрали шпиванку „Першираз у байбера” за хтору текст написал Василь Мудри, а музику Наташа Фейди. Композицию „Чучко” Ани Бучковей и Агнети Папгаргайовей шпивал Михаел Скубан зоз Коцура, а Теодора Русковски и Йована Казак зоз Руского Кере стура одшпи ва ли шпи ван ку „Лю бов у оводи”

11

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

НАГРАДЗЕНИ КОМПОЗИЦИЇ На 47. манифестациї „Червене пупче” за найлєпшу композицию преглашени „Залюбени школяр” Михала и Радмили Барна, другу награду достала композиция „Кура война” Маґдалени Горняк Лелас и Мариї С. Горняк, а треца була „Любов у оводи” Марини Роман. За найлєпши текст преглашени „Космонаут” Весни Медєши. Керестурски танєчнїки

зоз Бикич Долу зоз хореоґрафом Бориславом Барна и фахову руководительку Бояну Барна. Ясминка Димитриєвич у КПД „Дюра Киш” у Шидзе пририхтала хореоґрафию „Козачок”, а Дзецинска ґрупа КПД „Карпати” зоз Вербасу под фаховим руководством Ирени Скубан одтанцовала „Волинянку”. Зоз Нового Орахова на „Червене пупче” пришли и виведли хореоґрафию „Гречанїки” танєчнїки КУД „Петро Кузмяк”, под руководством Владимира Маґоча. Фахово руководительки Тамара Салаґ и Марча Коцурски танєчнїки Хромиш зоз Младшу дзецинску ґрупу КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове пририхта- а Старша дзецинска ґрупа зоз Дюрдьова, чий холи Дзецински танєц, а дакус старши дзеци, под реоґраф Звонко Барна, а фахово руководительки руководством Марини Сабадош и Блаженки Тим- Марина Сабадош и Блаженка Тимко Станкович ко Станкович танцовали „Тропотянку”. Дзецин- зоз хореоґрафом, виведли танєц „У нашим дворе ска шпивацка ґрупа и Дзецински тамбурови орке- студзенка”. Штредня дзецинска ґрупа зоз Руского стер зоз дюрдьовского Дружтва представели ше Керестура, зоз хореоґрафку Ґабриєлу Саянкович зоз композицию „Дай нам, Боже, добри час”. Хо- одтанцовала танєц „Гей, подзме дзивчата”, а Старреоґраф Желько Лїкар зоз Миклошевцох за „Пуп- ша дзецинска ґрупа танєц „Дружки на вешелю”. „Червене пупче” заварли „Шкорванчки” зоз че” зоз наймладшима членами КУД „Яким Ґовля” шпиванку „Тисяч радо пририхтал танєц „Кошенє, сци”, а такой по законченю грабанє, плаканє”, а зоз „Чотей програми почал диско банскима танцами” ше предза шицких малих и вельставели дзеци КУД „Жатва” ких учашнїкох и публику. зоз Коцура зоз хореоґрафом Конферансу за тогорочМиколом Ґубашом и фаховима руководителями Андрею ну манифестацию написаМакаї и Жельком Фаркашом. ла Мария Стрибер, а проДзецинска ґрупа Руского кулграму водзели Ребека Сетурного центру у Новим Садман и Павле Гербут. Рукозе зоз хореоґрафом Владимиводитель програми бул ром Иваном и фаховим рукоМихайло Зазуляк, а дириводительом Михаїлом Римаґент Юлиян Рамач Чамо. Водителє Ребека и Павле ром пририхтали „Облїванє”, М. Р.

12

Л

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА У СЛОВАЦКЕЙ

єтня школа руского язика, хтору каждого року орґанизує Одбор за образованє Националного совиту Руснацох, того лєта була у Попраду у Словацкей. Тирвала седем днї, а участвовали трицецеро школяре зоз наших местох. Була то велька награда школяром за успихи посцигнути на тогорочним змаганю зоз мацеринского руского язика. Зоз школярами у Попраду були наставнїци руского язика Каролина Папуґа и Сенка Бенчик, наставнїца биолоґиї Весна Раґаї-Цап, вироучитель о. Владимир Еделински Миколка, потим студент Иван Канюх, и Сашо Палєнкаш. На єдней годзини руского язика шицки учашнїки мали написац состав о пребуваню у Попраду, та шицки тоти состави послали до „Заградки” и так упечатки зоз Словацкей дзеля зоз читачами, своїма парняками.

МИ У ПОПРАДУ До Лєтнєй школи зме ше шицки рушели зоз Руского Керестура рано, 20. юлия. З возбудзеньом зме чекали тото путованє. Драга була длугока и тирвала скоро штернац годзини. Мали зме даскельо одпочивки. Кед зме сцигли, побрали зме свойо ствари и поуходзели зме до хижох у интернату. Бул аж и красши як зме обчековали... Тереза Будински, Мария-Славка Мудри и Ивана Планчак зоз Руского Керестура ... Ту зме, у Попраду. То место у Високих Татрох. Барз нам ше пачи, бо кажди дзень виполнєни зоз рижнима активносцами. Першого дня зме упознали варош Попрад. Другого дня зме були на Високих

Татрох. Длуго зме ишли пешо док зме нє сцигли ґу водопаду. Там було прекрашнє... Тамара Емеди зоз Суботици, Зоран Шолтис зоз Бикичу, Петар Медєши зоз Вербасу, Владимир Иван зоз Нового Саду и Олаи Орши зоз Нового Орахова ... На Високих Татрох зме мали преподаванє зоз биолоґиї. Патрели зме представу хтору виводзели птици. Потим зме були у каштелю и видзели зме стари слики, мебель и рижни предмети. Нащивели зме и стари хижи у хторих жили нашо предки и єдну древену грекокатолїцку церкву... Анастасия Чордаш, Иґор Фейса и Иван Скубан зоз Коцура ... Як час преходзел, вше зме ше баржей упознавали и дружели. Кажди вечар зме шпивали и бавели зме дружтвени бависка. Єден дзень зме були у Старей Любовнї у Каштелю. Там зме чули барз интересантни часци историї и видзели зме зачувани стари предмети. Лєтня школа була красна нагода пребувац у местох одкаль ше приселєли нашо предки... Мария Барна, Тамара Тиркайла и Аня Роман зоз Дюрдьова ... Найбаржей ше нам пачело кед зме ше пендрали по горох и кед зме були при водопаду. Годзина биолоґиї ше нам барз пачела, бо зме ю мали у природи. Видзели зме сокола, орла и сову. Интересантни були и годзини руского язика, историї и музичней култури... Павле Медєши зоз Вербасу, Марк Хомоля зоз Бачкей Тополї, Аґи Хорват зоз Нового Орахова, Матия Шеремет зоз Шиду и Сузана Ковач зоз Суботици ... Упознали зме ше зоз историю замку у Старей Любовнї и дознали зме вецей о Габсбурґскей монархиї. У грекокатолїцкей церкви зме мали годзину виронауки. Барз ше нам пачело у Словацкей и було нам жаль же тому друженю пришол конєц. Кед зме годни пойдземе там ище дараз... Мина Шеремет и Ана Еделински зоз Шиду, Тияна Шолтис зоз Бикичу, Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци и Мая Емеди зоз Суботици ... У Лєтнєй школи зме дознали вельо о Руснацох, о їх прешлосци и вири и о крайох одкаль ше селєли. Барз ше нам пачело тото путованє. Дружели зме ше, шейтали, учели и здобули зме нових товаришох... Ана Медєши зоз Вербасу, Кристиян Иван зоз Футоґу, Милош Шолтис зоз Бикичу, Орши Хорват зоз Нового Орахова и Марина Грубеня зоз Нового Саду

17

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

А

Б

В

МИКОЛА СКУБАН

ЧАРНИ ХЛАПЕЦ Хто то идзе таки чарни и ґарави яґод врана? Чи коминяр або рудар, лєбо ниґер зоз Судана? Анї єдно, анї друге, а найменєй гевто треце! Ша то Владко огорени бо на морю вон бул влєце.

16

13

обявене у „Заградки” число 2, 2010. року

ШТЕФАН ЧАКАН

МИХАЙЛО КОВАЧ

БРУД НЄ СКРИЄШ Нє бер чисти шмати док цело нє змиєш. Бруд зоз чисту шмату од швета нє скриєш.

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

Чувай свойо шмати, ходз вше ушорени, сануй мацерино руки утрапени.

ЯК МАМЕ ВИПАТРАЦ Мац нам вше гутори ище док зме мали же бизме вше крашнє, чисто випатрали.

ҐАМИЛА И ҐОВЛЯ

З

лєтла ґамила на хвильку ґу мочару одпочинуц на своєй велькей драги до цеплих крайох. Обачела ґамилу котра полнєла горбу з воду, рихтаюци ше, прейґ пустинї, на далєку драгу.

– Поведз ми, ґамило, чи бим могла у тей пустинї стретнуц наймоцнєйшу животиню у тим краю. То напевно лєв.

– Можеш, ногата ґовльо! Лєм, по моїм думаню, то нє лєв!

– Алє я думала же лєв наш верховни владар, ґамило!

– Думай ти цо сцеш, алє огляднї ше. За хрибтом увидзиш голи косцанїк. Вчера вечар приблукал подхромени лєв, лєгнул одпочинуц, а до рана жовти брамушки охабели з нього лєм голи косци. Громада брамушкох наймоцнєйша у тей пустинї. Потим ґамила, гомбаюци свою горбу наполнєну з воду, пошла шлїдами по писку ґу чупору котри одходзел.

14

Самим нам ше треба рано поумивац и до чистих шматох крашнє пооблєкац. Кед ше вец бавиме, наша мац у страху чи нє забрудзиме шмати заш у праху. Кед нам облєчиво вше чисте и красне, теди зме мацери яґод слунко ясне. Свойо шмати, дзеци, вше чисто тримайце и своїм мацером роботу злєгчайце!

15

обявене у „Заградки” число 2, 2010. року

ШТЕФАН ЧАКАН

МИХАЙЛО КОВАЧ

БРУД НЄ СКРИЄШ Нє бер чисти шмати док цело нє змиєш. Бруд зоз чисту шмату од швета нє скриєш.

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

Чувай свойо шмати, ходз вше ушорени, сануй мацерино руки утрапени.

ЯК МАМЕ ВИПАТРАЦ Мац нам вше гутори ище док зме мали же бизме вше крашнє, чисто випатрали.

ҐАМИЛА И ҐОВЛЯ

З

лєтла ґамила на хвильку ґу мочару одпочинуц на своєй велькей драги до цеплих крайох. Обачела ґамилу котра полнєла горбу з воду, рихтаюци ше, прейґ пустинї, на далєку драгу.

– Поведз ми, ґамило, чи бим могла у тей пустинї стретнуц наймоцнєйшу животиню у тим краю. То напевно лєв.

– Можеш, ногата ґовльо! Лєм, по моїм думаню, то нє лєв!

– Алє я думала же лєв наш верховни владар, ґамило!

– Думай ти цо сцеш, алє огляднї ше. За хрибтом увидзиш голи косцанїк. Вчера вечар приблукал подхромени лєв, лєгнул одпочинуц, а до рана жовти брамушки охабели з нього лєм голи косци. Громада брамушкох наймоцнєйша у тей пустинї. Потим ґамила, гомбаюци свою горбу наполнєну з воду, пошла шлїдами по писку ґу чупору котри одходзел.

14

Самим нам ше треба рано поумивац и до чистих шматох крашнє пооблєкац. Кед ше вец бавиме, наша мац у страху чи нє забрудзиме шмати заш у праху. Кед нам облєчиво вше чисте и красне, теди зме мацери яґод слунко ясне. Свойо шмати, дзеци, вше чисто тримайце и своїм мацером роботу злєгчайце!

15

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

А

Б

В

МИКОЛА СКУБАН

ЧАРНИ ХЛАПЕЦ Хто то идзе таки чарни и ґарави яґод врана? Чи коминяр або рудар, лєбо ниґер зоз Судана? Анї єдно, анї друге, а найменєй гевто треце! Ша то Владко огорени бо на морю вон бул влєце.

16

13

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

НАГРАДЗЕНИ КОМПОЗИЦИЇ На 47. манифестациї „Червене пупче” за найлєпшу композицию преглашени „Залюбени школяр” Михала и Радмили Барна, другу награду достала композиция „Кура война” Маґдалени Горняк Лелас и Мариї С. Горняк, а треца була „Любов у оводи” Марини Роман. За найлєпши текст преглашени „Космонаут” Весни Медєши. Керестурски танєчнїки

зоз Бикич Долу зоз хореоґрафом Бориславом Барна и фахову руководительку Бояну Барна. Ясминка Димитриєвич у КПД „Дюра Киш” у Шидзе пририхтала хореоґрафию „Козачок”, а Дзецинска ґрупа КПД „Карпати” зоз Вербасу под фаховим руководством Ирени Скубан одтанцовала „Волинянку”. Зоз Нового Орахова на „Червене пупче” пришли и виведли хореоґрафию „Гречанїки” танєчнїки КУД „Петро Кузмяк”, под руководством Владимира Маґоча. Фахово руководительки Тамара Салаґ и Марча Коцурски танєчнїки Хромиш зоз Младшу дзецинску ґрупу КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове пририхта- а Старша дзецинска ґрупа зоз Дюрдьова, чий холи Дзецински танєц, а дакус старши дзеци, под реоґраф Звонко Барна, а фахово руководительки руководством Марини Сабадош и Блаженки Тим- Марина Сабадош и Блаженка Тимко Станкович ко Станкович танцовали „Тропотянку”. Дзецин- зоз хореоґрафом, виведли танєц „У нашим дворе ска шпивацка ґрупа и Дзецински тамбурови орке- студзенка”. Штредня дзецинска ґрупа зоз Руского стер зоз дюрдьовского Дружтва представели ше Керестура, зоз хореоґрафку Ґабриєлу Саянкович зоз композицию „Дай нам, Боже, добри час”. Хо- одтанцовала танєц „Гей, подзме дзивчата”, а Старреоґраф Желько Лїкар зоз Миклошевцох за „Пуп- ша дзецинска ґрупа танєц „Дружки на вешелю”. „Червене пупче” заварли „Шкорванчки” зоз че” зоз наймладшима членами КУД „Яким Ґовля” шпиванку „Тисяч радо пририхтал танєц „Кошенє, сци”, а такой по законченю грабанє, плаканє”, а зоз „Чотей програми почал диско банскима танцами” ше предза шицких малих и вельставели дзеци КУД „Жатва” ких учашнїкох и публику. зоз Коцура зоз хореоґрафом Конферансу за тогорочМиколом Ґубашом и фаховима руководителями Андрею ну манифестацию написаМакаї и Жельком Фаркашом. ла Мария Стрибер, а проДзецинска ґрупа Руского кулграму водзели Ребека Сетурного центру у Новим Садман и Павле Гербут. Рукозе зоз хореоґрафом Владимиводитель програми бул ром Иваном и фаховим рукоМихайло Зазуляк, а дириводительом Михаїлом Римаґент Юлиян Рамач Чамо. Водителє Ребека и Павле ром пририхтали „Облїванє”, М. Р.

12

Л

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА У СЛОВАЦКЕЙ

єтня школа руского язика, хтору каждого року орґанизує Одбор за образованє Националного совиту Руснацох, того лєта була у Попраду у Словацкей. Тирвала седем днї, а участвовали трицецеро школяре зоз наших местох. Була то велька награда школяром за успихи посцигнути на тогорочним змаганю зоз мацеринского руского язика. Зоз школярами у Попраду були наставнїци руского язика Каролина Папуґа и Сенка Бенчик, наставнїца биолоґиї Весна Раґаї-Цап, вироучитель о. Владимир Еделински Миколка, потим студент Иван Канюх, и Сашо Палєнкаш. На єдней годзини руского язика шицки учашнїки мали написац состав о пребуваню у Попраду, та шицки тоти состави послали до „Заградки” и так упечатки зоз Словацкей дзеля зоз читачами, своїма парняками.

МИ У ПОПРАДУ До Лєтнєй школи зме ше шицки рушели зоз Руского Керестура рано, 20. юлия. З возбудзеньом зме чекали тото путованє. Драга була длугока и тирвала скоро штернац годзини. Мали зме даскельо одпочивки. Кед зме сцигли, побрали зме свойо ствари и поуходзели зме до хижох у интернату. Бул аж и красши як зме обчековали... Тереза Будински, Мария-Славка Мудри и Ивана Планчак зоз Руского Керестура ... Ту зме, у Попраду. То место у Високих Татрох. Барз нам ше пачи, бо кажди дзень виполнєни зоз рижнима активносцами. Першого дня зме упознали варош Попрад. Другого дня зме були на Високих

Татрох. Длуго зме ишли пешо док зме нє сцигли ґу водопаду. Там було прекрашнє... Тамара Емеди зоз Суботици, Зоран Шолтис зоз Бикичу, Петар Медєши зоз Вербасу, Владимир Иван зоз Нового Саду и Олаи Орши зоз Нового Орахова ... На Високих Татрох зме мали преподаванє зоз биолоґиї. Патрели зме представу хтору виводзели птици. Потим зме були у каштелю и видзели зме стари слики, мебель и рижни предмети. Нащивели зме и стари хижи у хторих жили нашо предки и єдну древену грекокатолїцку церкву... Анастасия Чордаш, Иґор Фейса и Иван Скубан зоз Коцура ... Як час преходзел, вше зме ше баржей упознавали и дружели. Кажди вечар зме шпивали и бавели зме дружтвени бависка. Єден дзень зме були у Старей Любовнї у Каштелю. Там зме чули барз интересантни часци историї и видзели зме зачувани стари предмети. Лєтня школа була красна нагода пребувац у местох одкаль ше приселєли нашо предки... Мария Барна, Тамара Тиркайла и Аня Роман зоз Дюрдьова ... Найбаржей ше нам пачело кед зме ше пендрали по горох и кед зме були при водопаду. Годзина биолоґиї ше нам барз пачела, бо зме ю мали у природи. Видзели зме сокола, орла и сову. Интересантни були и годзини руского язика, историї и музичней култури... Павле Медєши зоз Вербасу, Марк Хомоля зоз Бачкей Тополї, Аґи Хорват зоз Нового Орахова, Матия Шеремет зоз Шиду и Сузана Ковач зоз Суботици ... Упознали зме ше зоз историю замку у Старей Любовнї и дознали зме вецей о Габсбурґскей монархиї. У грекокатолїцкей церкви зме мали годзину виронауки. Барз ше нам пачело у Словацкей и було нам жаль же тому друженю пришол конєц. Кед зме годни пойдземе там ище дараз... Мина Шеремет и Ана Еделински зоз Шиду, Тияна Шолтис зоз Бикичу, Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци и Мая Емеди зоз Суботици ... У Лєтнєй школи зме дознали вельо о Руснацох, о їх прешлосци и вири и о крайох одкаль ше селєли. Барз ше нам пачело тото путованє. Дружели зме ше, шейтали, учели и здобули зме нових товаришох... Ана Медєши зоз Вербасу, Кристиян Иван зоз Футоґу, Милош Шолтис зоз Бикичу, Орши Хорват зоз Нового Орахова и Марина Грубеня зоз Нового Саду

17

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

III награда

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

ЗБУЛО ШЕ – ВРЕДЗИ ПРИЗНАЧИЦ Я найбаржей од шицких сцела мац щенє. Мой дїдо мал два стари пси, алє шицко цо вони робели, то же спали, єдли и брехали. Єдного дня, кед нїхто нє бул дома, пси сцекли. Глєдали зме их по цалим дворе и цалей улїчки, алє зме их нє нашли. А вец, о даскельо днї, кед сом ше врацела зоз школи и пошла до дїда, видзела сом двойо шумни, мали, шлямпави щенятка. Єдно було биле як мука, а друге чарне як ґар. Дїдо гварел же их купел, бо нє могол найсц свойо стари пси.

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Мнє родичи приповедали як ше дакеди жило. Людзе жили чежко, а лєм даєдни мали щесце же им було лєгчейше. Дзеци вше ходзели пешо до школи. Там нє мали теки и кнїжки, алє писали на таблїчки. Бавели ше з бависками хтори им правели родичи, а и сами себе дацо знали понаправяц. Баби чували дзеци, а дїдове кармели статок. Родичи робели на полю и у загради. Давно ше хижи правело зоз глїни, а нє як нєшка, зоз блокох и цеглох. Жени нє мали машини за райбанє шматох, та шицко мушели райбац на рукох. Влєце хлопи ношели били шмати и на главох чарни калапи, а и жени облєкали бляди сукнї. Кед требало пойсц даґдзе далєй, ходзели на кочу, бо нє мали авта. Кочи цагали конї лєбо крави. Давно нє було у обисцох телевизори, компютери и телефони. Млади ше забавяли иншак як нєшка. Леґинє на прадкох грали и шпивали, а дзивки вишивали. Жени варели єдноставнєйши єдла. Нє любела бим мац таки живот яки бул дакеди, а сцела бим ище вецей дознац о живоце наших предкох. Єлена Мудри, VI Дюрдьов

18

Була сом барз весела и щешлїва, та сом цали дзень була при нїх. Дїдо билому дал мено Дунка, а чарному Буйза. Я им давала єсц и пиц и дресирала сом их. Вше кед сом пошла ґу нїм, барз радошнє ме чекали. Дакеди ше и побили же хтора скорей придзе ґу мнє и весело брехали. Тераз уж барз брешу, аж и на людзох хтори преходза по драже. Вецей су анї нє щенята, бо маю два и пол роки. Заш лєм, ище вше су барз сладки. Нїґда нє забудзем як сом ше зрадовала кед сом их першираз видзела. Ивана Планчак, VII, Руски Керестур

РОЗГВАРКА З ВИТРОМ Ошвитнул красни єшеньски дзень. Слунково зарї ошвицовали мой облак. Дул швижи витрик. Облєкла сом ше и вишла сом вонка. Вжала сом метлу, та сом почала заметац. Док сом заметала, кафово, осушене лїсце сущало и трушело ше под моїма ногами. Витор го розношел, та ми надул и до власох и там дзе сом уж заметла. Одразу сом учула якишик шмих. Престала сом заметац. Шмих уцихнул, та сом предлужела робиц. Знова сом чула шмеянє. Опитала сом ше: „Хто то?” Глас одвитовал: „То я”. Нє зрозумела сом, та сом ше ище раз питала: „Хто ши? Нє видзим це.” Вжал громадку лїсца, заобрацал ше и гварел: „Я витор.” Питала сом ше му чом розруцал лїсце там дзе уж замецене, а вон ми гварел же ше лєм сцел дакус нашалїц. Замодлєл ме най му пребачим и почал ми помагац. Вжал спрете лїсце и поруцал го на траву. Подзековала сом му. Вец ше ми питал чи бим ше сцела дакус повожиц на його кридлох и видзиц швет. Шедла сом на витрово кридла. Почали зме лєциц високо понад хмари. Видзела сом вельо держави. Кед зме були над Паризом, видзела сом Айфелову турню, над Лондоном Биґ Бен, над Русию Вельку палату... Однєсол ме витор и на Сиверни пол. Стала сом на грубим лядзе и мерковала сом же бим ше нє пошлїсла. Вец зме прелєцели Цихи океан. Були зме у Шпаниї, Италиї и у Греческей. Врацели зме ше до Коцура, до моєй улїчки. Зишла сом зоз витрових кридлох. Була сом барз щешлїва. Ище раз сом му подзековала. Було ми жаль же нашо друженє тирвало кратко. Постали зме найлєпши товарише. Виполнєл ми жаданє путовац по швеце, гоч лєм у фантазиї. Нїґда нє забудзем тото дожице. Анастасия Чордаш, VIII Коцур

Ф

НАЙРАДОСНЄЙША МАНИФЕСТАЦИЯ Марини Романовей. Трио Ивана Планчак, Ана Арва и Леонела Цифрич зоз Руского Кере стура „Пупче” украшели зоз шпиванку „Хто же рибом кума” за хтору музику написала Наташа Фейди, а слова Иґор Варґа. Маґдалена Горняк Лелас и Мария С. Горняк тогорочней манифе стациї подаровали композицию „Кура война”, а шпивала ю Сара Надрлянски зоз Нового Саду, одкаль на „Пупче” пришли и Михайло Ковач и Саша Загорянски зоз шпиванку „Ко смонаут” Ве сни Медєшовей. Дзивчата зоз Руского Кере стура – Марина Джуджарова, Виолета Чизмарова и Сандра Джуджарова виведли „Фейсбукоманию” за хтору музику написала Станислава Будишин, а слова Вид Вицко Вукелич. Шпиванку „Чаривни заглавчок” Юлияна Рамача и Меланиї Римар виведли Елеонора Дудаш и Яна Настасич зоз Руского Кере стура, одкаль и квартет Виктор Хрин, Деян Гарди, Стефан Варґа и Ацо Зорич, хтори шпивали шпиванку „Ловар” автора Владимира Дудаша. Композицию „Дїдов погляд” за хтору музику написал Бора Андєлич, а слова Соня Папуґа-Андєлич, шпивала Ана-Мария Тамаш зоз Коцура, а трио Валентина Фейди, Марина Рац и Ивана Фейди зоз Руского Кере стура виведли композицию Оксани Рамач и Меланиї Римар „Дїха, дїха на ґринґох”. У трецей часци програми наступели руски дзецински ансамбли, а перши були танєчнїки у Пририхтуюцей дзецинскей ґрупи Дома култури зоз Руского Керестура, зоз хореоґрафку Ґабриєлу Саянкович хтора по ставела танєц „Кед ше страка одавала”, а зоз Младшу дзецинску ґрупу танєц „Дзецински фиґлї”. Танєц „Шитко” патрачом указали члени Младшей дзецинскей ґрупи КПД Иван, Матей и Борис шпиваю побиднїцку композицию „Иван Котляревски”

естивал рускей култури „Червена ружа” и того року отворели наймладши зоз свою музично-танєчну манифестацию „Червене пупче”. Було то 47. по шоре нашо найвекше дзецинске швето, а отримане є 26. юния на лєтней бини у школским дворе у Руским Керестуре. Перши на вельку бину вишли найшмелши и найпорихтанши, члени Дзецинского хору „Шкорванчки” Дома култури з Руского Керестура зоз дириґентом Юлияном Рамачом Чамом, та одшпивали гимну манифестациї „Нашо швето”, а вец слухали як, под руководством Танї Фейди, крашнє шпиваю найменши зоз Музичней оводи у їх валалє. У другей часци програми виведзени дванац нови композициї за дзеци. Перша була шпиванка „Залюбени школяр” Михала и Радмили Барнових, а шпивали Иван Рац, Матей Шепински и Борис Жирош зоз Руского Кере стура. Хлапцовски дует Леонтий Сивч и Михайло Рацпети тиж зоз Руского Кере стура вибрали шпиванку „Першираз у байбера” за хтору текст написал Василь Мудри, а музику Наташа Фейди. Композицию „Чучко” Ани Бучковей и Агнети Папгаргайовей шпивал Михаел Скубан зоз Коцура, а Теодора Русковски и Йована Казак зоз Руского Кере стура одшпи ва ли шпи ван ку „Лю бов у оводи”

11

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Святи тайни то видлїви знаки нєвидлївей ласки.

Ласка то надприродни Божи дар. Без нєй нєт спашеня. Бог каждому дава досц ласки же би могол жиц правдиво по християнски, совисно окончовац свойо обовязки и так ше спашиц. Святи тайни основал Исус Христос и по його овласценю Церква их дзелї же бизме у души мали живот вични. То як богати жридла хтори виходза спод Исусового крижа. Прейґ нїх нас Церква пошвецує. Хто Святи тайни хаснує на правдиви способ, богаци ше за цалу вичносц. У Святих Тайнох дїйствує сам Исус Христос на чудесни и таїнствени способ. Кажда свята тайна ма свой вонкашнї, видлїви знак. При кресценю вонкашнї знак то вода и слова хтори священїк випомина над дзецком. Даєдни святи тайни даваю ласку, а други ю звекшую. Ласку дзелї сам Исус, прейґ рукох священїка. Три святи тайни: кресценє, миропомазанє и священство охабяю у души вични печац (знак), та их християн може прияц лєм раз у живоце. Маме седем Тайни Нового завиту: 1.Кресценє 5. Священство 2. Миропомазанє 6. Супружество 3. Евхаристия (причасц) 7. Олїво 4. Покаянє (споведз)

НОВИ ШКОЛСКИ И ВИРОНАУЧНИ РОК Почал нови школски, а за християнски дзеци и нови виронаучни рок. Окрем ученя, чекаю вас и други обовязки, проби, тренинґи, рижни акциї и манифестациї, алє нє забудзце же кед шицко тото сцеце посцигнуц, нєобходни вам и Божи благослов и Його помоц. У тижньовим розпорядку годзинох найдзце месточко и за єдну годзину виронауки и нєдзельову Службу Божу, бо добре дзецко и добри школяр будзе тот хто и добри християн. И у школи маце можлївосц ходзиц на годзини грекокатолїцкей виронауки. Нє одруцайце тоту можлївосц. Вашо вироучителє вас чекаю!

МОЛИТВА МАЛОГО ШКОЛЯРА Душе Святи! Я мали школяр, смирено це модлїм: Прошвиц ми розум, же бим ше добре учел, науку розумел, запаметал и щешлїво докончел, же би сом познєйше могол як найвецей доброго зробиц Богови на славу, святей Церкви и мойому народу на хасен, а моїм добрим родичом на потїху и помоц. Аминь!

10

ЗЛАТНИ МАЛЮНКИ ЄШЕНЇ Єшень. Кед спомнєме єшень, такой подумаме на школу, на польо и вельо роботи, алє красша часц тей рочней часци то пременки у природи. Громади златного лїсца у шицких ниянсох прекриваю жем. Древа оголєни и видзиме лєм конари на хторих од яри було желєне лїсце. Нєбо вше цмейше и часто падаю дижджи. То красота єшенї. Птици селїдбенїци ше почали рихтац за одход до цеплих крайох. По драже видзиме вше вецей трактори и прикочи у хторих людзе вожа з поля паприґу. Найволїм кед мац пече паприґу до дунцох. Теди ше по цалей улїчки шири пах жимнїци. Оцец, брат и я скоро кажди дзень ходзиме на польо оберац паприґу, а мац дома вари. Кед на улїчки нєт дзеци та ше нє маме зоз ким бавиц, мой брат и я назбераме на громаду вельо лїсца, та скакаме до ньго. Любим єшень прето же вше кед ше приблїжує конєц лєта, знам же почнє нови школски рок, а то значи же увидзим моїх товаришох. Теди вецей часу препровадзуєм зоз наймилшима. Себастиян Надь, VIII, Руски Керестур

РОБОТА ХТОРУ НАЙВОЛЇМ

Наша Церква у Бикичу

НАШО КИРБАЇ у авґусту и септембру Кирбай то швето кед ше слави святого хторому пошвецена церква, та вец гвариме же Кирбай то родзени дзень церкви. У Шидзе Кирбай 19. авґуста, на швето Преображения Господнього У Коцуре и у Бикич Долу кирбай 28. авґуста, на швето Успения Пресвятей Богородици – Велька Матка Божа У Дюрдьове Кирбай 21. септембра, на швето Рождества Пресвятей Богородици – Мала Матка Божа

Цо найволїм робиц? Мушим добре роздумац. Кед сом була мала, припатрала сом ше на родичох як робя. Думала сом чи робя прето же муша, чи прето же любя. Тераз мам дванац роки и конєчно можем помагац родичом у роботи. Вше ме прицаговало варенє, пораєнє хижи и зруцованє кукурици. Гей, я любим зруцовац кукурицу, алє, нажаль, тото ше роби лєм дзень-два вєшенї, у ламачки. Тато зоз поля прицагнє приколици полни з кукурицу котра ше на слунку швици як злато. Кед патрим на тоти узрети чутки, виполнює ме якеш нєобичне щесце. Шедзенє на громади кукурици покля це єшеньске слунко греє, найкрасше дожице. Окреме сом щешлїва же зо мну зруцую и мойо наймилши. Найбаржей воюєм зоз чутками хтори нє даю зоз себе зняц лїсце. Очисцену кукурицу берем до рукох и руцам до елеватора. Єдна по єдна чутка, и приколица празна, а чардак полни. Кед закончиме роботу, шицки зме вистати, алє задовольни же поробене. Роботи єст вшелїяки и кажди чловек талантовани за дацо. Од шицкого цо любим робиц, найволїм вєшенї зруцовац кукурицу. Валентина Михняк, VII, Дюрдьов

David Nedelqkovi~, IV, Kocur

ЛАВКА МИ ПРИПОВЕДА О ДЇДОВИМ ШКОЛОВАНЮ Єдного красного рана пошли зме до школи. Поуходзели зме до учальнї и виберали зме места дзе пошедаме. Я охабел ташку коло першей лавки при облаку. Одразу сом учул якишик глас: „Гей, гей, ти, хлапчику!” Попатрел сом долу и видзел сом же ше лавка руша. Зоз нєй виходзел глас. Почала ми приповедац. „Давно, ище 1955. року, твой дїдо шедзел ту дзе тераз ти. Хлапче, будз задовольни же маш кнїжки и теки. Теди школяре мали таблїчки, та кед нє виробели домашнї задатки, вигваряли ше же им, док ишли до школи, диждж змил задатки з таблїчки. Так ше раз и твойому дїдови случело. Пришол до школи зоз празну таблїчку, та гварел учительки же змокнул, та же му диждж висцерал домашнї задатки. А бул слунечни дзень, та му вигварка нє була добра. Учи-

телька го покарала так же го поцагала за батюшки, а вон ю пляснул. У учальнї настала цихосц. Вец го учителька послала най такой идзе ґу директорови. Яни пошол, алє зме нє знали цо ше там случовало. Кед ше врацел, бул барз нагнївани. Школяре предлужели учиц, а вец одразу чули музику и буґни. Яни цошка шептал зоз Дюриком, а вец ше схопели и повискаковали през облак вонка. Пошли ше припатрац як на драже танцує медведз. Велї школяре шедзели на тим месце, алє твойого дїда нїґда нє забудзем. Хлапче, уч ше же би ши нє бул як твой дїдо. Вон ше барз нє любел учиц” – закончела лавка свою приповедку. Цали дзень сом штудирал о дїдових франтох и о тей мудрей лавки цо ми шицко виприповедала. Потераз сом о тим нїкому нє гуторел. Давид Кулич, VIII, Коцур

19

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

У НАШИМ ДВОРЕ У нашим обисцу єст два двори. Я волїм преднї двор. У нїм мала винїчка и вельки орех, вишнї, шлївка, бишалма и два барз вельки смокви. Єст и велька поверхносц под траву, та ше мож бавиц з лабду. У вецей малих заградкох маме вшелїякого квеца. Барз ше добре бавиц на джмурки, бо ше єст дзе скривац. У тим дворе ше находзи и мала хижка, а опрез нєй стари, вельки лїсковец. Наш преднї двор ше ми барз пачи, бо ше у нїм мож вшелїяк бавиц. Красни є, бо єст вельо трави, квеца, ґузбанку и древа. Павле Гербут, IV, Руски Керестур

Nikoleta ^orda{, V, Kocur

РОЗГВАРКА ЗОЗ ОДПАДНУТИМ ЛЇСЦОМ Єдного єшеньского дня надумала сом ше пойсц шпацирац. Облєкла сом ше и вишла сом на улїцу. На дражки було вельо лїсца. Ходзела сом по тим спретим лїсцу хторе ми под ногами барз сущало. Одразу ше єдно лїсце озвало: „Гей, меркуй дзе ставаш!” Зогла сом ше и зачудовано сом патрела як тото лїсце живе и може бешедовац. „Чом ши ту, на жеми, а нє вишиш на конаре?”

– питала сом ше, а воно ми одвитовало: „Витор ме отаргнул зоз єдного високого древа и прилєцел зо мну до вашого валалу. Длуго сом путовало. Видзело сом з блїзка птичку хтора лєцела на юг, а видзело сом и цали валал. Витор ме ношел и ношел, а вец ме спущел до тей улїчки, опрез твоєй хижи.” Охабела сом тото лїсце най го и далєй витор ноши, а я ше предлужела шпацирац. Длуго сом о нїм роздумовала. Можебуц ше таке ещи нїкому нє случело же би видзел лїсце хторе живе и хторе бешедує. Була сом прето барз радосна. Дария Чордаш, VI, Коцур

20

ЛЮБИМЦИ У МОЇМ ДВОРЕ

Кед войдзеце до мойого двора, увидзице пси. Перше на вас дакус побрешу, а вец почню махац зоз хвостами. Потим вас дочека и кандур Принц. У дворе маме и други мачки хтори ше лєнїво шпацираю по дворе, алє су зато барз швидки кед бежа ґу мисочки зоз єдзеньом. Од шицких мачкох Принц найрозмазанши. Люби знац цо ше случує на дворе. Маме и папаґаї. Вони барз крашнє чвиринкаю. Кед шедзиме на дворе, уживаме у їх шпиваню и у прекрасних фарбох пиря. Любиме ше припатрац як ше бавя у своїх волиєрох. Я барз любим свойо животинї прето же вше кед ше врацим зоз школи дому, вони ше ми радую.

ПИСМО БАБИ

И

ва лєдво чекала же би ше мац врацела з роботи, бо єй сцела пречитац писмо цо написала баби. Баба жиє далєко у валалє, без интернету и мобилного телефона. Нє видза ше часто. Нєдавно дїдо бул у городу и принєсол Иви перши черешнї. Були швижи и юшковити. Ива му сцела подзековац, та такой написала писмо.

– Сцигуєм, як и звичайно, вистата – учула Ива мацеров глас.

– Мамо, написала сом баби писмо. Модлїм це, послухай.

– Писмо баби! Крашнє. А думала сом же велї уж забули писац писма, а наймладши анї нє буду знац цо то праве писмо, написане з руку. Як дараз було крашнє кед зме ше дописовали...

– Слухай, мамо: „Мила бабо! Барз крашнє ци дзекуєм за черешнї. Таки смачни нєт на нашим пияцу. Дїдо гварел же их пооберал з древа и такой ми принєсол. Окреме ци дзекуєм за кайси хтори ши з дїдом послала. Кед биш лєм знала як сом ше обрадовала. Перше сом кайси поєдла. Вельки, а ище дакус желєни. Знаш ти добре же сом таки вше любела, кед сом ходзела до валалу. Були ми права лакотка. Оберала сом и гевти зоз сушедовей загради, цо вишели над вашима прощами. Пойдзем до це накадзи почнє розпуст. Барз бим це уж сцела видзиц. Наградзим це зоз красним дарунком хтори це барз обрадує. Знам цо то будзе – мойо добри оцени. Обецуєм ци.”

– Наисце крашнє, Ива. Приємно ши ме нєсподзивала. Могла би ши ше частейше здогаднуц на бабу и дїда.

– Видзиш, мамо, у нашим городзе єст тельо красни ствари. Наш пияц полни, алє заш лєм нєт шицко цо єст у валалє. Нїхто ше нє здогаднул однєсц на пияц найсладшу овоц за дзеци – ЖЕЛЄНИ КАЙСОЧКИ! Преложела М. Р.

СЛОБОДАН ВУКАНОВИЧ

София Семан, V, Руски Керестур

ОДИСЕЄ ГЛЄДАЮ СЛАМКУ

С

A}i Gorvat, VII, Nove Orahovo

ами зме пришли на тото острово. Нє знаме хто нас поволал, и чом зме ту? На пристанїщу зме чекали ладю. Имейл порученє глашело: „Ви члени посади – Одисеє глєдаю сламку”. Досц збунююце. На уходзе зме достали проспекти, мапи, упутства. На уводним месце була наява: З одходом поставаце Одисей. Вашо путованє циґонь жаданьох. Надїя златна волна. З вами буду кридлати диносауруси, морски шарканї, ґамили, пейцфарбово медузи, рогати ґазели. Кармце ше зоз вином блїскавкох, соларнима габами, чувайце ше од морских мрежох и нєбесних бурйох. Интересантне – подумал сом. Змесцели зме ше. Ладя була полна. Цо зме далєй путовали, габи були вше векши, чуло ше ричанє коральох и морских айкулох. Диґитални ружи и

кридлати риби прекрили палубу. Зарабровани, повязани, слухали зме храпущаци, глїбоки глас, провадзени на клавире, потим на горни: Ви брамушка на лїсцу, ви зарно писку, ви капка у океану... Цма габа, зоз велькима кловаками рушела ше на нас. Зачирели зме ше, врещаци. Зной ме облял. Нїкого при мнє. На столє була моя отворена тека зоз насловом „Одисеє глєдаю сламку”. Уходзи дїдо: Як мой моряк? Закончел ши путованє?

– Була гавария. Зачирел сом ше. Дїдо попатрел до теки и пошол. Вжал сом клайбас. Знова ше мушим рушиц на путованє и одисею. Преложела А. Р.

9

НЕДЕЛЬКО ТЕРЗИЧ

К

МОЙО МЕНО

ажди дзень ше розбегнє по широким дворе етнохижи, вец ше якош прехпа през ограду и закукнє до порти церкви Святого Луки и так цали прешли рок, а ми маме таку широку заграду же би ше до нєй месцел цали фодбалски терен. Алє, цо то вредзи кед там, випатра, вельо цикавше. Прешлого тижня зме пошли на Купиник же бим єй указал вельку твердиню. Койцо ше випитовала, а я єй гварел шицко цо мнє дакеди приповедали, а дакус сом и додал. Нєшка зме одлучели прешпацирац ше. Нє поносовала ше же є вистата, а кед пове, док ше будземе врацац, же ю боля ноги, дїдо ю будзе ношиц покля и вон нє вистанє, а вец дахто з дому видзе на авту опрез нас. Прецо маме авто под шопу? Мушели зме ше пендрац и на ловарске стрежиско. Господи, яка була одушевена! Нє верел сом же ше пейц рочне дзецко зна так радовац. Крашнє зме видзели цалу пажицу и церкву, алє вона ми нєпреривно з пальчиком указовала и кричала: „Дїду, цифроване квеце ше обраца!” Нє було ми ясне, гоч сом уж у седмей децениї живота, кед сом видзел цошка цифроване, як хмарка, лєци понад пажицу. Описовал сом младому паноцови нашо упечатки зоз шпацираня.

– Ах, дїду Штефанє, дзекуєм Богу же сце ту, а тото вельке цифроване цо сце видзели, то були дзеци. Екскурзия з єдного валалу при Враню. Тераз путую до Нового Саду, а сцу видзиц и Петроварадин. Кед ше порозбеговали у рижнофарбових реклочкох по пажици, з далєка наисце випатрали як квитки. Випровадзел сом их и вошол сом до олтара пририхтац цо треба за молитву. Кед сом ше огляднул, видзел сом дзивче. Нєсподзивал сом ше же дзецко саме у церкви.

– Таку слику и ми маме дома – указала на фреску святого Георгия.

– Остало ми лєм роздумац хто у нашим валалє слави Дзуря, нє думаюци же дзивче пришло од инкадз, зоз городу, а кед сом вас видзел, шицко ми було ясне.

– Тото шпациранє помогло ми очисциц дакус чувства, а вона подскаковала, пукали сухи конарчки под єй патиками, таргала квеце, зберала жалудзи и каменчки. Полни єй кишенки вшелїячини. Драгом сом єй виприповедал и приповедку о златней рибки зоз Обедскей бари. Знаце ви тоту приповедку? Давно єден хлапец зоз Обрежу лапал риби и влапел златну рибку. Положел ю на трав, а вона му гварела най ю пущи до води, та му виздрави мац. Як вона зна же му мац хора и же пожадала єсц печени риби. Рибка була така мала, же би ю у танєру анї нє було видно, та ю пущел. Зачирела ше до води, а вец виплївала и гварела хлапцови же ше бої за свой живот, а нє зна дзе ше под воду скриц. Вон єй гварел най ше уцагнє медзи пейц стебелка билого и жовтого водового калапчка, же то святи квитки, та ю там нїхто нє будзе рушац. Пейц стебелка то як пейц турнї на Купинику, та ту будзе єй твердиня под воду. Зачирела

8

ше, а хлапец влапел даскельо рибки, та ше рушел дому. Кед там, на дворе, мац пре сцера на паньващик розцагнути од хижи по стару черешню,

КОМИНЯР Yno{ Hunydi, V, Nove Orahovo

МОЙ НАЙМИЛШИ СОН Єдней ноци сом шнїла красни сон. Од моєй баби Ани достала сом двойо мачатка. Єдно було биле, а друге жовте. Була сом барз щешлїва. Моя шестра Емилия и я ше з мачатми кажди дзень бавели. Кед ме мама рано зобудзела, виприповедала сом єй цо ше ми красне шнїло.

Коминяр ходзи по закрицох и вимета комини. Вон ноши чарни шмати. Його алат то драбина и длугока щетка. Коминяр барз вредни и схопни чловек, бо є дакеди високо, аж у хмарох. Людзе у франти гваря же кед видзиш коминяра, тримай ше за ґомбичку, та будзеш мац щесца. Елеонора Медєши, II Руски Керестур

Мартина Уйфалуши, II, Коцур

ЧУДО У НАШИМ ДВОРЕ порайбани шмати. Хлапец нє верел власним очом Чул лєм же ше питала чи дацо влапел, а вон єй указал мрежу з рибами.

– Ти, мамо, станула з посцелї?

– Одразу нєстали болї и тото страшне кашлянє, та сом надумала райбац док це нєт.

– Хто би ми верел – подумал хлапец и пошол под стреху очисциц риби.

– Красна вам приповедка – гварел паноцец.

– Дїду, а чия тота красна хижа?

– То церква Святей мацери Анґелини, дзецко мойо!

– Га, то мойо мено, дїду.

– Гей Андєлия, ангелку дїдов. Паноцец и я ище дакус приповедали о мурику коло церкви хтори треба оправиц, о нашей мирней Сави чия нємирна вода зна войсц под церковни праг, о Бранковичох, їх нєсебично сци и жертвох, а мала Анґелина бегала по пажици и зберала благо природи.

– Я ту пришол, очем влапиц за руку свойо щесце. Паноцец подумал: чи дїдо Штефан по телїх рокох нашол свойо щесце? Прибегла и Анґелина и поцагла дїда за рукав, а то значело же вистала и ишла би дому. Напевно там уж кладу на стол танєри за шветочни нєдзельови полудзенок, кед ше шицки позбераю, цо ше ридко случує. Дїдо Штефан нїжно влапел за руку свою Андєлу, та ше по дражки през пажицу рушели дому. Преложела М. Р.

Наш когут весели надумал купиц ципели. А його шестричка курочка надумала шминкац очка. А пшичок Боби, вера, пошол до байбера. Млади кандур Дюрка на мачичку джмурка. Цошка нє у шоре у тим нашим дворе. Ми ше чудуєме док нє одгаднєме.

Марина Медєши, III, Коцур

КВЕТОВАНА ПАЖИЦА За заграду нашей баби находзи ше велька пажица. Найкрасша є на яр. Теди на нєй розквита вшелїяке квеце рижних фарбох. Людзе приводза там напасац крави, конї и кози. По пажици лєтаю мотилї, пчоли и донґови. Пчоли зоз квеца збераю мед. Трава желєна и висока, та прицагує и птици хтори лєтаю над пажицу. Дараз брат, шестра и я на пажици збераме мали шлїмаки. Пажица ше ми барз пачи и вше любим там пойсц. Желяна Такач, V, Дюрдьов

Filip Seman, III, Ruski Kerestur

ЦО БУДЗЕМ ДОК ВИРОШНЄМ Док вирошнєм, любела бим буц фризерка. Же бим робела тоту роботу, мушим закончиц школу за фризерку. За тото ремесло ше треба научиц штригац власи, фарбиц, плєсц варґочи и правиц вшелїяки фризури. Каждей фризерки потребни ножнїчки, рижни гребенї, щетки, ґумки и чати, виклери и фен. Тота робота ше ми барз пачи, бо ю мож робиц у рижних салонох. Велї фризерки маю чесц упознац познатих ґлумцох и шпивачох. Кристина Дюранїн, III, Дюрдьов

21

Visti zoz {koloh... ШКОЛЯРЕ НА „СТРЕТНУЦУ У БОДНАРОВА”

У рамикох 11. Колониї подобових уметнїкох „Стретнуце у Боднарова” хтора отримана од 24. по 26. юлий того року у ОШ „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох, була и 14. Дзецинска колония. На нєй були єденацецеро школяре зоз Нового Саду, Коцура, Кули, Дюрдьова и зоз Ґосподїнцох, хтори у своїх школох ходза и на годзини руского язика. Роботню на Колониї водзел Димитриє Коларевич, просвитни совитнїк у Школскей управи у Новим Садзе. Од Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе орґанизує Колониї, дзеци достали прибор за рисованє, а фамелия писателя Штефана Гудака школяром подаровала його кнїжки „Кудлик Пудлик чека ґазду”. Радосни же єден дзень лєтного одпочивку препровадзели у дружтве зоз новима товаришами хтори тиж любя рисовац, обецали же на таке ученє и друженє пойду вше кед будзе нагоди.

22

ДРАҐУТИН БЕҐ Драґутин Беґ, познати писатель за дзеци и за старших. Народзени є 1953. року у Илоку, дзе закончел и основну школу и ґимназию. Филозофски факултет, напрям югославянски язики и литература и Компаративна литература закончел у Заґребе, а маґистровал у Новим Садзе. Робел у штреднєй школи у Илоку и у Беґечу як наставнїк и як директор, вец у Городскей библиотеки у Илоку и у Дзецинским валалє у Сримскей Каменїци. За дзеци перше писал писнї, та обявел збирки поезиї „Дзвон як ратунок”, „На Сиверним полу”, „Пришага школярска”, „Чича Мича путнїк”, вец збирку сказкох и приповедкох „Чудотворни спрей”, и романи „Пещера у шерцу городу”, „Гушляр”, „Динарчок краля Драґутина”, „Розштимовани оркестер” и „Ноцни птици”. Сотрудзує зоз велїма часописами, а заступени є у даскелїх Зборнїкох поезиї и у Антолоґийох.

МАСКЕНБАЛ НА „ДНЬОХ КЕРЕСТУРСКЕЙ ПАПРИҐИ” У рамикох привредно-туристично-културней манифестациї „Днї керестурскей паприґи”, хтора отримана 15. и 16. авґуста у тим нашим валалє, бул и Дзецински маскенбал. И програма наймладших учашнїкох, як и шицки други на тей манифестациї, була у знаку паприґи. Маски як мотив мали паприґу. Найкреативнєйши вшелїяк дзеци, алє им у правеню маскох заш лєм мушели дакус помогнуц и родичи. За таке швето ше нє сановало уложиц анї часу, анї труду, а анї динарки. Маскенбал орґанизовали Любица Няради, педаґоґиня у керестурскей школи, и Наталия Зазуляк, учителька. Члени жирия мали чежки задаток, бо мушели повесц хто бул найкрасше поприберани – маскировани до паприґи, а шицки дзеци мали на себе наприпинане дацо окреме интересантне. Награду за найкрасшу дзецинску маску у знаку паприґи, од дзивчатох до стала наймладша учашнїца Ванеса Няради, а од хлапцох Иван Планчак. М. А.

„ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ Радосци на концу школского рока допринєсли и школяре хтори участвовали на 14. Фестивалу дзецинскей творчосци Руснацох „Веселинка 2015” 13. юния у Руским културним центру у Новим Садзе. До програми були уключени вецей як двасто школяре хтори у Кули, Вербаше, Новим Садзе, Ветернику, Сримскей Каменїци и Сримскей Митровици у своїх школох ходза и на годзини руского язика, як и школяре зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова хтори наставу маю на мацеринским язику, а активни су и у дзецинских секцийох у културно-уметнїцких дружтвох,

OBLA^OK DO [VETA

односно у Доме култури. Єдни рецитовали, други шпивали, треци танцовали лєбо грали, та з єдним словом – шицки уживали. Вечаршу програму на лєтнєй бини збогацели и предшколски дзеци хтори у Новим Садзе факултативно виучую руски язик, а у нашим РКЦ наступели и госци, наймладши танєчнїки зоз Миклошевцох у Републики Горватскей. Публику зоз своїма хореоґрафиями одушевели и два ґрупи Танєчного студия „Партизан 2”. Дзецински бабкарски студио РКЦ виведол представу „Медведзова женїдба”. Швето радосци и креативносци почало зоз традицийним рисованьом по мурох, а понеже тема тогорочней „Веселинки” бул циркус, з дзецми ше дружели и жонґлере и Мистер Твистер. Дружтво за руски язик, литературу и културу и того року додзелєло припознаня „Славка Сабадош” новосадским школяром хтори посцигли найлєпши успих на Медзиокружним и Републичним змаганю зоз руского язика. Припознанє достали Мария и Мирко Венчельовски зоз Ветернику и Дина Мудрох зоз Сримскей Каменїци. М. Р.

НОЦНИ ПТИЦИ Виривок

Б

оян бул импресионовани кед го директор школи поволал и дал му вельо желєни маїци за школярох. Могол лєм нагадовац як ше зрадую. На маїцох на предку писало ЕКОЛОҐИ, а на хрибце ЗАЩИЦМЕ ПТИЦИ.

– Знал сом же нас потримаце, пан директор. Школяре буду барз задовольни! – радовал ше Боян як кед би и вон бул дзецко. Цала акция хтору обдумал, доставала смисел.

– И най вам повем же о шицким будзе писац у наших локалних новинох, бо городоначалнїк так розказал. Аж обецал же ше годно достац и даяки средства зоз иножемних фондох. Кед так гварел, вец то напевно правда. Кажди резултат хтори Боян посцигнє зоз школярами, будзе и його заслуга у пририхтованю за нови мандат директора.

– Лєм напредок, хлапче! Боян одлучел же до акциї чишлєня птицох, окреме совох, повола цо вецей школярох и же першу акцию виведзе у парку природи при Дунаю. Мушел поволац и приятеля Чеа, а тот дзечнє пристал. Добре познал шицки дражки у парку природи по хторих ше шпацираю людзе, алє и кампере и ловокрадоше. Познал парк як свою кишенку – а у нєй нїґда досц динари – так гуторел. Найбаржей го прицагла информация о можлївих средствох зоз иножемних фондох. Зоз школярами нє було бриґи. Кед видзели еколоґийни маїци, були одушевени, а за акцию ше приявели и гевти хторих природа и защита природи нє цикавела. Че превжал єдну ґрупу, а Боян другу, гоч нє барз дзечнє, бо парк природи нє познал так добре як Че.

Родичи школярох потримали акцию и шицки ше зложели же то будзе собота пополадню, кед маю найвецей часу. Надумали рушиц аж пред вечаром, рахуюци же ше теди сови понамесцаю до своїх дзирох и гнїздох, та их будзе лєгчейше пречишлїц. Че на дарунок од тишлїра Милета достал три хижки за сови. Далибор ше уключел до екипи хтору предводзел Че. Запаметал оцово слова же би барз мерковал кед будзе ходзиц по парку, бо то погранїчне подруче, та єст вшелїячини. У Бояновей екипи було найвецей дзивчата и лєм даєден хлапец. Випатрало же их защита природи нє прицагує. Ведран вихасновал нагоду приповедац з наставнїком о совох. Окреме штудирал як поступиц зоз Фиґом.

– Тераз и мацеров розмазанєц ма свойого розмазанца! Фиґу! – дзивчата вишмейовали Ведрана, алє вон нє дзбал. Осторожно слухал Бояна хтори му толковал шицко цо знал о совох. Че знал вельо о шицким. Познал и дражки по хторих би нє требали ходзиц и дражки по хторих их водзел. Далибор и Саша замерковали же их Че нє води тамаль дзе єст порозруцовани найлоново мещки и шкатули зоз одрутками. − Нє пойдземе тамаль! Єст камперох хтори охабяю громади шмеца, а нїхто ше нє трудзи позберац го – гуторел.

– Та, яки кампере! Нє видзице же то шкатули

од циґаретлох! Шверцере преноша циґаретли прейґ гранїци. Єдного рана нароком скруцели зоз дражки по хторей их водзел Че, та ше пущели просто ґу Дунаю, алє Че скричал на нїх: −Гей, ви двоме! Вас нє интересую сови?

Преложела М. Р.

7

ОРИҐАМИ

МИЛАН МРДАЛЬ

Ориґами то традицийна японска схопносц креированя моделох зоз паперу. Найчастейше ше за тото хаснує квадрат, алє єст и вельо модели хтори ше прави зоз других формох: правоугелнїка, троугелнїка, осемугелнїка... Сербско-японске дружтво „Шерцо Сриму” у Руми 2011. року видало кнїжку „Ориґами приповедки за швета” авторки Стої Вукайлович Ґавранович зоз Сримскей Митровици. Вона Редакциї „Заградки” подаровала єден прикладнїк тей кнїжки приповедкох и ориґами сличкох, же би и ви попробовали направиц даєдну паперову фиґурку. Так будзеце розвивац сцерпезлївосц, прецизносц, креативносц и фантазию.

ПИСНЇ БЕЗ СЛОВОХ ОСОБИ: Класни старшина, Милица, Таня, Весна, Душан, Милош, Микола (члени литературней секциї и редакциї школского часописа) КЛАСНИ СТАРШИНА (здихуюци): Цошка маме мало роботи за нове число школского часописа. Ма дахто идею як звекшац число сотруднїкох и дойсц до нових писньох, приповедкох и рисункох за нашу школску новинку? У каждим чишлє ше зявюю исти мена, та ше нє маме з чим хвалїц. Часопис би требал облапиц вецей нових сотруднїкох, та би бул и читанши... МИКОЛА: Могли бизме розписац конкурс за найкрасшу писню, приповедку лєбо рисунок, а за награду побиднїкови даме даяку кнїжку. МИЛИЦА: Яку кнїжку? Гоч би бул и мобилни телефон, нє верим же би на конкурс сцигли вельо нови роботи. ДУШАН: А кед бизме орґанизовали журку и на нєй направели даскельо тайни знїмки, та их обявели у часопису як фото-стрип, можебуц би тото прицагло нових читачох... ВЕСНА: Алє, нам потребни нови сотруднїки, а нє читаче! А тото за журку нє подле предкладанє. Прилапюєм, вшелїяк. ТАНЯ: Я думам же ми перше мушиме омасовиц нашу литературну секцию. Ниа, видзице кельо нас остало од телїх хтори були члени влонї. Вецей нїхто нїч анї нє чита, анї нє пише. Нє мож стретнуц школяра, а же би у руки нє тримал мобилни телефон... КЛАСНИ СТАРШИНА: Таня ма право... Шицко завиши од вас. Ви мушице уплївовац на других школярох и зоз своїм прикладом отвориц боки школского часописа и литературней секциї. Поведз и ти дацо, Милош. Цошка ши ше барз задумал, як кед би ши бул на прагу велького поетского одкрица? МИЛОШ: Праве так, професор... Праве тераз сом до теки написал даскельо нови писнї. КЛАСНИ СТАРШИНА: Оооо, ти вец плодни поета кед ши за два-три минути написал даскельо писнї. МИЛИЦА (любопитлїво): Можеме чуц голєм даєден стих зоз того твойого поетованя? ДУШАН (франтовлїво): Лєм кед нє у питаню любовне смуткованє. ВЕСНА: Милош од давна плїва у тих водох... КЛАСНИ СТАРШИНА: Гайде, Милош, най чуєме цо ши написал. МИЛОШ (пишно): Пан професор, тот ваш часто споминани стих Бранка Мильковича „Поезию шицки буду писац”, дал ми идею дойсц до тих моїх нєзвичайних, ориґиналних и на швеце єдинствених писньох...

6

МИЛИЦА: Цо я чуєм? Єдинствених на швеце! ТАНЯ: Цихо будз, Милицо. Предлуж, Милош... МИЛОШ: Писня може буц писня и кед ше ю нє напише. ДУШАН: Нє франтуєш ти дакус, брату? МИКОЛА (шмишкаюци ше): Писня, а нє написана. Гоч цо! МИЛОШ (дзвига руку, як кед би модлєл за цихосц, а потим почина нарату кашляц и кихац, та гвари): Прехладзена писня. ВЕСНА: Добра фора... МИЛИЦА: А други писнї? Гварел ши же маш даскельо. МИЛОШ: Може, алє вас модлїм же бисце ме нє преривали. КЛАСНИ СТАРШИНА (весело): Лєм напредок, Милькович! МИЛОШ (знова розширя руки, кланя ше, та почина кляпкац): Аплауз писня. ТАНЯ (шепта Весни): Ґений... МИЛОШ: А то „Любовна писня на далєко” (бочкаюци верхи пальцох дує до нїх и указує на Таню). МИЛИЦА (завидлїво): Нє богзна яка писня. МИЛОШ: Писня ма и другу часц и вола ше „Любовна писня на блїзко” (помали приходзи ґу Танї и бочка ю за лїцо). КЛАСНИ СТАРШИНА Огооо, Милош, ти постал прави поета и... ТАНЯ (збунєна, дакус заганьбена): Професор, мам и я єдну писню за Милоша, алє бим го замодлїц, пред тим як ю учує, же би заджмурел очи. Слово о „Горуцей любовней писнї”. КЛАСНИ СТАРШИНА (задовольно): Милош, чул ши Таню, порихтай ше положиц ище єдну писню до твоєй антолоґиї писньох без словох... (Таньова пляска по Милошовей твари нє була така горуца як обчековали Весна и Милица, алє була праве ошвиженє за звичайну схадзку литературней секциї и членох редакциї школского часописа.) Преложела М. Р.

ПОВОЛАНКА ЗА РОДЗЕНИ ДЗЕНЬ Здраво дружтво! Я Пера и о даскело днї будзем славиц свой седми родзени дзень. Знаце и сами же то нє обична пре слава. Седми род зени дзень по велїм иншаки. Як перше, у септембру почнєм ходзиц до школи. Як друге, то ми остатнї родзени дзень зоз товаришами з оводи. Пре шицко тото ми барз важне же би преслава була добре орґанизована. Перше мушим направиц поволанки. Питаце ше прецо? Прето же сцем най шицко будзе совершене. Направим их у форми шерца... пре Єлену хтора ма таки красни, вельки очи...

Н

ЧИСТА ПРИРОДА ТВОЯ И МОЯ

єдзбалосц за чисти рики, парки, лєси и места за вилєти вше обачлївша. Барз добре знаме же кед нєшка нє будземе чувац природу, наютре нас вона покаре. Як? Вчера ше дзеци купали на беґелю, и видзели як єден бачи застановел авто на гаци, кус ше пооглядал, а вец винял з авта три пластични гордови и цошка з нїх висипал до води. Вжал празни гордови, та пошол. То лєм єден приклад трованя природи хтора нас карми. Кед сце ше врацали зоз вилєту, учителька гварела же най

ше кажде поогляда и опатри чи случайно нє забул позберац зоз трави празни паперики, фляшки и найлоново мещки од ужини. Наютре до того лєшика приду на вилєт школяре штвартей класи. И вони ше сцу бавиц на чистей трави и надихац ше швижого воздуху, а нє прескаковац одрутки и затикац нос пре нєприємни пахи. Природа ше нє може сама защициц од тих хтори розруцую шмеце и заґадзую твойо, мойо и нашо околїско. Чувайме ю, дзбайме о нєй и уживайме у чистей природи, купайме ше у чистей води и шпацирайме ше коло пахняцей трави и квеца.

23

ПОВЯЖ ЧИСЛА

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ

СЕРАФИНА МАКАЇ

У каждим з тих виреченьох криє ше назва єдней домашнєй животинї. Попробуй их найсц!

ПЕРША НЄНАПИСАНА ЗАДАЧА

Б

1. Шицко гутор цо ци ше питам!

2. Гумор каждому єдна з наймилших рубрикох.

3. Мали Мирко забул заврец капурку, та витор з ню набива.

4. Дижджовка чури до велького гордова.

5. Дїду, мокра вам кошуля, та ю зоблєчце, бо будзеце натхави.

6. Тей єшенї ламачка почнє скорей як звичайно.

кла, ґамби ше ми затресли, а очи ше наполнєли зоз ул звичайни єшеньски дзень. Дробни дижджик слизами. Нацагла сом и лїву руку, алє ме учительсипал свойо жимни капки и намакал жем и ка посановала, та гварела: людзох. Крачала сом зоз школи дому, алє три кило– Тераз досц, а други раз думай! метери за мнє, малу и слабу, було вельо. Власи под Болєла ме рука, алє ме ище баржей пекло у перхусточку були ми мокри, а капут на хрибце вше шох. Найдзечнєйше бим такой сцекла дому. Алє, чежши. дома сом родичом нїч нє гварела, бо сом ше ганьДома сом ше ограла у цеплей хижи и така вибела. Вечар сом нє могла заспац. Роздумовала сом стата швидко сом заспала. До рана сом ше нє буо тим же ме тераз товаришки и товарише бизовно дзела. буду вишмейовац. Ютредзень у школи учителька гварела най по– Палє, и вона достала, бо є нєодвичательна! винїмаме домашнї задатки. Теди сом заслупла. Од теди я поряднє окончовала свойо задачи. За – Яй, я нє написала... я забула... я преспала час цали живот сом научела же кажди чловек муши за ученє. Роздумовала сом цо поробиц, алє ришеня совисно окончовац свойо обовязки. Красше повенє було. Таке ше ми ище нїґда нє случело. Аж сом дзено, учителькова кара ме научела шора. ше почала тресц. А вец сом схилєла главу и злєкнуто сом гварела: – Учителько, я забула написац! Теди були иншаки часи. Учителє мали палїчки зоз хторима школярох били по дланьох. Учителька попатрела на мнє зачудовано и гварела: – Но, тераз до станєш зоз палїчку по дланьох, та нє будзеш забувац! Нолє, нацагнї руку! Перше сом нацагла праКСЕНИЯ ПАЛАТИНУС ву, а вона ме моцно вдерела по дланї. Рука ме запе-

Повяж числа од 1 по 23, та достанєш рисунок хтори будзе ище красши кед го офарбиш.

ОДКВАЧЕНИ МУДРОСЦИ

ШТИРИУГЕЛНЇКИ Кельо штириугелнїки єст на тей слики?

• Чом ше ластовки и ґовлї вєшенї селя до цеплих крайох? − Прето же нє любя топиц.

ЄШЕНЬ

• Цо будзе кед парадича спаднє з комина? − Парадичанка.

У руки кошарку чаривну ноши, сцигує горда, ма златни шмати. Зоз дарунками нас обрадує, знова урожай будзе богати.

• Хтора держава царска?

− Швайцарска.

Avtor: Xliyn Pap

ЛАБДИ Повяж лабди зоз одвитуюцима спортскима дисциплинами.

одбойка

24

тенис

раґби

кошарка

обявене у „Заградки” число 2, 2009. року

• Чом гвизди нє швица воднє? − Прето же шпорую струю.

З древох обере грушки узрети, будзе и грозна, красни яблука, бишалми жовти, смачни, пахняци, єшень нам дари щиро понука. Шмих дзецох тераз розвешелює, улїчки длуги з молгу обвити. Мали школяре до школи ходза, под шапочками главки им скрити. Пахню на столє цепли ґестинї, чекаю тих цо приходза дому. Єст и лїсковци, меду, ореха, єшень богата, дава каждому.

5

Б

ТАЩОК

ерце ше на драгу або на леї, какаре єдни! Вше сце по звишкох або дацо дулуєце! Розплашице кури, преплашице качки и гуски! Нє знаце ше красше бавиц! До загради ше нє хпайце, бо вец кури бриґа поуганяц. Уж сце ломпове, та бисце могли мудрейше видумац. Найлєпше би було у обисцу дацо помочи - дудрал мой дїдо док ше ми, розиграни бавели на джмурки и на пис-пас. За таку роботу були нам як поручени: пойд, два шопи у дворе, плєвнїк, тиж два шопи у гумнє, заградка, гумно з древотню и хто зна якима и келїма копками, чардак, гамбар и заграда. Дзень бул красни, вчасна єшень. Дїдо би нам, випатра, нє длуго тримал „казань”. У гумнє надосц вшелїяки кияки и ище вецей сирови вигризки. Хто зна яку би могол „политику” обрациц. И яке ми ту бависко кед ци є ступци за петами. Лєпше ше на час счисциц и прейсц на други терен. Було нас дас штирме-пейцме зоз трецей и штвартей класи. Явно зме нє курели, алє даґдзе зацискани учели зме ше тей схопносци – шулькац циґари. Циґарчки по драже надосц. Е, од того мой дїдо поцерпал. Яки у главох розуми, могли зме ше винайсц на шопи зоз шеном.

– Знаце цо? Идзме ми до нас – гвари Дюра боком патраци на мойого дїда. – У нашим дворе тащки кельо сцеш. Каждому по єдного влапиме, лєм треба буц махер и дакус причекац. Два раз нас нє требало нагваряц. До двох годзин, док нє почина школа, мали зме ище о-го-го кеди!

– Чекайце най дацо захвацим!

– Лєм нє оклєвай; вец нє сиґурне же ше каждому уйдзе тащок – нєсцерпено гварел Дюра.

– Намасц себе з дачим хлєба. Ми помали идземе. Здогонїш нас – радзи ме Михал. Убег сом до кухньочки, одфаклєл два фалати хлєба. Шпайз ми под руку, та лєгко. Єден сом намасцел з масцу и почал єсц, а други прелял з воду и поцукровал. Дружтво сом здогонєл на улїчки.

4

*** – Такой я принєшем ладичку. Ти, Михалє, розмерви шпарґу – важно толкує Дюра. – Ви ше поскривайце за хлївски дзвери. Кед ше будземе около мотац, анї єден нє злєци. Тащки вельки виплахи. И Дюра спод чардака вицаг древену ґайбу. Вец ше рушел до комори и отамаль, у двох гарсцох, принєс жита и кукурици. Заренка положел под ґайбу, привязал шпарґу за грубшу палїчку, и лов одпочал. Ми, кажди лєм з єдним оком, викуковали споза привартих хлївских дзверох и нєсцерпено стрегли. Аж сом диханє стримовал. И – щесце! Спревед ше єден, озда найгладнєйши. Гоч длуго заскаковал, розпатрал, шацовал, вагал ше чи би чи нє – ґайба го приклопела. Ура и хто зна цо зме ище кричали од силней радосци. Дюра го майсторски влапел под ґайбу. И нє чудо! То му нє першираз.

– На, тримай го, ти перши на шоре. Меркуй най це нє уджубнє або най нє спаре! – гвари ми Дюра и знова подклада палїчку под ґайбу. А то бул самец, вельки, красни, з вецей чарного по главки, кридлох и хвосце. Самички од самцох сом добре розликовал.

– Дюро, га вец ми дай и цверну!

– Нач ци ю?

– Вежнєм го зоз собу. Положим го до нукашнєй кишенки.

– До школи го вежнєш? Май розум! Прицишнєш го. Зафойтує ше и на остатку церкнє!

– Лєм ти ми ю дай! Принєс ми Дюра цверну. Дас двоме ми помогли привязац ю ґу тащковей ножки. Вец сом сам други конєц привязал ґу ґомбички зоднука рекли. Занєшени зоз своїм трофейом, уж анї нє знам чи ше и другим таки трофей ушол.

*** На початку другей годзини, после краткого одпочивку, тащок ше у кишенки „досц добре” чувствовал. Нє таргал ше, нє верцел, бул счупени. За кажди случай реклу и саму кишенку сом дакус оддулєл най ма цо вецей воздуху.

– Дзеци, перши лавки прецагнїце ґу муру. Будземе пробовац забаву. Верим же уж свойо улоги добре знаце напамят – гвари учителька и бере до рук „Нашу заградку”.

– Йовґенє, цо оклєваш? Хори ши?

– Модлїм... нє, нє хори сом...

– Вец гибай ґу столу. Видзиш же уж шицки ту. Школяре буду патраче. Задумайце же сце на бини. Мнє скоро зной облял. „Як же будзем з руками махац? Як скакац и бегац? И вше ци вона дацо видума: гоч кеди забаву бавиц! Могли зме и наютре пробу отримац и то на правей бини. Святочносц нам нє пред носом!” Кед сом ше вицагнул ґу столу, гвари ми учителька: – Знєй тоту реклу. Будзеш комотнєйши. А и горуцо. Ище ши и закапчани! Нолє – и почала ме сама розкапчовац. Влапела плєца на рекли же ю зо мнє старгнє, кус ю подзвигла, а тащок з нукашнєй рекловей кишенки – фррр! У класи нараз: – Ух! Ох! Их! и вец гласне: – Ги-ги-ги, га-га-га! Тащка сом такой влапел най нє прави „гужву” и най ше нє мучи. И ножку би себе мог викратац.

– И дзе ци таке дурне на розум спадло?! – пита ше учителька кед пришла ґу себе чи од страху, нєсподзиваня чи чуда. – И нач ци го? И цо ши сцел з нїм? Одликаш презлати!

– Модлїм... нє знам... – одвитуєм покорни, и сам збунєни, зоз спущену главу.

– Якове и Сенко, винєшце тащка, одвяжце му цверенку и пущце го! Но, мир! Идземе! Поставайце на места як догварене. Йовґенє, починай! Проба цалком добре випадла, гоч ми мой тащок цали час „лєцел” по глави.

– И ти права нюня! – гварим Яковови после годзини на одпочивку. – Мог ши го ґу прощом або на даєдно древко привязац!

– Гей, лєм кед би Сена потим нє висолєла! Пре твойого тащка, заш лєм, лєпше нє мац з учительку роботи!

G

ЕВҐЕНИЙ ЧАКАН

U

ЄДНАКИ МЕНА − Чом сце шицким тром сином дали єднаки мена? – пита ше хлапец сушедови. − Прето же кед ми дацо треба, та их волам, озда ме голєм єден учує и придзе ми помогнуц – гвари сушед.

ГВИЗДИ НАСЕЛЄНИ − Цо думаш, Геленко, чи гвизди населєни? − пита ше учителька. − Сиґурно су населєни, бо вноци горе вшадзи пошвицене − одвитує Геленка.

MO

R

ЖУВАЧА Дюри жиє у вельким городзе, у будинку на дзевятим поверху. Того лєта бул цали мешац у андї и бачика на валалє. Найволєл буц у гумнє, бо там єст вельо статку и живини. Раз ше припатрал як крава длуго румеґа, та ше опитал андї: − Кельо жувача дньово купуєце тей крави, же вше лєм жува?

ХАСЕН − Од хторих домашнїх животиньох чловек ма найвецей хасну? − пита ше учитель Танї. − Од варених и печених − мудро одвитує Таня.

REBUSI

ЛАВИРИНТ

Avtor: Silvester D. Maka<

ВИПОЛНЬОВАНКА

Ластовки уж порихтали зайдички и ютре рано би ше сцели рушиц на далєку драгу до цеплих крайох. Єдна ше страцела у лавиринту, та єй помогнї висц з нього, же би ю товаришки нє охабели.

Горизонтално: 1) Масни лєбо ... печаци; 2) Шорики у писнї; 3) Мали кравар; 4) Барз моцни диждж; 5) Процивенє, спроцивйованє; 6) Зрадовац дакого; 7) Прибор у кухнї за мишанє лєбо черпанє; 8) Вельки древа.

25

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ”

За перше єшеньске число „Заградки” свойо литературни и подобово роботи послали лєм дзеци зоз Коцура. Анастасия Няради, Александар Папуґа (овода); Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Весна Бильня, Сара Горняк, Лука Дорокхази, Борис Чордаш, Алексей Медєши (I); Мартина Уйфалуши, Ана Папуґа, Стефан Буила, Лео Бесерминї, Андрей Дорокхази, Борис Скубан, Томислав Бесерминї (II). Вєдно 20 роботи.

У прешлим школским року „Заградка” мала барз вельо вредних сотруднїкох. До Редакциї сцигли вецей як тисяч роботи зоз Коцура, Руского Керестура, Вербасу, Дюрдьова, Кули, Нового Саду, Нового Орахова и Бачкей Тополї, Шиду, Бачинцох, Бикич Долу, Савиного Села, Ветернику, Футоґу и зоз Ґосподїнцох. И тераз було найвецей рисунки, а найменєй писньочки. Прозни состави було вельо и барз красни, алє поскладац дацо до стихох випатра чежко идзе, а нам би младих поетох. У тим школским року будземе мушиц ожиц литературни секциї и вец у їх рамикох орґанизовац поетски роботнї. Хибя и новинарски вистки зоз школох, та, як видзице, нє наградзени анї єден школяр-новинар. Награди за найкрасши роботи обявени у дзешец числох „Заградки” (од септембра 2014. по юний 2015. року) достали: ПИСНЯ Мелиса Бучко, IV, Руски Керестур: „Столни тенис” Марина Медєши, III, Коцур: „Бависко у трави” ПРОЗА Михаел Скубан, V, Коцур: „Єшенски пейзаж” Борис Пастернак, V, Нови Сад: „Я пренаходзач” Стефан Варґа, III, Руски Керестур: „Жимске бависко” Кристиян Будински, III, Дюрдьов: „Мой оцец” Ненад Митрович, V, Кула: „Лєтнї одпочивок” Даниєла Горняк, VI, Коцур: „Моя ровнїна” Кристиян Иван, VIII, Футоґ: „Портрет”

May ]ajdo{, I, Kocur

МАЛЮНОК Марина Симанович, IV, Бикич Дол Светлана Гайдук, III, Нове Орахово Марияна Ґайдош, VI, Руски Керестур Митро Уйфалуши, IV, Вербас Желяна Такач, V, Дюрдьов Сара Канкараш, V, Вербас

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК Трудзице ше писац и посилац до „Заградки” состави написани найправилнєйше як знаце по руски, алє ище вше ше уцагнє даєдна гришка, даєдно слово зоз сербского язика. Прето и у тим школским року у каждим чишлє часописа будземе мац єден куцик до хторого будземе класц и такой виправяц язични гришочки. Так вєдно будземе учиц и мерковац же бизме цо скорей и занавше зоз своєй мацеринскей бешеди повируцовали цудзи слова. Оцец купел УГЕЛЬ за жиму. Ластовки муша ДА ШЕ СЕЛЯ. Єдла сом хлєба зоз ПАВЛАКУ. Марко бул на ТАКМИЧЕНЮ. НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ поховани БАТАК.

26

Оцец купел УГЛЄ за жиму. Ластовки ШЕ МУША СЕЛЇЦ. Єдла сом хлєба зоз ШМЕТАНКУ. Марко бул на ЗМАГАНЮ. НАЙВОЛЇМ поховане СЦЕГНО.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

В

ерим же вам було крашнє цале лєто ше одпочивац, бавиц ше и нє думац на школу, алє ми хтошка пошептал же концом авґуста уж було и допито без школского двора и вельких одпочивкох. Добри и мали, лєм кед би були частейше, а нє лєм кажди три ферталї годзини. Хто зна, можебуц даєдна реформа и принєше вецей одпочивки, най дацо будзе и школяром по дзеки. Гоч зме ше радзели же будземе и влєце думац єдни на других, од сотруднїкох нє було анї гласу анї шлїду. А знам же даєдни були на морю у Греческей, даєдни у Болгарскей, даєдни на Дунаю, Тиси, на Делиблатскей писковини, на Златиборе, на керестурским базену и коцурским беґелю, а нїхто найвозбудлївше лєбо найшмишнєйше дожице нє описал и нє послал до „Заградки”. Септемберске число вишло без ваших висткох, а малюнки и литературни состави остало од прешлого школского року, алє тераз фийовка зоз лоньскима роботами празнючка празна, та цо скорей пишце, рисуйце и посилайце. И ище цошка важне ше маме порадзиц: нє забудзце ше предплациц на „Заградку”, бо кед ю ви, руски школяре, нє будзеце чувац, загаши ше, скапе и вона, и нашо писателє, и учителє... Шицки ше потрациме кед ше нє будземе тримац вєдно и кед нє будземе дзбац и чувац свойо мацеринске. Ваша редакторка

ПРИВИТНА ПИСНЯ CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na ramikoh 1. Учашнїки Лєтнєй школи у Попраду у Словацкей (Фото: Сашо Палєнкаш)

2. Танєчнїки зоз Вербасу на „Пупчу” (Фото: Любомир Дудаш)

3. Хор „Шкорванчки” зоз Руского Керестура на „Пупчу” (Фото: Мелания Римар)

Ilustraci<: Aleksandra Medw{i

Ґенерация 2015/2016 ИВАНА НЕШИЧ Патьце лєм цо вас там чека Рой буквох и числох, а вец рика И бреги, гори, бавенє, ґимнастика Вец учальнї и вельо школяре И порядку у школи чуваре Ту наставнїци, учителє, домаре Нини и добри директор школи Аж и майстор за облаки, столи Потераз сце нїч нє знали Исти вам бул квадрат и дияґонали Сто нєзнаня школа вилїчи помали На лїво патьце на перши букви вельки Як вас витаю при новей учительки Прешпивала Мелания Римар

3

На тогорочней, трецей по шоре лєтней манифестациї „Под корунами на Штранду”, хтора тирвала од 13. юлия по 16. авґуст на познатей дунайскей плажи у Новим Садзе, були и роботнї меншинских язикох. Дзеци мали можлївосц єден тидзень учиц мадярски, други тидзень словацки, вец румунски и руски язик. Могли ше приявиц до роботнї за ученє язика хтори им нє мацерински, а источашнє були уключени и до роботнї о Европскей униї. Учели ше кажди дзень од пондзелку по пияток, по єдну годзину вечар, кед ше уж и накупали, и наслунковали и набавели. Соботами бул квиз дзе ше преверйовало знанє, а побиднїки квиза за руски язик були: Ирина Зимонїч (1. место), Теодора Зимонїч (2. место) и Теодора Раяковац (3. место). Научиц числа од єден по дзешец, основни фарби, родзини, назви овоцох и желєняви по руски дзецом помагали аниматорка Марияна Киндер Петрич и лекторка Ана Римар.

СЕЛЇДБИ ПТИЦОХ

Орґанизаторе тей манифестациї були Библиотека городу Нового Саду – Библиотека на Штранду, Центер за розвой меншинских и локалних медийох и Герор медия понт. У тижню руского язика на Штранду були представени и виданя НВУ „Руске слово”, а шицки учашнїки у Роботнї достали и по даскельо прикладнїки нашого часописа „Заградка”. М. Р.

ДЗЕЦИ НА „КОЦУРСКЕЙ ЖАТВИ”

На Фестивалу фолклорних традицийох Руснацох и других националних заєднїцох „Коцурска жатва 2015” участвовали и дзеци, члени фолклорного ансамблу КУД „Жатва” и КУД „Завичайно врело” зоз Коцура. Пооблєкани у народним облєчиве вони у центре валала направели дефиле. На чолє дефилеу були три дзивки облєчени до руского, мадярского, односно сербского облєчива. Вони ношели хлєб упечени зоз тогорочного зарна, односно муки. Потим танєчнїки Фестивалу и численей публики подаровали даскельо танци. Дзеци зоз КУД „Жатва” одтанцовали „Пастирски танци”, а члени КУД „Завичайно врело” танци „Мачва” и „Брусник”. Т. Х.

2

58. ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА Швето дзецинскей творчосци и творчосци за дзеци и младих − 58. Змайово дзецински бависка отворени 3. юния того року у хижи Йована Йовановича Змая у Сримскей Каменїци. Там додзелєни и специялни награди писательом. Достали их Андєлко Ерделянин, Ґрадимир Стойкович, Ґордана Малетич и дзецинске оддзелєнє Городскей библиотеки у Новим Садзе. Мото тогорочних Бавискох бул: „Цо вецей читаш – вше ши векши, моцнєйши”, та ше дзеци кажди дзень дружели зоз найвекшима писателями як цо Ивана Нешич, Виолета Йович, Ґордана Тимотиєвич, Славка Петкович Ґруїчич, Миряна Стефанович, Раша Попов, Слободан Станишич, Бранко Стеванович, Тоде Николетич, Бошко Ломович, Божидар Мандич и други. Наймладших прицаговали и вельо креативни и интерактивни роботнї, проєкциї филмох, театрални представи и музични концерти.

П

очина єшень, та ше птици селїдбенїци доволую и радза хторого дня и на кельо годзин ше руша на далєку драгу до цеплєйших крайох. Селїдби птицох тисячи роки прицагую чловекову любопитлївосц. Ище Гомер, коло 1000. року пред нову еру писал о нїх, а тото зявенє виучовал и гречески филозоф Аристотел. И у Библиї ше спомина селїдбенїци, алє анї по нєшка тото чудне зявенє нє мож цалком потолковац. Под селїдбами ше подрозумюю путованя птицох вєшенї на юг, а на яр знова на сивер, алє и селєнє зоз нїжинох на високоровнїни, лєбо зоз континенталних предїлох на морски побрежя. До цеплих крайох вєшенї одходза шицки птици хторим главна покарма инсекти и менши глодаре, бо тото вжиме у наших крайох нє можу найсц. Значи же нїзки температури воздуху нє єдини фактор хтори примушує птици селїц ше. Бо, наприклад, аж и малючки хижни канаринєц би могол прежиц на температури – 45º, лєм кед би мал цо єсц. Питаме ше як птици знаю кеди ше им треба рушиц на далєку драгу, бо знаме же ше каждей єшенї селя у истим чаше. Найточнєйши знак им кед днї поставаю вше кратши. То им „алармантни бренчок” же час за одход. Як ше без окремней защити, технїчней опреми и обезпеченя пущаю на таку драгу, лєм вони знаю. До свойого цела влєце одкладаю масци як гориво, та им резерви єдзеня и одлична ориєнтация помагаю витримац.

Каждого року ше селя коло 5 милиярди птици, а єст 187 файти селїдбенїцох. Прави шампион медзи птицами селїдбенїцами арктична ластовка. Вона у єдним року прелєци аж 40 000 километери у обидвох напрямох. Гнїздзи ше у у подручох од Арктика та аж по Масачусетс на югу. Тей птици треба коло двацец тижнї же би прешла таку длугоку драгу од арктичних предїлох, цо значи же тижньово прелєци 2 000 километери. Велї птици ше на длугим путованю и одпочиваю, а америцки златар чвиринкач без затримованя прелєцує океански оддалєносци. Тота чудна птица може лєциц без одпочивку од Новей Шкотскей по Южну Америку, виключно над воду. Єдна птица шпивачка, чежка лєм даскельо ґрами, же би прелєцела од Гавайох по Аляску (3 000 километери), муши замахнуц зоз криделками 2,5 милиони раз. Фаховци гваря же позната ластовка зоз Капистрану у Калифорниї на далєку драгу вше одходзи 23. октобра, а враца ше 19. марца. Верме им же преверели.

М. Р.

27

k m y c

Tadej Bodynec, IV, Ruski Kerestur

Ana Monar, V, Novi Sad

Maryn [anta, V, Kocur

ROK LXVIII • ^ISLO 8-9 • AВҐУСТ-СЕПТЕМБЕР 2015 • CENA 100 DIN