Заградка 11 - 2014

c

m y

k

^ASOPI

ROK LXVII • ^ISLO 11 NOVEMBER 2014 CENA 100 DIN

Mirela Ti}anq, IV, Savine Selo

Ivana Apro, VI, Ruski Kerestur Andrej Ruskovski, V, Kocur

Valentina Sala}, VI, Dxrdqov

ECI S ZA DZ

ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ Того року Дзецински тидзень означени од 6. по 10. октобер у велїх школох и предшколских установох, та шветочно и весело було и при наших дзецох. Наймладши, у оддзелєню „Цицибан” у Руским Керестуре, ПУ „Бамби” Кула, зоз своїма виховательками за Швето пририхтали вельо програми, бависка, спортски активносци, вельо рисунки, шпиванки и танци. Мото тогорочней манифестациї бул „Кажде дзецко ма твар щешлїву кед го чува фамелия його”, та у Дзецинским тижню бешедоване и о тим яке важне роснуц у зложней и щешлївей фамелиї. Векши дзеци, школяре штвартей класи ОШ „Петро Кузмяк” у Интернет радию Руски Керестур порихтали медийну промоцию Дзецинского тижня. У школскей библиотеки була вистава старих учебнїкох, а у физкултурней сали стретнуце зоз нашим успишним атлетичаром Михаилом Дудашом. Дзеци орґанизовали и гуманитарну акцию збераня школского прибору, потим квиз и ище вельо интересантни програми. М. А.

ПРАСТАРА БИШАЛМА

У Япону, нєдалєко од Мориями, найдзена бишалма за хтору ше вери же є найстарша на швеце. Науковци на археолоґийним находзиску нашли тоту овоц стару двацец єден вик. Теди польопривреда на тлу нєшкайшого Япону була розвита. Дзекуюци окремним условийом яки там пановали, бишалма остала совершено зачувана и нє уплївовали на ню атмосферски обставини. У КОЦУРЕ

У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре Дзецински тидзень почал зоз рисованьом своєй фамелиї, зоз крейдами у фарбох на платоу опрез школи. Наймладши школяре нащивели Месну заєднїцу, а були и у валалскей Читальнї дзе достали членски карточки. Весела подїя шицким бул маскенбал, и госцованє дзецинского театру зоз Беоґраду. Коцурски дзеци у своїм Тижню були и у Ґеронтолоґийним центру. Возбудлїви були и спортски змаганя, и правенє икебанох и прикраскох хтори потим були на вистави у школским голу. Дзецински тидзень коруновани зоз закончуюцу програму у велькей сали Дома култури. У коцурскей Читальнї кус после Дзецинского тижня отримане литературне стретнуце на хторим ше школяре перших класох дружели зоз писателями Тодетом Николетичом и Меланию Римар.

У ДЮРДЬОВЕ

Т. Х.

Дзецински тидзень шветочно и розбавено означели и наймладши у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове. Перши дзень бул пошвецени рисованю, а тема була фамелия – тогорочни мото Швета дзецох. Шицким бул возбудлїви карневал у калапох. Поприберани дзеци ше шпацирали по центре валала и цешели ше у своїх нєзвичайних калапох. На дзецинским вашаре за дробни динарки мож було купиц ручни роботи хтори понаправяли сами дзеци. И того року, уж традицийно, у Дзецинским тижню нащивени и азил за животинї Моники Брукнер. Школяре у ОШ „Йован Йованович Змай” на годзинох оддзелєнского старшини бешедовали о важносци фамелиї. У школским дворе направени „Лєс красних думкох” – порученя на тему фамелиї, хтори дзеци виписовали и квачели на древа понаправяни у учальньох, а вец з нїма украшели двор. У пририхтованю програмох дзецом помагали учительки и наставнїци, а були уключени и родичи. С. Б.

2

АР И ЛОВ

ХОПН С – А АСИЦ

Л

Ласица мали, алє шмели, схопни

и кревожадни цицар месоєд. Добре єй у горох, лєсох, у ровнїнох, та нє важне чи околїско населєне чи нє. Обисце себе прави у дзиравим стеблу, у громади каменя, коло побрежя рики, на розвалєнїску, у пиньвици, на пойдзе... Шицким цицаром, гоч лєм кус меншим од нєй обявює войну. Швидко бежи, одлично ше пендра, плїва, скака. На лови ходзи сама, а лапа миши, кертици, заяци, птици, гади, ящурки, жаби, риби и домашню живину. Ґу животиньом є бездушна, алє є барз одвичательни родитель. О пейц тижнї (у маю лєбо юнию) самица окоци седмеро мали. Длуго и пожертвовно ше стара о нїх у дзири посцелєней зоз сламу, пирйом и лїсцом.

ЧАРИВНИ ПАТИКИ

На носох тих желєних патикох пише мено позна-

тей фабрики апаратох за ґаздовство „Electrolux”. Нє думайце же фабрика пременєла наменку, алє лєм випатрунок єдного свойого продукта, а то уцицовач. До грубей талпи патикох фаховци положели вакуумски мотор хтори през отвори розпоредзени по цалей талпи уцицує прах и нєчистоту зоз патосу док чловек у тей обуї ходзи по обисцу. Нє роби нїч, лєм ше шпацира и отримує чистоту у хижи. Дзе мож купиц таки уцицовач, опитайце ше на адреси: www.electrolux.co.uk

МОНОПОЛ БЕЗ ГАРЕШТУ Америцка

компания „Гасбро” одлучела зоз будуцих таблох популарного дружтвеного бависка „Монопол” вируциц польо „гарешт”. Бавяче „монополу” вецей нє буду мушиц своїх процивнїкох одредзене число кругох посилац до гарешту. Свою нєзвичайну одлуку продукователь обгрунтовал зоз жаданьом пошвидшац бависко, же би дзецом нє було допито. Тото бависко ше продукує ище од 1935. року. По Ґинисовей кнїжки рекордох, бависко бавели коло 500 милиони людзе ширцом швета. Пририхтала Р. Ґ. Петрович

23

За новемберске число „Заградки” достали зме барз вельо, аж 240 литературни и подобово роботи скоро зоз шицких школох у хторих маме сотруднїкох и читачох. Коцур: Михаела Ґубаш, Ана Папуґа, Мартина Уйфалуши, Патриция Будински, Стефан Буила, Андрей Дорокхази, Томислав Бесерминї, Борис Скубан, Лео Бесерминї, Михаило Буила, Валентин Фаркаш (I); Сара Гарди, Марина Медєши, Сара Ґайдош, Мария Скубан, Вид Неделькович, Алекса Дорокхази, Иґор Чордаш (II); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Антоний Чордаш, Павле Бесерминї (III); Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Владимир Сакач, Давид Неделькович, Михаел Скубан, Давид Гарди, Дамир Олеар, Марян Шанта, Иван Кучмаш и 1 без подпису (IV); Дарина Михняк, Єлена Чордаш, Дария Чордаш, Саня Будински, Михаела Салонтаї, Татяна Буила, Даниєла Горняк, Анастасия Чордаш, Павле Човс, Андрей Русковски, Никола Сендерак, Владимир Тимко, Марян Киш, Марко Буила, Микола Салонтаї, Давид Кулич (V); Марко Недич, Дарио Михняк (VIII). Вєдно 99 роботи. Руски Керестур: Валентина Фаркаш, Мартина Еделински, Сташа Малинович, Сара Боцка, Яна Варґа, Матеа Югик, Кристиян Малацко, Дарийо Кишюгас (овода); Елеонора Медєши, Ана-Мария Малацко, Мая Сивч, Елеонора Дудаш, Лора Новакович, Дорияна Пап, Валентина Олеяр, Сандра Джуджар, Леон Дудаш, Андрей Бодвански, Давид Чордаш, Мижо Баран, Борис Жирош, Александар Драґутинович, Ґлориян Штранґар, Филип Семан, Стефан Варґа (II); Марина Джуджар, Анастасия Сабадош, Виолета Чизмар, Мая Ерделї, Валентина Новта, Лука Иличич, Алексей Бики, Александар Тома, Матеа (IV); Михаела Хома, Кристина Регак, Марина Надь, Анамария Няради, Соня Пап, Татяна Лакатош, Андреа Бучко, Ивана Апро, Милица Йованович, Патрик Костелник, Алексей Джуджар, Филип Орос,

Ветон Хасани (VI); Тереза Будински (VII); Изабела Макаї (VIII). Вєдно 55 роботи. Дюрдьов: Борис Тиркайла, Кристиян Будински, Валентино Пушкаш, Никола Орос (II); Лука Кухар, Иван Хромиш, Иван Скубан (III); Златка Канюх, Ясмина Будински (IV); Валентина Салаґ, Олеся Хромиш (VI); Тамара Тиркайла, Даря Хромиш, Ивана Цап, Иґор Динчик, Стефан Мудри (VIII). Вєдно 27 роботи. Вербас: Ивана Варґа, Невена Чавич, Теодор Тот, Андрей Киш (I); Кристина Будински (II); Антоний Контра, Иван Сеґеди (III); Михаела Миклош, Сузана Вукшич, Ваня Загорянски, Иван Пушкаш, Саша Раґаї (IV); Оґнєн Вучетич (V); Ана Медєши, Петро Медєши (VIII). Вєдно 21 робота. Нове Орахово: Светлана Гайдук (II); Анамария Шереш, Янош Гуняди (IV); Сабина Янушко, Аґи Горват, Лехел Надь, Орши Горват (VI); Адам Тари, Ванеса Надьпалач (VII); Олаи Орши. Вєдно 14 роботи. Нови Сад: Сара Перкович, Иґор Колбас, Александар Пляскач, Лука Бабич (I); Сара Надрлянски, Мижо Ковач (II); Лидия Колбас (III); Анастасия Пляскач, Лука Якич (IV). Вєдно 10 роботи. Савино Село: Дамир Тиґань (I); Неда Паїч, Милан Стрибер (II); Мария Деянович, Мирела Тиґань, Ненад Кишрацик, Ненад Паїч (IV). Вєдно 9 роботи. Кула: Мария Видлїнович (III); Ненад Митрович, Воїн Чакан (IV); Звездана Костелник (V I); Ваня Шомодї (VII). Вєдно 5 роботи.

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

Mihaela Miklo{, IV, Verbas Na naslovnim boku

Ту даскельо виреченя найдзени у писмених составох лєбо вислухани у вашей каждодньовей бешеди, хтори би могли достац чисти петици, лєм кед би у нїх нє було слова хтори калїча наш мацерински язик. Обрацце увагу на гришки и трудзце ше нє повторйовац их.

22

У

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

• Я пажлїво працим цо ше дешава на каждей утакмици. Я осторожно провадзим цо ше збува на каждим змаганю.

• Наставнїк ме питал баш тото цо сом нє понавляла. Наставнїк ше ми питал праве тото цо сом нє повторйовала.

Zdravo zagradkare!

• Рано була поледица, та було вельо нєщесца у саобрачаю. Рано була лядовица, та було вельо нєщесца у транспорту.

• Чим блїшнє слунко, шнїг ше такой топи. Накадзи блїшнє слунко, шнїг ше такой пуща (розпущує).

1. Наш успишни атлетичар Михаил Дудаш зоз керестурскима школярами (Фото: М. Афич) 2. Литературне стретнуце у коцурскей Читальнї (Фото: Т. Ходак) 3. У Дзецинским тижню школяре ше змагали и у шаху

прешлим чишлє „Заградки” сом ше скаржела же сце ище на розпусту, голєм кед слово о (нє)посиланю роботох до свойого часописа, та випатра кажде з вас думал же ше опомнуце одноши и на ньго. Тераз ше шицки сотруднїки дали до роботи и понаписовали красни состави, писньочки, а поштар привлєкол и вельо малюнки. Наисце було з чого виберац, прето тото число „Заградки” таке красне. Єст и вельо подїї у школох, вельо креативни програми, поуключовали сце ше до рижних секцийох, занїмаце ше зоз спортом, а о тим нїч нє пишеце до своєй Редакциї. Дараз зме мали вельо школярох-новинарох хтори поряднє посилали до „Заградки” вистки зоз своїх школох. Цо ше збуло з новинарскима секциями? Кед су у вашей школи активни, явце ше, та вас нащивиме и догвариме ше о сотруднїцтве. Поздравя вас ваша редакторка

ВЛАДИМИР ДЇТКО

СТАРИ БРЕНЧОК Стари бренчок уж вистати о пензиї роздумує, без школярох як му будзе, уж напредок вон жалує.

Бренкац мушел велї роки най школяре буду точни, а през лєто и наш бренчок мал одпочивок рочни. Нє лєгко було бренкац през цали роботни вик. Пензия му добре придзе, як хорому прави лїк. Бренчок стари, бренчок стари, ша вон вецей нє ма глас. Тераз нови будзе бренкац, на годзини волац нас.

3

ДАНКО ЗДОГАДАНКО И ДЇДОВА ПРИПОВЕДКА

Г

инто, кед зме швиню клали, на огень зме сламу зношовали, а кед раз, я зоз хижи чуєм якиш глас. То мац ме єсц волала, алє я гварел: „Нє сцем єсц лоньски сухи колбаси!” Мой дїдо тиж так на швиню слами доруцовал, та кед мойо слова чул, барз ше зачудовал. „Чи видзиш – гвари – нє сце колбаси стари. Ей, нє знаце ви дзеци як ви тераз добре жиєце, а доброту, суху колбасу, анї єсц нє сцеце.” Ми видзели же ше дїдо сцел о давних часох розприповедац, бо такой почал свою пипку глєдац. „То анї нє було так давно – почал дїдо свою приповедку – кед нашо людзе шицки важни документи, та аж и святи кнїжки тримали за гредку. У моїм дзецинстве (то напевно нє було так давно, бо наш дїдо гвари же вон ище нє таки баз стари) – предлужел дїдо – шицко иншак випатрало и швинї ше тельо як тераз нє клало. У вельких фамелийох зоз єденац членами, з велїма дзецми и роботнима хлопами, та лєм по єдну або анї єдну швиню нє клали, а дзеци полно, як ластовчата гладни чекали.” Дїдо ше ту нашмеял, дакус пипку оправел, та вец так наставел: „Паметам як мой оцец, кед гурки правел, шицко цо треба на стол поставел, та их зоз варенима крупами напольновал, а нас, дзеци, шицких пошоровал. Накеди даєдна гурка була наполнєта, такой з ню дзецко цо було на шоре, бежало до приклєта. А шицки други му весело шпивали: „Цагай гурку на капурку! А крупа... знам же була варена и, можебуц дакус помасцена и посолєна. А яке то смачне було, нє требало цагац гурку по капурку, досц було дойсц лєм до приклєта и уж була гурка випражнєта. А вец, кед дзецко гурку випражнєло, знова до шора ставало, та нове надзиванє гурки чекало. А тераз, палє, яки пришли часи же дзеци нє сцу єсц анї колбаси!” Дїдо зоз своєй пипки поцаговал и з уживаньом ше тих часох и тей подїї здогадовал. Мой оцец ше питал дїдови: – Чом же сце нє єдли крупи з миски, з МАРИЯ С. ГОРНЯК ложками? Чи лєпше було вицицовац ю зоз гурки з устами? А дїдо гвари: – Шицким тераз випатра же зме були глупи, алє треба знац же ми теди єдли У ковальнї коваль кує, гурки, а нє крупи... А на концу, кед ше уж уж ше го вше слабше чує. шицки дзеци засицели, мой оцец и мац По ковадлє з млатком биє, гурки з печинками и скорками наполнєли, та стари коваль чежко жиє. их за познєйше одложели. Конї вон уж нє подкує, Того дня сом мацери поцихи крупи увариц бо трактори ше купує. розказал, а кед оцец гурки надзивал, я єдну потаНє черча уж вецей кочи йомнє зоз крупу надзал и завязал. Сцел сом пробои конїчок нє регочи. вац тоту дїдову доброту, алє сом ше од шицких ганьбел, та сом за гурку пошол аж гет ґу загради, ґу плоту. Трактор гурчи уж по шоре Чи сом бул таки пажерни, а чи наш дїдо знал так барз наи на полю вон жем оре. сладзиц, я себе нє можем порадзиц, алє, верце же тота Коваль ма роботи мало, гурка зоз крупу наполнєта, цо сом ю поєд при плоце, бускоро му нїч нє остало. ла найлєпша гурка у моїм живоце.

G

МИРОН БУДИНСКИ

U

КРАСНОПИС Школяр: – Пребачце, учителько, алє я нє можем пречитац цо сце написали под мой писмени состав. Учителька: – Написала сом ци же биш красше писал!

КУС ИНШАК

R

Пошол Борис до ресторану, та гвари погосцительови: – Сцел бим єсц тото цо и гевтот шиви бачи є.

– Добре – гвари погосцитель – лєм нє знам чи ци го бачи зосце дац.

КРИЖАЛЬКА

Ясна стої опрез жвератка, та ше пита мацери: – Нє видзи ци ше, мамо, же сом дакус тлустейша як би требало?

– Нє тлустейша ши, лєм ши дакус нїзша як треба.

LАВИРНТ Горизонтално: 1. Єдно нашо презвиско; 2. Файта литературного дїла; 3. Чловек хтори страцел вид (шлєпи); 4. Фотоґрафиї; 5. Кухньови прибор зоз хторим ше реже (тре) бундаву, яблука, лимун. Кед точно ришиш горизонтални колони, у жовтих дияґоналних квадрацикох достанєш єдно хлопске мено.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

СТАРИ КОВАЛЬ

4

СЦЕЛ БИ

MO

Найдз драгу по хторей Патульок сиґурно сцигнє до своєй хижки.

Кед повяжеш шором числа од 1 по 46, дознаш хто ше скрива на тей слики.

21

ОФАРБ РИСУНОК

РЕБУСИ

ШТЕФАН ЧАКАН

ТРОЙО ВРАНЧАТА

Н

Avtor: Silvester D. Maka>

Офарб шицки поля означени з точками, та дознаш цо нарисоване.

ХТОРЕ ЧИСЛО ХИБИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьох скрити по два нашо презвиска лєбо назвиска. Попробуйце их найсц. У тей обуї ламеш ноги, та таку робу чкода купиц. Єст у драбин даскельо вигризки цо охабела крава. Лєм гайд, у Кули го ликвидуєме. Горня канта празна, а под ню погар дижджовки. Драгу дакому укаж, заш лєм драгом заблука. Шовґор, чи кажди дуґов ляд витрима? Одкрий законїтосц, та место знака питаня полож одвитуюце число.

адумали стари врани одлєциц зоз грабового лєшика даґдзе далєй дзе коло лєсох єст и гаї, там дзе би им под старосц живот бул лєгчейши. На одходзе гварели своїм тром вранчатом котрих подзвигли на кридла и научели их шицкому цо их у живоце може знайсц: – Охабяме вам гнїздо на верху моцного грабу. Нєодлуга придзе жима. Кед ше притулїце єдно ґу другому, гоч жима будзе и моцна, будзе вам лагодно у гнїздзе дзе сце ше и вилягли. На яр себе, кажде по пари, направице окремни гнїзда. Замахли стари врани остатнїраз з кридлами и нєодлуга ше страцели за лєсом. Уж други або треци дзень вранчатом було цесно у родительским гнїздзе − почали ше заджубовац. И кед єдного дня ограло зубате слунко, у звади одлучели розобрац старе гнїздо же би кажде вранче направело гоч менше, алє свойо гнїздочко. И зложно почали розберац гнїздо, а ґранче пущали на три окремни громадки. До вечара гнїздо було цалком розобране. При розбераню вранчата себе хвалєли же ше им робота добре ведзе. Слїдующого рана найдзени три громадки ґранча похасновани за огень и жирячку на котрей упекли сланїну на роженькох, а потим огнїска прируцали з глїну. На шицко тото ше припатрали тройо вранчата з верху сушедного бреста. Нараз почали єдно другому предруцовац: „Ти перши започал розберац”, „Ти предложел же бизме розобрали гнїздо...” „Нє я, алє ти, прето ши виновати...” Споза лєшика почал подувовац жимни витрик, а зоз цмих хмарох попадовал дробни шнїщок помишани з дижджом. Жимни капки спочатку капкали з конарох и конарчкох, а кед задул ище жимнєйши витор, вранчата ше намарзли на древових корунох як мали цомпльочки. Пред змерком прегварели жалошнє: – Цо будземе кед придзе ище жимнєйше? Зоз глїбки на древе викукла ухата сова и одвитовала нєсподзивано: – Будзеце дирґонїц на витре. Прето пробуйце найсц густейши лєс дзе векши зацих.

– Дзекуєме, сово, на поради. Цо биш нам ище могла повесц зоз твойого искуства?

– Запаметайце, млади вранчата, же гнїздо лєгко погубиц – и сова одлєцела до цмоти у грабовим лєше.

ШИРОЧКИ

Премесц єдну широчку так же би єднакосци були точни.

20

5

ПЕТАР ЖЕБЕЛЯН

БАБА‚ ДЇДО И Я ОСОБИ: Хлапец, баба, дїдо ХЛАПЕЦ: Добре рано! Бабо, мац гварела же би ми ти порихтала фриштик. Вона нє сцигла, бо барз понагляла на роботу. БАБА: Добре рано! Витай у нас! ХЛАПЕЦ: И я барз понаглям. Фриштик вежнєм зоз собу, та го поєм драгом, лєбо на першим одпочивку. БАБА: Добре, добре! Такой порихтам. ДЇДО: Чекай дакус! Маш ище часу, сцигнєш. ХЛАПЕЦ: Алє, дїду! Мам предгодзину. Нє шмем запожнїц. ДЇДО: Лєм най ци повем. Вчера ши нам задал загадку. Баба и я ше барз трудзели здогаднуц ше на яки єдини способ млєко може прелєциц прейґ нашей хижи, алє ше нам нє удало. Поведз ми, модлїм це, дзе тайна? ХЛАПЕЦ: Яй, дїду, дїду! Нє роздумовал ши так як треба. БАБА: Ту ци два сендвичи. Нє кладз их до рекли, алє до ташки. ДЇДО: Нє завадзай ми зоз тима сендвичами! Чекай, поведз ришенє загадки. ХЛАПЕЦ: Добре, дїду, хтора животиня ма млєка, дойчи свойо млади, а може лєциц? Овца, коза, крава – розуми ше же нє! Та вец? ДЇДО: Нє можем ше здогаднуц. ХЛАПЕЦ: Млєка маю лєм цицаре, нє так? ДЇДО: Гей, гей... Алє, хтори цицар лєци? ХЛАПЕЦ: Яй, дїду, требал биш знац, та биш ришел загадку. Гайде, думай, а я мушим пойсц до школи. ДЇДО: Стань! Нє сцекай тераз! Пать, пошол, а нє гварел нам ришенє. БАБА: Охаб дзецко, бо запожнї. А..., мнє тераз пришло на розум! Єдини цицар хтори лєци то пергач! Як сом ше скорей нє здогадла? ДЇДО: Наисце! Точно! Бабо, кажда ци чесц. Наисце ши вимозґала. (Музика) ХЛАПЕЦ: Добре рано! Ришели ви двойо загадку хтору сом вам вчера задал? На яки єдини способ млєко може прелєциц прейґ нашей хижи? ДЇДО: Гей, ришели зме, алє лєдво. БАБА: Цихо будз! Кед би мнє нє було, кед би ше я нє здогадла же пергач єдини цицар хтори лєци, барз бизме ше пред унуком поганьбели. ХЛАПЕЦ: Бабо, кажда ци чесц! Дїдо ше прави важни, видумує и поставя нам ту койяки шмишни питаня, а ти ришуєш чежки задатки и загадки.

6

ДЇДО: И шлєпа кура дакеди найдзе даєдно зарно! ХЛАПЕЦ: Цо ци тото значи? ДЇДО: Значи же и твоя баба може дацо потрафиц, ришиц, одгаднуц, та одлично ришиц задаток, як би ти поведол. БАБА: Яй, ти! Остарел ши, а нє маш пристойне справованє. Голєм кед о мнє бешедуєш. Знєважуєш ме. Випатра же ци барз нєправо же нє ти, алє я одгадла загадку. ДЇДО: Добре, но... БАБА: Гайде, поєдз тоту замешку з млєком, док ши нє рушел до школи. ХЛАПЕЦ: Е, таки фриштик любим. ДЇДО: Та, предлужиме ми зоз тима роздумованками? ХЛАПЕЦ: Поправдзе поведзено, пачи ше ми таке бависко. Вшелїяк предлужиме. ДЇДО: Док ти хлїпаш млєко, най ци ше опитам: хтори чловеково орґани мож читац и вигваряц исто и з лїва на право и з права на лїво? ХЛАПЕЦ: Знам, око! ДЇДО: Добре, а цо ище? БАБА: Ти вше цошка надумаш, та ше хлапец нє може анї наєсц. ХЛАПЕЦ: Я можем и єсц и думац. ДЇДО: Вец думай, а кед сцеш я ци пошептам: то кук! БАБА: Дїду, дїду! По руски ше нє гвари кук, алє клуб, та це модлїм, нє викривяй мацерински язик и нє бунь унука. Науч го чисто приповедац, а нє загадкай ше. ДЇДО: Добре, припознавам же сом нє мерковал на язик. Алє ти меркуй и уч як треба. БАБА: И меркуй як преходзиш прейґ драги! ХЛАПЕЦ! Будзем мерковац, бабо. Довидзеня!

БУДУЦИ РУКОМЕТАШЕ

На турниру у мини рукомету, хтори отримани

26. октобра у Дироню, участвовали дзешец екипи, а медзи нїма и будуци рукометаше, школяре IVа класи ОШ „Петро Кузмяк” зоз Руского Керестура. У тим возросту дошлєбодзене формовац мишану екипу, та Керестурци першираз урядово наступели дзивчата з хлапцами. Одбавели три змаганя процив екипох зоз Дироню, Червинки и Крущичу. Гоч ше им, попри розбавеносци и позитивней енерґиї нє удало вивойовац побиду, вони ше дому нє врацели розчаровани, алє задовольни и полни з упечатками. Вельку потримовку им дали їх родичи хтори барз добре сотрудзую зоз школу, їх учителька Мелания Рамачова и учитель Славко Надь, хтори их пририхтал за змаганє. М. З.

М

ЧИСТИ РУКИ И ЗДРАВЕ ЄДЗЕНЄ

едзинародни дзень умиваня рукох означує ше 15. октобра, а циль змоцньованє свидомосци и розуменя о значеню умиваня рукох зоз мидлом. Гиґиєна рукох барз важна, бо ше зоз бруднима руками преноши вельо обераци хороти. Орґанизация зєдинєних нацийох за поживу и польопривреду установела 16. октобер як Шветови дзень здравей поживи. Означую го вельо жеми швета. Традиция означованя Дня яблука почала 20. октобра 1990. року у Лондону, а з часом тот Дзень почали означовац вельо школи, ресторани и рижни орґанизациї. Яблуко ма барз вельо витамину Ц, Е, Б1, Б2, Б6, калиюму, калциюму, маґнезиюму, фосфору, желєза и угльово гидрати. Одлично ше бори процив вирусох и бактерийох, прето, кед ци при руки мещок чипсу, смокия, лєбо фалаток пици, охаб тото, а поєдз єдно яблуко, ґиризду грозна лєбо мархву. Здраве єдзенє барз важне за дзеци, тинейджерох и адолесцентох, алє исто так и за старих, хтори физично вше менєй активни. Цо частейше будзеце єсц швижу овоц и желєняву, ридше будзеце мушиц ходзиц до лїкара. У Основней школи „Петефи Шандор” у Новим Садзе того року, у сотруднїцтве зоз Центром за подобово воспитанє дзецох и младих з Нового Саду, на окремни способ означени тоти Шветово днї. Наставнїца биолоґиї отримала кратке преподаванє о здравей поживи, а потим школяре рисовали овоц и желєняву, крашнє вискладану у школским конку. М. Р.

19

Visti zoz {koloh...

OBLA^OK DO [VETA

ЖМЕРҐУЛЬКИ О ТИМ НЇЧ НЄ ЗНАЮ

ПРОМОЦИЯ АНТОЛОҐИЇ У ШИДЗЕ И ЯМЕНИ Змайово

дзецински бависка з Нового Саду Дзецински тидзень означели зоз литературнима стретнуцами, представяюци школяром свойо найновши виданя за дзеци. У Народней библиотеки „Симеон Пищевич”, як и у основних школох „Сримски фронт” и „Бранко Радичевич” у Шидзе, и у школи „Филип Вишнїч” у Ямени отримана промоция антолоґиї сербских поетох за дзеци „Чи ми верице” хтора обявена по сербски и руски. Поетове Душан Поп Дюрдєв (директор Змайових дзецинских бавискох), Ґоран Новаков и Мелания Римар подаровали школяром свойо, алє и стихи других, од Йована Йовановича Змая по сучасних авторох. М. Р.

МАНИФЕСТАЦИЯ „НЇТКИ МЕЛАНИЇ ПАВЛОВИЧ”

О чим шнїє

моя мала Саня? Можебуц о бабароґи цо ю вноци оганя? Гвари же ю шнїє скоро каждей ноци, кед нє може сцекнуц, вола до помоци... Прето з писню тоту страши бабароґу, кед од нєй нє пойдзе – преджобнє єй ногу. У сну, и на яви. Ти нарисуй даєдну страшну бабароґу и офарб ю, кед шмеш!

У Школскей и у Народней библиотеки у

Руским Керестуре 11. октобра отримана шветочносц у рамикох манифестациї „Нїтки Меланиї Павлович”, хтору орґанизує Дружтво за руски язик, литературу и културу, и його Секция у Руским Керестуре. Школяре штвартей класи читали стихи нашей поетеси, а потим найвреднєйшим школяром-читательом подзелєни припознаня з меном Меланиї Павлович. О єй творчо сци бешедовала секретарка Дружтва Ирина Папуґа, хтора припознаня уручела и визначним просвитним и културним роботнїком, писательом, прекладательом и новинаром. М. А.

ЇЖ И ЩЕТКА У дубовим густим лєше,

дзе жмерґульче ходзи гнєтка, стретли ше коло черякох млади їж и стара щетка.

УРУЧЕНИ УЧЕБНЇКИ И НАГРАДИ Новосадски дзеци хтори у своїх школох ходза и на годзини свойого мацеринского, руского язика и на грекокатолїцку виронауку, позберали ше 23. октобра у просторийох Руского културного центру, дзе наймладшим школяром уручени учебнїки за тоти два виборни предмети. Одбор за образованє Националного совиту Руснацох каждого року першокласнїком обезпечує тоти учебнїки. Найвреднєйши сотруднїки „Заградки”, Анастазия Пляскачова и Фиона Грубеньова на тей шветочносци достали награди за подобово роботи, а одвичательна редакторка часописа, Мелания Римарова шицких школярох поволала на нове сотруднїцтво и надпомла же би ше уключели до роботи даєдней дзецинскей секциї у РКЦ у Новим Садзе. М. Р.

18

ШМЕЛА САНЯ

„Здраво”, гвари млади їж. „Здраво тебе”, гвари щетка. „Хто ти”? пита ше єй їж. „Я твоя стара нина Нетка”, сциґанєла и нє клїпла щетка. „Циґанїш!” гварел оштро їж. „Циґанїм!” гварела мирно щетка, „аж по конєц од початку...” „А тераз, гет!” скричал їж, „Такой сцекам!” гварела щетка и познїмала лїсце з їжа як його права нина Нетка. Одкеди ше упознали, щетка ґлуми його нину Нетку, щеткаю так єдно друге – ровно єднак од початку.

П

СИНИША ТЕРЗИЧ

исатель Синиша Терзич народзени 1. новембра 1965. року у валалє Руденици при крушевским Александровцу. Кед бул мали, любел патриц рисовани филми, рецитовац и пендрац ше по древох. Нє видумал цеплу воду, анї дзирку на черепчку за квеце, анї огень, анї колєсо, як даєдни приповедаю. Дипломовал на Филолоґийним факултету у Беоґрадзе и постал професор анґлийского язика и литератури, за мали и вельки дзеци. Обявел роман Чаривна жем – Кнїжка тайнох и збирку писньох Шалата зоз злого шарканя. Того року му обявена збирка писньох „Жмерґульки о тим нїч нє знаю”. Барз люби виново мушки, а мержи суньоґи. Обявює писнї по рижних дзецинских часописох, а видумує их и пише вшадзи дзе сцигнє (аж и по склу на облакох, по писку, по хмарох...) Нє преплївал Атлантски анї Цихи океан, алє... нїґда ше нє зна.

ЦМЕ КРАЛЬОВСТВО У кральовстве єдним давно

пановала полуцмота, там була нєжадана и найменша слункова цеплота. Шицки ствари були чарни, а хижи и турнї шиви, нїхто нє знал точно повесц яки там створеня живи. Цинї ишли геваль-тамаль и вше лєм цма було, рижни крики ше розляли, хто зна чийо звуки ше чуло. И нєшка стоя видлїви стари турнї у гевтим краю – иду там любопитлїви, лєм ше нїяк нє врацаю. Прешпивала М. Римар

7

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

МИЛАН МРДАЛЬ МРДЯ

ДАЛЄКОГОРОД – Ана, ти вошла? Чом ши ше так швидко врацела од товаришки? Гварела ши же останєш до вечара.

– Гей, я, мамо. Врацела сом ше скорей, бо ше ми нє пачело бависко. − Нє пачело ци ше бависко на компютеру? А так любиш тоти бависка! Поведз, цо ше случело? − Випадло цошка нєпредвидзене. Ниа, так було. Миля вибрала єдно бависко, почала ше бавиц, а вец препущела мнє. Алє, знаш яке то бависко було? Зявело ше широке польо, за нїм шори древох, а далєй вельки лєси. На конарох древох прекрасни, цифровани птици. Вец повибеговали ловаре, почали штреляц и забивац птици. Требала сом водзиц бависко и забивац птици. После штреляня, кед бим ю потрафела, птица падала. Прибеговали ловарски пси, брали до зубох заштрелєну птицу и трацели ше з ню у високей трави. Мамо, то барз страшне! − Могла ши вибрац даяке иншаке бависко. − Питам ше хто прави таки бависка. Нєгумане забивац. Я нє сцем анї на компютеру штреляц до птицох. − Маш право. Птици живи существа, нїжни и романтични. Нє треба их рушац. − Док вирошнєм, любела бим креїровац компютерски бависка. Направим бависко у хторим любителє природи руцаю зарно по польох и лєсох, правя хижки за птици, ноша им моховину за гнїзда. Спомедзи ловарох и птицох, я гласам за птици! Вони нїжни и крегки. Їх писня чаривна. Послухай чи на балкону гуркотаю тоти два голуби на хторих ше часто припатраме як злєтую ґу отрушинком. Видзела ши яки су питоми и красни? У очох ноша фалаточки нєба. На кридлох им дих витрика. Повторюєм, слухай ме, мамо, добре ме слухай: ГЛАСАМ ЗА ПТИЦИ! − Добре мойо дзецко! И я за птици гласам! Гибай най це облапим!

Людзе мойо, та чи то можлїве − же там, у Далєкогородзе, зоз бомбонох хижи правя, а ограду малтерую з чоколаду.

БАВИСКО У ТРАВИ

Кед ши госц у тим городу, кед ше фини, добри правиш, док рихтаю лимунаду, два-три хижи смачнє змасциш.

У прекрасней заградочки рошнє желєна травичка. На нєй ше бавя брамушки и єдна червена божа катичка.

Нєт там у нїх − нє сцеш панє, бо им цукри главна фора. Политика то сладзенє, у тим, боме, зна ше шора. Школа, кнїжки, яке брату, чоколадне вам там станє. И лєм єдну маш роботу − госценє, засладзованє! Но, и тото треба повесц: Далїгород цо нас мучи лєм у мриї, дзе то єст... Яка чкода. Кед нє инше − голєм крашнє звучи. Прешпивал: М. Зазуляк

Ivan Ku~ma{, IV, Kocur

ЄШЕНЬСКИ ПЕЙЗАЖ Горуце

лєто одходзи, а приходзи нам рижнофарбова єшень. Слунко престало моцно швициц, та нас його зарї нє гласкаю як влєце. Ластовки и ґовлї ше радза о одходу на юг. Розбавени витор розганя по нєбе дижджово хмари. Древа ше облєкаю до єшеньских шматох. По цалим краю ше шири прекрасни пах златно-жовтих бишалмох, яблукох и грушкох. У заградкох порозквитали єшеньски ружи у вшелїяких фарбох. У парастских обисцох вредни людзе полня чардаки зоз узрету кукурицу. Розбавени дзеци хасную кажду хвильку бавиц ше вонка док ище красна хвиля. Єшеньски пейзаж ше ми барз пачи. Любим тоти єй цепли фарби. У шицких єшеньских роботох дзечнє участвуєм. Михаел Скубан, IV, Коцур

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

НОВЕМБЕР Новембер кед ше спущи сухе лїсце сущи, а жимни диждж плющи... Новемберски днї ошивели, таки су здути, та крича: „А дзе амрели?” Глєдаю и капути.

8

Прешпивала М. Р.

Марина Медєши, II Коцур

НЄСТАШНА ДЖИНА Моя наймилша животиня то пес язавичар. Мено му Джина. Ма чарну шерсц и кратки, криви ножки, а уха и хвост длугоки. Джина млада, та є барз нєсташна. Люби шицко єсц, а найволї варени ножки з курчеца. Люби ше бавиц и бегац за лабдочку. Часто ше оганяме. Ма свою хижку. Лєдво чекам же би виросла и же би мала щенята. Барз любим свою нєсташну Джину. Ксения Вереш, II Дюрдьов

ФАРБИ ЄШЕНЇ

Преложела М. Р.

(На того ше нє одноши хто дижджови мантил ноши?)

Вшелїяке квеце квитнє коло трави, а на нїм ше зложно мотиль зоз пчолку бави.

Mariy Skuban, II, Kocur

Ґовлї на своїх вельких кридлох однєсли до цеплих крайох нашо лєто. Єшень задуркала на дзвери. У рукох принєсла златни, бакарни, жовти и помаранчецово фарби. Цалу природу офарбела з нїма. Прелїваю ше, та випатра як кед слунко заходзи. Улїци оквицени зоз жовтим, червеним и кафовим лїсцох хторе опадує з древох и сущи нам под ногами. Узрете грозно, яблука и грушки ширя приємни пах. Слунко вистате и нахмурене викукує споза хмаркох. Вони шиви и чежки. Витор ше заплєта до голих конарох. Шпива єшеньски шпиванки и роздува спрете лїсце. Любим єшень, бо ше ламе кукурицу. Дамир Олеар, IV, Коцур

17

ҐОРДАНА МАЛЕТИЧ

ЛЄТНЇ ОДПОЧИВОК Барз сом ше радовал кед почал лєтнї одпочивок. Єдного ра-

на, кед сом ше зобудзел, збачел сом громаду ташки. Питал сом ше мацери цо ше то збува. Вона ми гварела же пойдземе на морйо, до Чаню. Рушели зме на шейсц годзин рано. Шицки нам махали. Мой брат бул жалосни же нє може пойсц з нами. После длугого путованя конєчно сом обачел морйо. Було прекрасне! Такой зме ше розпаковали и пошли зме на плажу. Там було вельо купачох. Єден дзень зме були у луна-парку. Найбаржей ше ми пачел „джамп”. То направа хтора це руци до горе, и штири метери високо. Дакус сом ше бал, алє сом нє препущел нагоду пробовац. Кед зме ше врацели з моря, пошли зме до Бачу и до Нового Саду. Того лєта сом ше напутовал як прави, шветови путнїк!

Sara Nadrlynski, II, Novi Sad

Ненад Митрович, IV, Кула

Я

ке нєшка похмарене! Прави єшеньски дзень. Шедзиме у хижи и чекаме же би диждж престал падац. Нє любиме го анї мой пес, анї я. У хижи нє барз приємно. Влага велька, та ше нам уцагує до косцох. Я читам, а Чарна, жадна скаканя и беганя, здихує, попатраюци раз на облак, раз на мнє. Пребуванє у хижи єй безконєчно допите. Траценє драгоциного часу, хтори би кажди пес вихасновал за блуканє, беганє доокола и змирйованє нєогранїченей любопитлївосци хтора у його природи. Прето ме будзи барз вчас. Треба ше рушац, треба бегац, треба вше ознова утвердзовац число старих и швижих шїдох на улїци, треба жиц. Я тоту потребу розумим и одвитуєм зоз ставаньом на тоти вчасни поволанки без жубротаня, кажде рано, док Чарна маха з хвостом. Час пойсц ше шпацирац, а я пробуєм ище дакус одложиц виход. Голєм кед би ше зменшал тот груби водови млаз хтори нас окупа накадзи видземе! Алє, нє було нїч! Мушим стануц, на вельку радосц Чарней хтора скака, док ше я облєкам. Тото потирва, бо мушим найсц одвитуюци ципели, мантлу за диждж и нєпогубени амрел. А Чарней лєм положим ланцущок, и вона готова. Дакеди думам яке то нєсправедлїве: вше буц у чарней бунди, и влєце, и вжиме, по дижджу. Алє вона у своїм задовольстве нє роздумує так, лєм

ШИЦКИХ ЛЮБИМ Я любим мойого бачика, прето же ми вон помага покошиц траву на дворе. Любим и бабочку, прето же ми вона вари найсмачнєйши єдла. Любим и свою мамочку прето же ме вона народзела. Тату любим прето же ми вон часто купує лакотки. Любим и куму прето же ми дава умивац єй авто. Валентино Пушкаш, II Дюрдьов

МИРОСЛАВ КОКОШАР

Svetlana Gajduk, II, Nove Orahovo

ЄШЕНЬ У МОЇМ ГОРОДЗЕ Єшень

сциха вошла до Нового Саду и зоз собу принєсла нєсподзиваня. Барз сом щешлїви прето. Єшень вельо койчого пременєла. Лїсце на древох офарбела зоз рижнима фарбами. Трава постала жовта. На пияцу пахнє узрете грозно. Баба вредно рихта жимнїцу. Птици селїдбенїци пошли до цеплих крайох, а животинї хтори оставаю ту, рихтаю свойо склонїща и полня их зоз сладкима плодами зоз хторима ше вжиме буду кармиц. Вєшенї днї вше кратши, а ноци длугши. Дижджи вше частейше падаю, а скоро кажди дзень

16

дує витор. Вонка жимнєйше, та облєкаме грубши трикови и виндякни. Школяром єшень принєсла нови обовязки, а и старши маю вельо роботи. Муша пририхтац огриву и жимнїцу, же би нїч нє хибело док запанує жима. Любим єшень у Новим Садзе, бо зоз собу приноши прекрасни пахи и цифровани фарби. Щешлїви сом же можем уживац у тих красотох. Єшень чаривна и интересантна. Виполнює ме зоз краснима чувствами. Лука Якич, IV, Нови Сад

шмело крача през капурку просто до живота, нє обрацаюци увагу на воду хтора єй уж намака шерсц. На драже зме. Ходзим скрита под амрелом, а Чарна анї нє глєда склонїско. Церпи воду хтора пада з нєба, зоз плехових цивох и зоз древох. Звикла на тото кед єден рок препровадзовала на улїци. Направели зме лєм даскельо крочаї, а уж ме порвала, бо видзела мачку скриту под автом. Чарна би ю гоч як вигнац отамаль. Алє то лєм перши авто; єст их шором кельо сцеш и под каждим ше находзи голєм єдна счупена мачичка. Треба витримац исц до брега по конєц улїци, слухац бреханє, форканє и рипанє по стеблох. Як далєко будка у хторей маме купиц новини! А ту ше и колєса автох швидко обрацаю опрез псового носа, а вон одвитує зоз задзернїстим бреханьом. Драгом стретаме и сушедох, та и им треба поздравкац. Дакеди их тоти вилїви нашей сердечносци вешеля, алє нєшка нє радую нїкого, бо лаби Чарней блатни, та єй спинанє на заднї ноги и спущованє преднїх ногох на познатих преходнїкох нє барз прицагуюце. Сцекаме од мачкох, од сушедох и од автох, та одходзиме на вельку пажицу дзе єст древа и черяки. Диждж и далєй пада, алє ту Чарней праве царство. Може ше цалком пошвециц виглєдованю терену, док зоз гущави нє вискочи нєпознати пес и нє престраши ю. Аж кед ше врациме дому, Чарна похопи же змокла, та є вистата и огорчена, гоч єй поуцерам шерсц и лаби. Потим ище длуго єй змокнуте худе зявенє будзе представяц слику нєпреповедзеного смутку, покля ше єй шерсц нє осуши и нє враци ше страцене достоїнство. Преложела А. Р.

ПРЕ ЄДНОГО ХЛАПЦА

Уж ми вецей у школи нє барз лєгки задачи, шоруєм лєм тройки, єден хлапец ше ми пачи. Тот хлапец побрал мойо симпатиї, а без нього нє мам красни сни и мриї. Шицким тераз ясне же вон мойо щесце, лєм ми пре ньго школа нє на першим месце. Мам хлапца шумного, лєм ме єдно мучи: цо кед найдзе дзивку хтора лєпше учи.

Прешпивала М. Р.

9

ЗАПОВИДИ – УКАЗОВАНЄ БОЖЕЙ ВОЛЇ „Люб Господа Бога свойого зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу и шицку свою силу, а ближнього свойого як самого себе”.

(Евангелия по Луки 10,27)

Господь Бог нас люби. Обявює нам свою волю прето же бизме знали правилно жиц. Бог прейґ пророка Мойсея на гори Синай дал Израїлцом Дзешец заповиди. Вони ше обовязали тоти Заповиди отримовац, а Бог ше старал о нїх. Так Бог направел з нїма союз. Ми любиме Бога, прето сцеме чувац и виполньовац Його заповиди. Хто нє сце виполньовац Божо заповиди, тот нє виполнює Божу волю.

ЗНАЧЕНЄ МЕНОХ Катарина, Ката, Кая (гречески) – чиста, пристойна Емина (арапски) – вирна, чесна Лука (латински) – луг, лєс Матей (гречески) – дар Божи Иван, Ивана, Ива (гречески) – Бог милосердни

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН МИТРА – венєц або коруна хтору владикове и даєдни священїки кладу на главу под час богослуженя. Митра украшена зоз иконами Спасителя, Богородици, че сного хре ста, евангелистох, святих, а окреме святого Йоана Хрестителя. На верху владическей митри мали крижик. МНОГОЛЇТСТВИЄ – шпиванє „Многая лїта” на концу Служби Божей и других богослуженьох, алє и у других нагодох. Шпива ше папови, владиком, державним поглаваром, народу и поєдиним особом. Звичайно ше шпива три раз. На архиєрейскей Служби Божей шпива ше у чаше кед владика благослови зоз дикирионом (швичнїк зоз двома швичками) и трикирионом (швичнїк зоз трома швичками). МОЛИТВЕНЇК – кнїжочка з молитвами. Окрем молитвох у молитвенїку и даєдни богослуженя: Служба Божа, утриня, вечурня, молебени, акафисти, панахида, тропари и кондаки. Часто у молитвенїкох и каткиз, духовни писнї, у першим шоре коляди.

10

Исус Христос дополнєл Дзешец заповиди хтори Мойсей до стал на гори Синай. Вон сам указал як их треба виполньовац. Гварел же ше шицки тоти заповиди находза у двох главних Заповидох любови – Любов до Бога и до людзох: „Люб Го спода Бога свойого зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу и шицку свою силу. То перша и найвекша заповид, а друга єй подобна: „Люб ближнього свойого як самого себе”. Катекизис „Зоз Исусом за столом”

МОЛИТВА

БИЛОМУ АНГЕЛОВИ Добри Били Ангелу, хранителю мой, Ти вше при мнє стой, як воднє, так вноци, будз ми на помоци. Чувай нашу фамeлию и шицких єй членох: оца и мацер, братох и шестри, дїда и бабу. Захранюй од нєволї нашо добре здравичко. Старай ше о нашей блїзшей и дальшей родзини, о шовґрови и нини, добрих приятельох и о чесних сушедох. Помагай школяром звладац школску програму и успишнє закончиц кажду класу, же би ше родичи у своїх дзецох цешели. Дай нам цо вецей радосни днї, бо их тераз наисце нє досц маме. За тото Це модлїме и шицки вєдно, як и кажде з нас окреме, бо ми, як по тераз, и надалєй Твойо добри дзеци будземе. Мария Горняк Пушкаш

НИЯҐАРОВО ВОДОПАДИ Рушела сом на авиону зоз Беоґраду до Франкфурту. Там

сом шейсц годзини чекала авион до Торонта. Путовала сом сама. У Торонту ме дочекали мойо мили: Владо, Оленка, Ванеса и Себастиян. Отамаль зме пошли до Кичинеру, дзе вони биваю. Перши дзень зме були дома. Одпочивали зме ше од путованя. Потим зме пошли на Нияґарово водопади. Барз любим красну природу, та ми то було возбудлїве дожице. Вода пирска на шицки боки и прави молгу, а кадзи лєм попатриш, вшадзи дуга. Долу плїваю ладї з туристами. Нє мала сом шмелосци вожиц ше на ладї, алє сом була у тунелох под водопадами. Як сом ше там чувствовала, нє мож описац зоз словами. Мож лєм дожиц и вично чувац у памяткох. Доокола єст вельо парки за шпациранє и за бавенє, а єст и предавальнї сувенирох. Сликовала сом ше при памятнїку Николови Теслови. Була сом и у його малим музею. Було ми жаль же у нїм нє було дошлєбодзене сликованє. Видзела сом його машини, а найбаржей ше ми пачели його слики. Любела бим знова пойсц до Канади и припатрац ше на Нияґарово водопади. Изабела Макаї, VIII Руски Керестур

Lidiy Kolbas, III, Novi Sad

НОВА ПАЙТАШКА Прешлого лєта сом була у Лєтнєй школи у Руским Керестуре. Було школярох зоз велїх наших местох. Медзи нїма було и єдно окремне, дакус ганьблїве дзивче. Кед сом ю упознала, знала сом же будземе добри пайташки. Було нам барз крашнє, алє вец сом ше почала бац же чи ше после Лєтнєй школи ище дакеди стретнєме. Вона зоз Беркасова. По теди сом анї нє чула за тот валал, а анї вона нє чула за Кулу. Було нам жаль кед зме ше розходзели. Тераз часто бешедуєме прейґ мобилного телефона, посиламе порученя єдна другей, приповедаме о своїх тайнох. Єй шмем шицко повесц. Розуми ме баржей як мойо други пайташки. Жаль ми же ше нє видзиме, алє верим же нас час повяже. Думам же будземе добри пайташки ище вельо, вельо роки. Ваня Шомодї, VII Кула

Nata{a Tama{, IV, Kocur

КРАСОТА ЄШЕНЇ ОДКРИВА МИ НОВИ ШВЕТ

Кед зоз древох почнє опадо-

вац лїсце, шицки добре знаме же сцигла єшень. Єшень красна, алє школяром надпомина же ше муша учиц, а старшим же маю позакончовац шицки роботи на польох и порихтац жимнїцу. Вєшенї ше природа помали рихта спац. Жовто-кафове, златасте лїсце пада долу и прекрива траву. Витор го ноши з єдного места на друге, та випатра як кед би лїсце дацо глєдало. Вечари вше жимнєйши, а днї вше кратши. И людзе, алє и животинї, рихтаю себе єдзенє за жиму. Люд зе понагляю виламац кукурицу, витлачиц сою и слунечнїк. По драже гурча

вельки камиони хтори вожа до фабрикох цукрову цвиклу. Поля оставаю пусти, зоз оголєнима стебелками. За жиму ше муши купиц огриви. Вредни ґаздинї кладу до дунцох жимнїцу. Интересантно ше припатрац як ше шицко меня и цала природа ше рихта за жимски сон. Природни зявеня барз чудни и таїнствени. Як и людзе, и природа меня розположенє. Од вчасней яри по позну єшень вредно робела, ущесцовала людзох, та заслужела одпочивок. Наздавам ше же док жима шицко поуклада спац, природа ше одпочинє за нови, цепли днї. Тамара Тиркайла, VIII Дюрдьов

15

Darijo Ki{xgas, 5 roki, Ruski Kerestur

НАТАЛИЯ КОЛЄСАР

ВЄШЕНЇ

Накадзи ше почало змер-

кац, мац нас волала нука. Уварела смачни фриштик. Понаєдали зме ше, порайбали зме танєри и ложки, та зме полєгали. Ноц була ясна, бо на нєбе швицели вельо гвизди и слунко. Нє могли зме поспац. Припатрали зме ше през облак. На баґренє опрез нашей хижи було таще гнїздо. У нїм були тройо тащата и сушедово праше. Шицки крашнє спали, та и ми з братом знова полєгали. Мац гварела же най заджмуриме очи, та пошпиме. Так и було.

Ластовки и ґовлї Deyn Taka~, 6 roki, Dxrdqov

уж пошли гет бо за нїх дома през жиму билу єдзеня нєт.

Кед єшень придзе, мушки ше крию, а жаби, гади у жеми себе дзири вирию.

Pa

iy tric

Budi

nsk

las i, È k

a, K

ocur

А тоти птици цо зарно єдза, сити през жиму у своїм доме на древе шедза.

Sara Bocka, 6 roki Ruski Kerestur

14

11

СЛАВКА ПЕТКОВИЧ ҐРУЇЧИЧ

Р

овно ме наганяю спац, и на поладнє у оводи, и вечар дома. Вообще ме нє слухаю кед гуторим же бим нє спала. Анї мац, анї оцец, анї вихователька. Лєм гваря: цихо буц, змир ше, та зашпиш. Як кед би то було лєгко! Вечар сом ше припатрала през облак. Патрела сом на нєбо. На нїм було вельо, вельо гвизди. Думала сом як бим могла скочиц зоз єдней гвизди на другу, як кед ше бавим на школки. Лєм... кед бим спадла, могла бим зламац руку лєбо ногу. Алє, сиґурно би ме чувал Мили Бог. Знам лєм же сом була цихо, а нє знам кеди сом заспала. И нє знам чи ше ми шнїло, чи наисце було так. Место рукох мала сом кридла. Лєцела сом. Кажду гвизду сом дотхла, аж и гевти хтори були найдалєй. И гевти хтори були сами. Кед сом ше зобудзела, нєбо було чисте. Було белаве як моя нова сукенка. Гварела сом мацери же сцем облєчиц нову сукенку. Нє дала ми, бо нова сукенка лєм за шветочносци. Так ми гварела. А мнє нєбо було таке красне, як шветочна програма и як моя нова сукенка.

– Дзе лєм пошли тоти гвизди спац? − Попонагляй ше облєчиц, бо запожнїме! Нє любим же мац вше понагля.

МЕЛАНИЯ РИМАР

ПАЛЬЧИКИ Мирко добри хлапчик,

та нє цица пальчик. Пальчики нє чисти, лапал з нїма хлїсти. Лапал и шлїмачки у гумнє при слами, та тераз ма бруду вельо под нохцами.

Преложела А. Р.

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

ЧИСТИ РУКИ

Миделко чухаме,

ручки умиваме, з чистима ручками здравє очуваме. Плюс, плюс, плюскаме, очка умиваме. Зубки зоз щеточку дакус почухаме. Бо умити зубки то добра робота. Нє лапа ше до нїх нїяка хорота.

12

13

СЛАВКА ПЕТКОВИЧ ҐРУЇЧИЧ

Р

овно ме наганяю спац, и на поладнє у оводи, и вечар дома. Вообще ме нє слухаю кед гуторим же бим нє спала. Анї мац, анї оцец, анї вихователька. Лєм гваря: цихо буц, змир ше, та зашпиш. Як кед би то було лєгко! Вечар сом ше припатрала през облак. Патрела сом на нєбо. На нїм було вельо, вельо гвизди. Думала сом як бим могла скочиц зоз єдней гвизди на другу, як кед ше бавим на школки. Лєм... кед бим спадла, могла бим зламац руку лєбо ногу. Алє, сиґурно би ме чувал Мили Бог. Знам лєм же сом була цихо, а нє знам кеди сом заспала. И нє знам чи ше ми шнїло, чи наисце було так. Место рукох мала сом кридла. Лєцела сом. Кажду гвизду сом дотхла, аж и гевти хтори були найдалєй. И гевти хтори були сами. Кед сом ше зобудзела, нєбо було чисте. Було белаве як моя нова сукенка. Гварела сом мацери же сцем облєчиц нову сукенку. Нє дала ми, бо нова сукенка лєм за шветочносци. Так ми гварела. А мнє нєбо було таке красне, як шветочна програма и як моя нова сукенка.

– Дзе лєм пошли тоти гвизди спац? − Попонагляй ше облєчиц, бо запожнїме! Нє любим же мац вше понагля.

МЕЛАНИЯ РИМАР

ПАЛЬЧИКИ Мирко добри хлапчик,

та нє цица пальчик. Пальчики нє чисти, лапал з нїма хлїсти. Лапал и шлїмачки у гумнє при слами, та тераз ма бруду вельо под нохцами.

Преложела А. Р.

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

ЧИСТИ РУКИ

Миделко чухаме,

ручки умиваме, з чистима ручками здравє очуваме. Плюс, плюс, плюскаме, очка умиваме. Зубки зоз щеточку дакус почухаме. Бо умити зубки то добра робота. Нє лапа ше до нїх нїяка хорота.

12

13

Darijo Ki{xgas, 5 roki, Ruski Kerestur

НАТАЛИЯ КОЛЄСАР

ВЄШЕНЇ

Накадзи ше почало змер-

кац, мац нас волала нука. Уварела смачни фриштик. Понаєдали зме ше, порайбали зме танєри и ложки, та зме полєгали. Ноц була ясна, бо на нєбе швицели вельо гвизди и слунко. Нє могли зме поспац. Припатрали зме ше през облак. На баґренє опрез нашей хижи було таще гнїздо. У нїм були тройо тащата и сушедово праше. Шицки крашнє спали, та и ми з братом знова полєгали. Мац гварела же най заджмуриме очи, та пошпиме. Так и було.

Ластовки и ґовлї Deyn Taka~, 6 roki, Dxrdqov

уж пошли гет бо за нїх дома през жиму билу єдзеня нєт.

Кед єшень придзе, мушки ше крию, а жаби, гади у жеми себе дзири вирию.

Pa

iy tric

Budi

nsk

las i, È k

a, K

ocur

А тоти птици цо зарно єдза, сити през жиму у своїм доме на древе шедза.

Sara Bocka, 6 roki Ruski Kerestur

14

11

ЗАПОВИДИ – УКАЗОВАНЄ БОЖЕЙ ВОЛЇ „Люб Господа Бога свойого зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу и шицку свою силу, а ближнього свойого як самого себе”.

(Евангелия по Луки 10,27)

Господь Бог нас люби. Обявює нам свою волю прето же бизме знали правилно жиц. Бог прейґ пророка Мойсея на гори Синай дал Израїлцом Дзешец заповиди. Вони ше обовязали тоти Заповиди отримовац, а Бог ше старал о нїх. Так Бог направел з нїма союз. Ми любиме Бога, прето сцеме чувац и виполньовац Його заповиди. Хто нє сце виполньовац Божо заповиди, тот нє виполнює Божу волю.

ЗНАЧЕНЄ МЕНОХ Катарина, Ката, Кая (гречески) – чиста, пристойна Емина (арапски) – вирна, чесна Лука (латински) – луг, лєс Матей (гречески) – дар Божи Иван, Ивана, Ива (гречески) – Бог милосердни

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН МИТРА – венєц або коруна хтору владикове и даєдни священїки кладу на главу под час богослуженя. Митра украшена зоз иконами Спасителя, Богородици, че сного хре ста, евангелистох, святих, а окреме святого Йоана Хрестителя. На верху владическей митри мали крижик. МНОГОЛЇТСТВИЄ – шпиванє „Многая лїта” на концу Служби Божей и других богослуженьох, алє и у других нагодох. Шпива ше папови, владиком, державним поглаваром, народу и поєдиним особом. Звичайно ше шпива три раз. На архиєрейскей Служби Божей шпива ше у чаше кед владика благослови зоз дикирионом (швичнїк зоз двома швичками) и трикирионом (швичнїк зоз трома швичками). МОЛИТВЕНЇК – кнїжочка з молитвами. Окрем молитвох у молитвенїку и даєдни богослуженя: Служба Божа, утриня, вечурня, молебени, акафисти, панахида, тропари и кондаки. Часто у молитвенїкох и каткиз, духовни писнї, у першим шоре коляди.

10

Исус Христос дополнєл Дзешец заповиди хтори Мойсей до стал на гори Синай. Вон сам указал як их треба виполньовац. Гварел же ше шицки тоти заповиди находза у двох главних Заповидох любови – Любов до Бога и до людзох: „Люб Го спода Бога свойого зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу и шицку свою силу. То перша и найвекша заповид, а друга єй подобна: „Люб ближнього свойого як самого себе”. Катекизис „Зоз Исусом за столом”

МОЛИТВА

БИЛОМУ АНГЕЛОВИ Добри Били Ангелу, хранителю мой, Ти вше при мнє стой, як воднє, так вноци, будз ми на помоци. Чувай нашу фамeлию и шицких єй членох: оца и мацер, братох и шестри, дїда и бабу. Захранюй од нєволї нашо добре здравичко. Старай ше о нашей блїзшей и дальшей родзини, о шовґрови и нини, добрих приятельох и о чесних сушедох. Помагай школяром звладац школску програму и успишнє закончиц кажду класу, же би ше родичи у своїх дзецох цешели. Дай нам цо вецей радосни днї, бо их тераз наисце нє досц маме. За тото Це модлїме и шицки вєдно, як и кажде з нас окреме, бо ми, як по тераз, и надалєй Твойо добри дзеци будземе. Мария Горняк Пушкаш

НИЯҐАРОВО ВОДОПАДИ Рушела сом на авиону зоз Беоґраду до Франкфурту. Там

сом шейсц годзини чекала авион до Торонта. Путовала сом сама. У Торонту ме дочекали мойо мили: Владо, Оленка, Ванеса и Себастиян. Отамаль зме пошли до Кичинеру, дзе вони биваю. Перши дзень зме були дома. Одпочивали зме ше од путованя. Потим зме пошли на Нияґарово водопади. Барз любим красну природу, та ми то було возбудлїве дожице. Вода пирска на шицки боки и прави молгу, а кадзи лєм попатриш, вшадзи дуга. Долу плїваю ладї з туристами. Нє мала сом шмелосци вожиц ше на ладї, алє сом була у тунелох под водопадами. Як сом ше там чувствовала, нє мож описац зоз словами. Мож лєм дожиц и вично чувац у памяткох. Доокола єст вельо парки за шпациранє и за бавенє, а єст и предавальнї сувенирох. Сликовала сом ше при памятнїку Николови Теслови. Була сом и у його малим музею. Було ми жаль же у нїм нє було дошлєбодзене сликованє. Видзела сом його машини, а найбаржей ше ми пачели його слики. Любела бим знова пойсц до Канади и припатрац ше на Нияґарово водопади. Изабела Макаї, VIII Руски Керестур

Lidiy Kolbas, III, Novi Sad

НОВА ПАЙТАШКА Прешлого лєта сом була у Лєтнєй школи у Руским Керестуре. Було школярох зоз велїх наших местох. Медзи нїма було и єдно окремне, дакус ганьблїве дзивче. Кед сом ю упознала, знала сом же будземе добри пайташки. Було нам барз крашнє, алє вец сом ше почала бац же чи ше после Лєтнєй школи ище дакеди стретнєме. Вона зоз Беркасова. По теди сом анї нє чула за тот валал, а анї вона нє чула за Кулу. Було нам жаль кед зме ше розходзели. Тераз часто бешедуєме прейґ мобилного телефона, посиламе порученя єдна другей, приповедаме о своїх тайнох. Єй шмем шицко повесц. Розуми ме баржей як мойо други пайташки. Жаль ми же ше нє видзиме, алє верим же нас час повяже. Думам же будземе добри пайташки ище вельо, вельо роки. Ваня Шомодї, VII Кула

Nata{a Tama{, IV, Kocur

КРАСОТА ЄШЕНЇ ОДКРИВА МИ НОВИ ШВЕТ

Кед зоз древох почнє опадо-

вац лїсце, шицки добре знаме же сцигла єшень. Єшень красна, алє школяром надпомина же ше муша учиц, а старшим же маю позакончовац шицки роботи на польох и порихтац жимнїцу. Вєшенї ше природа помали рихта спац. Жовто-кафове, златасте лїсце пада долу и прекрива траву. Витор го ноши з єдного места на друге, та випатра як кед би лїсце дацо глєдало. Вечари вше жимнєйши, а днї вше кратши. И людзе, алє и животинї, рихтаю себе єдзенє за жиму. Люд зе понагляю виламац кукурицу, витлачиц сою и слунечнїк. По драже гурча

вельки камиони хтори вожа до фабрикох цукрову цвиклу. Поля оставаю пусти, зоз оголєнима стебелками. За жиму ше муши купиц огриви. Вредни ґаздинї кладу до дунцох жимнїцу. Интересантно ше припатрац як ше шицко меня и цала природа ше рихта за жимски сон. Природни зявеня барз чудни и таїнствени. Як и людзе, и природа меня розположенє. Од вчасней яри по позну єшень вредно робела, ущесцовала людзох, та заслужела одпочивок. Наздавам ше же док жима шицко поуклада спац, природа ше одпочинє за нови, цепли днї. Тамара Тиркайла, VIII Дюрдьов

15

ҐОРДАНА МАЛЕТИЧ

ЛЄТНЇ ОДПОЧИВОК Барз сом ше радовал кед почал лєтнї одпочивок. Єдного ра-

на, кед сом ше зобудзел, збачел сом громаду ташки. Питал сом ше мацери цо ше то збува. Вона ми гварела же пойдземе на морйо, до Чаню. Рушели зме на шейсц годзин рано. Шицки нам махали. Мой брат бул жалосни же нє може пойсц з нами. После длугого путованя конєчно сом обачел морйо. Було прекрасне! Такой зме ше розпаковали и пошли зме на плажу. Там було вельо купачох. Єден дзень зме були у луна-парку. Найбаржей ше ми пачел „джамп”. То направа хтора це руци до горе, и штири метери високо. Дакус сом ше бал, алє сом нє препущел нагоду пробовац. Кед зме ше врацели з моря, пошли зме до Бачу и до Нового Саду. Того лєта сом ше напутовал як прави, шветови путнїк!

Sara Nadrlynski, II, Novi Sad

Ненад Митрович, IV, Кула

Я

ке нєшка похмарене! Прави єшеньски дзень. Шедзиме у хижи и чекаме же би диждж престал падац. Нє любиме го анї мой пес, анї я. У хижи нє барз приємно. Влага велька, та ше нам уцагує до косцох. Я читам, а Чарна, жадна скаканя и беганя, здихує, попатраюци раз на облак, раз на мнє. Пребуванє у хижи єй безконєчно допите. Траценє драгоциного часу, хтори би кажди пес вихасновал за блуканє, беганє доокола и змирйованє нєогранїченей любопитлївосци хтора у його природи. Прето ме будзи барз вчас. Треба ше рушац, треба бегац, треба вше ознова утвердзовац число старих и швижих шїдох на улїци, треба жиц. Я тоту потребу розумим и одвитуєм зоз ставаньом на тоти вчасни поволанки без жубротаня, кажде рано, док Чарна маха з хвостом. Час пойсц ше шпацирац, а я пробуєм ище дакус одложиц виход. Голєм кед би ше зменшал тот груби водови млаз хтори нас окупа накадзи видземе! Алє, нє було нїч! Мушим стануц, на вельку радосц Чарней хтора скака, док ше я облєкам. Тото потирва, бо мушим найсц одвитуюци ципели, мантлу за диждж и нєпогубени амрел. А Чарней лєм положим ланцущок, и вона готова. Дакеди думам яке то нєсправедлїве: вше буц у чарней бунди, и влєце, и вжиме, по дижджу. Алє вона у своїм задовольстве нє роздумує так, лєм

ШИЦКИХ ЛЮБИМ Я любим мойого бачика, прето же ми вон помага покошиц траву на дворе. Любим и бабочку, прето же ми вона вари найсмачнєйши єдла. Любим и свою мамочку прето же ме вона народзела. Тату любим прето же ми вон часто купує лакотки. Любим и куму прето же ми дава умивац єй авто. Валентино Пушкаш, II Дюрдьов

МИРОСЛАВ КОКОШАР

Svetlana Gajduk, II, Nove Orahovo

ЄШЕНЬ У МОЇМ ГОРОДЗЕ Єшень

сциха вошла до Нового Саду и зоз собу принєсла нєсподзиваня. Барз сом щешлїви прето. Єшень вельо койчого пременєла. Лїсце на древох офарбела зоз рижнима фарбами. Трава постала жовта. На пияцу пахнє узрете грозно. Баба вредно рихта жимнїцу. Птици селїдбенїци пошли до цеплих крайох, а животинї хтори оставаю ту, рихтаю свойо склонїща и полня их зоз сладкима плодами зоз хторима ше вжиме буду кармиц. Вєшенї днї вше кратши, а ноци длугши. Дижджи вше частейше падаю, а скоро кажди дзень

16

дує витор. Вонка жимнєйше, та облєкаме грубши трикови и виндякни. Школяром єшень принєсла нови обовязки, а и старши маю вельо роботи. Муша пририхтац огриву и жимнїцу, же би нїч нє хибело док запанує жима. Любим єшень у Новим Садзе, бо зоз собу приноши прекрасни пахи и цифровани фарби. Щешлїви сом же можем уживац у тих красотох. Єшень чаривна и интересантна. Виполнює ме зоз краснима чувствами. Лука Якич, IV, Нови Сад

шмело крача през капурку просто до живота, нє обрацаюци увагу на воду хтора єй уж намака шерсц. На драже зме. Ходзим скрита под амрелом, а Чарна анї нє глєда склонїско. Церпи воду хтора пада з нєба, зоз плехових цивох и зоз древох. Звикла на тото кед єден рок препровадзовала на улїци. Направели зме лєм даскельо крочаї, а уж ме порвала, бо видзела мачку скриту под автом. Чарна би ю гоч як вигнац отамаль. Алє то лєм перши авто; єст их шором кельо сцеш и под каждим ше находзи голєм єдна счупена мачичка. Треба витримац исц до брега по конєц улїци, слухац бреханє, форканє и рипанє по стеблох. Як далєко будка у хторей маме купиц новини! А ту ше и колєса автох швидко обрацаю опрез псового носа, а вон одвитує зоз задзернїстим бреханьом. Драгом стретаме и сушедох, та и им треба поздравкац. Дакеди их тоти вилїви нашей сердечносци вешеля, алє нєшка нє радую нїкого, бо лаби Чарней блатни, та єй спинанє на заднї ноги и спущованє преднїх ногох на познатих преходнїкох нє барз прицагуюце. Сцекаме од мачкох, од сушедох и од автох, та одходзиме на вельку пажицу дзе єст древа и черяки. Диждж и далєй пада, алє ту Чарней праве царство. Може ше цалком пошвециц виглєдованю терену, док зоз гущави нє вискочи нєпознати пес и нє престраши ю. Аж кед ше врациме дому, Чарна похопи же змокла, та є вистата и огорчена, гоч єй поуцерам шерсц и лаби. Потим ище длуго єй змокнуте худе зявенє будзе представяц слику нєпреповедзеного смутку, покля ше єй шерсц нє осуши и нє враци ше страцене достоїнство. Преложела А. Р.

ПРЕ ЄДНОГО ХЛАПЦА

Уж ми вецей у школи нє барз лєгки задачи, шоруєм лєм тройки, єден хлапец ше ми пачи. Тот хлапец побрал мойо симпатиї, а без нього нє мам красни сни и мриї. Шицким тераз ясне же вон мойо щесце, лєм ми пре ньго школа нє на першим месце. Мам хлапца шумного, лєм ме єдно мучи: цо кед найдзе дзивку хтора лєпше учи.

Прешпивала М. Р.

9

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

МИЛАН МРДАЛЬ МРДЯ

ДАЛЄКОГОРОД – Ана, ти вошла? Чом ши ше так швидко врацела од товаришки? Гварела ши же останєш до вечара.

– Гей, я, мамо. Врацела сом ше скорей, бо ше ми нє пачело бависко. − Нє пачело ци ше бависко на компютеру? А так любиш тоти бависка! Поведз, цо ше случело? − Випадло цошка нєпредвидзене. Ниа, так було. Миля вибрала єдно бависко, почала ше бавиц, а вец препущела мнє. Алє, знаш яке то бависко було? Зявело ше широке польо, за нїм шори древох, а далєй вельки лєси. На конарох древох прекрасни, цифровани птици. Вец повибеговали ловаре, почали штреляц и забивац птици. Требала сом водзиц бависко и забивац птици. После штреляня, кед бим ю потрафела, птица падала. Прибеговали ловарски пси, брали до зубох заштрелєну птицу и трацели ше з ню у високей трави. Мамо, то барз страшне! − Могла ши вибрац даяке иншаке бависко. − Питам ше хто прави таки бависка. Нєгумане забивац. Я нє сцем анї на компютеру штреляц до птицох. − Маш право. Птици живи существа, нїжни и романтични. Нє треба их рушац. − Док вирошнєм, любела бим креїровац компютерски бависка. Направим бависко у хторим любителє природи руцаю зарно по польох и лєсох, правя хижки за птици, ноша им моховину за гнїзда. Спомедзи ловарох и птицох, я гласам за птици! Вони нїжни и крегки. Їх писня чаривна. Послухай чи на балкону гуркотаю тоти два голуби на хторих ше часто припатраме як злєтую ґу отрушинком. Видзела ши яки су питоми и красни? У очох ноша фалаточки нєба. На кридлох им дих витрика. Повторюєм, слухай ме, мамо, добре ме слухай: ГЛАСАМ ЗА ПТИЦИ! − Добре мойо дзецко! И я за птици гласам! Гибай най це облапим!

Людзе мойо, та чи то можлїве − же там, у Далєкогородзе, зоз бомбонох хижи правя, а ограду малтерую з чоколаду.

БАВИСКО У ТРАВИ

Кед ши госц у тим городу, кед ше фини, добри правиш, док рихтаю лимунаду, два-три хижи смачнє змасциш.

У прекрасней заградочки рошнє желєна травичка. На нєй ше бавя брамушки и єдна червена божа катичка.

Нєт там у нїх − нє сцеш панє, бо им цукри главна фора. Политика то сладзенє, у тим, боме, зна ше шора. Школа, кнїжки, яке брату, чоколадне вам там станє. И лєм єдну маш роботу − госценє, засладзованє! Но, и тото треба повесц: Далїгород цо нас мучи лєм у мриї, дзе то єст... Яка чкода. Кед нє инше − голєм крашнє звучи. Прешпивал: М. Зазуляк

Ivan Ku~ma{, IV, Kocur

ЄШЕНЬСКИ ПЕЙЗАЖ Горуце

лєто одходзи, а приходзи нам рижнофарбова єшень. Слунко престало моцно швициц, та нас його зарї нє гласкаю як влєце. Ластовки и ґовлї ше радза о одходу на юг. Розбавени витор розганя по нєбе дижджово хмари. Древа ше облєкаю до єшеньских шматох. По цалим краю ше шири прекрасни пах златно-жовтих бишалмох, яблукох и грушкох. У заградкох порозквитали єшеньски ружи у вшелїяких фарбох. У парастских обисцох вредни людзе полня чардаки зоз узрету кукурицу. Розбавени дзеци хасную кажду хвильку бавиц ше вонка док ище красна хвиля. Єшеньски пейзаж ше ми барз пачи. Любим тоти єй цепли фарби. У шицких єшеньских роботох дзечнє участвуєм. Михаел Скубан, IV, Коцур

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

НОВЕМБЕР Новембер кед ше спущи сухе лїсце сущи, а жимни диждж плющи... Новемберски днї ошивели, таки су здути, та крича: „А дзе амрели?” Глєдаю и капути.

8

Прешпивала М. Р.

Марина Медєши, II Коцур

НЄСТАШНА ДЖИНА Моя наймилша животиня то пес язавичар. Мено му Джина. Ма чарну шерсц и кратки, криви ножки, а уха и хвост длугоки. Джина млада, та є барз нєсташна. Люби шицко єсц, а найволї варени ножки з курчеца. Люби ше бавиц и бегац за лабдочку. Часто ше оганяме. Ма свою хижку. Лєдво чекам же би виросла и же би мала щенята. Барз любим свою нєсташну Джину. Ксения Вереш, II Дюрдьов

ФАРБИ ЄШЕНЇ

Преложела М. Р.

(На того ше нє одноши хто дижджови мантил ноши?)

Вшелїяке квеце квитнє коло трави, а на нїм ше зложно мотиль зоз пчолку бави.

Mariy Skuban, II, Kocur

Ґовлї на своїх вельких кридлох однєсли до цеплих крайох нашо лєто. Єшень задуркала на дзвери. У рукох принєсла златни, бакарни, жовти и помаранчецово фарби. Цалу природу офарбела з нїма. Прелїваю ше, та випатра як кед слунко заходзи. Улїци оквицени зоз жовтим, червеним и кафовим лїсцох хторе опадує з древох и сущи нам под ногами. Узрете грозно, яблука и грушки ширя приємни пах. Слунко вистате и нахмурене викукує споза хмаркох. Вони шиви и чежки. Витор ше заплєта до голих конарох. Шпива єшеньски шпиванки и роздува спрете лїсце. Любим єшень, бо ше ламе кукурицу. Дамир Олеар, IV, Коцур

17

Visti zoz {koloh...

OBLA^OK DO [VETA

ЖМЕРҐУЛЬКИ О ТИМ НЇЧ НЄ ЗНАЮ

ПРОМОЦИЯ АНТОЛОҐИЇ У ШИДЗЕ И ЯМЕНИ Змайово

дзецински бависка з Нового Саду Дзецински тидзень означели зоз литературнима стретнуцами, представяюци школяром свойо найновши виданя за дзеци. У Народней библиотеки „Симеон Пищевич”, як и у основних школох „Сримски фронт” и „Бранко Радичевич” у Шидзе, и у школи „Филип Вишнїч” у Ямени отримана промоция антолоґиї сербских поетох за дзеци „Чи ми верице” хтора обявена по сербски и руски. Поетове Душан Поп Дюрдєв (директор Змайових дзецинских бавискох), Ґоран Новаков и Мелания Римар подаровали школяром свойо, алє и стихи других, од Йована Йовановича Змая по сучасних авторох. М. Р.

МАНИФЕСТАЦИЯ „НЇТКИ МЕЛАНИЇ ПАВЛОВИЧ”

О чим шнїє

моя мала Саня? Можебуц о бабароґи цо ю вноци оганя? Гвари же ю шнїє скоро каждей ноци, кед нє може сцекнуц, вола до помоци... Прето з писню тоту страши бабароґу, кед од нєй нє пойдзе – преджобнє єй ногу. У сну, и на яви. Ти нарисуй даєдну страшну бабароґу и офарб ю, кед шмеш!

У Школскей и у Народней библиотеки у

Руским Керестуре 11. октобра отримана шветочносц у рамикох манифестациї „Нїтки Меланиї Павлович”, хтору орґанизує Дружтво за руски язик, литературу и културу, и його Секция у Руским Керестуре. Школяре штвартей класи читали стихи нашей поетеси, а потим найвреднєйшим школяром-читательом подзелєни припознаня з меном Меланиї Павлович. О єй творчо сци бешедовала секретарка Дружтва Ирина Папуґа, хтора припознаня уручела и визначним просвитним и културним роботнїком, писательом, прекладательом и новинаром. М. А.

ЇЖ И ЩЕТКА У дубовим густим лєше,

дзе жмерґульче ходзи гнєтка, стретли ше коло черякох млади їж и стара щетка.

УРУЧЕНИ УЧЕБНЇКИ И НАГРАДИ Новосадски дзеци хтори у своїх школох ходза и на годзини свойого мацеринского, руского язика и на грекокатолїцку виронауку, позберали ше 23. октобра у просторийох Руского културного центру, дзе наймладшим школяром уручени учебнїки за тоти два виборни предмети. Одбор за образованє Националного совиту Руснацох каждого року першокласнїком обезпечує тоти учебнїки. Найвреднєйши сотруднїки „Заградки”, Анастазия Пляскачова и Фиона Грубеньова на тей шветочносци достали награди за подобово роботи, а одвичательна редакторка часописа, Мелания Римарова шицких школярох поволала на нове сотруднїцтво и надпомла же би ше уключели до роботи даєдней дзецинскей секциї у РКЦ у Новим Садзе. М. Р.

18

ШМЕЛА САНЯ

„Здраво”, гвари млади їж. „Здраво тебе”, гвари щетка. „Хто ти”? пита ше єй їж. „Я твоя стара нина Нетка”, сциґанєла и нє клїпла щетка. „Циґанїш!” гварел оштро їж. „Циґанїм!” гварела мирно щетка, „аж по конєц од початку...” „А тераз, гет!” скричал їж, „Такой сцекам!” гварела щетка и познїмала лїсце з їжа як його права нина Нетка. Одкеди ше упознали, щетка ґлуми його нину Нетку, щеткаю так єдно друге – ровно єднак од початку.

П

СИНИША ТЕРЗИЧ

исатель Синиша Терзич народзени 1. новембра 1965. року у валалє Руденици при крушевским Александровцу. Кед бул мали, любел патриц рисовани филми, рецитовац и пендрац ше по древох. Нє видумал цеплу воду, анї дзирку на черепчку за квеце, анї огень, анї колєсо, як даєдни приповедаю. Дипломовал на Филолоґийним факултету у Беоґрадзе и постал професор анґлийского язика и литератури, за мали и вельки дзеци. Обявел роман Чаривна жем – Кнїжка тайнох и збирку писньох Шалата зоз злого шарканя. Того року му обявена збирка писньох „Жмерґульки о тим нїч нє знаю”. Барз люби виново мушки, а мержи суньоґи. Обявює писнї по рижних дзецинских часописох, а видумує их и пише вшадзи дзе сцигнє (аж и по склу на облакох, по писку, по хмарох...) Нє преплївал Атлантски анї Цихи океан, алє... нїґда ше нє зна.

ЦМЕ КРАЛЬОВСТВО У кральовстве єдним давно

пановала полуцмота, там була нєжадана и найменша слункова цеплота. Шицки ствари були чарни, а хижи и турнї шиви, нїхто нє знал точно повесц яки там створеня живи. Цинї ишли геваль-тамаль и вше лєм цма було, рижни крики ше розляли, хто зна чийо звуки ше чуло. И нєшка стоя видлїви стари турнї у гевтим краю – иду там любопитлїви, лєм ше нїяк нє врацаю. Прешпивала М. Римар

7

ПЕТАР ЖЕБЕЛЯН

БАБА‚ ДЇДО И Я ОСОБИ: Хлапец, баба, дїдо ХЛАПЕЦ: Добре рано! Бабо, мац гварела же би ми ти порихтала фриштик. Вона нє сцигла, бо барз понагляла на роботу. БАБА: Добре рано! Витай у нас! ХЛАПЕЦ: И я барз понаглям. Фриштик вежнєм зоз собу, та го поєм драгом, лєбо на першим одпочивку. БАБА: Добре, добре! Такой порихтам. ДЇДО: Чекай дакус! Маш ище часу, сцигнєш. ХЛАПЕЦ: Алє, дїду! Мам предгодзину. Нє шмем запожнїц. ДЇДО: Лєм най ци повем. Вчера ши нам задал загадку. Баба и я ше барз трудзели здогаднуц ше на яки єдини способ млєко може прелєциц прейґ нашей хижи, алє ше нам нє удало. Поведз ми, модлїм це, дзе тайна? ХЛАПЕЦ: Яй, дїду, дїду! Нє роздумовал ши так як треба. БАБА: Ту ци два сендвичи. Нє кладз их до рекли, алє до ташки. ДЇДО: Нє завадзай ми зоз тима сендвичами! Чекай, поведз ришенє загадки. ХЛАПЕЦ: Добре, дїду, хтора животиня ма млєка, дойчи свойо млади, а може лєциц? Овца, коза, крава – розуми ше же нє! Та вец? ДЇДО: Нє можем ше здогаднуц. ХЛАПЕЦ: Млєка маю лєм цицаре, нє так? ДЇДО: Гей, гей... Алє, хтори цицар лєци? ХЛАПЕЦ: Яй, дїду, требал биш знац, та биш ришел загадку. Гайде, думай, а я мушим пойсц до школи. ДЇДО: Стань! Нє сцекай тераз! Пать, пошол, а нє гварел нам ришенє. БАБА: Охаб дзецко, бо запожнї. А..., мнє тераз пришло на розум! Єдини цицар хтори лєци то пергач! Як сом ше скорей нє здогадла? ДЇДО: Наисце! Точно! Бабо, кажда ци чесц. Наисце ши вимозґала. (Музика) ХЛАПЕЦ: Добре рано! Ришели ви двойо загадку хтору сом вам вчера задал? На яки єдини способ млєко може прелєциц прейґ нашей хижи? ДЇДО: Гей, ришели зме, алє лєдво. БАБА: Цихо будз! Кед би мнє нє було, кед би ше я нє здогадла же пергач єдини цицар хтори лєци, барз бизме ше пред унуком поганьбели. ХЛАПЕЦ: Бабо, кажда ци чесц! Дїдо ше прави важни, видумує и поставя нам ту койяки шмишни питаня, а ти ришуєш чежки задатки и загадки.

6

ДЇДО: И шлєпа кура дакеди найдзе даєдно зарно! ХЛАПЕЦ: Цо ци тото значи? ДЇДО: Значи же и твоя баба може дацо потрафиц, ришиц, одгаднуц, та одлично ришиц задаток, як би ти поведол. БАБА: Яй, ти! Остарел ши, а нє маш пристойне справованє. Голєм кед о мнє бешедуєш. Знєважуєш ме. Випатра же ци барз нєправо же нє ти, алє я одгадла загадку. ДЇДО: Добре, но... БАБА: Гайде, поєдз тоту замешку з млєком, док ши нє рушел до школи. ХЛАПЕЦ: Е, таки фриштик любим. ДЇДО: Та, предлужиме ми зоз тима роздумованками? ХЛАПЕЦ: Поправдзе поведзено, пачи ше ми таке бависко. Вшелїяк предлужиме. ДЇДО: Док ти хлїпаш млєко, най ци ше опитам: хтори чловеково орґани мож читац и вигваряц исто и з лїва на право и з права на лїво? ХЛАПЕЦ: Знам, око! ДЇДО: Добре, а цо ище? БАБА: Ти вше цошка надумаш, та ше хлапец нє може анї наєсц. ХЛАПЕЦ: Я можем и єсц и думац. ДЇДО: Вец думай, а кед сцеш я ци пошептам: то кук! БАБА: Дїду, дїду! По руски ше нє гвари кук, алє клуб, та це модлїм, нє викривяй мацерински язик и нє бунь унука. Науч го чисто приповедац, а нє загадкай ше. ДЇДО: Добре, припознавам же сом нє мерковал на язик. Алє ти меркуй и уч як треба. БАБА: И меркуй як преходзиш прейґ драги! ХЛАПЕЦ! Будзем мерковац, бабо. Довидзеня!

БУДУЦИ РУКОМЕТАШЕ

На турниру у мини рукомету, хтори отримани

26. октобра у Дироню, участвовали дзешец екипи, а медзи нїма и будуци рукометаше, школяре IVа класи ОШ „Петро Кузмяк” зоз Руского Керестура. У тим возросту дошлєбодзене формовац мишану екипу, та Керестурци першираз урядово наступели дзивчата з хлапцами. Одбавели три змаганя процив екипох зоз Дироню, Червинки и Крущичу. Гоч ше им, попри розбавеносци и позитивней енерґиї нє удало вивойовац побиду, вони ше дому нє врацели розчаровани, алє задовольни и полни з упечатками. Вельку потримовку им дали їх родичи хтори барз добре сотрудзую зоз школу, їх учителька Мелания Рамачова и учитель Славко Надь, хтори их пририхтал за змаганє. М. З.

М

ЧИСТИ РУКИ И ЗДРАВЕ ЄДЗЕНЄ

едзинародни дзень умиваня рукох означує ше 15. октобра, а циль змоцньованє свидомосци и розуменя о значеню умиваня рукох зоз мидлом. Гиґиєна рукох барз важна, бо ше зоз бруднима руками преноши вельо обераци хороти. Орґанизация зєдинєних нацийох за поживу и польопривреду установела 16. октобер як Шветови дзень здравей поживи. Означую го вельо жеми швета. Традиция означованя Дня яблука почала 20. октобра 1990. року у Лондону, а з часом тот Дзень почали означовац вельо школи, ресторани и рижни орґанизациї. Яблуко ма барз вельо витамину Ц, Е, Б1, Б2, Б6, калиюму, калциюму, маґнезиюму, фосфору, желєза и угльово гидрати. Одлично ше бори процив вирусох и бактерийох, прето, кед ци при руки мещок чипсу, смокия, лєбо фалаток пици, охаб тото, а поєдз єдно яблуко, ґиризду грозна лєбо мархву. Здраве єдзенє барз важне за дзеци, тинейджерох и адолесцентох, алє исто так и за старих, хтори физично вше менєй активни. Цо частейше будзеце єсц швижу овоц и желєняву, ридше будзеце мушиц ходзиц до лїкара. У Основней школи „Петефи Шандор” у Новим Садзе того року, у сотруднїцтве зоз Центром за подобово воспитанє дзецох и младих з Нового Саду, на окремни способ означени тоти Шветово днї. Наставнїца биолоґиї отримала кратке преподаванє о здравей поживи, а потим школяре рисовали овоц и желєняву, крашнє вискладану у школским конку. М. Р.

19

ОФАРБ РИСУНОК

РЕБУСИ

ШТЕФАН ЧАКАН

ТРОЙО ВРАНЧАТА

Н

Avtor: Silvester D. Maka>

Офарб шицки поля означени з точками, та дознаш цо нарисоване.

ХТОРЕ ЧИСЛО ХИБИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьох скрити по два нашо презвиска лєбо назвиска. Попробуйце их найсц. У тей обуї ламеш ноги, та таку робу чкода купиц. Єст у драбин даскельо вигризки цо охабела крава. Лєм гайд, у Кули го ликвидуєме. Горня канта празна, а под ню погар дижджовки. Драгу дакому укаж, заш лєм драгом заблука. Шовґор, чи кажди дуґов ляд витрима? Одкрий законїтосц, та место знака питаня полож одвитуюце число.

адумали стари врани одлєциц зоз грабового лєшика даґдзе далєй дзе коло лєсох єст и гаї, там дзе би им под старосц живот бул лєгчейши. На одходзе гварели своїм тром вранчатом котрих подзвигли на кридла и научели их шицкому цо их у живоце може знайсц: – Охабяме вам гнїздо на верху моцного грабу. Нєодлуга придзе жима. Кед ше притулїце єдно ґу другому, гоч жима будзе и моцна, будзе вам лагодно у гнїздзе дзе сце ше и вилягли. На яр себе, кажде по пари, направице окремни гнїзда. Замахли стари врани остатнїраз з кридлами и нєодлуга ше страцели за лєсом. Уж други або треци дзень вранчатом було цесно у родительским гнїздзе − почали ше заджубовац. И кед єдного дня ограло зубате слунко, у звади одлучели розобрац старе гнїздо же би кажде вранче направело гоч менше, алє свойо гнїздочко. И зложно почали розберац гнїздо, а ґранче пущали на три окремни громадки. До вечара гнїздо було цалком розобране. При розбераню вранчата себе хвалєли же ше им робота добре ведзе. Слїдующого рана найдзени три громадки ґранча похасновани за огень и жирячку на котрей упекли сланїну на роженькох, а потим огнїска прируцали з глїну. На шицко тото ше припатрали тройо вранчата з верху сушедного бреста. Нараз почали єдно другому предруцовац: „Ти перши започал розберац”, „Ти предложел же бизме розобрали гнїздо...” „Нє я, алє ти, прето ши виновати...” Споза лєшика почал подувовац жимни витрик, а зоз цмих хмарох попадовал дробни шнїщок помишани з дижджом. Жимни капки спочатку капкали з конарох и конарчкох, а кед задул ище жимнєйши витор, вранчата ше намарзли на древових корунох як мали цомпльочки. Пред змерком прегварели жалошнє: – Цо будземе кед придзе ище жимнєйше? Зоз глїбки на древе викукла ухата сова и одвитовала нєсподзивано: – Будзеце дирґонїц на витре. Прето пробуйце найсц густейши лєс дзе векши зацих.

– Дзекуєме, сово, на поради. Цо биш нам ище могла повесц зоз твойого искуства?

– Запаметайце, млади вранчата, же гнїздо лєгко погубиц – и сова одлєцела до цмоти у грабовим лєше.

ШИРОЧКИ

Премесц єдну широчку так же би єднакосци були точни.

20

5

ДАНКО ЗДОГАДАНКО И ДЇДОВА ПРИПОВЕДКА

Г

инто, кед зме швиню клали, на огень зме сламу зношовали, а кед раз, я зоз хижи чуєм якиш глас. То мац ме єсц волала, алє я гварел: „Нє сцем єсц лоньски сухи колбаси!” Мой дїдо тиж так на швиню слами доруцовал, та кед мойо слова чул, барз ше зачудовал. „Чи видзиш – гвари – нє сце колбаси стари. Ей, нє знаце ви дзеци як ви тераз добре жиєце, а доброту, суху колбасу, анї єсц нє сцеце.” Ми видзели же ше дїдо сцел о давних часох розприповедац, бо такой почал свою пипку глєдац. „То анї нє було так давно – почал дїдо свою приповедку – кед нашо людзе шицки важни документи, та аж и святи кнїжки тримали за гредку. У моїм дзецинстве (то напевно нє було так давно, бо наш дїдо гвари же вон ище нє таки баз стари) – предлужел дїдо – шицко иншак випатрало и швинї ше тельо як тераз нє клало. У вельких фамелийох зоз єденац членами, з велїма дзецми и роботнима хлопами, та лєм по єдну або анї єдну швиню нє клали, а дзеци полно, як ластовчата гладни чекали.” Дїдо ше ту нашмеял, дакус пипку оправел, та вец так наставел: „Паметам як мой оцец, кед гурки правел, шицко цо треба на стол поставел, та их зоз варенима крупами напольновал, а нас, дзеци, шицких пошоровал. Накеди даєдна гурка була наполнєта, такой з ню дзецко цо було на шоре, бежало до приклєта. А шицки други му весело шпивали: „Цагай гурку на капурку! А крупа... знам же була варена и, можебуц дакус помасцена и посолєна. А яке то смачне було, нє требало цагац гурку по капурку, досц було дойсц лєм до приклєта и уж була гурка випражнєта. А вец, кед дзецко гурку випражнєло, знова до шора ставало, та нове надзиванє гурки чекало. А тераз, палє, яки пришли часи же дзеци нє сцу єсц анї колбаси!” Дїдо зоз своєй пипки поцаговал и з уживаньом ше тих часох и тей подїї здогадовал. Мой оцец ше питал дїдови: – Чом же сце нє єдли крупи з миски, з МАРИЯ С. ГОРНЯК ложками? Чи лєпше було вицицовац ю зоз гурки з устами? А дїдо гвари: – Шицким тераз випатра же зме були глупи, алє треба знац же ми теди єдли У ковальнї коваль кує, гурки, а нє крупи... А на концу, кед ше уж уж ше го вше слабше чує. шицки дзеци засицели, мой оцец и мац По ковадлє з млатком биє, гурки з печинками и скорками наполнєли, та стари коваль чежко жиє. их за познєйше одложели. Конї вон уж нє подкує, Того дня сом мацери поцихи крупи увариц бо трактори ше купує. розказал, а кед оцец гурки надзивал, я єдну потаНє черча уж вецей кочи йомнє зоз крупу надзал и завязал. Сцел сом пробои конїчок нє регочи. вац тоту дїдову доброту, алє сом ше од шицких ганьбел, та сом за гурку пошол аж гет ґу загради, ґу плоту. Трактор гурчи уж по шоре Чи сом бул таки пажерни, а чи наш дїдо знал так барз наи на полю вон жем оре. сладзиц, я себе нє можем порадзиц, алє, верце же тота Коваль ма роботи мало, гурка зоз крупу наполнєта, цо сом ю поєд при плоце, бускоро му нїч нє остало. ла найлєпша гурка у моїм живоце.

G

МИРОН БУДИНСКИ

U

КРАСНОПИС Школяр: – Пребачце, учителько, алє я нє можем пречитац цо сце написали под мой писмени состав. Учителька: – Написала сом ци же биш красше писал!

КУС ИНШАК

R

Пошол Борис до ресторану, та гвари погосцительови: – Сцел бим єсц тото цо и гевтот шиви бачи є.

– Добре – гвари погосцитель – лєм нє знам чи ци го бачи зосце дац.

КРИЖАЛЬКА

Ясна стої опрез жвератка, та ше пита мацери: – Нє видзи ци ше, мамо, же сом дакус тлустейша як би требало?

– Нє тлустейша ши, лєм ши дакус нїзша як треба.

LАВИРНТ Горизонтално: 1. Єдно нашо презвиско; 2. Файта литературного дїла; 3. Чловек хтори страцел вид (шлєпи); 4. Фотоґрафиї; 5. Кухньови прибор зоз хторим ше реже (тре) бундаву, яблука, лимун. Кед точно ришиш горизонтални колони, у жовтих дияґоналних квадрацикох достанєш єдно хлопске мено.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

СТАРИ КОВАЛЬ

4

СЦЕЛ БИ

MO

Найдз драгу по хторей Патульок сиґурно сцигнє до своєй хижки.

Кед повяжеш шором числа од 1 по 46, дознаш хто ше скрива на тей слики.

21

За новемберске число „Заградки” достали зме барз вельо, аж 240 литературни и подобово роботи скоро зоз шицких школох у хторих маме сотруднїкох и читачох. Коцур: Михаела Ґубаш, Ана Папуґа, Мартина Уйфалуши, Патриция Будински, Стефан Буила, Андрей Дорокхази, Томислав Бесерминї, Борис Скубан, Лео Бесерминї, Михаило Буила, Валентин Фаркаш (I); Сара Гарди, Марина Медєши, Сара Ґайдош, Мария Скубан, Вид Неделькович, Алекса Дорокхази, Иґор Чордаш (II); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Антоний Чордаш, Павле Бесерминї (III); Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Владимир Сакач, Давид Неделькович, Михаел Скубан, Давид Гарди, Дамир Олеар, Марян Шанта, Иван Кучмаш и 1 без подпису (IV); Дарина Михняк, Єлена Чордаш, Дария Чордаш, Саня Будински, Михаела Салонтаї, Татяна Буила, Даниєла Горняк, Анастасия Чордаш, Павле Човс, Андрей Русковски, Никола Сендерак, Владимир Тимко, Марян Киш, Марко Буила, Микола Салонтаї, Давид Кулич (V); Марко Недич, Дарио Михняк (VIII). Вєдно 99 роботи. Руски Керестур: Валентина Фаркаш, Мартина Еделински, Сташа Малинович, Сара Боцка, Яна Варґа, Матеа Югик, Кристиян Малацко, Дарийо Кишюгас (овода); Елеонора Медєши, Ана-Мария Малацко, Мая Сивч, Елеонора Дудаш, Лора Новакович, Дорияна Пап, Валентина Олеяр, Сандра Джуджар, Леон Дудаш, Андрей Бодвански, Давид Чордаш, Мижо Баран, Борис Жирош, Александар Драґутинович, Ґлориян Штранґар, Филип Семан, Стефан Варґа (II); Марина Джуджар, Анастасия Сабадош, Виолета Чизмар, Мая Ерделї, Валентина Новта, Лука Иличич, Алексей Бики, Александар Тома, Матеа (IV); Михаела Хома, Кристина Регак, Марина Надь, Анамария Няради, Соня Пап, Татяна Лакатош, Андреа Бучко, Ивана Апро, Милица Йованович, Патрик Костелник, Алексей Джуджар, Филип Орос,

Ветон Хасани (VI); Тереза Будински (VII); Изабела Макаї (VIII). Вєдно 55 роботи. Дюрдьов: Борис Тиркайла, Кристиян Будински, Валентино Пушкаш, Никола Орос (II); Лука Кухар, Иван Хромиш, Иван Скубан (III); Златка Канюх, Ясмина Будински (IV); Валентина Салаґ, Олеся Хромиш (VI); Тамара Тиркайла, Даря Хромиш, Ивана Цап, Иґор Динчик, Стефан Мудри (VIII). Вєдно 27 роботи. Вербас: Ивана Варґа, Невена Чавич, Теодор Тот, Андрей Киш (I); Кристина Будински (II); Антоний Контра, Иван Сеґеди (III); Михаела Миклош, Сузана Вукшич, Ваня Загорянски, Иван Пушкаш, Саша Раґаї (IV); Оґнєн Вучетич (V); Ана Медєши, Петро Медєши (VIII). Вєдно 21 робота. Нове Орахово: Светлана Гайдук (II); Анамария Шереш, Янош Гуняди (IV); Сабина Янушко, Аґи Горват, Лехел Надь, Орши Горват (VI); Адам Тари, Ванеса Надьпалач (VII); Олаи Орши. Вєдно 14 роботи. Нови Сад: Сара Перкович, Иґор Колбас, Александар Пляскач, Лука Бабич (I); Сара Надрлянски, Мижо Ковач (II); Лидия Колбас (III); Анастасия Пляскач, Лука Якич (IV). Вєдно 10 роботи. Савино Село: Дамир Тиґань (I); Неда Паїч, Милан Стрибер (II); Мария Деянович, Мирела Тиґань, Ненад Кишрацик, Ненад Паїч (IV). Вєдно 9 роботи. Кула: Мария Видлїнович (III); Ненад Митрович, Воїн Чакан (IV); Звездана Костелник (V I); Ваня Шомодї (VII). Вєдно 5 роботи.

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

Mihaela Miklo{, IV, Verbas Na naslovnim boku

Ту даскельо виреченя найдзени у писмених составох лєбо вислухани у вашей каждодньовей бешеди, хтори би могли достац чисти петици, лєм кед би у нїх нє було слова хтори калїча наш мацерински язик. Обрацце увагу на гришки и трудзце ше нє повторйовац их.

22

У

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

• Я пажлїво працим цо ше дешава на каждей утакмици. Я осторожно провадзим цо ше збува на каждим змаганю.

• Наставнїк ме питал баш тото цо сом нє понавляла. Наставнїк ше ми питал праве тото цо сом нє повторйовала.

Zdravo zagradkare!

• Рано була поледица, та було вельо нєщесца у саобрачаю. Рано була лядовица, та було вельо нєщесца у транспорту.

• Чим блїшнє слунко, шнїг ше такой топи. Накадзи блїшнє слунко, шнїг ше такой пуща (розпущує).

1. Наш успишни атлетичар Михаил Дудаш зоз керестурскима школярами (Фото: М. Афич) 2. Литературне стретнуце у коцурскей Читальнї (Фото: Т. Ходак) 3. У Дзецинским тижню школяре ше змагали и у шаху

прешлим чишлє „Заградки” сом ше скаржела же сце ище на розпусту, голєм кед слово о (нє)посиланю роботох до свойого часописа, та випатра кажде з вас думал же ше опомнуце одноши и на ньго. Тераз ше шицки сотруднїки дали до роботи и понаписовали красни состави, писньочки, а поштар привлєкол и вельо малюнки. Наисце було з чого виберац, прето тото число „Заградки” таке красне. Єст и вельо подїї у школох, вельо креативни програми, поуключовали сце ше до рижних секцийох, занїмаце ше зоз спортом, а о тим нїч нє пишеце до своєй Редакциї. Дараз зме мали вельо школярох-новинарох хтори поряднє посилали до „Заградки” вистки зоз своїх школох. Цо ше збуло з новинарскима секциями? Кед су у вашей школи активни, явце ше, та вас нащивиме и догвариме ше о сотруднїцтве. Поздравя вас ваша редакторка

ВЛАДИМИР ДЇТКО

СТАРИ БРЕНЧОК Стари бренчок уж вистати о пензиї роздумує, без школярох як му будзе, уж напредок вон жалує.

Бренкац мушел велї роки най школяре буду точни, а през лєто и наш бренчок мал одпочивок рочни. Нє лєгко було бренкац през цали роботни вик. Пензия му добре придзе, як хорому прави лїк. Бренчок стари, бренчок стари, ша вон вецей нє ма глас. Тераз нови будзе бренкац, на годзини волац нас.

3

ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ Того року Дзецински тидзень означени од 6. по 10. октобер у велїх школох и предшколских установох, та шветочно и весело було и при наших дзецох. Наймладши, у оддзелєню „Цицибан” у Руским Керестуре, ПУ „Бамби” Кула, зоз своїма виховательками за Швето пририхтали вельо програми, бависка, спортски активносци, вельо рисунки, шпиванки и танци. Мото тогорочней манифестациї бул „Кажде дзецко ма твар щешлїву кед го чува фамелия його”, та у Дзецинским тижню бешедоване и о тим яке важне роснуц у зложней и щешлївей фамелиї. Векши дзеци, школяре штвартей класи ОШ „Петро Кузмяк” у Интернет радию Руски Керестур порихтали медийну промоцию Дзецинского тижня. У школскей библиотеки була вистава старих учебнїкох, а у физкултурней сали стретнуце зоз нашим успишним атлетичаром Михаилом Дудашом. Дзеци орґанизовали и гуманитарну акцию збераня школского прибору, потим квиз и ище вельо интересантни програми. М. А.

ПРАСТАРА БИШАЛМА

У Япону, нєдалєко од Мориями, найдзена бишалма за хтору ше вери же є найстарша на швеце. Науковци на археолоґийним находзиску нашли тоту овоц стару двацец єден вик. Теди польопривреда на тлу нєшкайшого Япону була розвита. Дзекуюци окремним условийом яки там пановали, бишалма остала совершено зачувана и нє уплївовали на ню атмосферски обставини. У КОЦУРЕ

У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре Дзецински тидзень почал зоз рисованьом своєй фамелиї, зоз крейдами у фарбох на платоу опрез школи. Наймладши школяре нащивели Месну заєднїцу, а були и у валалскей Читальнї дзе достали членски карточки. Весела подїя шицким бул маскенбал, и госцованє дзецинского театру зоз Беоґраду. Коцурски дзеци у своїм Тижню були и у Ґеронтолоґийним центру. Возбудлїви були и спортски змаганя, и правенє икебанох и прикраскох хтори потим були на вистави у школским голу. Дзецински тидзень коруновани зоз закончуюцу програму у велькей сали Дома култури. У коцурскей Читальнї кус после Дзецинского тижня отримане литературне стретнуце на хторим ше школяре перших класох дружели зоз писателями Тодетом Николетичом и Меланию Римар.

У ДЮРДЬОВЕ

Т. Х.

Дзецински тидзень шветочно и розбавено означели и наймладши у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове. Перши дзень бул пошвецени рисованю, а тема була фамелия – тогорочни мото Швета дзецох. Шицким бул возбудлїви карневал у калапох. Поприберани дзеци ше шпацирали по центре валала и цешели ше у своїх нєзвичайних калапох. На дзецинским вашаре за дробни динарки мож було купиц ручни роботи хтори понаправяли сами дзеци. И того року, уж традицийно, у Дзецинским тижню нащивени и азил за животинї Моники Брукнер. Школяре у ОШ „Йован Йованович Змай” на годзинох оддзелєнского старшини бешедовали о важносци фамелиї. У школским дворе направени „Лєс красних думкох” – порученя на тему фамелиї, хтори дзеци виписовали и квачели на древа понаправяни у учальньох, а вец з нїма украшели двор. У пририхтованю програмох дзецом помагали учительки и наставнїци, а були уключени и родичи. С. Б.

2

АР И ЛОВ

ХОПН С – А АСИЦ

Л

Ласица мали, алє шмели, схопни

и кревожадни цицар месоєд. Добре єй у горох, лєсох, у ровнїнох, та нє важне чи околїско населєне чи нє. Обисце себе прави у дзиравим стеблу, у громади каменя, коло побрежя рики, на розвалєнїску, у пиньвици, на пойдзе... Шицким цицаром, гоч лєм кус меншим од нєй обявює войну. Швидко бежи, одлично ше пендра, плїва, скака. На лови ходзи сама, а лапа миши, кертици, заяци, птици, гади, ящурки, жаби, риби и домашню живину. Ґу животиньом є бездушна, алє є барз одвичательни родитель. О пейц тижнї (у маю лєбо юнию) самица окоци седмеро мали. Длуго и пожертвовно ше стара о нїх у дзири посцелєней зоз сламу, пирйом и лїсцом.

ЧАРИВНИ ПАТИКИ

На носох тих желєних патикох пише мено позна-

тей фабрики апаратох за ґаздовство „Electrolux”. Нє думайце же фабрика пременєла наменку, алє лєм випатрунок єдного свойого продукта, а то уцицовач. До грубей талпи патикох фаховци положели вакуумски мотор хтори през отвори розпоредзени по цалей талпи уцицує прах и нєчистоту зоз патосу док чловек у тей обуї ходзи по обисцу. Нє роби нїч, лєм ше шпацира и отримує чистоту у хижи. Дзе мож купиц таки уцицовач, опитайце ше на адреси: www.electrolux.co.uk

МОНОПОЛ БЕЗ ГАРЕШТУ Америцка

компания „Гасбро” одлучела зоз будуцих таблох популарного дружтвеного бависка „Монопол” вируциц польо „гарешт”. Бавяче „монополу” вецей нє буду мушиц своїх процивнїкох одредзене число кругох посилац до гарешту. Свою нєзвичайну одлуку продукователь обгрунтовал зоз жаданьом пошвидшац бависко, же би дзецом нє було допито. Тото бависко ше продукує ище од 1935. року. По Ґинисовей кнїжки рекордох, бависко бавели коло 500 милиони людзе ширцом швета. Пририхтала Р. Ґ. Петрович

23

c

m y

k

^ASOPI

ROK LXVII • ^ISLO 11 NOVEMBER 2014 CENA 100 DIN

Mirela Ti}anq, IV, Savine Selo

Ivana Apro, VI, Ruski Kerestur Andrej Ruskovski, V, Kocur

Valentina Sala}, VI, Dxrdqov

ECI S ZA DZ