Заградка 11 - 2015

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI

David Girjovatij, III, [id

ROK LXVIII • ^ISLO 11 НOВЕМБЕР • 2015 CENA 100 DIN

Yna Nastasi~, IV, Ruski Kerestur

Bo`idar Zagorynski, VII, Ba~inci

Dzeci risux, na bukvu na bukvu...

A

B

V

Йованa Джамбас, I, Дюрдьов

Г

Ґ

Д

Ана Црнянски и Никша Йоксович, II, Кула

ЧЕМБАЛО Чембало музични инструмент зоз клавиятуру, часто представяни як предходнїк клавира. Златни часи чембала були од 16. по 18. вик кед ше тот инструмент хасновало на концертох, оперох и камерних составох як главни клавиятурни инструмент. Здабе на нєшкайши клавир, алє є менши од нього.

КЛАВИР Тамбурови оркестер зоз Дюрдьова

Клавир видумал италиянски майстор Бартоломео Кристофер. Народзени є пред 360 роками у Падови. О його дзецинстве и младосц ше барз мало зна, окрем же на свойо трицец роки ступел до служби принца Фердинанда од Медичия. Принцови бул потребни дахто хто би ше старал о його инструментох, алє нє лєм же би оправял погубени, алє и же би правел нови. Пред тим як направел свой перши клавир, Кристофер видумал ище два инструменти зоз типками – спинет и овални спинет. Перши клавир направени 1709. року. Вон нашлїднїк чембала, клавикорди и других дакедишнїх инструментох зоз типками.

Яна Настасич зоз Руского Керестра Сара Надрлянски зоз Нового Саду

МАНИФЕСТАЦИЯ „НЇТКИ МЕЛАНИЇ ПАВЛОВИЧ”

У рамикох 9. манифестациї „Нїтки Меланиї Павлович” у октобру у даскелїх наших местох отримани литературни стретнуца зоз школярами и почитователями тей визначней писательки. Перше програма отримана у Руским Керестуре у школским будинку Замок, дзе школяре штвартей класи виведли драмску сличку Павловичовей и

2

рецитовали єй стихи, а зоз стихами ше представела и поетеса Гелена Гафич Стойков. У мено Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе и ношитель манифестациї, Ирина Папуґова найвреднєйшим читачом у школскей библиотеки подзелєла припознаня. Припознаня достали и вельо просвитни роботнїки и нашо културни дїяче. З нагоди манифестациї шветочносц отримана и у Бачинцох, у Подручней школи „Бранко Радичевич”. Школяре хтори ходза на годзини руского язика, зоз учительку Златку Сивч-Здравич пририхтали даскельо рецитациї Меланиї Павловичовей, а часточку своєй поезиї хтора нєодлуга будзе видрукована, дзецом подаровала поетеса Ирина Гарди-Ковачевич. И школяре штреднїх школох у Новим Садзе, хтори годзини руского язика маю у Штреднєй технїчней школи „Милева Марич Айнштайн” збогацели манифестацию „Нїтки Меланиї Павлович”. О литературним дїлу писательки бешедовала Ирина Папуґова спред Дружтва за руски язик. И там подзелєни припознаня Дружтва.

ГАРФА Найвекши и найзложенши сучасни музични инструмент зоз дротами то гарфа. Дроти розопяти вертикално у вельким тробочним рамику поставеним на слупе. Гарфа ма 46-48 дроти, та (после орґульох и клавира) залапює найвекши тонски розпон од шейсц и пол октави. Нєшкайша гарфа продукт длугого историйного розвою. Єй перши предходнїки медзи найстаршима музичнима инструментами вообще. Ище антични култури у рижних часцох швета мали инструмент хтори здабал на гарфу. У 18. вику смак рококоа уплївовал на випатрунок того инструмента, а гарфа пришла до вираженя аж у 19. вику.

23

За новемберске число часо-

писа до Редакциї сцигли 133 роботи од вредних сотруднїкох. Коцур: Сара Горняк, Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Борис Чордаш, Дамян Радванї, Филип Хромиш (I); Мартина Уйфалуши, Михаела Ґубаш, Патриция Будински, Ана Папуґа, Андрей Дорокхази, Стефан Буила, Томислав Бесерминї (II); Наташа Тамаш, Катарина Кулич, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Дамир Олеар, Владимир Сакач, Давид Гарди, Марян Шанта, Давид Неделькович, Иван Кучмаш, Михаел Скубан (V); Татяна Буила (VI). Вєдно 32 роботи. Дюрдьов: Дария Такач, Кристиян Раткович, Сима Михальовски, Василиє Мудри, Серґей Пушкаш (II); Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Ксения Вереш, Мария Канюх, Теодора Виславски, Кристиян Будински, Михал Хромиш, Валентино Пушкаш, Никола Орос, Борис Тиркайла (III); Лука Кухар, Иван Скубан (IV); Желяна Такач (V). Вєдно 31 робота.

ПИСМА „ЗАГРАДКИ”

Руски Керестур: Хана Семан, Марияна Сивч, Хана Будински, Андрей Чизмар, Адриан Гарди (овода); Корнелия Будински, Ребека Семан, Валентина Рац, Валентина Видичевич, Сабрина Йованов, Милица Малинович, Теодор Няради, Андрей Дудаш, Роберт Винаї, Павле Гербут (IV). Вєдно 24 роботи. Шид: Уна Шеремет, Александар Девич (I); Давид Гирйоватий ( III); Сара Гирйоватий, Милан Гарвилчак, Марко Лозиняк (IV); Тияна Буйла (VI); Андреа Лозиняк (VII); Катарина Гарвилчак, Милица Гарвилчак, Нина Митров, Мина Шеремет (VIII). Вєдно 15 роботи. Кула: Ана Црнянски, Мартина Барна, Лара Сопка, Мария Жирош, Никша Йоксович, Серґей Барановски (II); Саня Митич, Дарко Вукелич, Алекса Митрович (III); Наталия Жирош (IV). Вєдно 13 роботи. Бикич Дол: Емилия Миїч и Ема Штефанчик (IV) послали вєдно 12 роботи. Бачинци: Божидар Загорянски (VII) Марина Ристич (VIII) послали 6 роботи.

РОБОТНЇ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ

*** Ми школяре руского оддзелєня першей класи зоз Коцура. Приявюєме ше за Заградкарох. Обецуєме же будземе вредни и же будземе посилац свойо роботи.

Желяна Такач, V, Дюрдьов

Школяре у Сримскей Митровици окрем годзинох руского язика у ОШ „Йован Попович” каждей соботи пред поладньом приходза до парохиялних просторийох при грекокатолїцкей церкви дзе ше отримую роботнї. Трима их професорка руского язика Моника Абодї, професорка музики Даниєла Горняк, потим Душка Костич и парох о. Владислав Варґа. У роботньох школяре рисую, шпиваю, рецитую и трудза ше цо красше научиц приповедац на нашим язику. М. Р.

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК У єдней велькей коверти хтора сцигла на седми поверх до нашей Редакциї, було трицец писмени состави. Єдни красши од других, алє... алє даєдним школяром як кед би помагали товарише хторим наш язик нє мацерински. Прето, кед сце нє сиґурни як дацо треба повесц лєбо написац правилно по руски, опитайце ше учительки односно наставнїци, та скорей утаргнєме тоту рубрику.

• Бавели зме ОГАНЯЧКИ И ЖМУРКИ. Бавели зме ше НА ОГАНЯЧКИ И НА ДЖМУРКИ.

• НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ ЧИТАЦ НАЙВОЛЇМ ЧИТАЦ • Родичи МЕ ПИТАЮ Родичи ШЕ МИ ПИТАЮ • НАЙВЕЦЕЙ ми завадза НАЙБАРЖЕЙ ми завадза • НАС ДВОЙО сами МИ ДВОЙО сами

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

Сара Горняк, Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Борис Чордаш, Дамян Радванї, Филип Хромиш и учителька Славица Чельовски

*** Здраво Заградко! Любим це читац. Барз маш красни писньочки и приповедки. Лєдво чекам же би ши сцигла до нашого валалу. А наш валал то Дюрдьов.

Zdravo zagradkare!

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Дзецински тидзень 1. У Коцуре

(фото: Т. Ходак)

2. У Дюрдьове

(фото: С. Барань)

3. У Руским Керестуре

(фото: Е. Костич)

Яка чкода же Дзецински тидзень лєм раз у року! Агейце! Тельо було бавеня, радосци и фантазиї же би програми могли тирвац голєм до Крачуна. Кед би „Заградка” сцела писац о шицким цо ше збувало у найкрасшим октоберским тижню, мушела би буц груба скоро як енциклопедия. А мушели би у писаню помагац и ви, а нє лєм вельки новинаре. Вистку о Дзецинским тижню и вельо фотоґрафиї послали лєм школяре трецей и штвартей класи зоз Руского Керестура. Почали озбильно конкуровац за Заградкову награду „Найвреднєйше оддзелєнє”. Тей єшенї барз активни и сотруднїки зоз Шиду, Бикич Долу и Бачинцох. Послали вельо прекрасни малюнки. За вреднима нє сцу заоставац анї школяре зоз Кули, гоч ше коцурски и дюрдьовски читаче нє даю здогонїц. Почала „Костельникова єшень” та нє забудзце понаписовац о стретнуцох зоз писателями и о їх нових кнїжкох. И нє лєм о тим, алє о шицким цо ше збува у учальнї, на школским дворе, на драже...и у ваших шерцох. Поздравя вас ваша редакторка

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЛЇЦО И СПАК Кед на тебе шмати нови, ботошки красни ци так – то лїцо. А кед под нїма карк масни и ринї лоньски – е, то спак. Кед у школи ши послухни, шорови, вредни и... так – то лїцо. А дома з братом ше грижеш и шора нє знаш – е, то спак. Кед ше радуєш дарунком, услуги даякей и... так – то лїцо. Алє кед и ти другому помогнуц нє зосцеш – е, то спак. Кед же ши таки наисце вец твойо праве лїцо – спак, а ти сам кулиса якаш: себичняк, лєнюх и... так!

„Заградка”, май, 2008. рок

3

ЯНКО РАЦ

4

акой за лєсарову хижку, у єдним окремним оградзеню, котре здабало на мали аколь, закрите од верху з надом, дакус злєкнуто их дочекала Бамбика, мала прекрасна сарньочка, яку би пожадало мац кажде дзецко у обисцу. Бачи Петро перши пришол ґу нєй и нїжно ю погласкал, а вона му на знак подзекованя лїзала руку. З єй вельких блїщацих очох вибивала якаш жажда за шлєбоду, котра єй и попри найвекшей вилагоди, госцолюбивосци и нїжносци яку єй указовали и бачи Петро и Миле, вше баржей хибела. Ю шерцо цагало до природи, до шлєбоди, ґу свойому роду, бо єй природа одредзела таке место.

– А прецо вона була заварта, бачи, цо звитяжела? – опитал ше любопитлїво Мирко. Бачи Петро и Миле у тей хвильки источасно попатрели на себе и сладко ше нашмеяли.

– Боме и звитяжела!... Добре ти гвариш. А тото ю могло живота коштац... – одвитовал застарано бачи Петро.

– Зламала ногу! – уключел ше до бешеди и Миле.

– А кеди, дзе и як? Дайце най ю и я погласкам... Яка є фина...

– Вжиме. Прешла жима була тварда, а шнїгу и поверх колєна... Розношел сом шено на одредзени места, до нароком справених яшелькох з драбинками. Зо мну була и сучка Стрелка, алє вона виберала таки места, дзе було менєй назношеного шнїгу. Заобиходзела просту драгу и ишла баржей коло тих стеблох дзе було менєй шнїгу. Анї сом нє обрацал увагу на ню. Нараз чуєм бреханє. Перше сом подумал же то Стрелки уж допило исц по тим шнїгу, та ми сце дац до знаня же най ше врациме назад. Вец сом спущел золнїцу и попатрел у напряме одкаль ше чуло бреханє. Стрелка вше гласнєйше брехала!... На даскельо крочаї ше розбеговала ґу мнє, а вец ше знова врацала на исте ме сто. По тим єй справованю уж сом знал же ме вола до помоци. Нє було єй то перши раз. Пришол сом на тото место и видзел страшну слику... У шнїгу премарзнуте и здревнєте безпомоцно лєжало тото нїжне створенє! Вжал сом го на руки и якошик принєсол ту, до цеплей хижки. Лєжала нєрухомо, алє єй шерцо ище давало знаки живота. Почал сом го масирац, потим сом вимасирал и други часци цела же бим пошвидшал циркулацию креви. Потим сом

Бамбику закрил зоз кожущком и охабел ю най мирує. Стрелка през цали час застарано шедзела при нєй и з часу на час єй лїзала чоло, як кед би ше сцела прешвечиц же уж ожила...

– А то, бачи, тота приповедка о Стрелки цо сце гварели же ми ю познєйше виприповедаце – любопитлїво ше опитал Мирко.

– А, нє, нє... – махнул з руку бачи Петро. Гевта ше одноши на єй приход до лєса, до єй нового дому.

– А цо було далєй з Бамбику, гайде, приповедайце! – з нєсцерпезлївосцу нагварял бачика Мирко.

– Вноци зме зоз Стрелку длуго при нєй шедзели, алє вона и далєй нєрухомо лєжала. Уж сом подумал же єй нє будзе помоци. Шерцо єй якош тупо, нєскладно и спомалшено дуркало. Знова сом го вимасирал и якош над раном Бамбика ше стресла и кущичко подзвигла главку. Очи єй були мутни и закирвавени. Змогла моци и зоз преднїма ногами ше пробовала дзвигнуц, алє ше знова скляґала. Долапел сом фляшку з млєком, котру сом мал порихтану при руки, и вохпал єй цицок до устох. Скоро у єдним диху шицко поцицала и знова лєгла. Мнє теди одлєгчало, а боме и Стрелки, котра ше нєпреривно круцела коло нєй, а з хвостом радосно махала. Тераз сом уж бул прешвечени же криза прешла и же живот победзел. Таки спокойни и я дакус прилєгнул, док Стрелка при нєй нєпреривно дежуровала, праве так як медицинска шестра при чежкому хоротнїкови у шпиталю.

– А цо було далєй з Бамбику? – ище ше вше застарано опитал Мирко и далєй ю гласкаюци.

– Кед сом ше пребудзел, видзел сом же досц нєсиґурно става на преднї ноги и задню лїву, а вец якош трацела ровновагу и падала. Знова сом єй дал млєка на фляшку, котре тераз уж смачно поцицала и принєсол сом єй дакус пахняцого шена.

– А одкаль вам було у лєше млєка? – нєпреривно Мирко поставял питаня.

– Млєка? – ошмихнул ше бачи Петро. – То голєм нєшка нє проблем. Под час жими ми себе за длугши час обезпечуєме ре зерви, як цо муки, олєю, сухомесово продукти, конзерви, млєко у тетра паку, цукру, цолї...

– И цо вец було далєй? Гайде, приповедайце, бачи!

– Уж ше лапала єсц и шена, алє мнє була цошка подозрива тота єй задня лїва нога, та сом ю так осторожно,

G

Т

БАМБИКА

U

БИТКА Пита ше мац Иванови: – Чом ци така розчервенєна твар?

– Бежал сом же бим прервал битку! – одвитує задихани Иван.

– Барз ше цешим же ши таки добри, сину. А хто ше побил? – пита ше мац.

– Я и ище єден гунцут! – гвари Иван.

MO

R

ВЕЛЬКИ БУКВИ На годзини мацеринского язика учителька ше пита Сенки: – Кеди ше пише вельки букви?

– Кед чловек кратковидни – без роздумована гварела Сенка.

РОЗЛИКА

ПОВЯЖ ЧИСЛА

Питали ше Миколови: – Яка розлика медзи гарештом и школу?

– У гарешту знаш прецо шедзиш... – одвитовал Микола.

Повяж числа од 1 по 37, та будзеш мац власни инструмент у своєй власней „Заградки”.

РОЗЛИКИ

Гоч тоти Штрумфи барз здабу єден на другого, скоро як двойнята, добре отвор очи и найдз даскельо розлики.

21

REBUSI ЛАВИРИНТ

Avtor: M. Р.

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Миша од шицких лакоткох найволї сир. Напаха го гоч як добре є скрити, алє кед ше муши препихац през лавиринт, вола до помоци. Гайде, помогнї єй сцигнуц ґу сиру!

КРИЖАЛЬКА Риш крижальку и пречитай цо пише у белавих коцочкох. Горизонтално: 1. Додня рано лєбо...; 2. Ремеселнїк хтори кує конї; 3. Пишни лєбо...; 4. Єдно руске презвиско; 5. Часц дня; 6. Кед дзецко ище нє зна ходзиц, та ходзи оштвернож, односно...; 7. Шедалка на хторей шедзи тот хто гонї бициґлу; 8. Презвиско нашого писателя Гавриїла.

Зоз буквох у слову КЛАЙБАС мож вискладац ище голєм дзешец слова – меновнїки. САЙЛА...

полєгко, почал омацовац. Дакус висше од костки, цивова косц єй була пукнута, бо ше дала лєм до половки прегнуц.

– И вец сце єй положели ґипс?

– Нє. Вжал сом два латочки, яки ми ту вше маме порихтани за таки случаї, и приложел єдну з єдного и другу з другого боку, а вец шицко тото завил з обмотком и тоту часц ноги положел до нєрухомого положеня. Уж о даскельо днї ше Бамбика дакус подняла, станула на шицки штири ноги, сприятелєли зме ше и як цо видзиш, тебе припадла тота чесц, же биш ю пущел до царства шлєбоди.

– Мнє ю, бачи, жаль пущиц! Я би ю сцел дому однєсц... – пребудзели ше чувства любови при Миркови.

– Єй место ту, у лєше, на шлєбоди. Вшадзи индзей би була нєщешлїва, забанована як у рабстве! – одважно гварел бачи Петро, а вец як по команди розказал: – Отверай дзверка! Якош тоти одлучни бачиково слова и Миркови уляли одважносц и вецей ше нє надумовал. Облапел ю коло шиї и поцихи єй на ухо шепнул: „Агей, Бамбико, же ше од тераз будзеш чувац и мерковац на себе!” Миле вихасновал тоту хвильку и справел даскельо знїмки у фарбох. Єден охабел за їх фотодокументацию, а други два дал на памятку Миркови и бачикови Петрови. Бамбика у тей хвильки як кед би похопела тоти Мирково слова, одлучно покивала з главу, шерцо ше єй знємирело як кед би сцело зоз скори вискочиц, а очи моцно заблїщали, вирвала ше з Миркового обруча и окомгнуца уж була на шлєбоди. На даяки сто метери од нїх Бамбика ше застановела, оглядла ше и нє знїмаюци погляд з нїх, патрела як кед би им на розходзе сцела подзековац, окреме бачикови Петрови же єй живот виратовал, на приємней госцолюбивосци и красним обходзеню. А вец справела ище єден полукруг и кус-покус ше трацела за густима черяками и столїтнима дубами.

– Довидзеня, Бамбико! Довидзеня и будз щешлїва! – кричал за ню Мирко и длуго єй махал з руку, а по твари ше му скотуляла, велька як перла, горка слиза, одорвана аж там дзешка зоз дна шерца. Бачи Петро го притулєл ґу себе и одважно му гварел: – Поме нука! Зоз романа за дзеци „Лєсаров любимец” Янка Раца

20

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

АЛИСА У ЖЕМИ ЧУДОХ На цалим швеце позната кнїжка за дзеци „Алиса у жеми чудох” анґлийского писателя Луиса Керола (праве мено му Чарлс Лутвидж Доджсон) того року ма вельки ювилей – 150 рочнїцу обявйованя. То єдна з найпрекладанших кнїжкох за вельких и малих читачох. Преложена є на 174 язики, а ми ше цешиме же ю професор др Михайло Фейса преложел зоз анґлийского на руски язик. У Заводзе за учебнїки и наставни средства Беоґрад, обявена є по руски як обовязна лектира за штварту класу основней школи. Алиса, як сам писатель гвари, то сказка котра представя розбавене, веселе, духовите и як кажда сказка, чудесне литературне дїло.Читаюци тоту кнїжку войдзеш до швета дзецинства, його прекрасних и скритих тайнох котри нїґда нє одкрили тоти цо нє знаю за любов. Швет дзецинства то швет малючких чия душа благородна и чиста и чийо шерца нє знаю за нєнависц и нєправду.

ЗАЯЦ ПОСИЛА МАЛОГО БИЛА НУКА Бул то Били Заяц. Дробчел помали назад и застарано розпатрал коло себе як кед би дацо страцел. Алиса чула же пригваря за себе: – Войводкиня! Войводкиня! О, мили мойо лаби! О, шерсц моя и баюски! Вона ме да забиц цо сиґурно як и же ласици ласици! Дзе сом их могол випущиц, кед бим лєм знал! Алиса у хвильки одгадла же вон глєда лепезу и били скоряни рукавици, та и вона их цалком добронамирно почала глєдац доокола з поглядом, алє ше вони нє дали збачиц. Шицко випатрало вименєне одкеди ше окупала у озеру, а вельки конк, зоз склєняним столїком и дзверками, у подполносци щезнул. Нє препол длугши час а Заяц обачел Алису як розпатраюци доокола цошка глєда и з гнївним тоном скричал на ню: – Вец, Мери Ен, цо же ти ту вонка робиш? Такой беж дому и принєш ми рукавици и лепезу! Швидко, зместа! Алиса була така престрашена же такой одбегла у напряме у хторим єй вон указал, анї нє пробуюци потолковац гришку хтору направел.

– Дума же я його служнїца, – гварела за себе док бежала. – Як ше нєсподзива кед винайдзе же хто сом! Алє, лєпше будзе однєсц му його лепезу у рукавици... то єст, кед сом их годна найсц. Як то виповедла, наишла на єдну шумну хижку, на чиїх дзверох ше находзела блїщаца месинґова плоча зоз уґравираним меном „Б. ЗАЯЦ”. Вона вошла без дурканя, и попонагляла по ґарадичох на поверх, у вельким страху же би нє стретла праву Мери Ен хтора би ю вируцела зоз хи жи скорей як цо найдзе лепезу и рукавици... (Виривок)

5

Visti zoz {koloh... АЛЕКСАНДАР ПОПОВИЧ

ЛЯД ШЕ ПУЩА ОСОБИ: Боле и Божо

ҐОРДАНА МАЛЕТИЧ

МЕТЛА И ТЕПИХ УЛОГИ: Метла и тепих МЕТЛА: Гей, мали, випросц ше най ше розмахам. ТЕПИХ: Дзе ши так навалєла? Цо по мнє вецей ходза, вше сом красши. МЕТЛА: Гутор тото дакому другому. Нєт чистоти покля добра метла нє витрепе прах, а краси нєт без чистоти. ТЕПИХ: Та нє! Нє гварел сом вам тото найважнєйше. Я чаривни тепих и чекам ту най ме поволаю. А кед ше розкруцим и дзвигнєм до висока, теди мой пан обовязно украднє прекрасну принцезу, та з ню лєци понад хмари. То му найкрасша забава. МЕТЛА: Кед сцеш знац, анї я тебе нє гварела же кед полни мешац, нє шедзим безроботно. Моя ґаздиня, панї Баба-Роґа, теди закончує койяки важни роботи и визити, цо би єй безо мнє було нєможлїве. ТЕПИХ: Як ми мило кед чуєм же робиме єднаки роботи, лєм ше ми видзи же мойо путнїки дакус доберанши. А окрем того, приповеда ше койцо о Баба-Роґи цо, як мам повесц, нє вше найприємнєйше чуц. МЕТЛА: Охаб ше плєткох! Пать свою роботу. ТЕПИХ: Маце право. Алє, видзи ше ми же при мнє ширше и приємнєйше, та опатьце лєм тоти прекрасни птички и квеце хтори ме краша. Знаце, народзени сом у Бухари. МЕТЛА: Гей, брацику, алє покля ше я нє розмахам, нє будзеш ше швициц. Гайде, розкруц ше най це омецем. ТЕПИХ: Най ше пачи... МЕТЛА: Гей, змир ше, я воднє нє лєцим. Врац ше долу! ТЕПИХ: Пребачце, занєсол сом ше.

БОЛЕ: Слухай, Божо! Знаш ти як ше пребива ляд? БОЖО: Нє знам, алє прецо ци таке важне тераз кед ляду нєт нїґдзе, лєм у фрижидеру? БОЛЕ: Нє знал сом же ши таки запшети. Я бешедуєм о тим товаришским ляду, а ти мудруєш! БОЖО: Яки ци то ребус! У остатнїм чаше цошка барз вельо фантазираш. У чим тайна? БОЛЕ: Га... знаш... сцел сом на даяки способ тоту Ґордану прешвечиц же сом барз добри товариш, алє нїяк нє можем пребиц ляд. БОЖО: Слухай, я знам. Тот ляд ше нє пребива, алє ше розпущує, а то значи... БОЛЕ: Цо то значи? БОЖО: То значи помали, поступнє, кус-покус... БОЛЕ: Пробовал сом. Перше сом єй вжал клайбас и розламал сом го на поли... Вец сом єй скрил шапку... Потим сом єй подкладал ногу кед зме ишли зоз школи... Ище сом єй и ташку однял и заквачел ю на древо... А вона як кед би нїч нє розумела! БОЖО: Вец ци остава лєм тото остатнє. БОЛЕ: Хторе? БОЖО: Шерцо и стрела! БОЛЕ: А, нє! Таке нє сцем нїзач! Досц сом єй пакосцел, скубал сом ю и секирал. Чи най ю ище и забиєм? Пошалєл ши! Стрела до шерца? Ша, то сиґурна шмерц. Озда ши нє видзел анї єдного кавбоя як гинє од индиянскей стрели? БОЖО: Ти мнє гвариш же сом запшети, а нє знаш же окрем индиянскей стрели єст ище єдна – нарисована стрела и шерцо! Преложела М. Р.

U Ruskim Keresture...

У Руским Керестуре у дзецинскей заградки „Цицибан” ПУ „Бамби” Кула у шицких воспитних ґрупох були орґанизовани вшелїяки активносци. Було спортски бависка, танцованя, шпиваня и рисованя. До даєдних змистох були уключени и родичи, та подзелєна радосц була ище векша. У основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк”, як написали школяре трецей и штвартей класи, було так: – Пондзелок зме ше дружели зоз нашима милима бабами и дїдами – Мости медзи ґенерациями. Було нам прекрашнє. Вовторок зме мали го сцох зоз Коцура. То нашо парняки – нови товарише хтори пришли зоз

свою учительку и директорку на математични квиз под меном „Забавна математика”. По сле интере сантних задаткох преглашена побиднїцка екипа - Були то го сци. Квиз порихтали школярки нашей Ґимназиї зоз профе сорку математики. Наздаваме ше новому стретнуцу и реваншу. По смачней закуски бавели зме фодбал на школским дворе. Стреду зме ше дружели зоз старшима школярами наших учителькох. Правели зме бависка, шапки, маски... Штварток у голу школи була вистава наших роботох, а пияток бул Крос дзе зме ше борели за цо лєпше место.

НА ЧЕСЦ УЧИТЕЛЬОВИ МИХАЙЛОВИ КОВАЧОВИ Учитель, а нєшкайшим дзецом познатши як писатель Михайло Ковач, робел и у основней школи у Бикичу, та 25. октобра у тим валалє, у Подручней школи „Сримски фронт” отримана програма з нагоди 106. рочнїци од його народзеня. Шветочносц орґанизовали члени КПД „Иван Котляревски” и Секция Дружтва за руски язик, литературу и културу у Бикичу. У програми участвовали школяре хтори ходза на годзини руского язика як виборного предмету, а Ковачово стихи их научела рецитовац наставнїца Златка Сивч Здравич. О його творчей роботи бешедовал Зденко Лазор, Деян Бобаль и Ирина Папуґа, а жридлова шпивацка ґрупа „Бикичанки” одшпивала познату шпиванку „Хижочко стара”, за хтору слова написал учитель Михайло Ковач. Зоз даскелїма шпиванками програму прикрашела и мишана шпивацка ґрупа. Вл. Дїтко

6

19

ЕВҐЕНИЙ М. КОЧИШ

Visti zoz {koloh...

М

ЯК ОЗНАЧЕНИ ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ

Ц

али тидзень, од 5. по 9. октобер дзеци, гоч мали порядни обовязки у оводи, односно у школи, постарчели ше и бавиц, рисовац, шпивац и маскировац ше, бо то бул їх - Дзецински тидзень. Його мото бул: „Потримовка фамелиї – найлєпша потримовка дзецом”. У Коцуре, у ПУ „Герлїчка” як и у ОШ „Братство-єдинство” тиж було кажди дзень програми за радованє и паметанє. Уж традицийно, Дзецински тидзень почал зоз рисованьом по асфалту зоз крейдами у фарбох. Понеже октобер - мешац кнїжки, дзеци нащивйовали Читальню дзе ше могли задармо уписац до нєй. Там було и литературне стретнуце зоз писательом Тодетом Николетичом, а школяре руских оддзелєньох мали нагоду слухац аудио запис приповедки „Ровнї цар” Владимира Сабо Дайка. Даєдни школяре у Дзецинским тижню участвовали на медзиопштинским турниту у малим фодбалу у Вербаше. Старшим дзецом у Коцуре бул возбудлїви крос, а младши ше одлично порихтали за бал под масками, та ше прешпацирали по центре валала. У креативней роботнї школяре правели зоз еко-материялу рижни бависка. Орґанизована и гуманитарна акция збераня облєчива, обуї, бавискох и школского прибору за дзеци хторим шицко тото потребне, а школяре пририхтали и програму за старших у Ґеронтолоґийним центру.

ми були рижнородни. Орґанизовани традицийни приєм у локалней самоуправи, дзе представнїки школярских парламентох дознали як функционує општинска власц, а любопитлїви и шмели поставяли и питаня. Дзецински тидзень би нє бул таки красни кед би нє бул и маскенбал. Учашнїки тей програми ше прешпацирали по главней городскей улїци, та радосц з нїма подзелєли велї Шидянє. Вл. Дї.

У Вербаше дзеци дознали цо то Конценция о правох дзецка, а отримани и роботнї на тему дзецинских правох. Велїх прицагла гуманитарна акция „Дзеци дзецом”, потим Подобова колония за школярох основних школох, вашар колачох и, розуми ше, спортски активносци. У Дзециским тижню нєзаобиходни крос и, вшелїяк, маскенбал, та ше вербаски дзеци цали тидзень дружели, змагали, учели и помагали. А. М.

Т. Х.

У Шидзе свойо швето цали тидзень означовали и дзеци у ПУ „Єлица Станивукович-Шиля” и школяре основних школох. Програ-

U Dxrdqove...

У Дюрдьове маскенбал у ПУ „Дюрдєвак” бул наймладшим найвеселша програма, бо ше поприбрани и нашминкани прешпацирали по валалє, а потим зашли и до ОШ „Йован Йованович Змай”. Школяре их привитали зоз даскелїма шпиванками (по сербски и анґлийски), а вец вєдно участвовали у квизу. Найвецей дзеци було на Дзецинским вашаре и на те атралней представи го сцох-ґлумцох зоз Беоґраду. Орґанизована и акция збераня шматох и обуї за дзеци хторим така помоц нєобходна, як и сад зенє жимжелєних древкох. Школяре писали со стави на тему „Школа по мири дзецка”, а було и змисти за любительох спорта и музики.

U [idze...

18

КРАСНЕ СЛОВО

лади, алє досц полни учитель, цо преподавал мацерински язик, сцел же би и сами дзеци участвовали у глєданю красоти у язику.

– Хто би нам знал повесц, дзеци, єдно красне слово? Дзвигли ше даскельо руки. Учитель гварел же най по єдно пове и упар палєц на Марчу: – Поведз ти.

– Фиялка – подзвигла ше и гварела.

– Любов – гварела Ясминка.

– Нїжносц – станул Мирон.

– Товариштво – додала Сашка.

– Лелия... мацерина душичка! – гласно вигварела Ганча.

– Гей, гей, дзеци, шицко то красни слова – потвердзовал учитель попатраюци на остатню лавку дзе шедзел Митрик, тлустеньки, червених лїцох, подопарти на дланї под браду з опартима локцами на лавку. Випатрало же його нє интересую „красни слова” и праве прето учитель додал: – Гй, гей, ми часто хаснуєме вшелїяки красни слова нє похопююци же вони наисце красни. Поет склада свойо писнї лєм зоз красних словох, чи нє? А поведз-лє, Митрику, голєм єдно красне слово хторе ци наймилше. Митрик патрел нєзаинтересовано на учителя, бо наисце о иншим роздумовал док ше други однїмали хто видума красше. Шедзел у остатнєй лавки нє прето же бул слаби школяр, но любел, бо з нїм шедзел Славко цо мал вельо слабши оцени, а бул му добри товариш.

– Но? Нє маш нїч цо ци ше пачи? Хторе ши слово задумал?

– Колбааааси! Настал шмих медзи дзецми. Шмеяли ше з Митрикових колбасох наглас. Кед ше учительови видзело же досц, учиткал их и гварел: – Добре, Митрику, красне и тото слово... А любиш колбаси?

– Ище як! И колбаси и гурки! Дзеци ше знова зашмеяли, а учитель додал: – И я барз любим и варени и печени, алє у тим нїч нєт шмишного.

МИРОН КОЛОШНЯЇ

ДЗЕ Я ШЕДЗИМ У КЛАСИ Я шедзим такой ту, при облаку, лавка ми у першим шоре, локец руки ми часто на лавки, а длань на чолє. Погляд ми як нїч часто пребиє ценки скла облака, за поглядом и думка вилєци так гнєтка на желєну пажицу, на улїцу до конарох древа, до гнїзда птици, до сушедового двора заблука, пообраца щенята у кошаре сушедовей суки, зацагнє ремень на штверци под брухом кобули и видзе горе на поодзвиговани черепи кадзи вилєтую з пойда голуби. А вец, ище висше, висше, понад комин, попод хмари сами, за голубами... „Врац ше, врац ше з думами!” кричи учитель на мнє. Я вец, кус розжалєни, охабям щенята, кобулу, птици, голуби под хмарами, горе, и мирно шедам до лавки при облаку у першим шоре.

С. Б.

7

БОЖИДАР МАНДИЧ

Є

Школяре авторе

ЗАЯЧА РОБОТА

дного вечара, цалком случайно, мой син Сун забул заврец дзвери у старей хижи. У нєй була наша библиотека, ґалерия и простория зоз старима предметами. Шицко тото зме чували, бо зме любели стари ствари. Зоз раншого сна зорвал ме єден заяц хтори вибегнул зоз нашей домашнєй библиотеки. Подумал сом же шнїєм. Пошвидко сом ше прешвечел же то наисце правда. На пато су сом нашол отворену кнїжку дзецинских писньох. По теди сом думал же заяци интересую лєм загради и долїки у хторих одложена мархва, алє тот наш заяц, випатра, бул заинтересовани за образованє. Ришели зме же дзвери у старей хижи вецей нє будземе заверац. И так ище було цепло. Дзешати мешац бул полни з плодами и цеплима упечатками после початку школского рока. Ютредзень нас заяц знова нащивел. На патосу знова лєжала кнїжка зоз иншаким насловом. Похопел сом же заяц, так як швидко бега, швидко и чита кнїжки, та сом му дал мено Литерарко. Литерарко и далєй приходзел кажди вечар. Почал поряднє врацац кнїжки, як прави библиотекар, на места одкадз их вжал. Чувал кнїжки и од мишох хтори мали обичай дакус их поогризац. Наш заяк цалком прилапел порядок яки бул у нашим обисцу.

КЕД ЗАПАХНЄ У РУКИ БИШАЛМА

Вец ше єдного дня заяц нє зявел. Тото ше повторело и наиходзацих дньох. Подумал сом же тераз пречитани кнїжки преприповедовює своїм товаришом. Анї у єдней хвильки сом нє подумал же го напущела любов ґу кнїжком. Алє, нєодлуга сом дознал цо ше збуло. За полїчку зоз велїма кнїжками нашол сом єдну заруцену кнїжку „Сам у лєше” од Гауарда Крона. На єй рамику бул нарисовани ловар зоз вельку пушку у руки. Литерарко ше сиґурно злєкол, кнїжку руцел скорей як ю отворел, а ми остали без єдного доброго приятеля. Преложела А. Р.

Як и каждого року, и тераз сцигла єшень. Нахмурена и жимна, алє и вона ма свойо красни прикмети. Гоч нє барз любим школу, ту є. Кажди дзень пешо крачам до нєй. На драже видзим вельо єшеньски пременки. Лїсца доставаю рижнофарбово ниянси: єдни златно-жовти, други червено-помаранчецово, треци кафово...Анї жем нє така як була влєце. Трава преє, та єй тепих меня фарби. На древох зрею єшеньски овоци хтори маю окремни пах и смак. Озда найкрасше пахню бишалми. Нєодлуга нє буду на конарох, алє у дунцох, одложени за жиму. Хвиля ше губи. Место златного слунка нєбо закриваю шиви хмари, полни з дижджом. Велї дзиви животинї, як и каждей єшенї, и тераз понагляю назберац єдзеня, же би ше мирно могли зачириц до жимского сна. У дворох вше ридше чуц гурчанє елеваторох, бо чардаки у дворох полни з кукурицу. Людзе понагляли поодкладац єшеньски плоди, бо жима вше блїжей. Тримам у руки узрету бишалму. Любим тот пах и прето любим єшень. Вше частейше зме шицки вєдно у хижи, бо вонка вецей нєт тельо роботи як влєце. Татяна Буила, VI, Коцур

АЛЕКСАНДРА СТЕВАНИЧ

КЕД НИНА... Вше знам кед нина пражи палачинки, бо пред тим на мнє джмуркнє и пита ше: Будземе? Вец шлїдзи сцена: нашвидко руци ташочку, позбера власи до контї и убегнє до своєй желєней кухнї. Нина твердзи же то єй оаза за опущованє. И пущи мозоґ на палачинкарню, и потим шицки уживаме у тим цо напражи. Нина цар за палачинки. Пражи лєпши и од баби и од сушеди Даци хтора любоморно таї свойо рецепти. Омамунєни зоз пахом, шицки у обисцу ше збегню по ґарадичох и лєм гваря: Дай перше сладки, а вец будземе слани. Дїдо принєше орехи, а шовґор найдзе дзешка захпани дунчик кайсового маджуну. Одкеди го нина застала у шпайзу дзе поєдол скоро полни дунчик сладкого зоз ягодох, тоту файту лакотки трима под ключом. Нина отвори облак най напахняци улїцу и обраци ище даскельо палачинки. Воздух з ванелиї, вечар зоз кайсох. Зоз шовґром попиє кафу, най нє геверує. Кед шицко закончи, змахнє нам най придземе. Щешлїви сом кед видзим єй червену контю... Ниново палачинки феноменални. Сладки у ролнох, слани у лепезох, та на джобки. Олїзуєм пальци. Шовґор ше опасно приблїжує ґу нїм. Мам найсладшу нину на швеце. Преложела М. Р.

8

Marina Risti~, VIII, Ba~inci

Filip Hromi{, I, Kocur

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Часто думам же ме нїхто нє розуми. Родичи нє можу похопиц же дакеди и я мам нєприємни дзень и же мушим буц сама, та роздумац як найлєпше ришим даєдни проблеми. Тераз зме у таких рокох же зме анї нє дзеци, а анї нє одроснути людзе. Вошли зме до пубертету и завадзаю нам даєдни старши людзе. Гнїваме ше, гоч и пре дробнїци. Мнє найбаржей завадза кед ше з даским повадзим або кед сом пре дацо смутна, же нє можем буц сама у своєй хижи. Родичи такой отвераю дзвери и сто раз ше питаю цо ше случело, прецо сом смутна. Нє можем им потолковац же о даєдних стварох нє сцем з нїма приповедац. Вельо ми лєгчейше кед о шицким цо ми завадза бешедуєм зоз шестру лєбо зоз найлєпшу пайташку, гоч би ме родичи можебуц лєпше посовитовали. Нє розумим чом ми родичи нє веря и нє дошлєбодзую ми же бим на дачиїм родзеним дню остала покля сцем и кед ше пойдзем шпацирац, же бим ше врацела дому кеди я сцем. Знам же ше стараю о мнє, алє думам же би ми требали баржей вериц, бо сом досц одвичательна. Найбаржей ми завадза же сцу знац зоз ким ше дописуєм на фейсбуку. Кед сом опрез компютера, такой шедаю ґу мнє и сцу же бим им указала дачийо слики. Думам же би и вони требали буц на фейсбуку, кед их так барз шицко цикави. Роздумуєм чи и я будзем така як вони, док вирошнєм. Наздавам ше же ше вше здогаднєм як мнє було кед ме старши нє слухали и нє розумели, та же я таки гришки нє будзем правиц. Медзитим, гоч цо ше случи и гоч як ми койцо завадза, глїбоко у шерцу вше чувствуєм же ме родичи любя найбаржей на швеце, а и я их. Лидия Чапко, VII, Дюрдьов

17

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

Школяре авторе

ЧОМ САЯМ КНЇЖКОХ НАЙЛЄПШИ

КРАСИ ЄШЕНЇ Вчасна єшень нєздобачки и цихо пришла до мойого краю. Лєту вибила и остатня годзина. Слунковим зарйом ше вше чежше вихпац споза хмарох. Дробни капки дижджу ше претваряю до вельких барох на дражкох. Лїсце на древе постало златно-бакарне и ище ше вше одупера моцним витром. Єшень нам принєсла и вельо пахняцей и юшковитей овоци: грозна, грушки, бишалми... Уж ше нє барз чує чвиринканє птицох, а ластовки и ґовлї зохабяю свойо гнїзда и одходза до цеплих крайох. Одроснути рихтаю огриву, а дзеци уживаю у краси єшенї: обегую ше по шущацим лїсцу у парку, плюскаю по блатних баркох, збераю ґестинї... Любим єшень бо уживам у шицких фарбох, пахох и швижосци хтору вона приноши. Наталия Жирош, IV, Кула

Lara Sopka, II, Kula

Я ЛЇСЦЕ Tiyna Bujla, VI, [id

ЄШЕНЬ У МОЄЙ УЛЇЦИ Горуце лєто пошло з нашого краю. У септембру почала єшень. Вона рижнофарбова, жимна и дижджовна. Слунко престало моцно швициц, та нас його зарї нє гласкаю так як влєце. Ластовки и ґовлї ше подогваряли и одпутовали на юг. Розбавени витор розганя по нєбе дижджово хмари. Скоро кажди дзень дує. Древа ше облєкаю до єшеньских шматох. Узрете грозно, яблука и грушки ширя приємни пах. Днї вше кратши, а ноци длугши. Розбавени дзеци хасную кажди красни дзень бавиц ше на драже. Вонка жимнєйше, та облєкаме грубши шмати. Людзе тераз маю вельо роботи на полю, а рихтаю и огриву и жимнїцу. У шицких єшеньских роботох дзечнє участвуєм з родичами. Єшеньски пейзаж ше ми барз пачи. Любим тоти червено-жовти и кафово фарби. Ясмина Мудри, III, Дюрдьов

16

Я лїсце на яблонї. Меням фарби. Влєце сом було желєне, а тераз, вєшенї сом червене. Кед сом падало з древа, видзело сом други лїсца на жеми. Спадло сом до велькей громади спретого лїсца. О даскельо годзини єден чловек нас позаметал. Док махал з метлу, я ше припатрало на вшелїяки фарби коло себе. Почал дуц витор, а вец ше розсипал диждж. Витор оддул и мнє и мойого мескового пайташа. Я злєтло на їжика, а мой пайташ на закрице хижи. Зоз їжиком сом ходзело коло древох, по гущави. Нападали на мнє вельо овоци. Над нами лєцела врана и вжала шицко зоз їжика, та аж и мнє. Овоци охабела у пискох, а мнє випущела на древо. Вивирка ме зґрабела и однєсла до своєй дзири. Там сом нє було саме, бо уж було и другого лїсца: жовтого, мескового, кафового, а найвецей червеного. Було ми барз крашнє. Вноци, кед вивирка лєгла на лїсце, було єй добре, а кед рано пошла вонка зберац єдзенє, теди лїсца поспали. Кед ше зобудзели, були цалком висушени. Кажде лїсце ма свою приповедку хтора почина на яр, а закончує ше вєшенї. Виолета Чизмар, V, Руски Керестур

Р

аз я так мал єдного наставнїка ґеоґрафиї при хторому могол спаднуц лєм школяр хтори ше пошпоцел у кабинету. Тот наставнїк нїґда нє давал єдинки за конєц рока. Мал сом и єдну наставнїцу технїчного, хтора писала писнї. Вона давала єдинки за кажду дробнїцу, наприклад, кед ше зашмеєш на годзини. Прето зме шицки любели ґеоґрафию, а технїчне нїхто, окрем улїжнїци Цеци хтора ше правела же люби шицки предмети и хтору шицки наставнїци любели прето же любела їх предмети. Е, тот наставнїк ґеоґрафиї и тота наставнїца технїчного водзели нас на Саям кнїжкох. Була роботна собота, та директор розказал же би младши пораєли желєни поверхно сци коло школи, а ми, старши най идземе на Саям. А як директор пове, так ма буц. Ми лєм дакус жубротали чом нє розкаже най нас одведу, поведзме, на Саям автох, алє нас нїхто нє слухал, бо зме тото гуторели у парку за школу. Саям кнїжкох, модлїм крашнє, яка то роботна собота? Алє вец випаднул барз добра роботна собота. Перше сом, у конку, при ґарадичох купел якуш справу хтору положиш до устох, так медзи зуби, та дуєш до нєй, а воно... як кед би соловей шпивал. Нїґда сом нє чул як соловей шпива, алє справа наисце крашнє пищала и гвиздала кед сом научел як ше ю кладзе до устох и як ше дує. Кед други чули як я гвиздам, и вони себе покупели таке исте, та зме пищали и гвиздали як класа соловейох.

– Нє правце зоз себе шмих, модлїм вас – гварела наставнїца технїчного. – То Саям кнїжкох, та ше справуйце културно. Престаньце з тим пищаньом, такой! Ниа там, тот зоз браду, то наш познати писатель. Цо будзе о вас думац, кед ше нєкултурно справуєце? Учце ше од нього як ше треба справовац!

Шицки зме видзели нашого познатого писателя, алє зме нє видзели же є културни чловек, бо ше, кед преходзел коло нас, нарату надзерал на когошик: – Гей, брату, такой гибай на штанд! Мам виски, аж розум става! Вец ше наставнїца технїчного розбегла, здогонєла го и питала од нього подпис. А ми ше згарли коло стола дзе ше предавало койцо пластичне. Було вшелїячини. Я купел нови фризби, помаранчецови, бо ше ми стари росчипел кед сом з нїм бовкнул, случайно, че сне слово, тлустого Бобана по глави. Нє було то шицко. Права розвага нас чекала кед зме ше випендрали по ґарадичох. Драгом, на ґарадичох, купел сом паклочко жувача и єдну конзерву кока-коли. А горе, кед зме вишли на дражку и кед зме ше порозбеговали... була то права ствар! Цукрова вата... балони, длуговасти... бананово чоколадки туньши як у кио ску опрез школи... шицко сом накупел, а цукрову вату два раз. Та вец, перша барака з колбасами на жирячки, плєскавицами, рожнїчами, шкембичами и другима єдлами! Ту зме лєм дакус побули. Друга барака, та ресторан, та знова барака, та ище єдна... а шицко пахнє, так пахнє же мушиш єсц лєбо умрец! Наисце зме крашнє препровадзели дзень. Тот Саям кнїжкох наисце хаос. Лєм, нє знам нач им тельо кнїжки! Можебуц же би людзе повиставали, огладнєли и осмияднєли... лєбо пре мено „Саям кнїжкох”... лєбо... алє нє важне! Колбаси им – перша лиґа! Преложела А. Р.

9

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Д

руга свята тайна то миропомазанє. Вонo ше у нашим обряду дава такой после кресценя. Миропомазанє ше состої зоз помазованя дзецка зоз святим миром – мишанїну маслинового олєю и пахняцого балзаму, котру владика пошвецує на Вельки штварток. З тим миром паноцец помазує у знаку крижа дзецку чоло, очи, нос, уста, уха, перши, руки и ноги, и при тим вигваря: Печат дара Святого Духа. Аминь. Прейґ тайни миропомазаня чловек достава окремну ласку Божу же би могол визнавац свою виру, бранїц ю, шириц и по нєй жиц, та кед треба – и церпиц за ню. Миропомазанє силволизує надприродну силу Божу и помоц од Духа Святого, цо християн достава за шмеле шведоченє и практикованє своєй вири. Тоту святу тайну мож прияц лєм раз у живоце. Святе Писмо спомина же уж апостоли миропомазовали. На Сошествиє (Русадля) – дзешати дзень по Исусовим вознєшеню на нєбо, апостоли вєдно зоз Марию, Исусову Мацеру були на молитви у сали Тайней вечери. Одразу задул витор з нєба и наполнєл хижу дзе вони були. И указали ше им огньово язики котри зиходзели на каждого. И наполнєли ше шицки з Духом Святим. Вон им прошвицел розум. Престали ше бац. Святи Дух змоцнєл їх души. И нам тота свята тайна улїва до души ласку шмелосци же бизме ше могли бориц за свойо вичне спашенє. Христос нам на миропомазаню уцискує до души тирваци печац. Божи живот у души прияти на кресценю ма и своїх нєприятельох: спокушованє диявола – нагварянє на грих. Миропомазанє нам дава седем дари Духа Святого, з котрима зме способни одупрец ше рижнородним спокусом и злу того швета. Седем дари Духа Святого то: 1. Мудросц 2. Розум 3, Совит 4. Моц 5. Знанє 6. Побожносц 7. Страх Божи

ЗАПОВИДИ НЄ ЛЄМ ЗА ДЗЕЦИ

Церква у Беркасове

НАШО КИРБАЇ У ОКТОБРУ И НОВЕМБРУ У Бачинцох Кирбай 31. октобра, на дзень Святого Луки апостола и євангелисти У Ґосподїнцох и Беркасове Кирбаї 21. новембра, на швето Архангела Михаїла У Кули Кирбай 25. новембра, на дзень Святого Йосафата, алє ше Кирбай у тей нашей парохиї преноши на найблїзшу нєдзелю

10

Школяре авторе

МИРОПОМАЗАНЄ

Оцец – ковач воспитовал свойого сина по християнски. Син бул на першей причасци, ходзи на виронауку и до церкви... Єдней нєдзелї гвари оцец синови: – Нєшка нє пойдзеш до церкви, бо маме роботи у шмикнї.

– Оцец! Треца заповид нам забранює внєдзелю чежко робиц – озвал ше син.

– Та, яке! – одбрушел ковач – тоти заповиди то лєм за мали дзеци. А ти уж вельки леґинь. Гайд, на роботу!

– Добре, оцец! – гвари син – алє после трецей заповиди приходзи штварта: почитуй оца свойого и мацер свою... Чи и то лєм за мали дзеци? Оцец зацихнул. Син пошол до церкви. Як ше зрадовал кед по Служби Божей видзел же и оцец бул у церкви! Зоз Християнского календара 1983

КРАСОТА ЄШЕНЇ ОДКРИВА МИ НОВИ ШВЕТ Жовто-кафова єшеньска плахта помали прекрива наш мали, цихи валал. Зоз приходом єшенї єст вше вецей роботи. Вечарами валал цихши. Права идила. На драже нєт вельо людзох, бо ше рихтаю за польо. Рана вше гласнєйши. Воздух швижи. Под ногами сущи спрете лїсце. Любим скакац по нїм. Єшень чаривна и по овоцох. Пахнє грозно, яблука, грушки, бишалми. Од шицких овоцох найволїм грозно. Каждей єшенї мам нови дожица зоз моїм пшичком. Озда и вон люби тоту рочну часц, бо ше люби зо мну бавиц у лїсцу. Чека же бим ше врацела зоз школи, та такой скака по лїсцу, валя ше и радосно бреше. Єшень прекрасна рочна часц. Уживам у єй краси. Лидия Гарди, VIII, Дюрдьов

ЖИВОТ У БУДУЧНОСЦИ Я ище мала. Шедзим у школскей лавки и роздумуєм цо бим любела буц док вирошнєм. Сцем по стац фризерка. Будзем мац свой фризерски салон. Вон будзе барз вельки. У нїм будзем мац вельо карсцелї, вельки лавабо, жвератко, вельо щетки за че санє и ножнїчки. Будзем правиц красни фризури. Задумуєм як сом єдней жени направела прекрасну фризуру. Так ше єй пачела, же ми заплацела два раз вецей як коштала моя робота. Заробела сом вельо динари. Купела сом себе модерни калап. Валентина Олеяр, III, Руски Керестур

Vany Sabado{, II. Verbas

МОЙ ГОБИ Одкеди паметам, вше сом мала даяки гоби. И тераз их мам вельо, прето же ше нє можем одлучиц за єден. Любим вше дацо нове пробовац, робиц и зберац. Як и велїм дзивчатом, и мнє перши гоби бул зберанє паперових салветкох. Почала сом их зберац ещи кед сом мала лєм три роки. Найчастейше то було на родзених дньох, бо там вше було вельо красни салветки. Даєдни салветки сом достала од мацери, а даєдни сом купела. Тераз мам вецей як тисяч салветки розличних фарбох и ниянсох, формох и зоз розличних файтох паперу. У моєй колекциї єст салветки за кажду нагоду: крачунски, вельконоцни, єшеньски, ярнї и други. Даєдни мойо товаришки тиж маю таки гоби, та часто чераме салветки. Моя колекция ше шицким пачи и барз их цикави як сом могла назберац тельо красни салветки. Я им гуторим же тайна у любови и пошвеценосци тому гобию. Тераз их уж нє зберам, алє тоту памятку чувам у єдней шкатули на окремним месце. Кед попатрим на ню, часто ше здогадуєм гевтих дньох и пожадам знова буц у вчасних дзецинских рокох.

Valentina Sala}, VII, Dxrdqov

Наташа Тамаш, V, Коцур

15

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

E

Є Ж

ЯКИМ ОЛЕЯР

ДЗЕЦИ Хижа найкрасша кед є обилєна, ластовка кед швидко лєци, заградка кед є крашнє ушорена, алє од шицкого найкрасши дзеци. Ружа найкрасша у маю, соловей кед ше оглаши, алє знова од шицкого мали дзеци найкрасши.

14

11

СКАЗКА ЗОЗ КАРПАТОХ

Б

ПАН МАЧКОВСКИ

ул раз у єдного ґазди кандур и нє сцел лапац миши, бо бул стари. Ґазда вжал кандура и одвед го до лєса. У лєше ше кандур стретнул зоз лїшку, та го лїшка вжала до своєй дзири. Гвари му: − Ти нє маш жену, а я нє мам чловека, та будземе вєдно ґаздовац! Вец ше раз стретнул заяц зоз тоту лїшку и гвари: − Лїшко, я тей ноци придзем до це! − А вона гвари: – Яй, яй, бой ше бога, нє приходз, бо у мнє пан Мачковски, та би це жедол! Та вецка заяц одбегнул и виприповедал шицким жвиром же у лїшки якиш пан Мачковски, барз страшни. А жвири ше порадзели и гваря: – Направиме ми за ньго госцину, та увидзиме цо то за пан Мачковски. Вец пришол вовк по месо, медведз по мед на закуску, дзива швиня пошла на кромплї, а заяц на капусту. И пририхтали вони за пана Мачковского полудзенок. Вец послали заяца до пана Мачковского. Заяц одбегнул ґу лїшковей дзири, та станул на два лаби. Лїшка вишла з дзири, та гвари: – Нач ши пришол? А заяц гвари: – Замодлєли жвири же би пан Мачковски и ти, же бисце пришли на госцину! Лїшка гвари: − Покля ми нє придземе, ти поведз жвиром же би ше поскривали, бо пан Мачковски би их шицких пороздзерал!

Кед пан Мачковски пришол на госцину, шицки жвири ше поскривали: медведз ше виґрабал на ядловец, дзива швиня ше уцагла до лїсца, вовк ше скрил медзи корчи, а заяц ше уцагнул под лопух и стулєл уха. Теди пан Мачковски пришол зоз лїшку и обидвойо жедли тот полудзенок. Алє после того, вон гвари: – Тото ми мало! А жвири то учули та ше барз престрашели. Вец дзива швиня з лїсца покивала з хвостом, а кандур думал же то миша, та за хвост – лап! Дзива швиня теди скочела, почала сцекац, а кандур ше од нєй барз злєкнул, та скочел горе по тим ядловцу на котрим шедзел медведз. Теди ше медведз почал ґрабац на сам верщок ядловца, алє ше верщок зламал, та медведз спаднул на жем, та ше забил. Теди шицки други жвири почали сцекац – гет ше розлєтали по цалим лєше. А пан Мачковски вец зишол зоз ядловца и пошол знова до куми лїшки ґаздовац.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

РЕЦЕПТ ЗА ПЕЦ Єдно брадло вигризки, дзешец мехи триски. Сухи чутки рихтай вельо и паздзерча исто тельо. Два-три корпи койякого шмеца тельо треба до руского пеца.

Преложел Дюра Латяк

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ПОЗНА ЄШЕНЬ Кед лїсточок опадує, кажде древо посанує, бо уж єшень влада, а дижджик лєм пада. Нєт ластовки на конаре, анї плоди у хотаре, позна єшень влада, а дижджик лєм пада.

12

13

СКАЗКА ЗОЗ КАРПАТОХ

Б

ПАН МАЧКОВСКИ

ул раз у єдного ґазди кандур и нє сцел лапац миши, бо бул стари. Ґазда вжал кандура и одвед го до лєса. У лєше ше кандур стретнул зоз лїшку, та го лїшка вжала до своєй дзири. Гвари му: − Ти нє маш жену, а я нє мам чловека, та будземе вєдно ґаздовац! Вец ше раз стретнул заяц зоз тоту лїшку и гвари: − Лїшко, я тей ноци придзем до це! − А вона гвари: – Яй, яй, бой ше бога, нє приходз, бо у мнє пан Мачковски, та би це жедол! Та вецка заяц одбегнул и виприповедал шицким жвиром же у лїшки якиш пан Мачковски, барз страшни. А жвири ше порадзели и гваря: – Направиме ми за ньго госцину, та увидзиме цо то за пан Мачковски. Вец пришол вовк по месо, медведз по мед на закуску, дзива швиня пошла на кромплї, а заяц на капусту. И пририхтали вони за пана Мачковского полудзенок. Вец послали заяца до пана Мачковского. Заяц одбегнул ґу лїшковей дзири, та станул на два лаби. Лїшка вишла з дзири, та гвари: – Нач ши пришол? А заяц гвари: – Замодлєли жвири же би пан Мачковски и ти, же бисце пришли на госцину! Лїшка гвари: − Покля ми нє придземе, ти поведз жвиром же би ше поскривали, бо пан Мачковски би их шицких пороздзерал!

Кед пан Мачковски пришол на госцину, шицки жвири ше поскривали: медведз ше виґрабал на ядловец, дзива швиня ше уцагла до лїсца, вовк ше скрил медзи корчи, а заяц ше уцагнул под лопух и стулєл уха. Теди пан Мачковски пришол зоз лїшку и обидвойо жедли тот полудзенок. Алє после того, вон гвари: – Тото ми мало! А жвири то учули та ше барз престрашели. Вец дзива швиня з лїсца покивала з хвостом, а кандур думал же то миша, та за хвост – лап! Дзива швиня теди скочела, почала сцекац, а кандур ше од нєй барз злєкнул, та скочел горе по тим ядловцу на котрим шедзел медведз. Теди ше медведз почал ґрабац на сам верщок ядловца, алє ше верщок зламал, та медведз спаднул на жем, та ше забил. Теди шицки други жвири почали сцекац – гет ше розлєтали по цалим лєше. А пан Мачковски вец зишол зоз ядловца и пошол знова до куми лїшки ґаздовац.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

РЕЦЕПТ ЗА ПЕЦ Єдно брадло вигризки, дзешец мехи триски. Сухи чутки рихтай вельо и паздзерча исто тельо. Два-три корпи койякого шмеца тельо треба до руского пеца.

Преложел Дюра Латяк

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ПОЗНА ЄШЕНЬ Кед лїсточок опадує, кажде древо посанує, бо уж єшень влада, а дижджик лєм пада. Нєт ластовки на конаре, анї плоди у хотаре, позна єшень влада, а дижджик лєм пада.

12

13

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

E

Є Ж

ЯКИМ ОЛЕЯР

ДЗЕЦИ Хижа найкрасша кед є обилєна, ластовка кед швидко лєци, заградка кед є крашнє ушорена, алє од шицкого найкрасши дзеци. Ружа найкрасша у маю, соловей кед ше оглаши, алє знова од шицкого мали дзеци найкрасши.

14

11

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Д

руга свята тайна то миропомазанє. Вонo ше у нашим обряду дава такой после кресценя. Миропомазанє ше состої зоз помазованя дзецка зоз святим миром – мишанїну маслинового олєю и пахняцого балзаму, котру владика пошвецує на Вельки штварток. З тим миром паноцец помазує у знаку крижа дзецку чоло, очи, нос, уста, уха, перши, руки и ноги, и при тим вигваря: Печат дара Святого Духа. Аминь. Прейґ тайни миропомазаня чловек достава окремну ласку Божу же би могол визнавац свою виру, бранїц ю, шириц и по нєй жиц, та кед треба – и церпиц за ню. Миропомазанє силволизує надприродну силу Божу и помоц од Духа Святого, цо християн достава за шмеле шведоченє и практикованє своєй вири. Тоту святу тайну мож прияц лєм раз у живоце. Святе Писмо спомина же уж апостоли миропомазовали. На Сошествиє (Русадля) – дзешати дзень по Исусовим вознєшеню на нєбо, апостоли вєдно зоз Марию, Исусову Мацеру були на молитви у сали Тайней вечери. Одразу задул витор з нєба и наполнєл хижу дзе вони були. И указали ше им огньово язики котри зиходзели на каждого. И наполнєли ше шицки з Духом Святим. Вон им прошвицел розум. Престали ше бац. Святи Дух змоцнєл їх души. И нам тота свята тайна улїва до души ласку шмелосци же бизме ше могли бориц за свойо вичне спашенє. Христос нам на миропомазаню уцискує до души тирваци печац. Божи живот у души прияти на кресценю ма и своїх нєприятельох: спокушованє диявола – нагварянє на грих. Миропомазанє нам дава седем дари Духа Святого, з котрима зме способни одупрец ше рижнородним спокусом и злу того швета. Седем дари Духа Святого то: 1. Мудросц 2. Розум 3, Совит 4. Моц 5. Знанє 6. Побожносц 7. Страх Божи

ЗАПОВИДИ НЄ ЛЄМ ЗА ДЗЕЦИ

Церква у Беркасове

НАШО КИРБАЇ У ОКТОБРУ И НОВЕМБРУ У Бачинцох Кирбай 31. октобра, на дзень Святого Луки апостола и євангелисти У Ґосподїнцох и Беркасове Кирбаї 21. новембра, на швето Архангела Михаїла У Кули Кирбай 25. новембра, на дзень Святого Йосафата, алє ше Кирбай у тей нашей парохиї преноши на найблїзшу нєдзелю

10

Школяре авторе

МИРОПОМАЗАНЄ

Оцец – ковач воспитовал свойого сина по християнски. Син бул на першей причасци, ходзи на виронауку и до церкви... Єдней нєдзелї гвари оцец синови: – Нєшка нє пойдзеш до церкви, бо маме роботи у шмикнї.

– Оцец! Треца заповид нам забранює внєдзелю чежко робиц – озвал ше син.

– Та, яке! – одбрушел ковач – тоти заповиди то лєм за мали дзеци. А ти уж вельки леґинь. Гайд, на роботу!

– Добре, оцец! – гвари син – алє после трецей заповиди приходзи штварта: почитуй оца свойого и мацер свою... Чи и то лєм за мали дзеци? Оцец зацихнул. Син пошол до церкви. Як ше зрадовал кед по Служби Божей видзел же и оцец бул у церкви! Зоз Християнского календара 1983

КРАСОТА ЄШЕНЇ ОДКРИВА МИ НОВИ ШВЕТ Жовто-кафова єшеньска плахта помали прекрива наш мали, цихи валал. Зоз приходом єшенї єст вше вецей роботи. Вечарами валал цихши. Права идила. На драже нєт вельо людзох, бо ше рихтаю за польо. Рана вше гласнєйши. Воздух швижи. Под ногами сущи спрете лїсце. Любим скакац по нїм. Єшень чаривна и по овоцох. Пахнє грозно, яблука, грушки, бишалми. Од шицких овоцох найволїм грозно. Каждей єшенї мам нови дожица зоз моїм пшичком. Озда и вон люби тоту рочну часц, бо ше люби зо мну бавиц у лїсцу. Чека же бим ше врацела зоз школи, та такой скака по лїсцу, валя ше и радосно бреше. Єшень прекрасна рочна часц. Уживам у єй краси. Лидия Гарди, VIII, Дюрдьов

ЖИВОТ У БУДУЧНОСЦИ Я ище мала. Шедзим у школскей лавки и роздумуєм цо бим любела буц док вирошнєм. Сцем по стац фризерка. Будзем мац свой фризерски салон. Вон будзе барз вельки. У нїм будзем мац вельо карсцелї, вельки лавабо, жвератко, вельо щетки за че санє и ножнїчки. Будзем правиц красни фризури. Задумуєм як сом єдней жени направела прекрасну фризуру. Так ше єй пачела, же ми заплацела два раз вецей як коштала моя робота. Заробела сом вельо динари. Купела сом себе модерни калап. Валентина Олеяр, III, Руски Керестур

Vany Sabado{, II. Verbas

МОЙ ГОБИ Одкеди паметам, вше сом мала даяки гоби. И тераз их мам вельо, прето же ше нє можем одлучиц за єден. Любим вше дацо нове пробовац, робиц и зберац. Як и велїм дзивчатом, и мнє перши гоби бул зберанє паперових салветкох. Почала сом их зберац ещи кед сом мала лєм три роки. Найчастейше то було на родзених дньох, бо там вше було вельо красни салветки. Даєдни салветки сом достала од мацери, а даєдни сом купела. Тераз мам вецей як тисяч салветки розличних фарбох и ниянсох, формох и зоз розличних файтох паперу. У моєй колекциї єст салветки за кажду нагоду: крачунски, вельконоцни, єшеньски, ярнї и други. Даєдни мойо товаришки тиж маю таки гоби, та часто чераме салветки. Моя колекция ше шицким пачи и барз их цикави як сом могла назберац тельо красни салветки. Я им гуторим же тайна у любови и пошвеценосци тому гобию. Тераз их уж нє зберам, алє тоту памятку чувам у єдней шкатули на окремним месце. Кед попатрим на ню, часто ше здогадуєм гевтих дньох и пожадам знова буц у вчасних дзецинских рокох.

Valentina Sala}, VII, Dxrdqov

Наташа Тамаш, V, Коцур

15

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

Школяре авторе

ЧОМ САЯМ КНЇЖКОХ НАЙЛЄПШИ

КРАСИ ЄШЕНЇ Вчасна єшень нєздобачки и цихо пришла до мойого краю. Лєту вибила и остатня годзина. Слунковим зарйом ше вше чежше вихпац споза хмарох. Дробни капки дижджу ше претваряю до вельких барох на дражкох. Лїсце на древе постало златно-бакарне и ище ше вше одупера моцним витром. Єшень нам принєсла и вельо пахняцей и юшковитей овоци: грозна, грушки, бишалми... Уж ше нє барз чує чвиринканє птицох, а ластовки и ґовлї зохабяю свойо гнїзда и одходза до цеплих крайох. Одроснути рихтаю огриву, а дзеци уживаю у краси єшенї: обегую ше по шущацим лїсцу у парку, плюскаю по блатних баркох, збераю ґестинї... Любим єшень бо уживам у шицких фарбох, пахох и швижосци хтору вона приноши. Наталия Жирош, IV, Кула

Lara Sopka, II, Kula

Я ЛЇСЦЕ Tiyna Bujla, VI, [id

ЄШЕНЬ У МОЄЙ УЛЇЦИ Горуце лєто пошло з нашого краю. У септембру почала єшень. Вона рижнофарбова, жимна и дижджовна. Слунко престало моцно швициц, та нас його зарї нє гласкаю так як влєце. Ластовки и ґовлї ше подогваряли и одпутовали на юг. Розбавени витор розганя по нєбе дижджово хмари. Скоро кажди дзень дує. Древа ше облєкаю до єшеньских шматох. Узрете грозно, яблука и грушки ширя приємни пах. Днї вше кратши, а ноци длугши. Розбавени дзеци хасную кажди красни дзень бавиц ше на драже. Вонка жимнєйше, та облєкаме грубши шмати. Людзе тераз маю вельо роботи на полю, а рихтаю и огриву и жимнїцу. У шицких єшеньских роботох дзечнє участвуєм з родичами. Єшеньски пейзаж ше ми барз пачи. Любим тоти червено-жовти и кафово фарби. Ясмина Мудри, III, Дюрдьов

16

Я лїсце на яблонї. Меням фарби. Влєце сом було желєне, а тераз, вєшенї сом червене. Кед сом падало з древа, видзело сом други лїсца на жеми. Спадло сом до велькей громади спретого лїсца. О даскельо годзини єден чловек нас позаметал. Док махал з метлу, я ше припатрало на вшелїяки фарби коло себе. Почал дуц витор, а вец ше розсипал диждж. Витор оддул и мнє и мойого мескового пайташа. Я злєтло на їжика, а мой пайташ на закрице хижи. Зоз їжиком сом ходзело коло древох, по гущави. Нападали на мнє вельо овоци. Над нами лєцела врана и вжала шицко зоз їжика, та аж и мнє. Овоци охабела у пискох, а мнє випущела на древо. Вивирка ме зґрабела и однєсла до своєй дзири. Там сом нє було саме, бо уж було и другого лїсца: жовтого, мескового, кафового, а найвецей червеного. Було ми барз крашнє. Вноци, кед вивирка лєгла на лїсце, було єй добре, а кед рано пошла вонка зберац єдзенє, теди лїсца поспали. Кед ше зобудзели, були цалком висушени. Кажде лїсце ма свою приповедку хтора почина на яр, а закончує ше вєшенї. Виолета Чизмар, V, Руски Керестур

Р

аз я так мал єдного наставнїка ґеоґрафиї при хторому могол спаднуц лєм школяр хтори ше пошпоцел у кабинету. Тот наставнїк нїґда нє давал єдинки за конєц рока. Мал сом и єдну наставнїцу технїчного, хтора писала писнї. Вона давала єдинки за кажду дробнїцу, наприклад, кед ше зашмеєш на годзини. Прето зме шицки любели ґеоґрафию, а технїчне нїхто, окрем улїжнїци Цеци хтора ше правела же люби шицки предмети и хтору шицки наставнїци любели прето же любела їх предмети. Е, тот наставнїк ґеоґрафиї и тота наставнїца технїчного водзели нас на Саям кнїжкох. Була роботна собота, та директор розказал же би младши пораєли желєни поверхно сци коло школи, а ми, старши най идземе на Саям. А як директор пове, так ма буц. Ми лєм дакус жубротали чом нє розкаже най нас одведу, поведзме, на Саям автох, алє нас нїхто нє слухал, бо зме тото гуторели у парку за школу. Саям кнїжкох, модлїм крашнє, яка то роботна собота? Алє вец випаднул барз добра роботна собота. Перше сом, у конку, при ґарадичох купел якуш справу хтору положиш до устох, так медзи зуби, та дуєш до нєй, а воно... як кед би соловей шпивал. Нїґда сом нє чул як соловей шпива, алє справа наисце крашнє пищала и гвиздала кед сом научел як ше ю кладзе до устох и як ше дує. Кед други чули як я гвиздам, и вони себе покупели таке исте, та зме пищали и гвиздали як класа соловейох.

– Нє правце зоз себе шмих, модлїм вас – гварела наставнїца технїчного. – То Саям кнїжкох, та ше справуйце културно. Престаньце з тим пищаньом, такой! Ниа там, тот зоз браду, то наш познати писатель. Цо будзе о вас думац, кед ше нєкултурно справуєце? Учце ше од нього як ше треба справовац!

Шицки зме видзели нашого познатого писателя, алє зме нє видзели же є културни чловек, бо ше, кед преходзел коло нас, нарату надзерал на когошик: – Гей, брату, такой гибай на штанд! Мам виски, аж розум става! Вец ше наставнїца технїчного розбегла, здогонєла го и питала од нього подпис. А ми ше згарли коло стола дзе ше предавало койцо пластичне. Було вшелїячини. Я купел нови фризби, помаранчецови, бо ше ми стари росчипел кед сом з нїм бовкнул, случайно, че сне слово, тлустого Бобана по глави. Нє було то шицко. Права розвага нас чекала кед зме ше випендрали по ґарадичох. Драгом, на ґарадичох, купел сом паклочко жувача и єдну конзерву кока-коли. А горе, кед зме вишли на дражку и кед зме ше порозбеговали... була то права ствар! Цукрова вата... балони, длуговасти... бананово чоколадки туньши як у кио ску опрез школи... шицко сом накупел, а цукрову вату два раз. Та вец, перша барака з колбасами на жирячки, плєскавицами, рожнїчами, шкембичами и другима єдлами! Ту зме лєм дакус побули. Друга барака, та ресторан, та знова барака, та ище єдна... а шицко пахнє, так пахнє же мушиш єсц лєбо умрец! Наисце зме крашнє препровадзели дзень. Тот Саям кнїжкох наисце хаос. Лєм, нє знам нач им тельо кнїжки! Можебуц же би людзе повиставали, огладнєли и осмияднєли... лєбо пре мено „Саям кнїжкох”... лєбо... алє нє важне! Колбаси им – перша лиґа! Преложела А. Р.

9

БОЖИДАР МАНДИЧ

Є

Школяре авторе

ЗАЯЧА РОБОТА

дного вечара, цалком случайно, мой син Сун забул заврец дзвери у старей хижи. У нєй була наша библиотека, ґалерия и простория зоз старима предметами. Шицко тото зме чували, бо зме любели стари ствари. Зоз раншого сна зорвал ме єден заяц хтори вибегнул зоз нашей домашнєй библиотеки. Подумал сом же шнїєм. Пошвидко сом ше прешвечел же то наисце правда. На пато су сом нашол отворену кнїжку дзецинских писньох. По теди сом думал же заяци интересую лєм загради и долїки у хторих одложена мархва, алє тот наш заяц, випатра, бул заинтересовани за образованє. Ришели зме же дзвери у старей хижи вецей нє будземе заверац. И так ище було цепло. Дзешати мешац бул полни з плодами и цеплима упечатками после початку школского рока. Ютредзень нас заяц знова нащивел. На патосу знова лєжала кнїжка зоз иншаким насловом. Похопел сом же заяц, так як швидко бега, швидко и чита кнїжки, та сом му дал мено Литерарко. Литерарко и далєй приходзел кажди вечар. Почал поряднє врацац кнїжки, як прави библиотекар, на места одкадз их вжал. Чувал кнїжки и од мишох хтори мали обичай дакус их поогризац. Наш заяк цалком прилапел порядок яки бул у нашим обисцу.

КЕД ЗАПАХНЄ У РУКИ БИШАЛМА

Вец ше єдного дня заяц нє зявел. Тото ше повторело и наиходзацих дньох. Подумал сом же тераз пречитани кнїжки преприповедовює своїм товаришом. Анї у єдней хвильки сом нє подумал же го напущела любов ґу кнїжком. Алє, нєодлуга сом дознал цо ше збуло. За полїчку зоз велїма кнїжками нашол сом єдну заруцену кнїжку „Сам у лєше” од Гауарда Крона. На єй рамику бул нарисовани ловар зоз вельку пушку у руки. Литерарко ше сиґурно злєкол, кнїжку руцел скорей як ю отворел, а ми остали без єдного доброго приятеля. Преложела А. Р.

Як и каждого року, и тераз сцигла єшень. Нахмурена и жимна, алє и вона ма свойо красни прикмети. Гоч нє барз любим школу, ту є. Кажди дзень пешо крачам до нєй. На драже видзим вельо єшеньски пременки. Лїсца доставаю рижнофарбово ниянси: єдни златно-жовти, други червено-помаранчецово, треци кафово...Анї жем нє така як була влєце. Трава преє, та єй тепих меня фарби. На древох зрею єшеньски овоци хтори маю окремни пах и смак. Озда найкрасше пахню бишалми. Нєодлуга нє буду на конарох, алє у дунцох, одложени за жиму. Хвиля ше губи. Место златного слунка нєбо закриваю шиви хмари, полни з дижджом. Велї дзиви животинї, як и каждей єшенї, и тераз понагляю назберац єдзеня, же би ше мирно могли зачириц до жимского сна. У дворох вше ридше чуц гурчанє елеваторох, бо чардаки у дворох полни з кукурицу. Людзе понагляли поодкладац єшеньски плоди, бо жима вше блїжей. Тримам у руки узрету бишалму. Любим тот пах и прето любим єшень. Вше частейше зме шицки вєдно у хижи, бо вонка вецей нєт тельо роботи як влєце. Татяна Буила, VI, Коцур

АЛЕКСАНДРА СТЕВАНИЧ

КЕД НИНА... Вше знам кед нина пражи палачинки, бо пред тим на мнє джмуркнє и пита ше: Будземе? Вец шлїдзи сцена: нашвидко руци ташочку, позбера власи до контї и убегнє до своєй желєней кухнї. Нина твердзи же то єй оаза за опущованє. И пущи мозоґ на палачинкарню, и потим шицки уживаме у тим цо напражи. Нина цар за палачинки. Пражи лєпши и од баби и од сушеди Даци хтора любоморно таї свойо рецепти. Омамунєни зоз пахом, шицки у обисцу ше збегню по ґарадичох и лєм гваря: Дай перше сладки, а вец будземе слани. Дїдо принєше орехи, а шовґор найдзе дзешка захпани дунчик кайсового маджуну. Одкеди го нина застала у шпайзу дзе поєдол скоро полни дунчик сладкого зоз ягодох, тоту файту лакотки трима под ключом. Нина отвори облак най напахняци улїцу и обраци ище даскельо палачинки. Воздух з ванелиї, вечар зоз кайсох. Зоз шовґром попиє кафу, най нє геверує. Кед шицко закончи, змахнє нам най придземе. Щешлїви сом кед видзим єй червену контю... Ниново палачинки феноменални. Сладки у ролнох, слани у лепезох, та на джобки. Олїзуєм пальци. Шовґор ше опасно приблїжує ґу нїм. Мам найсладшу нину на швеце. Преложела М. Р.

8

Marina Risti~, VIII, Ba~inci

Filip Hromi{, I, Kocur

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Часто думам же ме нїхто нє розуми. Родичи нє можу похопиц же дакеди и я мам нєприємни дзень и же мушим буц сама, та роздумац як найлєпше ришим даєдни проблеми. Тераз зме у таких рокох же зме анї нє дзеци, а анї нє одроснути людзе. Вошли зме до пубертету и завадзаю нам даєдни старши людзе. Гнїваме ше, гоч и пре дробнїци. Мнє найбаржей завадза кед ше з даским повадзим або кед сом пре дацо смутна, же нє можем буц сама у своєй хижи. Родичи такой отвераю дзвери и сто раз ше питаю цо ше случело, прецо сом смутна. Нє можем им потолковац же о даєдних стварох нє сцем з нїма приповедац. Вельо ми лєгчейше кед о шицким цо ми завадза бешедуєм зоз шестру лєбо зоз найлєпшу пайташку, гоч би ме родичи можебуц лєпше посовитовали. Нє розумим чом ми родичи нє веря и нє дошлєбодзую ми же бим на дачиїм родзеним дню остала покля сцем и кед ше пойдзем шпацирац, же бим ше врацела дому кеди я сцем. Знам же ше стараю о мнє, алє думам же би ми требали баржей вериц, бо сом досц одвичательна. Найбаржей ми завадза же сцу знац зоз ким ше дописуєм на фейсбуку. Кед сом опрез компютера, такой шедаю ґу мнє и сцу же бим им указала дачийо слики. Думам же би и вони требали буц на фейсбуку, кед их так барз шицко цикави. Роздумуєм чи и я будзем така як вони, док вирошнєм. Наздавам ше же ше вше здогаднєм як мнє було кед ме старши нє слухали и нє розумели, та же я таки гришки нє будзем правиц. Медзитим, гоч цо ше случи и гоч як ми койцо завадза, глїбоко у шерцу вше чувствуєм же ме родичи любя найбаржей на швеце, а и я их. Лидия Чапко, VII, Дюрдьов

17

ЕВҐЕНИЙ М. КОЧИШ

Visti zoz {koloh...

М

ЯК ОЗНАЧЕНИ ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ

Ц

али тидзень, од 5. по 9. октобер дзеци, гоч мали порядни обовязки у оводи, односно у школи, постарчели ше и бавиц, рисовац, шпивац и маскировац ше, бо то бул їх - Дзецински тидзень. Його мото бул: „Потримовка фамелиї – найлєпша потримовка дзецом”. У Коцуре, у ПУ „Герлїчка” як и у ОШ „Братство-єдинство” тиж було кажди дзень програми за радованє и паметанє. Уж традицийно, Дзецински тидзень почал зоз рисованьом по асфалту зоз крейдами у фарбох. Понеже октобер - мешац кнїжки, дзеци нащивйовали Читальню дзе ше могли задармо уписац до нєй. Там було и литературне стретнуце зоз писательом Тодетом Николетичом, а школяре руских оддзелєньох мали нагоду слухац аудио запис приповедки „Ровнї цар” Владимира Сабо Дайка. Даєдни школяре у Дзецинским тижню участвовали на медзиопштинским турниту у малим фодбалу у Вербаше. Старшим дзецом у Коцуре бул возбудлїви крос, а младши ше одлично порихтали за бал под масками, та ше прешпацирали по центре валала. У креативней роботнї школяре правели зоз еко-материялу рижни бависка. Орґанизована и гуманитарна акция збераня облєчива, обуї, бавискох и школского прибору за дзеци хторим шицко тото потребне, а школяре пририхтали и програму за старших у Ґеронтолоґийним центру.

ми були рижнородни. Орґанизовани традицийни приєм у локалней самоуправи, дзе представнїки школярских парламентох дознали як функционує општинска власц, а любопитлїви и шмели поставяли и питаня. Дзецински тидзень би нє бул таки красни кед би нє бул и маскенбал. Учашнїки тей програми ше прешпацирали по главней городскей улїци, та радосц з нїма подзелєли велї Шидянє. Вл. Дї.

У Вербаше дзеци дознали цо то Конценция о правох дзецка, а отримани и роботнї на тему дзецинских правох. Велїх прицагла гуманитарна акция „Дзеци дзецом”, потим Подобова колония за школярох основних школох, вашар колачох и, розуми ше, спортски активносци. У Дзециским тижню нєзаобиходни крос и, вшелїяк, маскенбал, та ше вербаски дзеци цали тидзень дружели, змагали, учели и помагали. А. М.

Т. Х.

У Шидзе свойо швето цали тидзень означовали и дзеци у ПУ „Єлица Станивукович-Шиля” и школяре основних школох. Програ-

U Dxrdqove...

У Дюрдьове маскенбал у ПУ „Дюрдєвак” бул наймладшим найвеселша програма, бо ше поприбрани и нашминкани прешпацирали по валалє, а потим зашли и до ОШ „Йован Йованович Змай”. Школяре их привитали зоз даскелїма шпиванками (по сербски и анґлийски), а вец вєдно участвовали у квизу. Найвецей дзеци було на Дзецинским вашаре и на те атралней представи го сцох-ґлумцох зоз Беоґраду. Орґанизована и акция збераня шматох и обуї за дзеци хторим така помоц нєобходна, як и сад зенє жимжелєних древкох. Школяре писали со стави на тему „Школа по мири дзецка”, а було и змисти за любительох спорта и музики.

U [idze...

18

КРАСНЕ СЛОВО

лади, алє досц полни учитель, цо преподавал мацерински язик, сцел же би и сами дзеци участвовали у глєданю красоти у язику.

– Хто би нам знал повесц, дзеци, єдно красне слово? Дзвигли ше даскельо руки. Учитель гварел же най по єдно пове и упар палєц на Марчу: – Поведз ти.

– Фиялка – подзвигла ше и гварела.

– Любов – гварела Ясминка.

– Нїжносц – станул Мирон.

– Товариштво – додала Сашка.

– Лелия... мацерина душичка! – гласно вигварела Ганча.

– Гей, гей, дзеци, шицко то красни слова – потвердзовал учитель попатраюци на остатню лавку дзе шедзел Митрик, тлустеньки, червених лїцох, подопарти на дланї под браду з опартима локцами на лавку. Випатрало же його нє интересую „красни слова” и праве прето учитель додал: – Гй, гей, ми часто хаснуєме вшелїяки красни слова нє похопююци же вони наисце красни. Поет склада свойо писнї лєм зоз красних словох, чи нє? А поведз-лє, Митрику, голєм єдно красне слово хторе ци наймилше. Митрик патрел нєзаинтересовано на учителя, бо наисце о иншим роздумовал док ше други однїмали хто видума красше. Шедзел у остатнєй лавки нє прето же бул слаби школяр, но любел, бо з нїм шедзел Славко цо мал вельо слабши оцени, а бул му добри товариш.

– Но? Нє маш нїч цо ци ше пачи? Хторе ши слово задумал?

– Колбааааси! Настал шмих медзи дзецми. Шмеяли ше з Митрикових колбасох наглас. Кед ше учительови видзело же досц, учиткал их и гварел: – Добре, Митрику, красне и тото слово... А любиш колбаси?

– Ище як! И колбаси и гурки! Дзеци ше знова зашмеяли, а учитель додал: – И я барз любим и варени и печени, алє у тим нїч нєт шмишного.

МИРОН КОЛОШНЯЇ

ДЗЕ Я ШЕДЗИМ У КЛАСИ Я шедзим такой ту, при облаку, лавка ми у першим шоре, локец руки ми часто на лавки, а длань на чолє. Погляд ми як нїч часто пребиє ценки скла облака, за поглядом и думка вилєци так гнєтка на желєну пажицу, на улїцу до конарох древа, до гнїзда птици, до сушедового двора заблука, пообраца щенята у кошаре сушедовей суки, зацагнє ремень на штверци под брухом кобули и видзе горе на поодзвиговани черепи кадзи вилєтую з пойда голуби. А вец, ище висше, висше, понад комин, попод хмари сами, за голубами... „Врац ше, врац ше з думами!” кричи учитель на мнє. Я вец, кус розжалєни, охабям щенята, кобулу, птици, голуби под хмарами, горе, и мирно шедам до лавки при облаку у першим шоре.

С. Б.

7

Visti zoz {koloh... АЛЕКСАНДАР ПОПОВИЧ

ЛЯД ШЕ ПУЩА ОСОБИ: Боле и Божо

ҐОРДАНА МАЛЕТИЧ

МЕТЛА И ТЕПИХ УЛОГИ: Метла и тепих МЕТЛА: Гей, мали, випросц ше най ше розмахам. ТЕПИХ: Дзе ши так навалєла? Цо по мнє вецей ходза, вше сом красши. МЕТЛА: Гутор тото дакому другому. Нєт чистоти покля добра метла нє витрепе прах, а краси нєт без чистоти. ТЕПИХ: Та нє! Нє гварел сом вам тото найважнєйше. Я чаривни тепих и чекам ту най ме поволаю. А кед ше розкруцим и дзвигнєм до висока, теди мой пан обовязно украднє прекрасну принцезу, та з ню лєци понад хмари. То му найкрасша забава. МЕТЛА: Кед сцеш знац, анї я тебе нє гварела же кед полни мешац, нє шедзим безроботно. Моя ґаздиня, панї Баба-Роґа, теди закончує койяки важни роботи и визити, цо би єй безо мнє було нєможлїве. ТЕПИХ: Як ми мило кед чуєм же робиме єднаки роботи, лєм ше ми видзи же мойо путнїки дакус доберанши. А окрем того, приповеда ше койцо о Баба-Роґи цо, як мам повесц, нє вше найприємнєйше чуц. МЕТЛА: Охаб ше плєткох! Пать свою роботу. ТЕПИХ: Маце право. Алє, видзи ше ми же при мнє ширше и приємнєйше, та опатьце лєм тоти прекрасни птички и квеце хтори ме краша. Знаце, народзени сом у Бухари. МЕТЛА: Гей, брацику, алє покля ше я нє розмахам, нє будзеш ше швициц. Гайде, розкруц ше най це омецем. ТЕПИХ: Най ше пачи... МЕТЛА: Гей, змир ше, я воднє нє лєцим. Врац ше долу! ТЕПИХ: Пребачце, занєсол сом ше.

БОЛЕ: Слухай, Божо! Знаш ти як ше пребива ляд? БОЖО: Нє знам, алє прецо ци таке важне тераз кед ляду нєт нїґдзе, лєм у фрижидеру? БОЛЕ: Нє знал сом же ши таки запшети. Я бешедуєм о тим товаришским ляду, а ти мудруєш! БОЖО: Яки ци то ребус! У остатнїм чаше цошка барз вельо фантазираш. У чим тайна? БОЛЕ: Га... знаш... сцел сом на даяки способ тоту Ґордану прешвечиц же сом барз добри товариш, алє нїяк нє можем пребиц ляд. БОЖО: Слухай, я знам. Тот ляд ше нє пребива, алє ше розпущує, а то значи... БОЛЕ: Цо то значи? БОЖО: То значи помали, поступнє, кус-покус... БОЛЕ: Пробовал сом. Перше сом єй вжал клайбас и розламал сом го на поли... Вец сом єй скрил шапку... Потим сом єй подкладал ногу кед зме ишли зоз школи... Ище сом єй и ташку однял и заквачел ю на древо... А вона як кед би нїч нє розумела! БОЖО: Вец ци остава лєм тото остатнє. БОЛЕ: Хторе? БОЖО: Шерцо и стрела! БОЛЕ: А, нє! Таке нє сцем нїзач! Досц сом єй пакосцел, скубал сом ю и секирал. Чи най ю ище и забиєм? Пошалєл ши! Стрела до шерца? Ша, то сиґурна шмерц. Озда ши нє видзел анї єдного кавбоя як гинє од индиянскей стрели? БОЖО: Ти мнє гвариш же сом запшети, а нє знаш же окрем индиянскей стрели єст ище єдна – нарисована стрела и шерцо! Преложела М. Р.

U Ruskim Keresture...

У Руским Керестуре у дзецинскей заградки „Цицибан” ПУ „Бамби” Кула у шицких воспитних ґрупох були орґанизовани вшелїяки активносци. Було спортски бависка, танцованя, шпиваня и рисованя. До даєдних змистох були уключени и родичи, та подзелєна радосц була ище векша. У основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк”, як написали школяре трецей и штвартей класи, було так: – Пондзелок зме ше дружели зоз нашима милима бабами и дїдами – Мости медзи ґенерациями. Було нам прекрашнє. Вовторок зме мали го сцох зоз Коцура. То нашо парняки – нови товарише хтори пришли зоз

свою учительку и директорку на математични квиз под меном „Забавна математика”. По сле интере сантних задаткох преглашена побиднїцка екипа - Були то го сци. Квиз порихтали школярки нашей Ґимназиї зоз профе сорку математики. Наздаваме ше новому стретнуцу и реваншу. По смачней закуски бавели зме фодбал на школским дворе. Стреду зме ше дружели зоз старшима школярами наших учителькох. Правели зме бависка, шапки, маски... Штварток у голу школи була вистава наших роботох, а пияток бул Крос дзе зме ше борели за цо лєпше место.

НА ЧЕСЦ УЧИТЕЛЬОВИ МИХАЙЛОВИ КОВАЧОВИ Учитель, а нєшкайшим дзецом познатши як писатель Михайло Ковач, робел и у основней школи у Бикичу, та 25. октобра у тим валалє, у Подручней школи „Сримски фронт” отримана програма з нагоди 106. рочнїци од його народзеня. Шветочносц орґанизовали члени КПД „Иван Котляревски” и Секция Дружтва за руски язик, литературу и културу у Бикичу. У програми участвовали школяре хтори ходза на годзини руского язика як виборного предмету, а Ковачово стихи их научела рецитовац наставнїца Златка Сивч Здравич. О його творчей роботи бешедовал Зденко Лазор, Деян Бобаль и Ирина Папуґа, а жридлова шпивацка ґрупа „Бикичанки” одшпивала познату шпиванку „Хижочко стара”, за хтору слова написал учитель Михайло Ковач. Зоз даскелїма шпиванками програму прикрашела и мишана шпивацка ґрупа. Вл. Дїтко

6

19

REBUSI ЛАВИРИНТ

Avtor: M. Р.

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Миша од шицких лакоткох найволї сир. Напаха го гоч як добре є скрити, алє кед ше муши препихац през лавиринт, вола до помоци. Гайде, помогнї єй сцигнуц ґу сиру!

КРИЖАЛЬКА Риш крижальку и пречитай цо пише у белавих коцочкох. Горизонтално: 1. Додня рано лєбо...; 2. Ремеселнїк хтори кує конї; 3. Пишни лєбо...; 4. Єдно руске презвиско; 5. Часц дня; 6. Кед дзецко ище нє зна ходзиц, та ходзи оштвернож, односно...; 7. Шедалка на хторей шедзи тот хто гонї бициґлу; 8. Презвиско нашого писателя Гавриїла.

Зоз буквох у слову КЛАЙБАС мож вискладац ище голєм дзешец слова – меновнїки. САЙЛА...

полєгко, почал омацовац. Дакус висше од костки, цивова косц єй була пукнута, бо ше дала лєм до половки прегнуц.

– И вец сце єй положели ґипс?

– Нє. Вжал сом два латочки, яки ми ту вше маме порихтани за таки случаї, и приложел єдну з єдного и другу з другого боку, а вец шицко тото завил з обмотком и тоту часц ноги положел до нєрухомого положеня. Уж о даскельо днї ше Бамбика дакус подняла, станула на шицки штири ноги, сприятелєли зме ше и як цо видзиш, тебе припадла тота чесц, же биш ю пущел до царства шлєбоди.

– Мнє ю, бачи, жаль пущиц! Я би ю сцел дому однєсц... – пребудзели ше чувства любови при Миркови.

– Єй место ту, у лєше, на шлєбоди. Вшадзи индзей би була нєщешлїва, забанована як у рабстве! – одважно гварел бачи Петро, а вец як по команди розказал: – Отверай дзверка! Якош тоти одлучни бачиково слова и Миркови уляли одважносц и вецей ше нє надумовал. Облапел ю коло шиї и поцихи єй на ухо шепнул: „Агей, Бамбико, же ше од тераз будзеш чувац и мерковац на себе!” Миле вихасновал тоту хвильку и справел даскельо знїмки у фарбох. Єден охабел за їх фотодокументацию, а други два дал на памятку Миркови и бачикови Петрови. Бамбика у тей хвильки як кед би похопела тоти Мирково слова, одлучно покивала з главу, шерцо ше єй знємирело як кед би сцело зоз скори вискочиц, а очи моцно заблїщали, вирвала ше з Миркового обруча и окомгнуца уж була на шлєбоди. На даяки сто метери од нїх Бамбика ше застановела, оглядла ше и нє знїмаюци погляд з нїх, патрела як кед би им на розходзе сцела подзековац, окреме бачикови Петрови же єй живот виратовал, на приємней госцолюбивосци и красним обходзеню. А вец справела ище єден полукруг и кус-покус ше трацела за густима черяками и столїтнима дубами.

– Довидзеня, Бамбико! Довидзеня и будз щешлїва! – кричал за ню Мирко и длуго єй махал з руку, а по твари ше му скотуляла, велька як перла, горка слиза, одорвана аж там дзешка зоз дна шерца. Бачи Петро го притулєл ґу себе и одважно му гварел: – Поме нука! Зоз романа за дзеци „Лєсаров любимец” Янка Раца

20

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

АЛИСА У ЖЕМИ ЧУДОХ На цалим швеце позната кнїжка за дзеци „Алиса у жеми чудох” анґлийского писателя Луиса Керола (праве мено му Чарлс Лутвидж Доджсон) того року ма вельки ювилей – 150 рочнїцу обявйованя. То єдна з найпрекладанших кнїжкох за вельких и малих читачох. Преложена є на 174 язики, а ми ше цешиме же ю професор др Михайло Фейса преложел зоз анґлийского на руски язик. У Заводзе за учебнїки и наставни средства Беоґрад, обявена є по руски як обовязна лектира за штварту класу основней школи. Алиса, як сам писатель гвари, то сказка котра представя розбавене, веселе, духовите и як кажда сказка, чудесне литературне дїло.Читаюци тоту кнїжку войдзеш до швета дзецинства, його прекрасних и скритих тайнох котри нїґда нє одкрили тоти цо нє знаю за любов. Швет дзецинства то швет малючких чия душа благородна и чиста и чийо шерца нє знаю за нєнависц и нєправду.

ЗАЯЦ ПОСИЛА МАЛОГО БИЛА НУКА Бул то Били Заяц. Дробчел помали назад и застарано розпатрал коло себе як кед би дацо страцел. Алиса чула же пригваря за себе: – Войводкиня! Войводкиня! О, мили мойо лаби! О, шерсц моя и баюски! Вона ме да забиц цо сиґурно як и же ласици ласици! Дзе сом их могол випущиц, кед бим лєм знал! Алиса у хвильки одгадла же вон глєда лепезу и били скоряни рукавици, та и вона их цалком добронамирно почала глєдац доокола з поглядом, алє ше вони нє дали збачиц. Шицко випатрало вименєне одкеди ше окупала у озеру, а вельки конк, зоз склєняним столїком и дзверками, у подполносци щезнул. Нє препол длугши час а Заяц обачел Алису як розпатраюци доокола цошка глєда и з гнївним тоном скричал на ню: – Вец, Мери Ен, цо же ти ту вонка робиш? Такой беж дому и принєш ми рукавици и лепезу! Швидко, зместа! Алиса була така престрашена же такой одбегла у напряме у хторим єй вон указал, анї нє пробуюци потолковац гришку хтору направел.

– Дума же я його служнїца, – гварела за себе док бежала. – Як ше нєсподзива кед винайдзе же хто сом! Алє, лєпше будзе однєсц му його лепезу у рукавици... то єст, кед сом их годна найсц. Як то виповедла, наишла на єдну шумну хижку, на чиїх дзверох ше находзела блїщаца месинґова плоча зоз уґравираним меном „Б. ЗАЯЦ”. Вона вошла без дурканя, и попонагляла по ґарадичох на поверх, у вельким страху же би нє стретла праву Мери Ен хтора би ю вируцела зоз хи жи скорей як цо найдзе лепезу и рукавици... (Виривок)

5

ЯНКО РАЦ

4

акой за лєсарову хижку, у єдним окремним оградзеню, котре здабало на мали аколь, закрите од верху з надом, дакус злєкнуто их дочекала Бамбика, мала прекрасна сарньочка, яку би пожадало мац кажде дзецко у обисцу. Бачи Петро перши пришол ґу нєй и нїжно ю погласкал, а вона му на знак подзекованя лїзала руку. З єй вельких блїщацих очох вибивала якаш жажда за шлєбоду, котра єй и попри найвекшей вилагоди, госцолюбивосци и нїжносци яку єй указовали и бачи Петро и Миле, вше баржей хибела. Ю шерцо цагало до природи, до шлєбоди, ґу свойому роду, бо єй природа одредзела таке место.

– А прецо вона була заварта, бачи, цо звитяжела? – опитал ше любопитлїво Мирко. Бачи Петро и Миле у тей хвильки источасно попатрели на себе и сладко ше нашмеяли.

– Боме и звитяжела!... Добре ти гвариш. А тото ю могло живота коштац... – одвитовал застарано бачи Петро.

– Зламала ногу! – уключел ше до бешеди и Миле.

– А кеди, дзе и як? Дайце най ю и я погласкам... Яка є фина...

– Вжиме. Прешла жима була тварда, а шнїгу и поверх колєна... Розношел сом шено на одредзени места, до нароком справених яшелькох з драбинками. Зо мну була и сучка Стрелка, алє вона виберала таки места, дзе було менєй назношеного шнїгу. Заобиходзела просту драгу и ишла баржей коло тих стеблох дзе було менєй шнїгу. Анї сом нє обрацал увагу на ню. Нараз чуєм бреханє. Перше сом подумал же то Стрелки уж допило исц по тим шнїгу, та ми сце дац до знаня же най ше врациме назад. Вец сом спущел золнїцу и попатрел у напряме одкаль ше чуло бреханє. Стрелка вше гласнєйше брехала!... На даскельо крочаї ше розбеговала ґу мнє, а вец ше знова врацала на исте ме сто. По тим єй справованю уж сом знал же ме вола до помоци. Нє було єй то перши раз. Пришол сом на тото место и видзел страшну слику... У шнїгу премарзнуте и здревнєте безпомоцно лєжало тото нїжне створенє! Вжал сом го на руки и якошик принєсол ту, до цеплей хижки. Лєжала нєрухомо, алє єй шерцо ище давало знаки живота. Почал сом го масирац, потим сом вимасирал и други часци цела же бим пошвидшал циркулацию креви. Потим сом

Бамбику закрил зоз кожущком и охабел ю най мирує. Стрелка през цали час застарано шедзела при нєй и з часу на час єй лїзала чоло, як кед би ше сцела прешвечиц же уж ожила...

– А то, бачи, тота приповедка о Стрелки цо сце гварели же ми ю познєйше виприповедаце – любопитлїво ше опитал Мирко.

– А, нє, нє... – махнул з руку бачи Петро. Гевта ше одноши на єй приход до лєса, до єй нового дому.

– А цо було далєй з Бамбику, гайде, приповедайце! – з нєсцерпезлївосцу нагварял бачика Мирко.

– Вноци зме зоз Стрелку длуго при нєй шедзели, алє вона и далєй нєрухомо лєжала. Уж сом подумал же єй нє будзе помоци. Шерцо єй якош тупо, нєскладно и спомалшено дуркало. Знова сом го вимасирал и якош над раном Бамбика ше стресла и кущичко подзвигла главку. Очи єй були мутни и закирвавени. Змогла моци и зоз преднїма ногами ше пробовала дзвигнуц, алє ше знова скляґала. Долапел сом фляшку з млєком, котру сом мал порихтану при руки, и вохпал єй цицок до устох. Скоро у єдним диху шицко поцицала и знова лєгла. Мнє теди одлєгчало, а боме и Стрелки, котра ше нєпреривно круцела коло нєй, а з хвостом радосно махала. Тераз сом уж бул прешвечени же криза прешла и же живот победзел. Таки спокойни и я дакус прилєгнул, док Стрелка при нєй нєпреривно дежуровала, праве так як медицинска шестра при чежкому хоротнїкови у шпиталю.

– А цо було далєй з Бамбику? – ище ше вше застарано опитал Мирко и далєй ю гласкаюци.

– Кед сом ше пребудзел, видзел сом же досц нєсиґурно става на преднї ноги и задню лїву, а вец якош трацела ровновагу и падала. Знова сом єй дал млєка на фляшку, котре тераз уж смачно поцицала и принєсол сом єй дакус пахняцого шена.

– А одкаль вам було у лєше млєка? – нєпреривно Мирко поставял питаня.

– Млєка? – ошмихнул ше бачи Петро. – То голєм нєшка нє проблем. Под час жими ми себе за длугши час обезпечуєме ре зерви, як цо муки, олєю, сухомесово продукти, конзерви, млєко у тетра паку, цукру, цолї...

– И цо вец було далєй? Гайде, приповедайце, бачи!

– Уж ше лапала єсц и шена, алє мнє була цошка подозрива тота єй задня лїва нога, та сом ю так осторожно,

G

Т

БАМБИКА

U

БИТКА Пита ше мац Иванови: – Чом ци така розчервенєна твар?

– Бежал сом же бим прервал битку! – одвитує задихани Иван.

– Барз ше цешим же ши таки добри, сину. А хто ше побил? – пита ше мац.

– Я и ище єден гунцут! – гвари Иван.

MO

R

ВЕЛЬКИ БУКВИ На годзини мацеринского язика учителька ше пита Сенки: – Кеди ше пише вельки букви?

– Кед чловек кратковидни – без роздумована гварела Сенка.

РОЗЛИКА

ПОВЯЖ ЧИСЛА

Питали ше Миколови: – Яка розлика медзи гарештом и школу?

– У гарешту знаш прецо шедзиш... – одвитовал Микола.

Повяж числа од 1 по 37, та будзеш мац власни инструмент у своєй власней „Заградки”.

РОЗЛИКИ

Гоч тоти Штрумфи барз здабу єден на другого, скоро як двойнята, добре отвор очи и найдз даскельо розлики.

21

За новемберске число часо-

писа до Редакциї сцигли 133 роботи од вредних сотруднїкох. Коцур: Сара Горняк, Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Борис Чордаш, Дамян Радванї, Филип Хромиш (I); Мартина Уйфалуши, Михаела Ґубаш, Патриция Будински, Ана Папуґа, Андрей Дорокхази, Стефан Буила, Томислав Бесерминї (II); Наташа Тамаш, Катарина Кулич, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Дамир Олеар, Владимир Сакач, Давид Гарди, Марян Шанта, Давид Неделькович, Иван Кучмаш, Михаел Скубан (V); Татяна Буила (VI). Вєдно 32 роботи. Дюрдьов: Дария Такач, Кристиян Раткович, Сима Михальовски, Василиє Мудри, Серґей Пушкаш (II); Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Ксения Вереш, Мария Канюх, Теодора Виславски, Кристиян Будински, Михал Хромиш, Валентино Пушкаш, Никола Орос, Борис Тиркайла (III); Лука Кухар, Иван Скубан (IV); Желяна Такач (V). Вєдно 31 робота.

ПИСМА „ЗАГРАДКИ”

Руски Керестур: Хана Семан, Марияна Сивч, Хана Будински, Андрей Чизмар, Адриан Гарди (овода); Корнелия Будински, Ребека Семан, Валентина Рац, Валентина Видичевич, Сабрина Йованов, Милица Малинович, Теодор Няради, Андрей Дудаш, Роберт Винаї, Павле Гербут (IV). Вєдно 24 роботи. Шид: Уна Шеремет, Александар Девич (I); Давид Гирйоватий ( III); Сара Гирйоватий, Милан Гарвилчак, Марко Лозиняк (IV); Тияна Буйла (VI); Андреа Лозиняк (VII); Катарина Гарвилчак, Милица Гарвилчак, Нина Митров, Мина Шеремет (VIII). Вєдно 15 роботи. Кула: Ана Црнянски, Мартина Барна, Лара Сопка, Мария Жирош, Никша Йоксович, Серґей Барановски (II); Саня Митич, Дарко Вукелич, Алекса Митрович (III); Наталия Жирош (IV). Вєдно 13 роботи. Бикич Дол: Емилия Миїч и Ема Штефанчик (IV) послали вєдно 12 роботи. Бачинци: Божидар Загорянски (VII) Марина Ристич (VIII) послали 6 роботи.

РОБОТНЇ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ

*** Ми школяре руского оддзелєня першей класи зоз Коцура. Приявюєме ше за Заградкарох. Обецуєме же будземе вредни и же будземе посилац свойо роботи.

Желяна Такач, V, Дюрдьов

Школяре у Сримскей Митровици окрем годзинох руского язика у ОШ „Йован Попович” каждей соботи пред поладньом приходза до парохиялних просторийох при грекокатолїцкей церкви дзе ше отримую роботнї. Трима их професорка руского язика Моника Абодї, професорка музики Даниєла Горняк, потим Душка Костич и парох о. Владислав Варґа. У роботньох школяре рисую, шпиваю, рецитую и трудза ше цо красше научиц приповедац на нашим язику. М. Р.

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК У єдней велькей коверти хтора сцигла на седми поверх до нашей Редакциї, було трицец писмени состави. Єдни красши од других, алє... алє даєдним школяром як кед би помагали товарише хторим наш язик нє мацерински. Прето, кед сце нє сиґурни як дацо треба повесц лєбо написац правилно по руски, опитайце ше учительки односно наставнїци, та скорей утаргнєме тоту рубрику.

• Бавели зме ОГАНЯЧКИ И ЖМУРКИ. Бавели зме ше НА ОГАНЯЧКИ И НА ДЖМУРКИ.

• НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ ЧИТАЦ НАЙВОЛЇМ ЧИТАЦ • Родичи МЕ ПИТАЮ Родичи ШЕ МИ ПИТАЮ • НАЙВЕЦЕЙ ми завадза НАЙБАРЖЕЙ ми завадза • НАС ДВОЙО сами МИ ДВОЙО сами

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

Сара Горняк, Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Борис Чордаш, Дамян Радванї, Филип Хромиш и учителька Славица Чельовски

*** Здраво Заградко! Любим це читац. Барз маш красни писньочки и приповедки. Лєдво чекам же би ши сцигла до нашого валалу. А наш валал то Дюрдьов.

Zdravo zagradkare!

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Дзецински тидзень 1. У Коцуре

(фото: Т. Ходак)

2. У Дюрдьове

(фото: С. Барань)

3. У Руским Керестуре

(фото: Е. Костич)

Яка чкода же Дзецински тидзень лєм раз у року! Агейце! Тельо було бавеня, радосци и фантазиї же би програми могли тирвац голєм до Крачуна. Кед би „Заградка” сцела писац о шицким цо ше збувало у найкрасшим октоберским тижню, мушела би буц груба скоро як енциклопедия. А мушели би у писаню помагац и ви, а нє лєм вельки новинаре. Вистку о Дзецинским тижню и вельо фотоґрафиї послали лєм школяре трецей и штвартей класи зоз Руского Керестура. Почали озбильно конкуровац за Заградкову награду „Найвреднєйше оддзелєнє”. Тей єшенї барз активни и сотруднїки зоз Шиду, Бикич Долу и Бачинцох. Послали вельо прекрасни малюнки. За вреднима нє сцу заоставац анї школяре зоз Кули, гоч ше коцурски и дюрдьовски читаче нє даю здогонїц. Почала „Костельникова єшень” та нє забудзце понаписовац о стретнуцох зоз писателями и о їх нових кнїжкох. И нє лєм о тим, алє о шицким цо ше збува у учальнї, на школским дворе, на драже...и у ваших шерцох. Поздравя вас ваша редакторка

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЛЇЦО И СПАК Кед на тебе шмати нови, ботошки красни ци так – то лїцо. А кед под нїма карк масни и ринї лоньски – е, то спак. Кед у школи ши послухни, шорови, вредни и... так – то лїцо. А дома з братом ше грижеш и шора нє знаш – е, то спак. Кед ше радуєш дарунком, услуги даякей и... так – то лїцо. Алє кед и ти другому помогнуц нє зосцеш – е, то спак. Кед же ши таки наисце вец твойо праве лїцо – спак, а ти сам кулиса якаш: себичняк, лєнюх и... так!

„Заградка”, май, 2008. рок

3

ЧЕМБАЛО Чембало музични инструмент зоз клавиятуру, часто представяни як предходнїк клавира. Златни часи чембала були од 16. по 18. вик кед ше тот инструмент хасновало на концертох, оперох и камерних составох як главни клавиятурни инструмент. Здабе на нєшкайши клавир, алє є менши од нього.

КЛАВИР Тамбурови оркестер зоз Дюрдьова

Клавир видумал италиянски майстор Бартоломео Кристофер. Народзени є пред 360 роками у Падови. О його дзецинстве и младосц ше барз мало зна, окрем же на свойо трицец роки ступел до служби принца Фердинанда од Медичия. Принцови бул потребни дахто хто би ше старал о його инструментох, алє нє лєм же би оправял погубени, алє и же би правел нови. Пред тим як направел свой перши клавир, Кристофер видумал ище два инструменти зоз типками – спинет и овални спинет. Перши клавир направени 1709. року. Вон нашлїднїк чембала, клавикорди и других дакедишнїх инструментох зоз типками.

Яна Настасич зоз Руского Керестра Сара Надрлянски зоз Нового Саду

МАНИФЕСТАЦИЯ „НЇТКИ МЕЛАНИЇ ПАВЛОВИЧ”

У рамикох 9. манифестациї „Нїтки Меланиї Павлович” у октобру у даскелїх наших местох отримани литературни стретнуца зоз школярами и почитователями тей визначней писательки. Перше програма отримана у Руским Керестуре у школским будинку Замок, дзе школяре штвартей класи виведли драмску сличку Павловичовей и

2

рецитовали єй стихи, а зоз стихами ше представела и поетеса Гелена Гафич Стойков. У мено Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе и ношитель манифестациї, Ирина Папуґова найвреднєйшим читачом у школскей библиотеки подзелєла припознаня. Припознаня достали и вельо просвитни роботнїки и нашо културни дїяче. З нагоди манифестациї шветочносц отримана и у Бачинцох, у Подручней школи „Бранко Радичевич”. Школяре хтори ходза на годзини руского язика, зоз учительку Златку Сивч-Здравич пририхтали даскельо рецитациї Меланиї Павловичовей, а часточку своєй поезиї хтора нєодлуга будзе видрукована, дзецом подаровала поетеса Ирина Гарди-Ковачевич. И школяре штреднїх школох у Новим Садзе, хтори годзини руского язика маю у Штреднєй технїчней школи „Милева Марич Айнштайн” збогацели манифестацию „Нїтки Меланиї Павлович”. О литературним дїлу писательки бешедовала Ирина Папуґова спред Дружтва за руски язик. И там подзелєни припознаня Дружтва.

ГАРФА Найвекши и найзложенши сучасни музични инструмент зоз дротами то гарфа. Дроти розопяти вертикално у вельким тробочним рамику поставеним на слупе. Гарфа ма 46-48 дроти, та (после орґульох и клавира) залапює найвекши тонски розпон од шейсц и пол октави. Нєшкайша гарфа продукт длугого историйного розвою. Єй перши предходнїки медзи найстаршима музичнима инструментами вообще. Ище антични култури у рижних часцох швета мали инструмент хтори здабал на гарфу. У 18. вику смак рококоа уплївовал на випатрунок того инструмента, а гарфа пришла до вираженя аж у 19. вику.

23

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI

David Girjovatij, III, [id

ROK LXVIII • ^ISLO 11 НOВЕМБЕР • 2015 CENA 100 DIN

Yna Nastasi~, IV, Ruski Kerestur

Bo`idar Zagorynski, VII, Ba~inci

Dzeci risux, na bukvu na bukvu...

A

B

V

Йованa Джамбас, I, Дюрдьов

Г

Ґ

Д

Ана Црнянски и Никша Йоксович, II, Кула