Заградка 12 - 2014

c

m y

k

^ASOPI

ROK LXVII • ^ISLO 12 DECEMBER 2014 CENA 100 DIN

Lazar Dqordwvi~ VI, Ruski Kerestur

Petro Medw{i, VIII, Verbas

Sara Plan~ak, VI, Ruski Kerestur

Marina Simanovi~, III, Biki~ Dol

ECI S ZA DZ

НАГРАДНА НАЩИВА „ЗАГРАДКИ” На Наградним конкурсу „Яку Заградку би я правела” наградзени були и школярки зоз ОШ „Братство-єдинство” у Коцуре: Катарина Кулич (IV), Дария Чордаш (V) и Анастасия Чордаш (VII). Вони зоз своїма учительками Валерию Папуґа и Славицу Чельовски 26. новембра були на наградним вилєту у Новим Садзе и нащивели Редакцию своєй „Заградки”. Дознали як ше пририхтує часопис, поопатрали зарамиковани комплети – рочнїки „Заградки” од початку єй виходзеня (1947. року), а видзели и як Мария Гудакова компютерски обрабя тексти и фотоґрафиї – як „ламе” боки. Илустраторови Любомирови Сопкови помогли офарбиц даєдни илустрациї, а закукли и до Редакциї часописа „Шветлосц”, до Видавательного оддзелєня и до Редакциї новинох „Руске слово”. Вилєт у Новим Садзе вредним школярком – сотруднїцом „Заградки” бул наисце красна награда.

М. Р.

НА ФЕСТИВАЛУ У СЕНТИ И РУСНАЦИ ЗОЗ СУБОТИЦИ

ДЗЕНЬ ШКОЛИ У ДЮРДЬОВЕ Основна школа у Дюрдьове уж 60 роки ноши мено велького сербского поети Йована Йовановича Змая, та школярска програма з нагоди Дня школи, отримана 24. новембра того року була преткана зоз Змайовима стихами. Директорка Мария Тртич одкрила бисту Йована Йовановича Змая, хтору Школи подаровал єй бувши школяр Иван Киш зоз Дюрдьова. На шветочносци хтору пририхтали учительки и наставнїци, школяре рецитовали, шпивали, ґлумели и танцовали. М. Р.

У октобру, у рамикох Дзецинского тижня, у Сенти отримани

пияти Фестивал дзецинского фолклору, а на нїм наступели коло 450 учашнїки зоз Баймоку, Остоїчева Темерину, Чоки, Суботици, Сенти и других войводянских местох. Дзеци, од тих наймладших, пейцрочних, та по петнацрочних танцовали, рецитовали и шпивали, а тото цо найважнєйше читачом „Заградки”, то же медзи учашнїками були и нашо школярки Мая и Тамара Емедийово, активни члени Дружтва Руснацох у Суботици. Вони одшпивали руски народни шпиванки „Микитаня” и „Ей, млїнару”. Пририхтала их учителька Наташа Ґрунчич. Орґанизатор Фестивалу була Завичайна фондация „Стеван Сремац” зоз Сенти. Н. Ґрунчич

2

П

риход Нового року ше слави на цалим швеце, алє озда на каждим меридияну иншак. Розлични нє лєм обичаї, алє и рочни часци. Даґдзе людзе на Дочек иду у сандалох на босо, даґдзе у лаґових ципелох, а даґдзе у грубих чижмох з бундичку. Перши тото швето почали славиц Вавилонци ище пред 4 000 роками, а у Европи ше Нови рок од 1563. року дочекує 1. януара. ЛАПОНИЯ, финска покраїна 1979. року преглашена за Дїдову Мразову оцовщину, бо лєм там єст ирваси, и там народне облєчиво даєдних ґрупацийох Лапонцох червене. У ДАНСКЕЙ пред Новим роком вшадзи пращи, бо людзе розбиваю глїняни суд зини, веряци же так доволаю щесце. На пол ноци ше скоро опрез каждей хижи пририхтує весели новорочни огньомет. У ҐВИНЕЇ БИСАО на Нови рок людзе водза по валалских и городских улїцох слона. За нїм иду млади и стари и шицки танцую и шпиваю о тим цо би любели же би ше им случело у тим роки.

У ЗИМБАБВЕУ барз славна садза, файта замешки. Єдза ю уварену у остатнєй води, и преляту з марґарином лєбо праженима рибками. Новорочну садзу ґаздинї украшую зоз кожим лєбо живинским печеним месом. Зоз садзи ше гнєце и колачи, нафиловани зоз сладкима жовтима плодами манґоа. За вечеру ше готує и слане предєдло лєбо лакотки зоз авокадоа, а на столє обовязни и ананас. Банани, хтори у Зимбабвеу нє сладки, и дакус су кратши, а грубши як тоти цо ми ту купуєме, пореже ше на фалатки, та ше их пражи на олєю и кладзе ше на шветочни стол як прилог ґу месу. У ЧАДУ жителє на побрежйох озера Чад шедаю до лєгких чамцох, та до Нового року уходза веслаюци, плїваюци, чиряюци ше и так ше радуюци води. Вода у тих тропских крайох основа живота. Купанє и обовязне овче месо главни ознаки дочеку Нового року. ИНДИЯНЦИ по обичаю своїх далєких предкох у новорочней ноци на пажици паля огень и танцую коло нього тримаюци у рукох палїци украшени з пирйом. Веря же найвекше щесце будзе мац тот чия палїца ше перша запалї. За Нови рок Индиянци маю и єден нєзвичайни обичай: хто перши поє цалу печену пульку, постанє герой племена и цали рок будзе у велїм привилеґовани. АВСТРАЛИЯ медзи першима дочекує Нови рок. У Сиднею на плажи Бодни людзе паля барз вельки и атрактивни огньомет. Ядловец „еукалиптус реґнанс” високи 84 метери, у лєше Стикс на Тасманиї, украшени зоз 3 000 лампочками и людзе твердза же то найвекши „живи” ядловец на швеце. Пририхтала Р. Ґ. П.

23

З

а децемберске число „Заградки” до Редакциї сцигли 153 роботи од вредних сотруднїкох аж зоз дзешец наших местох. Коцур: Михаела Ґубаш, Ана Папуґа, Патриция Будински, Томислав Бесерминї, Стефан Буила, Борис Скубан, Лео Бесерминї, Михаило Буила (I); Марина Медєши, Сара Ґайдош, Сара Гарди, Мария Скубан, Вид Неделькович,

ЧЕКАНЄ МИКОЛАЯ

Од малючка сом од родичох слухала приповедки о святому Миколайови. Кажди рок на тото швето кладли зме до облака чижмочки, чекаюци же нам Миколай до нїх дацо принєше. Були зме барз возбудзени кед зме рано нашли даяке бависко и лакотки. Чийо чижми нє були крашнє очухани, достал до нїх лєм кромпльочку и цибульку. Кед зме дакус подросли, мама нас почала водзиц до церковней сали, дзе зме пририхтовали писньочки пошвецени Миколайови. Вец у церкви була шветочносц. „Яка радосц, яки рай, идзе святи Миколай...”

– шпивали зме. А вон наисце пришол. Опрез нього ишли дзеци пооблєкани як ангелчки. Вон бул високи, мал длугоки власи и браду, а на глави мал коруну. Облєчени бул як владика. Вислухал нашу програму и подзелєл нам пакецики. Так було каждого року. Тераз, кед сом старша, патрим на тоти мали дзеци як шпиваю и радую ше Миколайови, та ше здогадуєм яка я була радосна на тото швето. Дзеци рошню, а Миколай кажди рок ту за нови ґенерациї. Катарина Кулич, IV, Коцур

Иґор Чордаш, Иван Кучмаш, Дамир Олеар, Марян Шанта, Давид Гарди, Владко Сакач, Давид Неделькович, Михаел Скубан (II); Катарина Недич, Алексей Салонтаї (III); Наташа Тамаш, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Сара Черанич, Катарина Кулич (IV) Вєдно 52 роботи. Руски Керестур: София Семан, Олеся Папуґа, Емина Симич, Аня Штранґар, Даяна Ходжич, Адрияна Фейди, Тадей Боданец, Матео Чордаш, Мирко Надь (IV); Леон Юрич, Леонтий Сивч (V). Вєдно 42 роботи. Дюрдьов: Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Сенка Вереш, Валентино Пушкаш, Борис Тиркайла, Кристиян Будински, Мижо Хромиш (II); Иван Хромиш, Иван Скубан, Лука Кухар (III); Мария Такач, Ясмина Будински, Златка Канюх, Желяна Такач, Мария Горняк (IV); Валентина Салаґ (IV); Николая Бесерминї, Даря Хромиш, Тамара Тиркайла, Аня Роман, Иґор Динчик, Стефан Мудри (VIII). Вєдно 32 роботи. Кула: Невена Яшович, Алекса Митрович (II): Наталия Жирош (III); Весна Вонич, Воїн Чакан, Стефан Стоянович, Ненад Митрович, Радомир Яшович (IV); Анастасия Джуджар (V); Деян Мадярев (VI). Вєдно 11 роботи. Шид:: Марко Лозиняк, Милан Гарвилчак (III); Тияна Буйла (V); Андреа Лозиняк (VI); Катарина Гарвилчак, Милица Гарвилчак (VII). Вєдно 6 роботи. Бачинци: Таня Литрич, Младен Андрич (I); Миле Андрич (V): Слободан Дудич, Мирослав Надь, Дарко Бучко (VIII). Вєдно 6 роботи. Ветерник: Мая Венчельовски, Мирко Венчельовски (VI I). Вєдно 2 роботи. Нови Сад: Борис Пастернак (IV) послал 1 роботу. Футоґ: Кристиян Иван (VI) послал 1 роботу.

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ ЗОЗ КОЦУРА Школяре руского оддзелєня пиятей класи ОШ

„Братство-єдинство” у Коцуре, хторим штири роки учителька була Валерия Папуґа, ище од оводи, зоз воспитачку Серафину Яґлица, посилали до „Заградки” вельо роботи. Влонї на наградни конкурс „Яку Заградку би я правел-ла” цале оддзелєнє написало заєднїцку писньочку на тоту тему, та их Редакция наградзела так же им орґанизовала Стретнуце на хторим ше представели зоз барз интересантну програму, а ТВ екипа рускей програми ТВ Войводини тоту подїю зняла и уж емитовала. Награди ше найбаржей радовали седемнацецеро школяре пиятей класи, їх учителька Валерия, хтора им помогла пририхтац шветочносц, алє и їх класни старшина, наставнїк Йовица Лондрович , та и цала коцурска Школа. Т. Х.

22

Zdravo zagradkare!

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Промоция кнїжки „Будзенє яри” Василя Мудрого на „Костельниковей єшенї” у Школи у Руским Керестуре

(Фото: Дюра Винаї)

2. „Заградково” найвреднєйше оддзелєнє у Коцуре

(Фото: Танита Ходак)

3. Промоция кнїжки „Бачвански сафари” Евгения Чакана у Школи у Коцуре

(Фото: Танита Ходак)

Алє було швидке перше полроче! Агейце! Пребегло як першонаградзени на єшеньским кросу. У септембру сом ше обавала зоз ким пририхтам штири числа „Заградки”, а ви ше вец почали обеговац хто будзе вреднєйши, а хто найвреднєйши, та ше под Редакцию на седмим поверху лєм цо нє подвалєло од телїх литературних и подобових роботох. Нє хвалїм вас лєм так – пре обичай. Наисце сце були вредни. У рамикох Дзецинского тижня у каждей школи було вельо весели програми, а вец, лєм цо сце оддихли од шпиваня, танцованя, фодбалованя и креативних роботньох, почала манифестация „Костельникова єшень”. Найуспишнєйши сотруднїки „Заградки” подоставали награди за свойо роботи обявени у прешлим школским року, а нєнаградзени най ше у тим школским року трудза посилац найкрасши состави, писньочки и малюнки, та озда буду мац вецей щесца. Накадзи прейдзе Крачун и Нови рок, одпочивайце ше вистати од славеня, друженя и госценя, и пишце дацо интересантне за свой часопис. Най вам нє лєм тоти вельки швета и жимски розпуст, алє цали 2015. рок будзе безбрижни и весели, жада вам ваша редакторка. ВАСИЛЬ МУДРИ

НА МИКОЛАЯ Кед зме за стол пошедали

и шицки ше помодлєли, „О, хто, хто...” зме зашпивали як нас старши научели. По вечери, як и влонї, ципелки нам у облаку: чекаме од Миколая награду, нє гоч яку. Заспали зме, змирели ше и кажде свой сон ушнїли. А цо з нього шицко було – тото рано зме дожили. Закукнул сом до ципелки, а там бул лєм пруцик нука... Можеце себе задумац яка знашла ме розпука.

– Запаметай, мили сину, так ше пише, так ше гвари: Миколай лєм добрим дзецом приноши найкрасши дари.

3

G

МАРИЯ ГОРНЯК ПУШКАШ

U

ДЗЕЛЄНЄ

К

ед дружбове пришли до нїх внєдзелю пополадню поволац их шицких до кумових на свадзбу, Ганча ше анї нє озвала. Док старши дружба гуторел: „Поволуєме вас з куру обрану и муку набрану до кумових на свадзебну вечеру...”, Ганча нє могла одорвец очи зоз тирсовкох на хторих були навязани вельо вшелїяки пантлїчки, таки исти яки вона вяже на конєц варґочох. Ґу тим велїм пантлїчком єй старша шестра Иринка праве завязовала ище по єдну билу. Нєшка коло поладня мац дзивчецу знова виплєтла варґочи „на щипацо”, завязала на нїх таки пантлїчки яки дали и дружбом, а потим виняла з ормана єй найновшу сукенку, та гварела: – Поприберам це до тей ранцованей, най ци ше шири кед ше у танцу на свадзби будзеш викруцац. Вец єй обула на ноги били ботошки и лаґово ципелки зоз блїщацу прецку на боку. Док Ганча даскельораз подскочела и ище тельо раз ше викруцела по хижи, єй мац и оцец уж стали при дзверох порихтани рушиц на свадзбу. Мац тримала у руки блїщацу склєняну тацну на хторей стала округла орехова торта украшена зоз трома розквитнутима ружами яки єй шестра Иринка зна направиц зоз фарбеного цукру. У кумових свадзебни зоз панї млоду и паном млодийом шедзели у чолє. Гудаци грали, млади танцовали и звисковали. Як ше Ганча з родичами зявела на дзверох, два свашки приведли млодята же би привитали госцох. Млода ше зогла ґу Ганчи завязац єй прейґ плєца били викрохмалєни дзирковани ручнїк, яки уж достала єй шестра СЕРАФИНА МАКАЇ Иринка. Ганча ше сцела розбегнуц ґу Иринки до кола, алє танєц бул швидки, та шестра уж була на процивним боку. Вец ше сцела врациц ґу родичом, алє вони уж шедзели при столє. Праве кед ше сцела розбегнуц ґу нїм, пан староста розказал рушиц ше до винчаня: – Модлїм млодята най вєдно зоз дружбами и свашками завежню Давно то було у моєй баби. места на предку, а свадзебни най ше пошорую за нїма. Вонка моцно сцисла жима, Ганча ше страцела медзи младима и старшима. Нє знала ше днями и ноцами вяло, кадзи рушиц. Почала волац мацер, алє даремно. Нїхто ю нє чул. цомплї ше вшадзи навишали, Шицки ставали до шора, гласно бешедовали, докричовали ше и а мраз их моцно трима. дриляли ю. Лєм цо ше нє розплакала. Нука у хижи руски пец, Кед ше свадзебни рушели ґу виходу на улїцу, Ганчу, хтора им зацепли, ище додня зограти; вадзала, хтошка дзвигнул на руки и сердечно побочкал. Ганча ше баба при нїм предзе на патки оглядла и... видзела нашмеяну твар панї млодей. Там ше праве наи чува свойо унуки злати. шол фотоґраф, та их висликовал. Слика Ганчи остала як красна памятка зоз свадзби. На слики Цала хижа пахнє на питу лєм вони два – Ганча и панї млода. Обидва поприберани у билих под тепшу горе на пецу скриту сукньох. Обидва маю цми, крашнє зачесани власи. Млода ма били и чека дїда цо пришол з хлїва, венчик на глави, а Ганча били пантлїчки на варґочох. Панї млода та свойо руки мирно умива. нашмеяна, а Ганча озбильна. На слики нє видно же ше єй плакало.

Учителька: – Дюри, цо достанєш кед осем подзелїш на два часци? Дюри: – Завиши як будзем дзелїц: кед крижом, достанєм два нули, а кед воздлуж, вец два тройки.

ПРЕВЕРЙОВАНЄ Старша шестра толкує брацикови задатки з математики, та ше пита: – Кельо то три вовки и тройо баранчата?

– То ци, мила моя, три сити вовки – мудро одвитує брацик.

MO

R

ВОСПИТАНИ – Знова ци брудни руки! Требал ши их умиц скорей як ши ше рушел до школи – опомина учителька Данила. – Бо, цо би ти мнє поведол кед бим з такима бруднима руками вошла до учальнї?

– Я би вам нїч нє поведол, бо я крашнє воспитани – одвитує Данил.

НАРИСУЙ ЦО ХИБИ

ОФАРБ РИСУНОК

До празних польох у тим кругу нарисуй слички хтори хибя, алє меркуй на рядошлїд.

ДАВНО ТО БУЛО

4

ЦО НЄ СПАДА ТУ Ту маце дванац слова хтори вам пригадую крачунски и новорочни швета, алє медзи нїма єдно хторе барз далєко од тих шветох. Хторе?

Офарб шицки поля означени з точками, та достанєш нарисоване цошка красне.

БОБАЛЬКИ, ВЕРТЕП, ҐОМБУЛЯ, ДОЧЕК, ДЇДО МРАЗ, ЄЛЕНЬ, КОЛЯДОВАНЄ, ОГНЬОМЕТ, ПАКЕЦИКИ, ТОМБОЛА, ЧАМЕЦ, ЯДЛОВЕЦ.

21

МИКОЛА ДЮРАНЇН

НАЙКРАСШИ КРАЧУН НА ШВЕЦЕ

РЕБУСИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьох криє ше назва єдного єдзеня. Попробуй их найсц.

1. Велька пустара єст у Африки.

2. Колєсар ма вшелїяки гоблї.

3. Серафа ширцом порозруцовала свойо ботоши.

4. Рошнє лїпа при Ґашовим плоцику.

5. Остал завалєни по пас у лядзе на долїни.

ДЗЕШЕЦ РОЗЛИКИ

Avtor: Silvester D. Maka>

З

LАВИРНТ Помогнї Дїдови Мразови по лавиринту сцигнуц ґу ирвасови.

Гоч тоти два слички випатраю цалком єднаки, кед опатриш дакус лєпше, найдзеш медзи нїма дзешец розлики.

20

було ше то єдного далєкого, далєкого року. Ошвитло длуго чекане Вилїйово рано. Вельки руски муровани пец у хижи уж бул цепли, бо мац додня станула натопиц. Покормацал сом ше под перинку, дакус сом ше понацаговал и почухал сом очи, кед вошол оцец.

– Та, зобудзел ши ше, сину? Гайде, стань, бо дораз будземе фриштиковац и вец пойдземе до лєса по ядловец – гварел ми. Скочел сом як опарени. Швидко сом ше пооблєкал, зоз канчова сом насипал до лавора води и крашнє сом ше поумивал. Зоз фриштиком сом понаглял, бо сом бул барз нєсцерпезлїви. Ґумово чижми ше грали коло шпоргета. На нїх були преруцени били волняни ботоши. Обул сом ше, окруцел сом коло шиї штрикани шал, уцагнул сом ше до капута и таки порихтани станул ґу дзвером.

– Подзме, сину, лєм нє забудз вжац жимску шапку – гварел оцец и погласкал ме по глави зоз свою вельку дланю. За жимску шапку ми анї нє мушел надпоминац, бо накадзи сом вишол вонка, мразови воздух ме пляснул по твари. Лїца и нос ми енки почервенєли. При дзверох, опарта на муре, стала набрушена шекерка. Оцец ю задзал за пас, закапчал уяш, ище раз добре нацагнул шапку на главу, та зме рушели. Лєс бул досц далєко. Драга була розрита од кочох цо вєшенї вожели з польох кукурицу. Коляї глїбоки, наполнєни з воду, змарзнути, а рубци високи и оштри. Оцец крачал з длугима крочаями, прескаковал змарзнути барки, а я, як даяке гачатко, дринґал за нїм.

– Старчиш, сину? – питал ше ми.

– Старчим, оцец, старчим – гварел сом. Гоч мраз бул моцни, по хрибце ше ми злївал зной. Шиви хмари, полни зоз шнїгом, цагали ше аж по жем. Почал дуц и резаци сиверни витор.

– Пахнє на шнїг. Ище нас годно и завяц – гварел оцец. Нєодлуга ше опрез нас престар лєс. Помедзи високи конари столїтних дубох сичал витор и оганял дробни пахульки. Нашли зме гевто цо зме сцели: зоз гущави, нєдалєко од драги, як даяки принц, стирчал нєвельки, крашнє оформени ядловец. З єдним замахом шекерки оцец го одрубал, вжал до рукох, поопатрал зоз шицких бокох.

– Цо гвариш, будзе красни?

– Будзе найкрасши на швеце – одвитовал сом прещешлїви.

– И я так думам – ошмихнул ше оцец, задовольни же у моїх очох видзел радосц. Шнїг вше баржей вял. З витром ношени пахульки сущали падаюци на сухе лїсце, а гук медзи конарами бул вше моцнєйши. Понагляли зме дому. Ядловец зоз джобацима игелками бул на моїм плєцу, и заношел ме вєдно з витром. Пополадню зме ядловец положели до старого гарчка наполнєного з писком и закруцели судзину до червеного папера. Конїки, бабки и шерца з медовнїка зоз блїщацима жвераточками уж були порихтани. На бомбони цо були позакруцани до цифрованих швицацих паперикох мац навязала цверенки и шицко осторожно и з вельку любову повишала на ценки ядловцово конарчки. Потим натаргала мали фалатки вати и поруцала на ядловец же би ше билєл як закрица на хижох, котри уж були закрити зоз шнїгом. Од радосци и возбудзеня шерцо ми дуркало як велька годзина на муре, а очи ше ми од щесца швицели. На столє стал, за мнє нaйкрасши крачун на швеце.

5

РЕВИЯ БАВИСКОХ МИКОЛА СЕҐЕДИ

МИТРО: То нїяке нє ходзене. Ходзце ви на рукох, як я! ГЕЛЕНКА (виходзи на ролшуох): Тото остатнє нїяке нє бависко. Инше то ролшуи, або котуляци ципели, як би ше по руски поведло. ДАНИЛ: Чувайце, бо лєци шаркань! (Бега по бини зоз шарканьом.) СЕРАФКА: Я вецей нє можем чекац, бо забудзем свой стищок! ИРИНКА: Кед так, вец и я можем доложиц слова моєй шпиванки. (Шпива.) СЛАВКО: Лєм ше нє хпайце прейґ шора. Моя шпиванка на найстаршим инструменту, на гребеню, на шоре. СИЛВИ: Кед по старосци, вец пищалка старша од гребеня. ПАВКА: Шицки инструменти крашнє граю. Алє, на концу батог пука. Послухайце гармонику. ЯНИ: Чувайце ше, ви музичаре. То ревия бавискох, а нє музики... Опатьце як ше прескакує гоптроп... (Скака.) МИЖО: Зна ше, найкрасше на концу. Гула гоп – обраца го красни хлоп! ПЕТРО: Думам же сце шицки указали цо сце мали. А тераз най себе кажде найдзе место на бини, та нараз укажеме хто цо научел. И музичаре най заграю вєдно, а шицки най шпиваю: „Идзе, идзе, идзе Дїдо Мраз...” Нолє, попробуйме ше нараз бавиц, шпивац и грац. (При концу шпиванки уходзи на бину Дїдо Мраз на скиролу. На штред бини пада и розсипує дарунки.) ДЇДО МРАЗ: А я, гайд чуєм же ми дзеци сцу указац ревию бавискох, та пойдзем ґу нїм на скиролу. Най видза же и я провадзим моду у бависку. И виврацел сом ше. Тераз най себе кажде вежнє свой дарунок, а я идзем найсц свойо стари добри санки з єленями...

ЧАРДАК ЗОЗ ЧУТКОХ

Понеже дакеди купче бависко було права ридкосц, дзеци ше

на рижни способи знаходзели як го себе направиц же би ше зоз нїм могли бавиц. Так, чутки котри було у каждим обисцу, мали значне место у дзецинстве каждого дзецка. Дзивчата знали пооблєкац чутку и зоз нєй справиц бабку, док хлапци часто задумовали же чутка конїк. Алє и єдни и други любели правиц чардаки зоз чуткох, та ше и змагали хто може справиц висши чардак. Знали направиц и кармики зоз чуткох, а наодламовани чуточки у кармику були „прашатка”. Тоти кармики нє були таки високи як чардаки, бо и прави кармики нє маю високи мури. Чардак ше правело на шлїдуюци способ: на жем ше положело два чутки, приблїжней длужини, паралелно єдну коло другей, оддалєни менєй як длужина чутки. Други два чутки положело ше крижом прейґ перших двох, вец треци два чутки крижом прейґ других двох итд. по жадану висину чардака.

ОСОБИ: Петро, Марча, Ганча, Иринка, Славко, Силви, Мижо, Яни, Дюри, Меланка, Владко, Ґабрик, Миколка, Серафка, Йовґен, Павка, Яким, Данил, Митро, Геленка и Дїдо Мраз.

(Одбува ше на бини або у учальнї, алє декорация муши буц новорочна. На сцени шицки учашнїки окрем Дїда Мраза.) ПЕТРО: Понеже сце ме вибрали за руководителя тей новорочней програми, або, як зме ю наволали – Ревия бавискох за Дїда Мраза, я би любел же би кажде указал як увежбал свою точку. ГАНЧА: Петре, я почнєм перша. Мойо бависко то прескакованє штранджґа. Досц старе бависко и з нїм Дїдо Мраз будзе одушевени. Лєм, Петре, поведз товаришом же би поставали доокола бини и направели ми места. (Школяре ше розмесцаю.) Так, дзекуєм! (Бере штранджок до рукох и прескакує – напредок, назадок, на єдней ноги, помали, барз швидко, окруца ше, бега по бини...) ПЕТРО: Товарише, я думам же Ганча добре увежбала свою точку, гоч думам же могла ище робиц зоз завязанима очми, упар з даским и да єй дахто други обраца штранджок. Но, идземе далєй. МАРЧА: И мойо бависко старе. То йо-йо. (Пробує дотхнуц жем, пробує кус до бока з нїм.) ДЮРИ: З єдним словом: то нїч. Гоч є старе бависко зоз хторим ше бавел и мой дїдо, алє то нїч. Можебуц повеце и за мой клик-клак же то нїч, алє голєм є гласни. Кед бул у моди, секирал старих, а дзецом стлукал пальци. МЕЛАНКА: Допущце и мнє указац яки сом керефеки видумала за Дїда Мраза. Йому ше то будзе найбаржей пачиц, бо кед бул мали, напевно ше любел бавиц з лабду. (Видумує койяки руцаня.) ҐАБРИК: То нїяки нє кумшт з лабду. Пробуй ти зоз трома балонами. СЕРАФКА: Я думам же указац Дїдови ревию бавискох даремна ствар. Хто ище видзел бавиц ше на новорочней програми!? Я предкладам музични точки. Послухайце красни глас мойого металофона. (Грає.) МИКОЛКА: И я за музични точки, алє думам же ксилофон видава красши звук. (Грає.) ЙОВҐЕН: Тромба – то вам инструмент, а нє койяки насилуфони и метлофони. ПЕТРО: Чекайце, ту муши буц даякого порядку. Перше най пробую тоти цо порихтали даяки бависка, а вец прейдземе на музични точки. ВЛАДКО (на оквиценей бициґли указує як зна гонїц на бини, у кругу) ЯКИМ (виходзи на штулох): И моя баба зна гонїц бициґлу, а нє хвалї ше. Най пробує на штулох як я! Уф, кед бим бул таки високи!

6

СТАРИ РУСКИ БАВИСКА

Зоз дипломскей роботи Мариї Хома, студентки Катедри за руски язик и литературу Филозофского факултету у Новим Садзе

З ДЗЕЦИНСКЕЙ КУХНЇ

ОВОЦОВА ШАЛАТА Потребне: 2 банани 1 яблуко 2 кивиї 2 помаранчата 1 грушка даскельо пошекани лїсковци даскельо зарна сухого грозна 1 йоґурт 1 ложка цукру Пририхтованє: Очисц овоц и пореж на коцочки и колєска (меркуй на пальци, нє пореж ше). Поскладай овоц до глїбокого танєра лєбо до мисочки. Вец добре розмишай йоґурт и цукер, та прелєй овоц. Судзину полож до фрижидера най постої дас пол годзини, а кед винєш, посип шалату зоз пошеканима лїсковцами и сухим грозном, та понукнї госцох. Смачного!

СЛАДОЛЯД – ЖИМСКА ЛАКОТКА

Велї родичи зоз приходом єшенї браня дзецом єсц сладоляд, же би ше им нє запалєло гарло лєбо мандулї.. А дзецом после оперованя мандульох лїкаре препоручую сладоляд, цо лєм потвердзує же тота лакотка нє спричинює запалєнє. Интере сантне же найвецей сладоляду вжиме поєдза жителє скандинавских жемох, хтори ше нє можу похвалїц зоз цеплу климу. Вони влєце пию цеплого чаю. Пре температурни розлики медзи целом и вонкашнїм штредком, хтори менши як у чаше лєтнїх горучавох, сладоляд лєпше єсц вжиме як влєце.

19

Visti zoz {koloh... ШКОЛЯРЕ НА „КОСТЕЛЬНИКОВЕЙ ЄШЕНЇ” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

У рамикох 21. културней манифестациї „Костель-

никова єшень” отримани вельо програми у даскелїх наших местох, а окреме нащивени и барз удатни були тоти хтори орґанизовани за школярох. Швето почало у Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Школяром нїзших класох представена збирка писньох „Будзенє яри” поети Василя Мудрого. О кнїжки бешедовала рецензентка Ирина Гарди-Ковачевичова, а дзеци промоцию одлично илустровали зоз рецитованьом найновших стихох автора Василя Мудрого. Старши школяре ше дружели зоз кнїжку приповедкох „Бачвански сафари” писателя Евґения Чакана. Як наглашела рецензентка Мелания Римар, читаюци приповедки – памятки зоз Чаканового дзецинства, нє лєм дзеци, алє и їх учителє и родичи годни збогациц и прибрац зоз старима, уж покус позабуванима словами наш мацерински, руски язик. За школярох руского оддзелєня Ґимназиї у Руским Керестуре пририхтана промоция кнїжкох: „Нашенє” Славомира Олеяра, „Часокрок” Любомира Медєша, „На жридлох духовносци” Миколи М. Цапа и „Горнїца” Мирона Жироша. Писателька Ирина Гарди-Ковачевич з нагоди своєй 70-рочнїци живота школяром подаровала даскельо U Kocure... писнї.

У КОЦУРЕ

У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре

манифестация „Костельникова єшень” школяром представела два найновши кнїжки за дзеци, а то приповедки „Бачвански сафари” Евґения Чакана и писнї „Будзенє яри” Василя Мудрого. Младши школяре руских оддзелєньох, як и тоти хтори руски язик уча лєм факултативно, дружели ше зоз стихами поети Василя Мудрого, о хторей им бешедовали Ирина Гарди-Ковачевич и Микола Шанта. Цо скрите, а читаче годни найсц у приповедкох Евґения Чакана, школяром висших класох виприповедала Мелания Римар. На представяню тей интересантней кнїжки було и надосц питаня и толкованя даєдних „потрацених” словох нашей мацеринскей бешеди, а хто точно одвитовал на поставене питанє, достал награду – кнїжку „Бачвански сафари”.

У КУЛИ

Стретнуце наших найуспишнєйших ре-

U Kuli...

18

цитаторох зоз Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Дюрдьова, Суботици, Шиду, Кули и зоз Миклошевцох и того року, уж традицийно, отримане у Кули. Участвовали 35 рецитаторе зоз трох возростох: школяре нїзших класох основней школи, школяре висших класох, и штредньошколци и студенти. Велї з нїх того лєбо предходних рокох посцигли високи пласмани на зонских, покраїнских, та аж и на републичней смотри рецитаторох, цо гутори же маме барз талантованих школярох хтори у вигваряню поезиї прави уметнїки. М. Р.

OBLA^OK DO [VETA

ЧУДЕСНА БАБКА ТАИЙОКО-САН БОШКО ЛОМОВИЧ Писатель Бошко Ломович народзени у Брезни при Чачку 1944. року.

По дипломи є професор сербскогорватского язика и литератури народох Югославиї, алє ше вецей як штерацец роки занїма зоз новинарством. Тераз роби у беоґрадскей „Политики”. Обявел трицец кнїжки, од чого половка за дзеци. Заступени є у вецей антолоґийох поезиї и прози за наймладших, а його твори прекладани на румунски, мадярски, словацки, русийски, македонски, нємецки, анґлийски и єрменски язик. Сотрудзує зоз велїма часописами за дзеци. Жиє у Горнїм Милановцу. Писнї и приповедки му обявени у кнїжкох: „Залюбена бициґла” (Сараєво, 1984), „Родзенє писнї” (Сараєво, 1985), „На букву, на букву” (Тузла, 1987), „Наташа зоз трецей лавки” (Горнї Милановец, 1995), „Мой оцец предава лєс” (Сримски Карловци, 1997) и други, а написал и даскельо романи за дзеци: „15 днї розпусту”, „Видовита Ана лєбо як зме украдли маґарца” и „Чудесна бабка Таийоко-сан”.

ШИЦКО ИМ ЗДАБЕ НА АЛАДИНОВУ ЛАМПУ И НА АЛИ-БАБОВО „СЕЗАМЕ, ОТВОР ШЕ” – Твоя бабка нє зна бешедовац, прешвечели зме ше кед зме були у тебе. Кед нє бешедує, вец ци анї нє може повесц хтори задатки учителька напише на таблу – заключела Весна кед ше, после вежби з математики, позберали на дворе. Лара була ище оштрейша: – Остава же ти премудра та шицко напредок знаш лєбо же, кед шпиш, шнїєш цо ше шицко збудзе док ше розвиднї. Нє таки зме глупи же бизме верели. Тото ше вола празновирє, лєбо приповедала ми баба-Петкана. Анї Татяна – гоч сановала Тамару – нє прецихла свою подозривосц: – Шицко тото, припознавам, чудне цо ше нам случує. Сцела бим вериц же так, алє як? Пребач, Тацо, нє можем. Як най докаже товаришком же Таийоко-сан бешедує? Як най их прешвечи до того же бабка „видзи” нєшка цо ше случи наютре? Маю вони право, шицко випатра чудне и нєможлїве, здабе на Сказки зоз тисяч и єдней ноци: Шехерезада приповеда каждей ноци принцови Шехербанови по єдну сказку, вше красшу и красшу и так ше ратує. Аладинова лампа виполнює жаданя, та лєтаци килим, та збойнїк Али-баба гвари: „Сезаме, отвор ше!”, а камени дзвери на пещери, у хторей чува покрадзене благо, сами од себе ше ширцом отвераю... Алє, можебуц то нє видумане, можебуц ше у давних часох шицко так и збувало. Тото же нє вериме до чудох, нє значи же чуда нєт. Притаєли ше у своїх склонїскох и чекаю кеди и кому ше укажу. У „Малим забавнику” читала же лїшка може брехац як пес, мявчац, завивац як вовк,

ґравчац як врана лєбо як сова. Читала и же на Юпитеру и на Сатурну, место дижджу, зоз хмарох плюща диямантски кульки. Кед єдного дня сцигнєме на Юпитер, до амрелом зме годни зберац дияманти. Та чи то нє шветово чуда! Гей, постоя кед ше о нїх пише. Так роздумовала Тамара кед ше врацала дому зоз чежку ташку на хрибце. Кед єй ременї надавели плєца, спадло єй на розум же би кнїжки могли преноцовац у школскей лавки, же би школяре приходзели до школи и врацали ше без чежких ташкох. Можебуц лєм теку-два и клайбас кед би мали виробиц домашнї задатки Чула од нини же у даєдних жемох школяре нє ноша до школи кнїжки. Однєшу их перши дзень и врацаю их дому остатнього дня у школским року. Кед би тото поведла товаришком, и тото би за нїх було нєможлїве чудо. Зоз тима думками одмикала дзвери до квартелю. Знова Таийоко-сан и вона були сами. Знова буду приповедац. Алє, нє було єй до бешеди. Шицко цо пробовали, нє удало ше. Мала Лара право: лєпше би було кед би єй нина за родзени дзень купела бициґлу лєбо ролери. Алє, Таийоко-сан нє думала так.

– Будземе витирвали. Приблїжує ше дзень кед товаришки поганьбени поспущую нощки. Наютре пияток, а звичайно ше гвари же дакому швитнул чарни пияток. Твой ютрейши пияток будзе били и будзе барз важни. Досц сом ци гварела. Таийоко-сан уцихла и нє прегварела до нєдзелї вечара. А цо теди гварела? Почекаме до нєдзелї, та дознаме. Преложела М. Р.

7

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

К

КЕД ДЇЛО ГУТОРИ, СЛОВА НЄПОТРЕБНИ

ед я раз бул на вельким одпочивку, у пиятей класи, у першим полрочу, шицки хлапци з моєй класи бавели фодбал, а шицки дзивчата були при мурику и барз ше шмеяли. Нє любел сом бавиц фодбал, а нє любел сом ше анї шмеяц, та сом бул барз сам на вельким одпочивку. И вец сом видзел єдно дзивче. Було вельо дзивчата на дворе у нашей школи, на вельким одпочивку, алє я видзел праве тото єдно дзивче. Шедзела на бетонским слупчку, опрез ґарадичох и була цалком сама. Перше сом ю видзел, а вец сом на ню патрел. И док сом так патрел, нїхто з ню нє приповедал, нїхто ше з ню нє шмеял, бо ше анї вона нє шмеяла, нїхто анї нє пришол ґу нєй. Шедзела на слупчку и єдла яблуко. Поєдла три швицаци, червени яблука, а вец забренкала, та зме ше шицки порозбеговали же бизме цо скорей вошли до школи. Нє барз ше ми понагляло на годзину, алє ше и я розбегнул. Вец сом одразу вецей нє бежал. Анї тото дзивче нє бежало! Остал сом при нєй и вєдно зме вошли до школи, остатнї. Наставнїк ю погласкл по власох кед зме преходзели коло нього, та гварел: – Гайде, Майо, яблуко мойо червене, попонагляй же биш нє запожнєла! Ютредзень сом, на вельким одпочивку, почал єсц яблука. Вжал сом з дому пейц вельки, швицаци червени яблука и ище сом их вичухал до фармеркох. Мая знова шед зела на слупчку, алє нє єдла яблука. Винял сом з ташки єдно яблуко, алє сом ше ганьбел пойсц ґу Маї и понукнуц єй. Врацел сом го до ташки, а почал сом єсц самого себе, ниа, яки сом! Гризол сом ше так, док сом нє обачел як ухати Цвеле приходзи ґу Маї и понука єй жуваче, без ганьби, як кед би то нє було нїч! И Мая вжала жуваче. Ище ше и ошмихла на ньго. Цошка приповедали, алє нє длуго, бо Цвелета волали пайташе най бави праве кридло. Кед може Цвеле, можем и я! Нє горши сом од нього. Винял сом найкрасше, найчервенше яблуко и рушел сом ше ґу Маї. Рушел, алє нє сцигол. Наисце сом ше ганьбел. Надумал сом цо будзем: прешол сом коло бетонского слупчка и опрез Маї, а єдол сом яблуко, так же аж пукало. Мая анї нє попатрела на мнє. Знова сом ше врацел и знова сом прешол коло нєй, и знова сом єдол яблуко, и знова – нїч! Так сом поєдол шицки пейц яблука, шпацираюци ше

8

коло Маї, а вона ше анї нє рушела з места! Зґадзели ше ми яблука за цали живот. А вец, лєм цо сом закончел пияте, остатнє и найчежше яблуко, одкальшик прилєцел фодбал, вдерел ме по глави, аж ми окуляри одлєцели з носа, а мой нос ше вдерел до бетону, бо сом спаднул на ньго. Мая скочела, кукла ґу мнє и подзвигла ми главу на свойо руки.

– Яй! – гварела, дорушуюци з пальцами мой нос. Барз це болї? Йок, ю болєло! Болєло барз, алє сом єй гварел: – Та, нїч то! Потим зме шедзели вєдно на бетонским слупчку и дружели зме ше як кед бизме ше познали од оводи. Вона одбегла намочиц хусточку, та таку жимну, мокру тримала на моїм носу, же би ме нє болєл и же би нє запухнул. Ище ми пред тим як забренкало, гварела: – Сцеш єдно яблуко? Сиґурно барз любиш яблука. Поєдол ши пейц, а я ше ганьбела питац єдно. Знаш, я барз любим яблука... И так я, раз занавше, полюбел яблука. А и Маю... алє иншак, та бим тераз нє сцел о тим. Преложела А. Р.

ПРЕДМЕТ ОД ОКРЕМНОГО ЗНАЧЕНЯ Кажда фамелия ма даяки предмет од окремного значеня. Мой предмет єдинствени. Кед сом бул мали, барз часто сом ходзел до баби. Вона ми вше варела смачни полудзенок. По полудзенку сом ше бавел у бабовим овоцнїку и у загради. Єдного дня мац и баба ми гварели же им треба помогнуц робиц у загради. Прилапел сом тоту роботу. Кед сом пошол до шопи вжац мотики, обачел сом прекрасну годзинку. Питал сом ше баби одкаль єй тот предмет. Гварела ми же годзинку достала зоз Шпаниї. Вец ше баба похорела, а мац и я достали задаток вжац предмет хтори ше нам барз пачел. Вжал сом себе тоту красну годзинку. Баба виздравела. Такой обачела хтори предмет сом себе вибрал. Тоту памятку будзем паметац барз длуго, бо вше кед попатрим на годзинку здогаднєм ше на свою бабу. Леон Юрич, V, Руски Керестур

Я ПРЕНАХОДЗАЧ Кед сом бул мали, шнїл сом же поставам пренаходзач. Мал сом лєм штири роки кед сом одлучел же будзем пренаходзач хтори пренайдзе чаривни кнїжки зоз чаривнима приповедками. „Найдзем таки кнїжки” – гварел сом себе. Перше сом ше рушел до Беоґраду. Глєдал сом, алє сом нїч нє нашол. Потим сом пошол до Нємецкей, до Минхену. Бул сом у Музею скритих стварох. Длуго сом опатрал вельо нєзвичайни предмети, и на концу ше ми удало найсц тисячи чаривни кнїжки. Радосни сом ше врацел дому. Такой сом почал дзелїц тоти кнїжки. Шицки дзеци були барз радосни и возбудзени. Тераз могли читац приповедки о хторих длуго шнїли. Достал сом награду як найлєпши пренаходзач на швеце. Бул сом барз, барз щешлїви. Борис Пастернак, IV, Нови Сад

Vid Nedelqkovi~, II, Kocur

Mi`o Kova~, II, Novi Sad

ПОРТРЕТ Чежко описац милу особу, окреме после одредзеного часу, кед вецей анї нє замерковюєце тоту подобу. Видзице лєм тото цо ю краши, а то характер тей особи. Мал сом вельо добрих пайташох, алє ше з часом даєдни оддалєли одо мнє. Остали лєм тоти характеристики хтори их зачували як наисце правих приятельох. Вше єден приятель одменї другого. Мал сом щесца же место найлєпшого пайташа нїґда нє оставало празне. Тераз на тим месце Матей. Уж длуго ше дружиме. Нє можем повесц же я йому вше бул найблїзши, алє вон то вшелїяк бул. Кед бим го сцел описац, начишльовал бим шицки його добри прикмети, бо ми тото вельо важнєйше як вонкашнї випатрунок. Матей ма цми кафово власи, як и велї други хлапци. Його звичайна хлопска фризура заш лєм окремна. Нос му дакус поздзерани, бо зме барз часто на фодбалским теренє, а там лєгко спаднуц и постлукац ше. Його вельки белави очи и щири ошмих вше будзе у моїх памяткох. Ма дакус векши зуби, алє су били и правилно поскладани, та ше совершено злїваю зоз ошмихом и характером мойого пайташа. Кус є нїзши одо мнє. Коло нього вше єст вельо дзеци. Розположени є и щири, та радосни хвильки и нашмеяну твар дзелї з другима. Кристиян Иван, VI, Футоґ

17

ТУ Є ДУРКА, НА ДЗВЕРИ Од першого дня кед сом дознал же сцигнє, задумовал сом як будзе випатрац. Чи будзе барз мали, гласни, чи цихи? Було шейсц годзин рано. Мац ше сциха озвала, побудзела нас и гварела: „Я мушим пойсц. Будзце добри, нє секирайце ше, будзе шицко у шоре. И думайце на мнє.” Пошли, а ми вецей нє могли спац. Були зме возбудзени. Тато ше швидко врацел, алє ище нє мал нїяки вистки. Того дня нам час барз помали преходзел. А вец... забренкал телефон. Мама ше озвала: „Сцигол! Ту є, при мнє!” Шицки зме були барз радосни. Народзел ше нам брацик. Нєсцерпезлїво зме го чекали. Кед сцигол дому, видзел сом же є таки якого я задумовал: малючки, власати, патраци. Тресол сом ше од возбудзеня кед ми го мама дала на руки. Бул нїжни и лєгучки. Махал з ручками, як кед би ме познал. „Я твой брат. Вше це будзем чувац и бранїц” – гуторел сом му. Тераз мой брацик уж ма осем и пол мешаци. Помали става на ножки.Кажди дзень научи дацо нове, а нам шицким то барз цикаве. Припатрам ше на ньго як рошнє и часто подумам на тот дзень кед сом го перши раз вжал на руки. Тоту раMarko Lozinyk, III, [id досц нїґда нє забудзем. Давид Кулич, VII, Коцур

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ

Нє лєгко приповедац о себе, прето же анї єден чловек нє пове щиро шицки свойо хиби. Моя найвекша хиба же сом дакус лєнїва. Кед гварим – лєнїва, нє думам лєм на роботу, алє и на ученє, на писанє домашнїх задаткох... Гей, нє любим ше учиц, алє мам добри оцени прето же ше трудзим зменшац тоту лєнївосц. Барз сом твардоглава и кед дацо надумам, мушим тото и витвориц. Барз ше боїм од павукох. Кед обачим на муре павука, такой вибегуєм з хижи. Нє шмем го влапиц, анї забиц, прето барз меркуєм же би ми нє вошол до хижи. Мой младши брат ше шмеє Katarina Kuli~, IV, Kocur зо мнє. Трапи ме ище єден страх, а то же ше боїм од висотох и нє шмем путовац на авиону. Комуникативна сом и любим здобувац нови приятельства. Тоти хтоШИЦКИХ ри ме нє познаю, думаю же сом ганьблїва, бо нє любим приповедац зоз нєпознатима людзми. Нє гнївам ше пре дробнїци, а и кед ше нагнївам на ЛЮБИМ дакого, швидко му пребачим. Найволїм ше бавиц з малима дзецми. Теди Я любим своїх родичом, забувам на шицки обовязки и видумуєм койяки глупосци лєм же би ше прето же вони на мнє мерми удало „нарисовац” ошмих на дзецинских тварох. Вец сом щешлїва. кую. Маму любим, бо ме Нє вше повем тото цо думам, алє анї нє вше роздумуєм о тим цо сцем вона народзела. Кед ми даповесц, та ми дакеди вилєци дацо, прецо познєйше бануєм же сом гварела. цо треба, вона ми вше поМойо родичи думаю же вельо часу препровадзуєм при компютеру, а мага. Зоз татом ходзим на я думам же то у нєшкайшим чаше нормалне. Трудзим ше же бим була сопольо, а помагам му и нависна школярка и на час окончовала шицки свойо обовязки. Кед нє мам миряц статок. Куму и кума цо робиц и кед ми барз допито, любим шедзиц у своєй хижи, слухац мулюбим, бо од нїх доставам зику и задумовац як будзе у будучносци. найкрасши дарунки. Нє мож описац шицки чувства, бо их єст барз вельо. Кажди чловек иншаки и кажди ма и добри боки, алє и нєдостатки. Лєм Бог совершени. Кристиян Будински, II, Николая Бесерминї, VIII, Дюрдьов

16

Дюрдьов

ПРЕЦО ЗОЗ ЖИМЖЕЛЄНИХ ДРЕВОХ НЇҐДА НЄ ОПАДУЄ ЛЇСЦЕ

Ж

има ше приблїжела и птици одлєтли на юг, до цеплєйших крайох, дзе маю цо єсц. Єдна птичка зламала криделко, та нє могла одлєциц зоз своїма товаришками. Остала сама на полю, а шнїг нападал и мраз сциснул. Видзело ше єй же у лєше цеплєйше и вона шкинтаюци пошла ґу древом. Перше пришла ґу єдней брези. „Красна брезо”, гварела птичка, „мойо кридло зламане, а мойо приятелє далєко одлєцели. Можем остац медзи твоїма конарами док ше вони нє враца?” „Нє, нїяк!” одповедла бреза киваюци зоз своїм прекрасним лїсцом. „Ми, древа з вельких лєсох, мушиме помогнуц нашим птицом, котри вше ту жию. За тебе нє можем нїч зробиц.” „Бреза нє таке вельке древо”, думала у себе птичка, „та ме можебуц нє може тримац на своїх конарох. Припитам ше ґу дубови.” И птичка му гварела: „Вельки дубе, ти вельке древо, пущ ме най жиєм на твоїх конарох док ше мойо приятелє на яр нє враца. „На яр! То длуго!” скричал дуб. „Чи можем знац цо ти будзеш за тот час робиц? Птици вше глєдаю дацо поєсц, та и ти годна поєсц даєден мой жалудз.” „Можебуц верба будзе милосерднєйша ґу мнє”, подумала птичка и гварела: „Добра вербо, мойо кридло зламане, та сом нє могла одлєциц на юг зоз другима птицами. Можем жиц на твоїх конарох до яри?” Верба ше нє указала милосердна, випросцела ше и пишно гварела: „Я це нє познам, а ми, верби, нїґда нє бешедуєме зоз тим кого нє познаме. Вироятно даґдзе єст древо котре приме нєпознати птици. Идз такой одо мнє!” Бидна мала птичка нє знала цо робиц. Єй криделко ище нє зошицким виздравело, алє заш лєм почала лєтац кельо могла. Нє пошла далєко, кед чула якишик глас: „Птичко, птичко, дзе идзеш?” „Анї сама нє знам дзе. Змаржнєм ше од жими”, жалошнє одповедла птичка. „Гибай тадзи. Можеш цалу жиму препровадзиц на моїм найцеплєйшим конаре, кед сцеш”, любезно гварела єдна оморика. „Наисце ме сцеш?” питала ше жалошнє птичка. „Дабоме же це сцем”, одвитовала добродушнє оморика. „Кед твойо приятелє одлєцели, вец ци древа муша помогнуц. На гевтим конаре мойо лїсце найгустейше и наймегчейше, уцагнї ше там.” „Мойо конари нє барз груби, алє я вельки и моцни и можем заклонїц од сиверного витра и тебе и оморику”, гварел любезни ядловец. „Я ци тиж можем помогнуц. През цалу жиму ше можеш кармиц з моїма плодами, а кажда птица зна же мойо плоди добри”, гварел єден нїзки клеков корч. Так оморика дала бидней птички хижку, ядловец ю хранєл од жимного сиверного витра, а клека єй давала свойо плоди за єдзенє. Други древа попатрели на себе и мудро бешедовали: „Нам нє потребни странски птици”, гварела бреза. „Нє дам я свой жалудз нїкому”, гварел дуб. „Нє мам я нїякей роботи з нєпознатима птицами”, гварела верба. И шицки три древа ше закруцели до свойого лїсца. Друге рано шицке тото красне желєне лїсце лєжало на жеми, бо вноци дул жимни сиверни витор и кажде лїсце котре долапел, зруцел з древа. „Можем дорушиц кажде лїсце у лєше?” питал ше нєсташни витор. „Нє! Гевти там древа котри були добри ґу малей птички зоз зламаним кридлом треба же би затримали свойо лїсце”, гварел краль мразох. Прето лїсце на оморики, ядловцу и клеки вше желєне. Скандинавска народна приповедкa

9

НАРОДЗЕЛ НАМ ШЕ СПАСИТЕЛЬ „Ниа, Дївица зачнє и народзи Сина и да му мено Емануил – цо значи: з нами Бог! ” Евангелия по Матейови, 1,23

У

ж ше приблїжел час же би ше Мария породзела, кед вона и Осиф достали вистку. Владар їх жеми сцел пописац своїх жительох. Шицки мушели одпутовац до одредзених городох пописац ше. Мария и Осиф мали пойсц до Вифлеєму. Кед там сцигли, нє могли найсц место дзе би преноцовали, та ше змесцели до хлїва дзе пастире заверали свойо стада. Там ше народ зел Исус. Яшелька наполнєни зоз сламу були його колїска. Була то часц Божого плану за Крачун. Исус нє сцел присц на жем як богати краль, алє як бидне дзецочко. Праве прето пастире були перши людзе хтори дознали за новонародзеного Спасителя. Ангел им гварел кед чували статок: „Приношим вам радо сну

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН НЕПОРОЧНЕ ЗАЧАТИЄ ПРЕСВЯТЕЙ БОГОРОДИЦИ – назва швета котре ше шветкує 9. децембра. Точнєйше, його назва – Непорочне зачатиє святей Ани, бо тото швето на памятку кед Ана зачала у своєй утроби Марию. Од першей хвильки єй иснованя, вона була охранєна од восточного або прародительского гриху. ОБРЕЗАНЄ ГОСПОДА НАШОГО ИСУСА ХРИСТА – швето котре припада 1. януара. Того дня ше служи Служба св. Василия Велького. При Єврейох, спрам предписаня Мойсея, кажди хлапчик осмого дня по народзеню мал буц обрезани. Того дня ше дзецку давало и мено. З його мужеского орґану одрезала би ше скорка, а крев котра теди почури, вола ше крев завиту. То знак припадносци ґу народу котри Бог вибрал и предусловиє славеня Пасхи. То радосни Nikoleta ^orda{, IV обряд и того дня у тим Kocur обисцу госцина.

10

вистку! Народ зел вам ше Спаситель. Найдзеце го як лєжи у яшелькох.” Пастире попонагляли найсц Го. Нашли дзецко Исуса зоз Марию и Осифом, так як им ангел гварел. Далєко од того места троме кральове видзели вельку, блїщацу гвизду на нєбе. Одведла их ґу Исусови. Подаровали му драгоцини дарунки: злато, тамян и миро. Гоч Исус випатрал як худобне дзецочко, знали же є вельки краль. Теди на жеми пановал зли цар Ирод. Кед чул за Исуса, барз ше нагнївал и злєкол ше, бо сцел же би лєм вон бул краль. Пробовал забиц Исуса. Медзитим, Бог гварел Осифови най Марию и Исуса одведзе далєко од Ирода. Пошли до Єгипту и остали там док Ирод нє умар. Зоз Приручнїка за першопричашнїкох „Исус – наш живот”, Сплит 2014.

ПАСЛИ ПАСТИРЕ ВОЛКИ

Пасли пастире волки по желєней дубравки. Ангел ше им указал, у Вифлеєм пут сказал. Вони ше му питали дзе Исуса глєдац мали. Лєжи вон медзи нїма а на себе нїч нє ма. Лєм єден корпик шена под ножки, под колєна. Мария ше старала же купелї нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє роса з нєбеса. Спаднє роса з нєбеса, окупаме Исуса. Мария ше старала Же пеленки нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє з нєба били квет, повиєме цали швет.

ВИВИРКИ НА ДРЕВЕ Два

вивирки видзели же падаю лїсковци. Вони барз любя єсц тоти плоди. Поволали и други вивирки же би пришли. Єдна вивирка ше питала: „Чом тот лїсковец желєни?” Вивирки єй гварели же прето же є ище нє узрети. Шицки вивирки були барз щешлїви кед видзели тельо вельо лїсковци. Дакус вистали од збераня, та направели павзу. Одпочинули ше, та вец закончели роботу. Радовали ше же маю єдзеня за цалу жиму. Припатрали ше на лїсковци ище дакус, а вец полєгали спац. Гоч були вистати, були и щешлїви. Александар Драґутинович, II, Руски Керестур

ОКТОБЕРСКИ ФАРБИ У ПРИРОДИ Єшень нам задуркала на дзве-

ри. У рукох принєсла вельо златни, помаранчецово и бакарни фарби, та з нїма прекрашнє офарбела цалу природу. Ластовка заквачела на свой хвосцик лєто и однєсла го до цеплих крайох. Зоз древох опадує лїсце и сущи нам под ногами. Бишалми и грушки ширя доокола приємни пах. Зоз ґестиньох и орехох падаю на жем узрети плоди. Слунко вистате, та вше слабше греє. По нєбе попресцерани густи, шиви хмари. Витор завива медзи голима конарами. Любим природу офарбену зоз октоберскима фарбами. Иван Кучмаш, IV Коцур

ПАЙТАШЕ Добри пайташе ше нє бию и нї-

ґда ше нє вадза. Нє наздзиваю єден другого. Кед треба, пожича дацо тому хто нє ма. Дзеля ужину и зоз школи ше вєдно врацаю дому. Вєдно бавя фодбал и бависка на компютеру. Нє лярмаю єден на другого, нє дрилюю ше, нє упрекосца. Помагаю себе и у ученю. Так ше справую добри пайташе. Тадей Бодянец, IV Руски Керестур

Mariyna ]ajdo{, V, Ruski Kerestur

КРАСОТА ЄШЕНЬСКОГО ДНЯ Прекрасна слика кед до твоєй

улїчки сцигнє златна єшень и кед дижджик сциха дурка до облака. Крашнє кед коло себе видзиш єшеньски фарби и кед у воздуху чувствуєш пах узретих овоцох и порихтаней жимнїци. Рано швита, а слунко нє видно. Його зарї нє можу пребиц густу молгу. Роши дробни дижджик. На голих конарох у моїм дворе шедза тащки. На улїчкох нєт тельо дзеци як скорей. Смутни су, и лєм цо нє прегваря: „Дзеци, гибайце вонка бавиц ше! Нє важне яка хвиля. Ви ше добре пооблєкайце, та анї нє обачице же жимно.” Вода хтора ше злїва по дражкох, випатра як кед би улї-

ци плакали. Хижи у далєкосци лєдво видно. Шицко смутне и шиве, гоч на жеми престарти красни, златни покровец. Людзе крачаю по нїм, бо шицки маю даяки обовязки. Дзеци у ґумових чижмочкох шляпкаю по баркох, або ше валяю у громадох лїсца хторе їх родичи пограбали. Порозтресаю го, та ше родичи з нїма вадза, алє ше нє длуго гнїваю. Най ше дзеци бавя! Вєшенї любим стануц ґу облаку и припатрац ше на веселих школярох кед ше врацаю зоз школи, и на мацери хтори ше шпацираю з малима дзецми. Нашмеяни твари украшую єшеньски днї. Ивана Цап, VIII Дюрдьов

15

Teodor Tot, I klasa, Verbas

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ЖИМСКИ ЖАДАНЯ

Нєсцерпезлїво

чекаме Нови рок. Того дня до нас придзе Дїдо Мраз. Учителька нам наютре гварела же уж попрагал до чамца свойо швидки ирваси, та путує. На драже стрета радосни дзеци. Шицки му махаю. Познаю го, бо на глави, як и вше, ма сламяни калап, а на ногох жовти лаґово ципели. У чамцу му цепло, та себе пошпивує и сладзи ше з рейтешами цо му Баба Мразия порихтала за путованє по швеце. Ирваси барз швидко бежа. Єден ше пошпоцел, та спаднул и зламал лїву руку. Цо тераз будзе? Озда му ю Дїдо Мраз нє положи до ґипсу?

У нашей улїци

Sta{a Malinovi~, 5 roki, Ruski Kerestur

дзеци єст громада и шицки зме вонка кед шнїг добре пада. Та най пада густи и най нє престава, ша уж кед є жима, та най будзе права.

St

nM efa

olna

r, 6

,D roki

xrd

qov

Ми ше жими, шнїгу пребарз радуєме, прето длугу жиму, з вельо шнїгу сцеме.

Yna Var}a, 6 roki Ruski Kerestur

14

11

ШТЕФАН ЧАКАН

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ЧЕКАМ ДЇДА МРАЗА Цо Нови рок блїжей,

рошнє и чеканє. Без задумкох нє преходзи анї єдно спанє. Рецитуєм схопно. Повем: як по води. Лєм най ше вец нє забунїм у правей нагоди.

Ш

едзели два врани на сухим конаре бреста тримаюци ше твардо зоз пазурами, понеже жимни витор дул и заношовал дробни шнїг по голих польох. Груби пасма шнїгу прикривали шицко цо би мож було жесц, а глад трапел врани уж вецей днї. Нєодлуга з дзири на сухим стеблу бреста викукла вивирка и вируцела лупи з орехох и лїсковцох, же би єй нє завадзали у гнїздзе. Єдна врана ше зрадовала же обачела голєм лупи з орехох и озвала ше ґу вивирки: – Добра сушедо, опать-лє яка жима трапи чарни врани. Чи биш нас нє могла порадзиц дзе бизме тераз могли найсц даєден орех? Влєце их було тельо же зме их прегартали и виберали лєм найсмачнєйши, а тераз нє мож найсц анї єден. Та гоч и хробачни. Вивирка ше нє сцела викладац жимному витру, алє заш лєм враном любезно одвитовала: – У лєшику под орехом напевно єст надосц орехи. Я отамаль вєшенї принєсла до гнїзда лєм малу громадку. Гевто шицко остало ширцом по жеми.

– Знаме ми, вивирко, же там єст надосц орехи, алє тераз там груби шнїг!

– Нїч то, сцерпце ше и причекайце. Накадзи огреє слунечко, шнїг ше розпущи – гварела вивирка, уцагла ше до гнїзда и заварла за собу облачок.

12

За дарунки подзекуєм. Шицки ми вше мили, а знам же су накупени там дзе гори били. Щешлїву ци драгу а и швето, Дїду Мраз! Придз и нарок и на гевти – Ище вельо, вельо раз...

МИКОЛА СКУБАН

НЄСТАШНИ ПАХУЛЬКИ Анї качки, анї кури

нє барз любя кед шнїг кури; та нє любя анї пульки кед падаю ту пахульки. Пахульки ше вшадзи хпаю: на глави им вше падаю, лїпкаю ше ґу облаку...

– Хто би любел жиму таку! Поскриваю ше и їжи, кед ше тварда жима блїжи; и миши ше нє радую кед пахульки залєтую. Наисце то „страшна” жима кед зоз мразом моцно трима... Заш лєм, кед пахулька лєци – радую ше шицки дзеци.

13

ШТЕФАН ЧАКАН

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ЧЕКАМ ДЇДА МРАЗА Цо Нови рок блїжей,

рошнє и чеканє. Без задумкох нє преходзи анї єдно спанє. Рецитуєм схопно. Повем: як по води. Лєм най ше вец нє забунїм у правей нагоди.

Ш

едзели два врани на сухим конаре бреста тримаюци ше твардо зоз пазурами, понеже жимни витор дул и заношовал дробни шнїг по голих польох. Груби пасма шнїгу прикривали шицко цо би мож було жесц, а глад трапел врани уж вецей днї. Нєодлуга з дзири на сухим стеблу бреста викукла вивирка и вируцела лупи з орехох и лїсковцох, же би єй нє завадзали у гнїздзе. Єдна врана ше зрадовала же обачела голєм лупи з орехох и озвала ше ґу вивирки: – Добра сушедо, опать-лє яка жима трапи чарни врани. Чи биш нас нє могла порадзиц дзе бизме тераз могли найсц даєден орех? Влєце их було тельо же зме их прегартали и виберали лєм найсмачнєйши, а тераз нє мож найсц анї єден. Та гоч и хробачни. Вивирка ше нє сцела викладац жимному витру, алє заш лєм враном любезно одвитовала: – У лєшику под орехом напевно єст надосц орехи. Я отамаль вєшенї принєсла до гнїзда лєм малу громадку. Гевто шицко остало ширцом по жеми.

– Знаме ми, вивирко, же там єст надосц орехи, алє тераз там груби шнїг!

– Нїч то, сцерпце ше и причекайце. Накадзи огреє слунечко, шнїг ше розпущи – гварела вивирка, уцагла ше до гнїзда и заварла за собу облачок.

12

За дарунки подзекуєм. Шицки ми вше мили, а знам же су накупени там дзе гори били. Щешлїву ци драгу а и швето, Дїду Мраз! Придз и нарок и на гевти – Ище вельо, вельо раз...

МИКОЛА СКУБАН

НЄСТАШНИ ПАХУЛЬКИ Анї качки, анї кури

нє барз любя кед шнїг кури; та нє любя анї пульки кед падаю ту пахульки. Пахульки ше вшадзи хпаю: на глави им вше падаю, лїпкаю ше ґу облаку...

– Хто би любел жиму таку! Поскриваю ше и їжи, кед ше тварда жима блїжи; и миши ше нє радую кед пахульки залєтую. Наисце то „страшна” жима кед зоз мразом моцно трима... Заш лєм, кед пахулька лєци – радую ше шицки дзеци.

13

Teodor Tot, I klasa, Verbas

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ЖИМСКИ ЖАДАНЯ

Нєсцерпезлїво

чекаме Нови рок. Того дня до нас придзе Дїдо Мраз. Учителька нам наютре гварела же уж попрагал до чамца свойо швидки ирваси, та путує. На драже стрета радосни дзеци. Шицки му махаю. Познаю го, бо на глави, як и вше, ма сламяни калап, а на ногох жовти лаґово ципели. У чамцу му цепло, та себе пошпивує и сладзи ше з рейтешами цо му Баба Мразия порихтала за путованє по швеце. Ирваси барз швидко бежа. Єден ше пошпоцел, та спаднул и зламал лїву руку. Цо тераз будзе? Озда му ю Дїдо Мраз нє положи до ґипсу?

У нашей улїци

Sta{a Malinovi~, 5 roki, Ruski Kerestur

дзеци єст громада и шицки зме вонка кед шнїг добре пада. Та най пада густи и най нє престава, ша уж кед є жима, та най будзе права.

St

nM efa

olna

r, 6

,D roki

xrd

qov

Ми ше жими, шнїгу пребарз радуєме, прето длугу жиму, з вельо шнїгу сцеме.

Yna Var}a, 6 roki Ruski Kerestur

14

11

НАРОДЗЕЛ НАМ ШЕ СПАСИТЕЛЬ „Ниа, Дївица зачнє и народзи Сина и да му мено Емануил – цо значи: з нами Бог! ” Евангелия по Матейови, 1,23

У

ж ше приблїжел час же би ше Мария породзела, кед вона и Осиф достали вистку. Владар їх жеми сцел пописац своїх жительох. Шицки мушели одпутовац до одредзених городох пописац ше. Мария и Осиф мали пойсц до Вифлеєму. Кед там сцигли, нє могли найсц место дзе би преноцовали, та ше змесцели до хлїва дзе пастире заверали свойо стада. Там ше народ зел Исус. Яшелька наполнєни зоз сламу були його колїска. Була то часц Божого плану за Крачун. Исус нє сцел присц на жем як богати краль, алє як бидне дзецочко. Праве прето пастире були перши людзе хтори дознали за новонародзеного Спасителя. Ангел им гварел кед чували статок: „Приношим вам радо сну

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН НЕПОРОЧНЕ ЗАЧАТИЄ ПРЕСВЯТЕЙ БОГОРОДИЦИ – назва швета котре ше шветкує 9. децембра. Точнєйше, його назва – Непорочне зачатиє святей Ани, бо тото швето на памятку кед Ана зачала у своєй утроби Марию. Од першей хвильки єй иснованя, вона була охранєна од восточного або прародительского гриху. ОБРЕЗАНЄ ГОСПОДА НАШОГО ИСУСА ХРИСТА – швето котре припада 1. януара. Того дня ше служи Служба св. Василия Велького. При Єврейох, спрам предписаня Мойсея, кажди хлапчик осмого дня по народзеню мал буц обрезани. Того дня ше дзецку давало и мено. З його мужеского орґану одрезала би ше скорка, а крев котра теди почури, вола ше крев завиту. То знак припадносци ґу народу котри Бог вибрал и предусловиє славеня Пасхи. То радосни Nikoleta ^orda{, IV обряд и того дня у тим Kocur обисцу госцина.

10

вистку! Народ зел вам ше Спаситель. Найдзеце го як лєжи у яшелькох.” Пастире попонагляли найсц Го. Нашли дзецко Исуса зоз Марию и Осифом, так як им ангел гварел. Далєко од того места троме кральове видзели вельку, блїщацу гвизду на нєбе. Одведла их ґу Исусови. Подаровали му драгоцини дарунки: злато, тамян и миро. Гоч Исус випатрал як худобне дзецочко, знали же є вельки краль. Теди на жеми пановал зли цар Ирод. Кед чул за Исуса, барз ше нагнївал и злєкол ше, бо сцел же би лєм вон бул краль. Пробовал забиц Исуса. Медзитим, Бог гварел Осифови най Марию и Исуса одведзе далєко од Ирода. Пошли до Єгипту и остали там док Ирод нє умар. Зоз Приручнїка за першопричашнїкох „Исус – наш живот”, Сплит 2014.

ПАСЛИ ПАСТИРЕ ВОЛКИ

Пасли пастире волки по желєней дубравки. Ангел ше им указал, у Вифлеєм пут сказал. Вони ше му питали дзе Исуса глєдац мали. Лєжи вон медзи нїма а на себе нїч нє ма. Лєм єден корпик шена под ножки, под колєна. Мария ше старала же купелї нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє роса з нєбеса. Спаднє роса з нєбеса, окупаме Исуса. Мария ше старала Же пеленки нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє з нєба били квет, повиєме цали швет.

ВИВИРКИ НА ДРЕВЕ Два

вивирки видзели же падаю лїсковци. Вони барз любя єсц тоти плоди. Поволали и други вивирки же би пришли. Єдна вивирка ше питала: „Чом тот лїсковец желєни?” Вивирки єй гварели же прето же є ище нє узрети. Шицки вивирки були барз щешлїви кед видзели тельо вельо лїсковци. Дакус вистали од збераня, та направели павзу. Одпочинули ше, та вец закончели роботу. Радовали ше же маю єдзеня за цалу жиму. Припатрали ше на лїсковци ище дакус, а вец полєгали спац. Гоч були вистати, були и щешлїви. Александар Драґутинович, II, Руски Керестур

ОКТОБЕРСКИ ФАРБИ У ПРИРОДИ Єшень нам задуркала на дзве-

ри. У рукох принєсла вельо златни, помаранчецово и бакарни фарби, та з нїма прекрашнє офарбела цалу природу. Ластовка заквачела на свой хвосцик лєто и однєсла го до цеплих крайох. Зоз древох опадує лїсце и сущи нам под ногами. Бишалми и грушки ширя доокола приємни пах. Зоз ґестиньох и орехох падаю на жем узрети плоди. Слунко вистате, та вше слабше греє. По нєбе попресцерани густи, шиви хмари. Витор завива медзи голима конарами. Любим природу офарбену зоз октоберскима фарбами. Иван Кучмаш, IV Коцур

ПАЙТАШЕ Добри пайташе ше нє бию и нї-

ґда ше нє вадза. Нє наздзиваю єден другого. Кед треба, пожича дацо тому хто нє ма. Дзеля ужину и зоз школи ше вєдно врацаю дому. Вєдно бавя фодбал и бависка на компютеру. Нє лярмаю єден на другого, нє дрилюю ше, нє упрекосца. Помагаю себе и у ученю. Так ше справую добри пайташе. Тадей Бодянец, IV Руски Керестур

Mariyna ]ajdo{, V, Ruski Kerestur

КРАСОТА ЄШЕНЬСКОГО ДНЯ Прекрасна слика кед до твоєй

улїчки сцигнє златна єшень и кед дижджик сциха дурка до облака. Крашнє кед коло себе видзиш єшеньски фарби и кед у воздуху чувствуєш пах узретих овоцох и порихтаней жимнїци. Рано швита, а слунко нє видно. Його зарї нє можу пребиц густу молгу. Роши дробни дижджик. На голих конарох у моїм дворе шедза тащки. На улїчкох нєт тельо дзеци як скорей. Смутни су, и лєм цо нє прегваря: „Дзеци, гибайце вонка бавиц ше! Нє важне яка хвиля. Ви ше добре пооблєкайце, та анї нє обачице же жимно.” Вода хтора ше злїва по дражкох, випатра як кед би улї-

ци плакали. Хижи у далєкосци лєдво видно. Шицко смутне и шиве, гоч на жеми престарти красни, златни покровец. Людзе крачаю по нїм, бо шицки маю даяки обовязки. Дзеци у ґумових чижмочкох шляпкаю по баркох, або ше валяю у громадох лїсца хторе їх родичи пограбали. Порозтресаю го, та ше родичи з нїма вадза, алє ше нє длуго гнїваю. Най ше дзеци бавя! Вєшенї любим стануц ґу облаку и припатрац ше на веселих школярох кед ше врацаю зоз школи, и на мацери хтори ше шпацираю з малима дзецми. Нашмеяни твари украшую єшеньски днї. Ивана Цап, VIII Дюрдьов

15

ТУ Є ДУРКА, НА ДЗВЕРИ Од першого дня кед сом дознал же сцигнє, задумовал сом як будзе випатрац. Чи будзе барз мали, гласни, чи цихи? Було шейсц годзин рано. Мац ше сциха озвала, побудзела нас и гварела: „Я мушим пойсц. Будзце добри, нє секирайце ше, будзе шицко у шоре. И думайце на мнє.” Пошли, а ми вецей нє могли спац. Були зме возбудзени. Тато ше швидко врацел, алє ище нє мал нїяки вистки. Того дня нам час барз помали преходзел. А вец... забренкал телефон. Мама ше озвала: „Сцигол! Ту є, при мнє!” Шицки зме були барз радосни. Народзел ше нам брацик. Нєсцерпезлїво зме го чекали. Кед сцигол дому, видзел сом же є таки якого я задумовал: малючки, власати, патраци. Тресол сом ше од возбудзеня кед ми го мама дала на руки. Бул нїжни и лєгучки. Махал з ручками, як кед би ме познал. „Я твой брат. Вше це будзем чувац и бранїц” – гуторел сом му. Тераз мой брацик уж ма осем и пол мешаци. Помали става на ножки.Кажди дзень научи дацо нове, а нам шицким то барз цикаве. Припатрам ше на ньго як рошнє и часто подумам на тот дзень кед сом го перши раз вжал на руки. Тоту раMarko Lozinyk, III, [id досц нїґда нє забудзем. Давид Кулич, VII, Коцур

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ

Нє лєгко приповедац о себе, прето же анї єден чловек нє пове щиро шицки свойо хиби. Моя найвекша хиба же сом дакус лєнїва. Кед гварим – лєнїва, нє думам лєм на роботу, алє и на ученє, на писанє домашнїх задаткох... Гей, нє любим ше учиц, алє мам добри оцени прето же ше трудзим зменшац тоту лєнївосц. Барз сом твардоглава и кед дацо надумам, мушим тото и витвориц. Барз ше боїм од павукох. Кед обачим на муре павука, такой вибегуєм з хижи. Нє шмем го влапиц, анї забиц, прето барз меркуєм же би ми нє вошол до хижи. Мой младши брат ше шмеє Katarina Kuli~, IV, Kocur зо мнє. Трапи ме ище єден страх, а то же ше боїм од висотох и нє шмем путовац на авиону. Комуникативна сом и любим здобувац нови приятельства. Тоти хтоШИЦКИХ ри ме нє познаю, думаю же сом ганьблїва, бо нє любим приповедац зоз нєпознатима людзми. Нє гнївам ше пре дробнїци, а и кед ше нагнївам на ЛЮБИМ дакого, швидко му пребачим. Найволїм ше бавиц з малима дзецми. Теди Я любим своїх родичом, забувам на шицки обовязки и видумуєм койяки глупосци лєм же би ше прето же вони на мнє мерми удало „нарисовац” ошмих на дзецинских тварох. Вец сом щешлїва. кую. Маму любим, бо ме Нє вше повем тото цо думам, алє анї нє вше роздумуєм о тим цо сцем вона народзела. Кед ми даповесц, та ми дакеди вилєци дацо, прецо познєйше бануєм же сом гварела. цо треба, вона ми вше поМойо родичи думаю же вельо часу препровадзуєм при компютеру, а мага. Зоз татом ходзим на я думам же то у нєшкайшим чаше нормалне. Трудзим ше же бим була сопольо, а помагам му и нависна школярка и на час окончовала шицки свойо обовязки. Кед нє мам миряц статок. Куму и кума цо робиц и кед ми барз допито, любим шедзиц у своєй хижи, слухац мулюбим, бо од нїх доставам зику и задумовац як будзе у будучносци. найкрасши дарунки. Нє мож описац шицки чувства, бо их єст барз вельо. Кажди чловек иншаки и кажди ма и добри боки, алє и нєдостатки. Лєм Бог совершени. Кристиян Будински, II, Николая Бесерминї, VIII, Дюрдьов

16

Дюрдьов

ПРЕЦО ЗОЗ ЖИМЖЕЛЄНИХ ДРЕВОХ НЇҐДА НЄ ОПАДУЄ ЛЇСЦЕ

Ж

има ше приблїжела и птици одлєтли на юг, до цеплєйших крайох, дзе маю цо єсц. Єдна птичка зламала криделко, та нє могла одлєциц зоз своїма товаришками. Остала сама на полю, а шнїг нападал и мраз сциснул. Видзело ше єй же у лєше цеплєйше и вона шкинтаюци пошла ґу древом. Перше пришла ґу єдней брези. „Красна брезо”, гварела птичка, „мойо кридло зламане, а мойо приятелє далєко одлєцели. Можем остац медзи твоїма конарами док ше вони нє враца?” „Нє, нїяк!” одповедла бреза киваюци зоз своїм прекрасним лїсцом. „Ми, древа з вельких лєсох, мушиме помогнуц нашим птицом, котри вше ту жию. За тебе нє можем нїч зробиц.” „Бреза нє таке вельке древо”, думала у себе птичка, „та ме можебуц нє може тримац на своїх конарох. Припитам ше ґу дубови.” И птичка му гварела: „Вельки дубе, ти вельке древо, пущ ме най жиєм на твоїх конарох док ше мойо приятелє на яр нє враца. „На яр! То длуго!” скричал дуб. „Чи можем знац цо ти будзеш за тот час робиц? Птици вше глєдаю дацо поєсц, та и ти годна поєсц даєден мой жалудз.” „Можебуц верба будзе милосерднєйша ґу мнє”, подумала птичка и гварела: „Добра вербо, мойо кридло зламане, та сом нє могла одлєциц на юг зоз другима птицами. Можем жиц на твоїх конарох до яри?” Верба ше нє указала милосердна, випросцела ше и пишно гварела: „Я це нє познам, а ми, верби, нїґда нє бешедуєме зоз тим кого нє познаме. Вироятно даґдзе єст древо котре приме нєпознати птици. Идз такой одо мнє!” Бидна мала птичка нє знала цо робиц. Єй криделко ище нє зошицким виздравело, алє заш лєм почала лєтац кельо могла. Нє пошла далєко, кед чула якишик глас: „Птичко, птичко, дзе идзеш?” „Анї сама нє знам дзе. Змаржнєм ше од жими”, жалошнє одповедла птичка. „Гибай тадзи. Можеш цалу жиму препровадзиц на моїм найцеплєйшим конаре, кед сцеш”, любезно гварела єдна оморика. „Наисце ме сцеш?” питала ше жалошнє птичка. „Дабоме же це сцем”, одвитовала добродушнє оморика. „Кед твойо приятелє одлєцели, вец ци древа муша помогнуц. На гевтим конаре мойо лїсце найгустейше и наймегчейше, уцагнї ше там.” „Мойо конари нє барз груби, алє я вельки и моцни и можем заклонїц од сиверного витра и тебе и оморику”, гварел любезни ядловец. „Я ци тиж можем помогнуц. През цалу жиму ше можеш кармиц з моїма плодами, а кажда птица зна же мойо плоди добри”, гварел єден нїзки клеков корч. Так оморика дала бидней птички хижку, ядловец ю хранєл од жимного сиверного витра, а клека єй давала свойо плоди за єдзенє. Други древа попатрели на себе и мудро бешедовали: „Нам нє потребни странски птици”, гварела бреза. „Нє дам я свой жалудз нїкому”, гварел дуб. „Нє мам я нїякей роботи з нєпознатима птицами”, гварела верба. И шицки три древа ше закруцели до свойого лїсца. Друге рано шицке тото красне желєне лїсце лєжало на жеми, бо вноци дул жимни сиверни витор и кажде лїсце котре долапел, зруцел з древа. „Можем дорушиц кажде лїсце у лєше?” питал ше нєсташни витор. „Нє! Гевти там древа котри були добри ґу малей птички зоз зламаним кридлом треба же би затримали свойо лїсце”, гварел краль мразох. Прето лїсце на оморики, ядловцу и клеки вше желєне. Скандинавска народна приповедкa

9

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

К

КЕД ДЇЛО ГУТОРИ, СЛОВА НЄПОТРЕБНИ

ед я раз бул на вельким одпочивку, у пиятей класи, у першим полрочу, шицки хлапци з моєй класи бавели фодбал, а шицки дзивчата були при мурику и барз ше шмеяли. Нє любел сом бавиц фодбал, а нє любел сом ше анї шмеяц, та сом бул барз сам на вельким одпочивку. И вец сом видзел єдно дзивче. Було вельо дзивчата на дворе у нашей школи, на вельким одпочивку, алє я видзел праве тото єдно дзивче. Шедзела на бетонским слупчку, опрез ґарадичох и була цалком сама. Перше сом ю видзел, а вец сом на ню патрел. И док сом так патрел, нїхто з ню нє приповедал, нїхто ше з ню нє шмеял, бо ше анї вона нє шмеяла, нїхто анї нє пришол ґу нєй. Шедзела на слупчку и єдла яблуко. Поєдла три швицаци, червени яблука, а вец забренкала, та зме ше шицки порозбеговали же бизме цо скорей вошли до школи. Нє барз ше ми понагляло на годзину, алє ше и я розбегнул. Вец сом одразу вецей нє бежал. Анї тото дзивче нє бежало! Остал сом при нєй и вєдно зме вошли до школи, остатнї. Наставнїк ю погласкл по власох кед зме преходзели коло нього, та гварел: – Гайде, Майо, яблуко мойо червене, попонагляй же биш нє запожнєла! Ютредзень сом, на вельким одпочивку, почал єсц яблука. Вжал сом з дому пейц вельки, швицаци червени яблука и ище сом их вичухал до фармеркох. Мая знова шед зела на слупчку, алє нє єдла яблука. Винял сом з ташки єдно яблуко, алє сом ше ганьбел пойсц ґу Маї и понукнуц єй. Врацел сом го до ташки, а почал сом єсц самого себе, ниа, яки сом! Гризол сом ше так, док сом нє обачел як ухати Цвеле приходзи ґу Маї и понука єй жуваче, без ганьби, як кед би то нє було нїч! И Мая вжала жуваче. Ище ше и ошмихла на ньго. Цошка приповедали, алє нє длуго, бо Цвелета волали пайташе най бави праве кридло. Кед може Цвеле, можем и я! Нє горши сом од нього. Винял сом найкрасше, найчервенше яблуко и рушел сом ше ґу Маї. Рушел, алє нє сцигол. Наисце сом ше ганьбел. Надумал сом цо будзем: прешол сом коло бетонского слупчка и опрез Маї, а єдол сом яблуко, так же аж пукало. Мая анї нє попатрела на мнє. Знова сом ше врацел и знова сом прешол коло нєй, и знова сом єдол яблуко, и знова – нїч! Так сом поєдол шицки пейц яблука, шпацираюци ше

8

коло Маї, а вона ше анї нє рушела з места! Зґадзели ше ми яблука за цали живот. А вец, лєм цо сом закончел пияте, остатнє и найчежше яблуко, одкальшик прилєцел фодбал, вдерел ме по глави, аж ми окуляри одлєцели з носа, а мой нос ше вдерел до бетону, бо сом спаднул на ньго. Мая скочела, кукла ґу мнє и подзвигла ми главу на свойо руки.

– Яй! – гварела, дорушуюци з пальцами мой нос. Барз це болї? Йок, ю болєло! Болєло барз, алє сом єй гварел: – Та, нїч то! Потим зме шедзели вєдно на бетонским слупчку и дружели зме ше як кед бизме ше познали од оводи. Вона одбегла намочиц хусточку, та таку жимну, мокру тримала на моїм носу, же би ме нє болєл и же би нє запухнул. Ище ми пред тим як забренкало, гварела: – Сцеш єдно яблуко? Сиґурно барз любиш яблука. Поєдол ши пейц, а я ше ганьбела питац єдно. Знаш, я барз любим яблука... И так я, раз занавше, полюбел яблука. А и Маю... алє иншак, та бим тераз нє сцел о тим. Преложела А. Р.

ПРЕДМЕТ ОД ОКРЕМНОГО ЗНАЧЕНЯ Кажда фамелия ма даяки предмет од окремного значеня. Мой предмет єдинствени. Кед сом бул мали, барз часто сом ходзел до баби. Вона ми вше варела смачни полудзенок. По полудзенку сом ше бавел у бабовим овоцнїку и у загради. Єдного дня мац и баба ми гварели же им треба помогнуц робиц у загради. Прилапел сом тоту роботу. Кед сом пошол до шопи вжац мотики, обачел сом прекрасну годзинку. Питал сом ше баби одкаль єй тот предмет. Гварела ми же годзинку достала зоз Шпаниї. Вец ше баба похорела, а мац и я достали задаток вжац предмет хтори ше нам барз пачел. Вжал сом себе тоту красну годзинку. Баба виздравела. Такой обачела хтори предмет сом себе вибрал. Тоту памятку будзем паметац барз длуго, бо вше кед попатрим на годзинку здогаднєм ше на свою бабу. Леон Юрич, V, Руски Керестур

Я ПРЕНАХОДЗАЧ Кед сом бул мали, шнїл сом же поставам пренаходзач. Мал сом лєм штири роки кед сом одлучел же будзем пренаходзач хтори пренайдзе чаривни кнїжки зоз чаривнима приповедками. „Найдзем таки кнїжки” – гварел сом себе. Перше сом ше рушел до Беоґраду. Глєдал сом, алє сом нїч нє нашол. Потим сом пошол до Нємецкей, до Минхену. Бул сом у Музею скритих стварох. Длуго сом опатрал вельо нєзвичайни предмети, и на концу ше ми удало найсц тисячи чаривни кнїжки. Радосни сом ше врацел дому. Такой сом почал дзелїц тоти кнїжки. Шицки дзеци були барз радосни и возбудзени. Тераз могли читац приповедки о хторих длуго шнїли. Достал сом награду як найлєпши пренаходзач на швеце. Бул сом барз, барз щешлїви. Борис Пастернак, IV, Нови Сад

Vid Nedelqkovi~, II, Kocur

Mi`o Kova~, II, Novi Sad

ПОРТРЕТ Чежко описац милу особу, окреме после одредзеного часу, кед вецей анї нє замерковюєце тоту подобу. Видзице лєм тото цо ю краши, а то характер тей особи. Мал сом вельо добрих пайташох, алє ше з часом даєдни оддалєли одо мнє. Остали лєм тоти характеристики хтори их зачували як наисце правих приятельох. Вше єден приятель одменї другого. Мал сом щесца же место найлєпшого пайташа нїґда нє оставало празне. Тераз на тим месце Матей. Уж длуго ше дружиме. Нє можем повесц же я йому вше бул найблїзши, алє вон то вшелїяк бул. Кед бим го сцел описац, начишльовал бим шицки його добри прикмети, бо ми тото вельо важнєйше як вонкашнї випатрунок. Матей ма цми кафово власи, як и велї други хлапци. Його звичайна хлопска фризура заш лєм окремна. Нос му дакус поздзерани, бо зме барз часто на фодбалским теренє, а там лєгко спаднуц и постлукац ше. Його вельки белави очи и щири ошмих вше будзе у моїх памяткох. Ма дакус векши зуби, алє су били и правилно поскладани, та ше совершено злїваю зоз ошмихом и характером мойого пайташа. Кус є нїзши одо мнє. Коло нього вше єст вельо дзеци. Розположени є и щири, та радосни хвильки и нашмеяну твар дзелї з другима. Кристиян Иван, VI, Футоґ

17

Visti zoz {koloh... ШКОЛЯРЕ НА „КОСТЕЛЬНИКОВЕЙ ЄШЕНЇ” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

У рамикох 21. културней манифестациї „Костель-

никова єшень” отримани вельо програми у даскелїх наших местох, а окреме нащивени и барз удатни були тоти хтори орґанизовани за школярох. Швето почало у Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Школяром нїзших класох представена збирка писньох „Будзенє яри” поети Василя Мудрого. О кнїжки бешедовала рецензентка Ирина Гарди-Ковачевичова, а дзеци промоцию одлично илустровали зоз рецитованьом найновших стихох автора Василя Мудрого. Старши школяре ше дружели зоз кнїжку приповедкох „Бачвански сафари” писателя Евґения Чакана. Як наглашела рецензентка Мелания Римар, читаюци приповедки – памятки зоз Чаканового дзецинства, нє лєм дзеци, алє и їх учителє и родичи годни збогациц и прибрац зоз старима, уж покус позабуванима словами наш мацерински, руски язик. За школярох руского оддзелєня Ґимназиї у Руским Керестуре пририхтана промоция кнїжкох: „Нашенє” Славомира Олеяра, „Часокрок” Любомира Медєша, „На жридлох духовносци” Миколи М. Цапа и „Горнїца” Мирона Жироша. Писателька Ирина Гарди-Ковачевич з нагоди своєй 70-рочнїци живота школяром подаровала даскельо U Kocure... писнї.

У КОЦУРЕ

У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре

манифестация „Костельникова єшень” школяром представела два найновши кнїжки за дзеци, а то приповедки „Бачвански сафари” Евґения Чакана и писнї „Будзенє яри” Василя Мудрого. Младши школяре руских оддзелєньох, як и тоти хтори руски язик уча лєм факултативно, дружели ше зоз стихами поети Василя Мудрого, о хторей им бешедовали Ирина Гарди-Ковачевич и Микола Шанта. Цо скрите, а читаче годни найсц у приповедкох Евґения Чакана, школяром висших класох виприповедала Мелания Римар. На представяню тей интересантней кнїжки було и надосц питаня и толкованя даєдних „потрацених” словох нашей мацеринскей бешеди, а хто точно одвитовал на поставене питанє, достал награду – кнїжку „Бачвански сафари”.

У КУЛИ

Стретнуце наших найуспишнєйших ре-

U Kuli...

18

цитаторох зоз Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Дюрдьова, Суботици, Шиду, Кули и зоз Миклошевцох и того року, уж традицийно, отримане у Кули. Участвовали 35 рецитаторе зоз трох возростох: школяре нїзших класох основней школи, школяре висших класох, и штредньошколци и студенти. Велї з нїх того лєбо предходних рокох посцигли високи пласмани на зонских, покраїнских, та аж и на републичней смотри рецитаторох, цо гутори же маме барз талантованих школярох хтори у вигваряню поезиї прави уметнїки. М. Р.

OBLA^OK DO [VETA

ЧУДЕСНА БАБКА ТАИЙОКО-САН БОШКО ЛОМОВИЧ Писатель Бошко Ломович народзени у Брезни при Чачку 1944. року.

По дипломи є професор сербскогорватского язика и литератури народох Югославиї, алє ше вецей як штерацец роки занїма зоз новинарством. Тераз роби у беоґрадскей „Политики”. Обявел трицец кнїжки, од чого половка за дзеци. Заступени є у вецей антолоґийох поезиї и прози за наймладших, а його твори прекладани на румунски, мадярски, словацки, русийски, македонски, нємецки, анґлийски и єрменски язик. Сотрудзує зоз велїма часописами за дзеци. Жиє у Горнїм Милановцу. Писнї и приповедки му обявени у кнїжкох: „Залюбена бициґла” (Сараєво, 1984), „Родзенє писнї” (Сараєво, 1985), „На букву, на букву” (Тузла, 1987), „Наташа зоз трецей лавки” (Горнї Милановец, 1995), „Мой оцец предава лєс” (Сримски Карловци, 1997) и други, а написал и даскельо романи за дзеци: „15 днї розпусту”, „Видовита Ана лєбо як зме украдли маґарца” и „Чудесна бабка Таийоко-сан”.

ШИЦКО ИМ ЗДАБЕ НА АЛАДИНОВУ ЛАМПУ И НА АЛИ-БАБОВО „СЕЗАМЕ, ОТВОР ШЕ” – Твоя бабка нє зна бешедовац, прешвечели зме ше кед зме були у тебе. Кед нє бешедує, вец ци анї нє може повесц хтори задатки учителька напише на таблу – заключела Весна кед ше, после вежби з математики, позберали на дворе. Лара була ище оштрейша: – Остава же ти премудра та шицко напредок знаш лєбо же, кед шпиш, шнїєш цо ше шицко збудзе док ше розвиднї. Нє таки зме глупи же бизме верели. Тото ше вола празновирє, лєбо приповедала ми баба-Петкана. Анї Татяна – гоч сановала Тамару – нє прецихла свою подозривосц: – Шицко тото, припознавам, чудне цо ше нам случує. Сцела бим вериц же так, алє як? Пребач, Тацо, нє можем. Як най докаже товаришком же Таийоко-сан бешедує? Як най их прешвечи до того же бабка „видзи” нєшка цо ше случи наютре? Маю вони право, шицко випатра чудне и нєможлїве, здабе на Сказки зоз тисяч и єдней ноци: Шехерезада приповеда каждей ноци принцови Шехербанови по єдну сказку, вше красшу и красшу и так ше ратує. Аладинова лампа виполнює жаданя, та лєтаци килим, та збойнїк Али-баба гвари: „Сезаме, отвор ше!”, а камени дзвери на пещери, у хторей чува покрадзене благо, сами од себе ше ширцом отвераю... Алє, можебуц то нє видумане, можебуц ше у давних часох шицко так и збувало. Тото же нє вериме до чудох, нє значи же чуда нєт. Притаєли ше у своїх склонїскох и чекаю кеди и кому ше укажу. У „Малим забавнику” читала же лїшка може брехац як пес, мявчац, завивац як вовк,

ґравчац як врана лєбо як сова. Читала и же на Юпитеру и на Сатурну, место дижджу, зоз хмарох плюща диямантски кульки. Кед єдного дня сцигнєме на Юпитер, до амрелом зме годни зберац дияманти. Та чи то нє шветово чуда! Гей, постоя кед ше о нїх пише. Так роздумовала Тамара кед ше врацала дому зоз чежку ташку на хрибце. Кед єй ременї надавели плєца, спадло єй на розум же би кнїжки могли преноцовац у школскей лавки, же би школяре приходзели до школи и врацали ше без чежких ташкох. Можебуц лєм теку-два и клайбас кед би мали виробиц домашнї задатки Чула од нини же у даєдних жемох школяре нє ноша до школи кнїжки. Однєшу их перши дзень и врацаю их дому остатнього дня у школским року. Кед би тото поведла товаришком, и тото би за нїх було нєможлїве чудо. Зоз тима думками одмикала дзвери до квартелю. Знова Таийоко-сан и вона були сами. Знова буду приповедац. Алє, нє було єй до бешеди. Шицко цо пробовали, нє удало ше. Мала Лара право: лєпше би було кед би єй нина за родзени дзень купела бициґлу лєбо ролери. Алє, Таийоко-сан нє думала так.

– Будземе витирвали. Приблїжує ше дзень кед товаришки поганьбени поспущую нощки. Наютре пияток, а звичайно ше гвари же дакому швитнул чарни пияток. Твой ютрейши пияток будзе били и будзе барз важни. Досц сом ци гварела. Таийоко-сан уцихла и нє прегварела до нєдзелї вечара. А цо теди гварела? Почекаме до нєдзелї, та дознаме. Преложела М. Р.

7

РЕВИЯ БАВИСКОХ МИКОЛА СЕҐЕДИ

МИТРО: То нїяке нє ходзене. Ходзце ви на рукох, як я! ГЕЛЕНКА (виходзи на ролшуох): Тото остатнє нїяке нє бависко. Инше то ролшуи, або котуляци ципели, як би ше по руски поведло. ДАНИЛ: Чувайце, бо лєци шаркань! (Бега по бини зоз шарканьом.) СЕРАФКА: Я вецей нє можем чекац, бо забудзем свой стищок! ИРИНКА: Кед так, вец и я можем доложиц слова моєй шпиванки. (Шпива.) СЛАВКО: Лєм ше нє хпайце прейґ шора. Моя шпиванка на найстаршим инструменту, на гребеню, на шоре. СИЛВИ: Кед по старосци, вец пищалка старша од гребеня. ПАВКА: Шицки инструменти крашнє граю. Алє, на концу батог пука. Послухайце гармонику. ЯНИ: Чувайце ше, ви музичаре. То ревия бавискох, а нє музики... Опатьце як ше прескакує гоптроп... (Скака.) МИЖО: Зна ше, найкрасше на концу. Гула гоп – обраца го красни хлоп! ПЕТРО: Думам же сце шицки указали цо сце мали. А тераз най себе кажде найдзе место на бини, та нараз укажеме хто цо научел. И музичаре най заграю вєдно, а шицки най шпиваю: „Идзе, идзе, идзе Дїдо Мраз...” Нолє, попробуйме ше нараз бавиц, шпивац и грац. (При концу шпиванки уходзи на бину Дїдо Мраз на скиролу. На штред бини пада и розсипує дарунки.) ДЇДО МРАЗ: А я, гайд чуєм же ми дзеци сцу указац ревию бавискох, та пойдзем ґу нїм на скиролу. Най видза же и я провадзим моду у бависку. И виврацел сом ше. Тераз най себе кажде вежнє свой дарунок, а я идзем найсц свойо стари добри санки з єленями...

ЧАРДАК ЗОЗ ЧУТКОХ

Понеже дакеди купче бависко було права ридкосц, дзеци ше

на рижни способи знаходзели як го себе направиц же би ше зоз нїм могли бавиц. Так, чутки котри було у каждим обисцу, мали значне место у дзецинстве каждого дзецка. Дзивчата знали пооблєкац чутку и зоз нєй справиц бабку, док хлапци часто задумовали же чутка конїк. Алє и єдни и други любели правиц чардаки зоз чуткох, та ше и змагали хто може справиц висши чардак. Знали направиц и кармики зоз чуткох, а наодламовани чуточки у кармику були „прашатка”. Тоти кармики нє були таки високи як чардаки, бо и прави кармики нє маю високи мури. Чардак ше правело на шлїдуюци способ: на жем ше положело два чутки, приблїжней длужини, паралелно єдну коло другей, оддалєни менєй як длужина чутки. Други два чутки положело ше крижом прейґ перших двох, вец треци два чутки крижом прейґ других двох итд. по жадану висину чардака.

ОСОБИ: Петро, Марча, Ганча, Иринка, Славко, Силви, Мижо, Яни, Дюри, Меланка, Владко, Ґабрик, Миколка, Серафка, Йовґен, Павка, Яким, Данил, Митро, Геленка и Дїдо Мраз.

(Одбува ше на бини або у учальнї, алє декорация муши буц новорочна. На сцени шицки учашнїки окрем Дїда Мраза.) ПЕТРО: Понеже сце ме вибрали за руководителя тей новорочней програми, або, як зме ю наволали – Ревия бавискох за Дїда Мраза, я би любел же би кажде указал як увежбал свою точку. ГАНЧА: Петре, я почнєм перша. Мойо бависко то прескакованє штранджґа. Досц старе бависко и з нїм Дїдо Мраз будзе одушевени. Лєм, Петре, поведз товаришом же би поставали доокола бини и направели ми места. (Школяре ше розмесцаю.) Так, дзекуєм! (Бере штранджок до рукох и прескакує – напредок, назадок, на єдней ноги, помали, барз швидко, окруца ше, бега по бини...) ПЕТРО: Товарише, я думам же Ганча добре увежбала свою точку, гоч думам же могла ище робиц зоз завязанима очми, упар з даским и да єй дахто други обраца штранджок. Но, идземе далєй. МАРЧА: И мойо бависко старе. То йо-йо. (Пробує дотхнуц жем, пробує кус до бока з нїм.) ДЮРИ: З єдним словом: то нїч. Гоч є старе бависко зоз хторим ше бавел и мой дїдо, алє то нїч. Можебуц повеце и за мой клик-клак же то нїч, алє голєм є гласни. Кед бул у моди, секирал старих, а дзецом стлукал пальци. МЕЛАНКА: Допущце и мнє указац яки сом керефеки видумала за Дїда Мраза. Йому ше то будзе найбаржей пачиц, бо кед бул мали, напевно ше любел бавиц з лабду. (Видумує койяки руцаня.) ҐАБРИК: То нїяки нє кумшт з лабду. Пробуй ти зоз трома балонами. СЕРАФКА: Я думам же указац Дїдови ревию бавискох даремна ствар. Хто ище видзел бавиц ше на новорочней програми!? Я предкладам музични точки. Послухайце красни глас мойого металофона. (Грає.) МИКОЛКА: И я за музични точки, алє думам же ксилофон видава красши звук. (Грає.) ЙОВҐЕН: Тромба – то вам инструмент, а нє койяки насилуфони и метлофони. ПЕТРО: Чекайце, ту муши буц даякого порядку. Перше най пробую тоти цо порихтали даяки бависка, а вец прейдземе на музични точки. ВЛАДКО (на оквиценей бициґли указує як зна гонїц на бини, у кругу) ЯКИМ (виходзи на штулох): И моя баба зна гонїц бициґлу, а нє хвалї ше. Най пробує на штулох як я! Уф, кед бим бул таки високи!

6

СТАРИ РУСКИ БАВИСКА

Зоз дипломскей роботи Мариї Хома, студентки Катедри за руски язик и литературу Филозофского факултету у Новим Садзе

З ДЗЕЦИНСКЕЙ КУХНЇ

ОВОЦОВА ШАЛАТА Потребне: 2 банани 1 яблуко 2 кивиї 2 помаранчата 1 грушка даскельо пошекани лїсковци даскельо зарна сухого грозна 1 йоґурт 1 ложка цукру Пририхтованє: Очисц овоц и пореж на коцочки и колєска (меркуй на пальци, нє пореж ше). Поскладай овоц до глїбокого танєра лєбо до мисочки. Вец добре розмишай йоґурт и цукер, та прелєй овоц. Судзину полож до фрижидера най постої дас пол годзини, а кед винєш, посип шалату зоз пошеканима лїсковцами и сухим грозном, та понукнї госцох. Смачного!

СЛАДОЛЯД – ЖИМСКА ЛАКОТКА

Велї родичи зоз приходом єшенї браня дзецом єсц сладоляд, же би ше им нє запалєло гарло лєбо мандулї.. А дзецом после оперованя мандульох лїкаре препоручую сладоляд, цо лєм потвердзує же тота лакотка нє спричинює запалєнє. Интере сантне же найвецей сладоляду вжиме поєдза жителє скандинавских жемох, хтори ше нє можу похвалїц зоз цеплу климу. Вони влєце пию цеплого чаю. Пре температурни розлики медзи целом и вонкашнїм штредком, хтори менши як у чаше лєтнїх горучавох, сладоляд лєпше єсц вжиме як влєце.

19

МИКОЛА ДЮРАНЇН

НАЙКРАСШИ КРАЧУН НА ШВЕЦЕ

РЕБУСИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьох криє ше назва єдного єдзеня. Попробуй их найсц.

1. Велька пустара єст у Африки.

2. Колєсар ма вшелїяки гоблї.

3. Серафа ширцом порозруцовала свойо ботоши.

4. Рошнє лїпа при Ґашовим плоцику.

5. Остал завалєни по пас у лядзе на долїни.

ДЗЕШЕЦ РОЗЛИКИ

Avtor: Silvester D. Maka>

З

LАВИРНТ Помогнї Дїдови Мразови по лавиринту сцигнуц ґу ирвасови.

Гоч тоти два слички випатраю цалком єднаки, кед опатриш дакус лєпше, найдзеш медзи нїма дзешец розлики.

20

було ше то єдного далєкого, далєкого року. Ошвитло длуго чекане Вилїйово рано. Вельки руски муровани пец у хижи уж бул цепли, бо мац додня станула натопиц. Покормацал сом ше под перинку, дакус сом ше понацаговал и почухал сом очи, кед вошол оцец.

– Та, зобудзел ши ше, сину? Гайде, стань, бо дораз будземе фриштиковац и вец пойдземе до лєса по ядловец – гварел ми. Скочел сом як опарени. Швидко сом ше пооблєкал, зоз канчова сом насипал до лавора води и крашнє сом ше поумивал. Зоз фриштиком сом понаглял, бо сом бул барз нєсцерпезлїви. Ґумово чижми ше грали коло шпоргета. На нїх були преруцени били волняни ботоши. Обул сом ше, окруцел сом коло шиї штрикани шал, уцагнул сом ше до капута и таки порихтани станул ґу дзвером.

– Подзме, сину, лєм нє забудз вжац жимску шапку – гварел оцец и погласкал ме по глави зоз свою вельку дланю. За жимску шапку ми анї нє мушел надпоминац, бо накадзи сом вишол вонка, мразови воздух ме пляснул по твари. Лїца и нос ми енки почервенєли. При дзверох, опарта на муре, стала набрушена шекерка. Оцец ю задзал за пас, закапчал уяш, ище раз добре нацагнул шапку на главу, та зме рушели. Лєс бул досц далєко. Драга була розрита од кочох цо вєшенї вожели з польох кукурицу. Коляї глїбоки, наполнєни з воду, змарзнути, а рубци високи и оштри. Оцец крачал з длугима крочаями, прескаковал змарзнути барки, а я, як даяке гачатко, дринґал за нїм.

– Старчиш, сину? – питал ше ми.

– Старчим, оцец, старчим – гварел сом. Гоч мраз бул моцни, по хрибце ше ми злївал зной. Шиви хмари, полни зоз шнїгом, цагали ше аж по жем. Почал дуц и резаци сиверни витор.

– Пахнє на шнїг. Ище нас годно и завяц – гварел оцец. Нєодлуга ше опрез нас престар лєс. Помедзи високи конари столїтних дубох сичал витор и оганял дробни пахульки. Нашли зме гевто цо зме сцели: зоз гущави, нєдалєко од драги, як даяки принц, стирчал нєвельки, крашнє оформени ядловец. З єдним замахом шекерки оцец го одрубал, вжал до рукох, поопатрал зоз шицких бокох.

– Цо гвариш, будзе красни?

– Будзе найкрасши на швеце – одвитовал сом прещешлїви.

– И я так думам – ошмихнул ше оцец, задовольни же у моїх очох видзел радосц. Шнїг вше баржей вял. З витром ношени пахульки сущали падаюци на сухе лїсце, а гук медзи конарами бул вше моцнєйши. Понагляли зме дому. Ядловец зоз джобацима игелками бул на моїм плєцу, и заношел ме вєдно з витром. Пополадню зме ядловец положели до старого гарчка наполнєного з писком и закруцели судзину до червеного папера. Конїки, бабки и шерца з медовнїка зоз блїщацима жвераточками уж були порихтани. На бомбони цо були позакруцани до цифрованих швицацих паперикох мац навязала цверенки и шицко осторожно и з вельку любову повишала на ценки ядловцово конарчки. Потим натаргала мали фалатки вати и поруцала на ядловец же би ше билєл як закрица на хижох, котри уж були закрити зоз шнїгом. Од радосци и возбудзеня шерцо ми дуркало як велька годзина на муре, а очи ше ми од щесца швицели. На столє стал, за мнє нaйкрасши крачун на швеце.

5

G

МАРИЯ ГОРНЯК ПУШКАШ

U

ДЗЕЛЄНЄ

К

ед дружбове пришли до нїх внєдзелю пополадню поволац их шицких до кумових на свадзбу, Ганча ше анї нє озвала. Док старши дружба гуторел: „Поволуєме вас з куру обрану и муку набрану до кумових на свадзебну вечеру...”, Ганча нє могла одорвец очи зоз тирсовкох на хторих були навязани вельо вшелїяки пантлїчки, таки исти яки вона вяже на конєц варґочох. Ґу тим велїм пантлїчком єй старша шестра Иринка праве завязовала ище по єдну билу. Нєшка коло поладня мац дзивчецу знова виплєтла варґочи „на щипацо”, завязала на нїх таки пантлїчки яки дали и дружбом, а потим виняла з ормана єй найновшу сукенку, та гварела: – Поприберам це до тей ранцованей, най ци ше шири кед ше у танцу на свадзби будзеш викруцац. Вец єй обула на ноги били ботошки и лаґово ципелки зоз блїщацу прецку на боку. Док Ганча даскельораз подскочела и ище тельо раз ше викруцела по хижи, єй мац и оцец уж стали при дзверох порихтани рушиц на свадзбу. Мац тримала у руки блїщацу склєняну тацну на хторей стала округла орехова торта украшена зоз трома розквитнутима ружами яки єй шестра Иринка зна направиц зоз фарбеного цукру. У кумових свадзебни зоз панї млоду и паном млодийом шедзели у чолє. Гудаци грали, млади танцовали и звисковали. Як ше Ганча з родичами зявела на дзверох, два свашки приведли млодята же би привитали госцох. Млода ше зогла ґу Ганчи завязац єй прейґ плєца били викрохмалєни дзирковани ручнїк, яки уж достала єй шестра СЕРАФИНА МАКАЇ Иринка. Ганча ше сцела розбегнуц ґу Иринки до кола, алє танєц бул швидки, та шестра уж була на процивним боку. Вец ше сцела врациц ґу родичом, алє вони уж шедзели при столє. Праве кед ше сцела розбегнуц ґу нїм, пан староста розказал рушиц ше до винчаня: – Модлїм млодята най вєдно зоз дружбами и свашками завежню Давно то було у моєй баби. места на предку, а свадзебни най ше пошорую за нїма. Вонка моцно сцисла жима, Ганча ше страцела медзи младима и старшима. Нє знала ше днями и ноцами вяло, кадзи рушиц. Почала волац мацер, алє даремно. Нїхто ю нє чул. цомплї ше вшадзи навишали, Шицки ставали до шора, гласно бешедовали, докричовали ше и а мраз их моцно трима. дриляли ю. Лєм цо ше нє розплакала. Нука у хижи руски пец, Кед ше свадзебни рушели ґу виходу на улїцу, Ганчу, хтора им зацепли, ище додня зограти; вадзала, хтошка дзвигнул на руки и сердечно побочкал. Ганча ше баба при нїм предзе на патки оглядла и... видзела нашмеяну твар панї млодей. Там ше праве наи чува свойо унуки злати. шол фотоґраф, та их висликовал. Слика Ганчи остала як красна памятка зоз свадзби. На слики Цала хижа пахнє на питу лєм вони два – Ганча и панї млода. Обидва поприберани у билих под тепшу горе на пецу скриту сукньох. Обидва маю цми, крашнє зачесани власи. Млода ма били и чека дїда цо пришол з хлїва, венчик на глави, а Ганча били пантлїчки на варґочох. Панї млода та свойо руки мирно умива. нашмеяна, а Ганча озбильна. На слики нє видно же ше єй плакало.

Учителька: – Дюри, цо достанєш кед осем подзелїш на два часци? Дюри: – Завиши як будзем дзелїц: кед крижом, достанєм два нули, а кед воздлуж, вец два тройки.

ПРЕВЕРЙОВАНЄ Старша шестра толкує брацикови задатки з математики, та ше пита: – Кельо то три вовки и тройо баранчата?

– То ци, мила моя, три сити вовки – мудро одвитує брацик.

MO

R

ВОСПИТАНИ – Знова ци брудни руки! Требал ши их умиц скорей як ши ше рушел до школи – опомина учителька Данила. – Бо, цо би ти мнє поведол кед бим з такима бруднима руками вошла до учальнї?

– Я би вам нїч нє поведол, бо я крашнє воспитани – одвитує Данил.

НАРИСУЙ ЦО ХИБИ

ОФАРБ РИСУНОК

До празних польох у тим кругу нарисуй слички хтори хибя, алє меркуй на рядошлїд.

ДАВНО ТО БУЛО

4

ЦО НЄ СПАДА ТУ Ту маце дванац слова хтори вам пригадую крачунски и новорочни швета, алє медзи нїма єдно хторе барз далєко од тих шветох. Хторе?

Офарб шицки поля означени з точками, та достанєш нарисоване цошка красне.

БОБАЛЬКИ, ВЕРТЕП, ҐОМБУЛЯ, ДОЧЕК, ДЇДО МРАЗ, ЄЛЕНЬ, КОЛЯДОВАНЄ, ОГНЬОМЕТ, ПАКЕЦИКИ, ТОМБОЛА, ЧАМЕЦ, ЯДЛОВЕЦ.

21

З

а децемберске число „Заградки” до Редакциї сцигли 153 роботи од вредних сотруднїкох аж зоз дзешец наших местох. Коцур: Михаела Ґубаш, Ана Папуґа, Патриция Будински, Томислав Бесерминї, Стефан Буила, Борис Скубан, Лео Бесерминї, Михаило Буила (I); Марина Медєши, Сара Ґайдош, Сара Гарди, Мария Скубан, Вид Неделькович,

ЧЕКАНЄ МИКОЛАЯ

Од малючка сом од родичох слухала приповедки о святому Миколайови. Кажди рок на тото швето кладли зме до облака чижмочки, чекаюци же нам Миколай до нїх дацо принєше. Були зме барз возбудзени кед зме рано нашли даяке бависко и лакотки. Чийо чижми нє були крашнє очухани, достал до нїх лєм кромпльочку и цибульку. Кед зме дакус подросли, мама нас почала водзиц до церковней сали, дзе зме пририхтовали писньочки пошвецени Миколайови. Вец у церкви була шветочносц. „Яка радосц, яки рай, идзе святи Миколай...”

– шпивали зме. А вон наисце пришол. Опрез нього ишли дзеци пооблєкани як ангелчки. Вон бул високи, мал длугоки власи и браду, а на глави мал коруну. Облєчени бул як владика. Вислухал нашу програму и подзелєл нам пакецики. Так було каждого року. Тераз, кед сом старша, патрим на тоти мали дзеци як шпиваю и радую ше Миколайови, та ше здогадуєм яка я була радосна на тото швето. Дзеци рошню, а Миколай кажди рок ту за нови ґенерациї. Катарина Кулич, IV, Коцур

Иґор Чордаш, Иван Кучмаш, Дамир Олеар, Марян Шанта, Давид Гарди, Владко Сакач, Давид Неделькович, Михаел Скубан (II); Катарина Недич, Алексей Салонтаї (III); Наташа Тамаш, Николета Чордаш, Ребека Гарди, Сара Черанич, Катарина Кулич (IV) Вєдно 52 роботи. Руски Керестур: София Семан, Олеся Папуґа, Емина Симич, Аня Штранґар, Даяна Ходжич, Адрияна Фейди, Тадей Боданец, Матео Чордаш, Мирко Надь (IV); Леон Юрич, Леонтий Сивч (V). Вєдно 42 роботи. Дюрдьов: Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Сенка Вереш, Валентино Пушкаш, Борис Тиркайла, Кристиян Будински, Мижо Хромиш (II); Иван Хромиш, Иван Скубан, Лука Кухар (III); Мария Такач, Ясмина Будински, Златка Канюх, Желяна Такач, Мария Горняк (IV); Валентина Салаґ (IV); Николая Бесерминї, Даря Хромиш, Тамара Тиркайла, Аня Роман, Иґор Динчик, Стефан Мудри (VIII). Вєдно 32 роботи. Кула: Невена Яшович, Алекса Митрович (II): Наталия Жирош (III); Весна Вонич, Воїн Чакан, Стефан Стоянович, Ненад Митрович, Радомир Яшович (IV); Анастасия Джуджар (V); Деян Мадярев (VI). Вєдно 11 роботи. Шид:: Марко Лозиняк, Милан Гарвилчак (III); Тияна Буйла (V); Андреа Лозиняк (VI); Катарина Гарвилчак, Милица Гарвилчак (VII). Вєдно 6 роботи. Бачинци: Таня Литрич, Младен Андрич (I); Миле Андрич (V): Слободан Дудич, Мирослав Надь, Дарко Бучко (VIII). Вєдно 6 роботи. Ветерник: Мая Венчельовски, Мирко Венчельовски (VI I). Вєдно 2 роботи. Нови Сад: Борис Пастернак (IV) послал 1 роботу. Футоґ: Кристиян Иван (VI) послал 1 роботу.

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ ЗОЗ КОЦУРА Школяре руского оддзелєня пиятей класи ОШ

„Братство-єдинство” у Коцуре, хторим штири роки учителька була Валерия Папуґа, ище од оводи, зоз воспитачку Серафину Яґлица, посилали до „Заградки” вельо роботи. Влонї на наградни конкурс „Яку Заградку би я правел-ла” цале оддзелєнє написало заєднїцку писньочку на тоту тему, та их Редакция наградзела так же им орґанизовала Стретнуце на хторим ше представели зоз барз интересантну програму, а ТВ екипа рускей програми ТВ Войводини тоту подїю зняла и уж емитовала. Награди ше найбаржей радовали седемнацецеро школяре пиятей класи, їх учителька Валерия, хтора им помогла пририхтац шветочносц, алє и їх класни старшина, наставнїк Йовица Лондрович , та и цала коцурска Школа. Т. Х.

22

Zdravo zagradkare!

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Промоция кнїжки „Будзенє яри” Василя Мудрого на „Костельниковей єшенї” у Школи у Руским Керестуре

(Фото: Дюра Винаї)

2. „Заградково” найвреднєйше оддзелєнє у Коцуре

(Фото: Танита Ходак)

3. Промоция кнїжки „Бачвански сафари” Евгения Чакана у Школи у Коцуре

(Фото: Танита Ходак)

Алє було швидке перше полроче! Агейце! Пребегло як першонаградзени на єшеньским кросу. У септембру сом ше обавала зоз ким пририхтам штири числа „Заградки”, а ви ше вец почали обеговац хто будзе вреднєйши, а хто найвреднєйши, та ше под Редакцию на седмим поверху лєм цо нє подвалєло од телїх литературних и подобових роботох. Нє хвалїм вас лєм так – пре обичай. Наисце сце були вредни. У рамикох Дзецинского тижня у каждей школи було вельо весели програми, а вец, лєм цо сце оддихли од шпиваня, танцованя, фодбалованя и креативних роботньох, почала манифестация „Костельникова єшень”. Найуспишнєйши сотруднїки „Заградки” подоставали награди за свойо роботи обявени у прешлим школским року, а нєнаградзени най ше у тим школским року трудза посилац найкрасши состави, писньочки и малюнки, та озда буду мац вецей щесца. Накадзи прейдзе Крачун и Нови рок, одпочивайце ше вистати од славеня, друженя и госценя, и пишце дацо интересантне за свой часопис. Най вам нє лєм тоти вельки швета и жимски розпуст, алє цали 2015. рок будзе безбрижни и весели, жада вам ваша редакторка. ВАСИЛЬ МУДРИ

НА МИКОЛАЯ Кед зме за стол пошедали

и шицки ше помодлєли, „О, хто, хто...” зме зашпивали як нас старши научели. По вечери, як и влонї, ципелки нам у облаку: чекаме од Миколая награду, нє гоч яку. Заспали зме, змирели ше и кажде свой сон ушнїли. А цо з нього шицко було – тото рано зме дожили. Закукнул сом до ципелки, а там бул лєм пруцик нука... Можеце себе задумац яка знашла ме розпука.

– Запаметай, мили сину, так ше пише, так ше гвари: Миколай лєм добрим дзецом приноши найкрасши дари.

3

НАГРАДНА НАЩИВА „ЗАГРАДКИ” На Наградним конкурсу „Яку Заградку би я правела” наградзени були и школярки зоз ОШ „Братство-єдинство” у Коцуре: Катарина Кулич (IV), Дария Чордаш (V) и Анастасия Чордаш (VII). Вони зоз своїма учительками Валерию Папуґа и Славицу Чельовски 26. новембра були на наградним вилєту у Новим Садзе и нащивели Редакцию своєй „Заградки”. Дознали як ше пририхтує часопис, поопатрали зарамиковани комплети – рочнїки „Заградки” од початку єй виходзеня (1947. року), а видзели и як Мария Гудакова компютерски обрабя тексти и фотоґрафиї – як „ламе” боки. Илустраторови Любомирови Сопкови помогли офарбиц даєдни илустрациї, а закукли и до Редакциї часописа „Шветлосц”, до Видавательного оддзелєня и до Редакциї новинох „Руске слово”. Вилєт у Новим Садзе вредним школярком – сотруднїцом „Заградки” бул наисце красна награда.

М. Р.

НА ФЕСТИВАЛУ У СЕНТИ И РУСНАЦИ ЗОЗ СУБОТИЦИ

ДЗЕНЬ ШКОЛИ У ДЮРДЬОВЕ Основна школа у Дюрдьове уж 60 роки ноши мено велького сербского поети Йована Йовановича Змая, та школярска програма з нагоди Дня школи, отримана 24. новембра того року була преткана зоз Змайовима стихами. Директорка Мария Тртич одкрила бисту Йована Йовановича Змая, хтору Школи подаровал єй бувши школяр Иван Киш зоз Дюрдьова. На шветочносци хтору пририхтали учительки и наставнїци, школяре рецитовали, шпивали, ґлумели и танцовали. М. Р.

У октобру, у рамикох Дзецинского тижня, у Сенти отримани

пияти Фестивал дзецинского фолклору, а на нїм наступели коло 450 учашнїки зоз Баймоку, Остоїчева Темерину, Чоки, Суботици, Сенти и других войводянских местох. Дзеци, од тих наймладших, пейцрочних, та по петнацрочних танцовали, рецитовали и шпивали, а тото цо найважнєйше читачом „Заградки”, то же медзи учашнїками були и нашо школярки Мая и Тамара Емедийово, активни члени Дружтва Руснацох у Суботици. Вони одшпивали руски народни шпиванки „Микитаня” и „Ей, млїнару”. Пририхтала их учителька Наташа Ґрунчич. Орґанизатор Фестивалу була Завичайна фондация „Стеван Сремац” зоз Сенти. Н. Ґрунчич

2

П

риход Нового року ше слави на цалим швеце, алє озда на каждим меридияну иншак. Розлични нє лєм обичаї, алє и рочни часци. Даґдзе людзе на Дочек иду у сандалох на босо, даґдзе у лаґових ципелох, а даґдзе у грубих чижмох з бундичку. Перши тото швето почали славиц Вавилонци ище пред 4 000 роками, а у Европи ше Нови рок од 1563. року дочекує 1. януара. ЛАПОНИЯ, финска покраїна 1979. року преглашена за Дїдову Мразову оцовщину, бо лєм там єст ирваси, и там народне облєчиво даєдних ґрупацийох Лапонцох червене. У ДАНСКЕЙ пред Новим роком вшадзи пращи, бо людзе розбиваю глїняни суд зини, веряци же так доволаю щесце. На пол ноци ше скоро опрез каждей хижи пририхтує весели новорочни огньомет. У ҐВИНЕЇ БИСАО на Нови рок людзе водза по валалских и городских улїцох слона. За нїм иду млади и стари и шицки танцую и шпиваю о тим цо би любели же би ше им случело у тим роки.

У ЗИМБАБВЕУ барз славна садза, файта замешки. Єдза ю уварену у остатнєй води, и преляту з марґарином лєбо праженима рибками. Новорочну садзу ґаздинї украшую зоз кожим лєбо живинским печеним месом. Зоз садзи ше гнєце и колачи, нафиловани зоз сладкима жовтима плодами манґоа. За вечеру ше готує и слане предєдло лєбо лакотки зоз авокадоа, а на столє обовязни и ананас. Банани, хтори у Зимбабвеу нє сладки, и дакус су кратши, а грубши як тоти цо ми ту купуєме, пореже ше на фалатки, та ше их пражи на олєю и кладзе ше на шветочни стол як прилог ґу месу. У ЧАДУ жителє на побрежйох озера Чад шедаю до лєгких чамцох, та до Нового року уходза веслаюци, плїваюци, чиряюци ше и так ше радуюци води. Вода у тих тропских крайох основа живота. Купанє и обовязне овче месо главни ознаки дочеку Нового року. ИНДИЯНЦИ по обичаю своїх далєких предкох у новорочней ноци на пажици паля огень и танцую коло нього тримаюци у рукох палїци украшени з пирйом. Веря же найвекше щесце будзе мац тот чия палїца ше перша запалї. За Нови рок Индиянци маю и єден нєзвичайни обичай: хто перши поє цалу печену пульку, постанє герой племена и цали рок будзе у велїм привилеґовани. АВСТРАЛИЯ медзи першима дочекує Нови рок. У Сиднею на плажи Бодни людзе паля барз вельки и атрактивни огньомет. Ядловец „еукалиптус реґнанс” високи 84 метери, у лєше Стикс на Тасманиї, украшени зоз 3 000 лампочками и людзе твердза же то найвекши „живи” ядловец на швеце. Пририхтала Р. Ґ. П.

23

c

m y

k

^ASOPI

ROK LXVII • ^ISLO 12 DECEMBER 2014 CENA 100 DIN

Lazar Dqordwvi~ VI, Ruski Kerestur

Petro Medw{i, VIII, Verbas

Sara Plan~ak, VI, Ruski Kerestur

Marina Simanovi~, III, Biki~ Dol

ECI S ZA DZ