Заградка 8-9 - 2014

ECI S ZA DZ

c

m y

k

^ASOPI

Mikola Skuban, V, Kocur

ROK LXVII • ^ISLO 8-9 • AV]UST-SEPTEMBER 2014 • CENA 100 DIN

Anastasia Nenezi~, V, Verbas

Danica Plav{i~, II, Ruski Kerestur

A}ika Horvat, VI, Nove Orahovo

РУСКИ ЯЗИК НА НОВОСАДСКИМ ШТРАНДУ На дунайскей плажи Штранд у Новим Садзе и того лєта було отворене оддзелєнє Городскей библиотеки, а опрез нєй манифестация „Под корунами на Штранду”. Медзи медиями и новинско-видавательнима установами (мадярски, румунски, словацки) була и наша НВУ „Руске слово” хтора на манифестациї представела нашо новинки и наш мацерински, руски язик. Од 21. юлия по 16. авґуст дзеци хторим мадярски, словацки, румунски лєбо руски нє мацерински язик, мали можлївосц єден тидзень, учиц даєден зоз тих меншинских язикох. Соботами бул орґанизовани квиз на хторим ше преверйовало научене. Аниматорка Мара Бубамара (Мария Ранитович) и консултанткиня за наш язик Ана Римар помагали дзецом научиц фарби, назви овоцох и желєняви, чишлїц до дзешец... На квизу найлєпше знанє указала Ленка Дьокович, та од спонзора - Академиї Оксфорд достала рочну шко-

ЯК ПОСТАЛА АЛИСА ПОЛ ШВЕТА У ЄДНИМ ПАРКУ

ларину за ученє странского язика. Друга була Теодора Вранеш и достала таблет рахункар. Трецу награду – ваучер у вредносци 5 000 динари у предавальнї бавискох и школского прибору „Лавиринт” достала Яна Дьокович. Вредзело ше потрудзиц през бавенє и друженє научиц двацец-трицец слова на нємацеринским язику. М. Р.

НАЙМЛАДШИ ТАНЄЧНЇКИ НА „ЖАТВИ” Програму Фестивала „Коцурска жатва” отриману 12. юлия того року збогацели и дзеци. На площи опрез школи представели ше зоз новима хореоґрафиями наймладши танєчнїки, члени КУД „Жатва” и КУД „Завичайно врело” у Коцуре.

ПАПРИҐОВ МАСКЕНБАЛ

На манифестациї „Днї керестурскей паприґи”

16. и 17. авґуста того року у Руским Керестуре було вельо интересантни змисти, вельо госцох, а найвецей красней паприґи. Наймладших вона инспировала направиц цо красши маски, бо, яке би то було швето кед би на нїм нє були и дзеци, и кед би нє мали свою програму, а то бул маскенбал. Жири ше длуго трапел док нє вибрал найкрасшу маску. За ню була скрита школярка Дорияна Пап, хтора достала награду – за пейц тисячи динари накупиц себе школски прибор.

2

Нєдалєко од Барселони у Шпаниї направени забавни парк Порт авентура, єден з найинтересантнєйших у Европи. Там за єден дзень мож одкриц тайни старого Китаю, мож дознац як ше жило на Дзивим заходзе, мож виглєдовац джунґли Полинезиї, наприпатрац ше на еґзотичнми предїли Мексика и шпацирац ше по медитеранских побрежйох. Часци Порт авентури, пошвецени розличним крайом швета, повязує гайзибанска драга по хторей гайзибанчок вожи туристох. Хто волї воду, на розполаганю ма чамци. Дзецом барз прицагуюце воженє на кануох по озерох и рикох „Полинезиї”, а вельки ринґишпил Фуманчу дзвига малих авантуристох гет понад „Китай”. Шмелши дзеци можу шедлац гачата у „Мексику”, а на подморнїци „Морска одисея” любопитлїви упознаю подводни швет южних морйох. У Порт авентури найвекша гужва у аквапарку Кариби, бо ше на вельких тобоґанох мож спущовац до базену зоз штучнима габами, слунковац ше на Бахамскей плажи и припатрац ше на цифровани водоскоки хтори граю и танцую.

Анґлийски писатель Луис Карол бул професор математики у универзитетским городу Оксфорду. Барз любел дзеци, та ше часто бавел зоз трома дзивочками свойого приятеля Лидела. Наймилша му була наймладша, дзешецрочна Алиса. Же би дзецом у його дружтве нє було допито, видумовал и приповедал им приповедки у хторих главну улогу мала Алиса. Познєйше тоти приповедки позаписовал и обявел их у кнїжкох „Алиса у жеми чудох” и „Алиса у жеми жвераткох”.

ШМЕЯНЄ НАРАТУ 200 раз на дзень, найчастейше дзеци, прашню до шмиху. Старшим ше нє вше сце гоч зоз чого ше шмеяц, та вони праскаю до шмиху лм 20 раз дньово.

127 одсто вецей шмею ше жени як хлопи. Центер за шмеянє змесцени у правим чолним стручку чловекового мозґу, под правим оком.

2 000 герци найвисша фреквенция женского шмиху, висша од ноти це. Просеково, женски шмих ма 502, а хлопски 276 герци.

30 раз векша вироятносц же прашнєме до шмиху кед зме у дружтве, як кед зме сами.

6 мешаци тирвала таїнствена епидемия шмиху хтора 1962. року вибила у єдней штреднєй школи за дзивчата у Танзаниї. Шмеянє прешло на родичох тих школяркох, а вец и на школярох у околних школох и на жительох даскелїх сушедних валалох. Наука ище нє потолковала цо ше теди збуло у Танзаниї. Га-гаа-гааа...

27

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ” У прешлим школским року були сце наисце барз

За перше число „Заградки”у новим школским ро-

ку до Редакциї сцигли лєм 16 литературни и подобово роботи од вредних сотруднїкох. Вербас: Андєла Ненезич (II); Митро Уйфалуши (III); Сара Канкараш, Михайло Костелник, Себастиян Бесерминї (IV); Анастасия Ненезич (V). Вєдно 12 роботи. Коцур: Борис Чордаш, Андрей Дорокхази, Томислав Бесерминї (овода); Дарина Михняк (V). Вєдно 4 роботи.

„МИКЛОШЕВЦИ 2014”

На 29. културней манифестациї „Миклошевци 2014” у нашим руским валалє у Републики Горватскей, хтора отримана 30. и 31. авґуста, участвовали и наймладши, члени дзецинскей танєчней ґрупи КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох. Зоз хореоґрафом Жельком Лїкаром пририхтали танєц „На Белилу”, зоз хторим ше у юнию того року представели и на „Червеним пупчу” у Руским Керестуре.

вредни. Од септембра 2013. по май 2014. року до Редакциї сцигли 1049 литературни, подобово и новинарски роботи (46 вецей як предпрешлого року). Сотруднїкох було найвецей зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, алє ше на нїх спатрали и школяре зоз Вербасу, Кули, Нового Саду, Шиду, Бачинцох, Бикич Долу, Савиного Села и Нового Орахова. Випатра же шицки воля рисовац як писац состави, а озда найчежше вискладац стихи. Хто ше дакус баржей потрудзел, удало ше му, та наградзени и штири писньочки. Гоч предвидзени и награди за новинарски вистки, нє було кого наградзиц. Мушиме цо скорей вєдно оформиц новинарски секциї у школох и вєдно пробовац писац о школярских активносцох. Награди за найлєпши роботи обявени у „Заградки” достали: ПИСНЯ Рената Орос, IV, Руски Керестур: „Цица” Матео Чордаш, III, Руски Керестур: „Яр” Давид Кулич, VI, Коцур: „Моя мачичка” Иґор Варґа, VI, Руски Керестур: „Мой дїдо” ПРОЗА Лука Кухар, II, Дюрдьов: „Раз сом нє послухал” Анастазия Джуджар, IV, Кула: „У музичней школи” Мирослав Мудри, IV, Дюрдьов: „Любов нє ма гранїци” Александар Горняк, VII, Коцур: „Мой перши заробок” Лидия Гарди, V, Дюрдьов: „Слички зоз школского живота” МАЛЮНОК Фиона Грубеня, II, Нови Сад Анастазия Пляскач, III, Нови Сад Тияна Буйла, IV, Шид Михаела Салонтаї, IV, Коцур Виктория Саламун, VI, Вербас Марияна Виславски, VII , Руски Керестур

НАЙМИЛША ЖИВОТИНЯ

Adriyna Fejdi, IV, Ruski Kerestur

Дома мам пса. Мено му Маза. Шерсц му чарнокафова, хвост кратки, а ноги и уха мали. Кед дахто до нас придзе, Маза бреше. Люби бегац, а кед ше врацим зоз школи, барз ше ми радує, та скака. Послуха ме кед єй дацо розкажем. Водзим ю прешпацирац ше. Часто ше бавиме з лабду. Маза моя наймилша животиня.

Zdravo zagradkare!

Н

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Учашнїки на 20. Стретнуцох руских школох у Бачинцох и Шидзе, опрез Лєтнєй владическей резиденциї у Шидзе 2. Школяре на годзини руского язика у ОШ „Светозар Маркович Тоза” у Новим Садзе зоз професорку Ана Марию Рац 3. Школярски дзень у Водици

є шнїло ше нам. Лєтнї одпочивок наисце тирвал цали два и пол мешаци. Було вельо часу и за бавенє, за купанє и слункованє, и за путованя и госцованя. И док сце у шицким тим уживали, нє думаюци на школу и ученє, ви росли и хлїпали нову енерґию за нови початок. Ту є! Уж сце у своїх учальньох, у своїм дружтве. Учителє и наставнїци ше ище дакус випитую як сце препровадзели лєто, бо вас нє сцу такой на початку школского рока настрашиц зоз обовязками хтори вас чекаю. Анї ваша „Заградка” вас нє страши, лєм надпомина же бисце и ю обовязно положели до розпорядку годзинох. Кажде най себе вибере єден дзень у тижню (кед у школи ма лєм штири (лєбо пейц) годзини, та най до коцочки за пияту (шесту) годзину напише: писанє и рисованє до „Заградки”. На 26. боку найдзеце мена 15 наградзених найвреднєйших сотруднїкох вашого єдиного часописа на руским язику. Чийо мено нє там, най ше такой почнє трудзиц же би у тим школским року и вон заслужел награду. Будзце вредни, сцели и весели, жада вам ваша редакторка

ПРИВИТНА ПИСНЯ

Ґенерация 2014/2015. ВЛАДИМИР МАНОЙЛОВИЧ

ПЕРШОКЛАСНА ПИСНЯ

Єдней сом ше ноци

З думками пасовал Цо значи кратке слово: перши Барз сом ше мордовал Перши у опери – перши у балету Перши у знаню – важни швету Алє шицки найволя школярика Першого – першокласнїка Бо Перше школске правило глаши Перша класа на першим месце Перша класа без франтованя Жридло велькей рики знаня Перша класа родзи – на нашо щесце Шицки ремесла и занїманя Жаль ми же нє мам нагоду ридку Пойсц до першей класи од початку Прешпивала Мелания Римар

Кристиян Будински, II, Дюрдьов

26

3

МИКОЛА М. КОЧИШ

мота ше згусла у приклєце и по хижох, та дзеци оддихли кед вишли на конк. Алє пофришко таїнствени гласи з двора и з гумна, соблазни цинї з цмоти заградки вигнали их пред капурку. Пошедали до капурки и випатрали през улїчку чи нє обача познати коч, або чи нє учую познати черкот їх коча. Цмота за трецу-штварту ягоду скривала шицко, лєм спрам шветлого нєба було видно округли коруни древох и угловасти щити хижох. Лєтня ноц прицисла валал и дзецински шерца ше знємирели. − Чом их так длуго нєт? Манда притулєла ґу себе обидвох брацикох и скриваюци нєдовириє до своїх словох гварела: − Такой вони приду, лєм цо су нє ту! − Я гладни! – почал финкац штирирочни Андри. − И я гладни! – шепетлїво як одгук явел ше младши Данил. Гладна була и Манда, алє их даяк мушела умириц, бо нє мала шмело сци войсц до цмого приклєта. − Кус скорей сце єдли, сцерпце ше дакус. Так им и мац вше гуторела, алє то тераз нє помогло. Положела уплаканого Данила на колєна, а Андри єй плачуци вохпал нощок под пазуху. Вона их гласкала и умирйовала, а и сама була порихтана заплакац. − Придзе мац, та нам увари кромпльовей юшки. Данил достанє вельку уварену кромплю, а Андри вельку галушку... А на жиму, док заколєме швиню, шицки достанєме по вельку колбасу. − Я сцем колбаси! – гикаюци гуторел Андри до єй пазухи. − Колбаси тераз нєт. Маю их лєм месаре, а вони за нїх сцу пенєжи, а ми их нє маме. Принєше оцец з поля вельки слунечнїк, а можебуц и заячка влапел як теди на яр кед орал. Заячок

ма вельки мегки ушка и мали малючки нощок, та з нїм роби так: гм, гм, гм, яґод Андри кед плаче. Хлапци ше кус умирели на слова о заячкови, а мала, осемрочна Манда почувствовала з нєсподзиваньом же пренашла златну нїтку котра застановя плач. Старала ше же би тоту нє випущела, же би ше вона нє прервала и приповедала им далєй о препилки котра сиґурно охабела свойо препилчата пред оцову косу, о дзивих качатох у риту нєдалєко од поля дзе оцец и мац коша, и о дзивих гушаткох котри вона раз видзела. Данил притулєл уплакану твар ґу єй твари и його мегки цепли лїчка розпальовали Мандову фантазию. Андри ше з початку з часу на час випитовал койцо, а вец питаня були вше ридши. Нє почувствовала анї сама кеди и вона задримала, бо ше сон надовязал на єй приповедку. Коло нєй шущало узрете жито далєкого поля у риту, златкасти пчолки шедали на червене пипинє у жице, а там, з другого боку поля, мац одберала за оцом схилєна над одкосом и кеди-нєкеди махала з руку як да гутори: „Такой сцигнєм ґу тебе, Мандо, лєм ти меркуй на дзеци!” „Нє старайце ше, мамо, ту су обидвоме при мнє” – шептала вона през сон. − Матко моя, дзеци поспали у капурки! – застарано гварела мац кед зишла з коча отвориц капуру... − Но, нїч. Отвор капуру, а вец их однєш до посцелї. − Гварела сом вам да понагляме дому, бо дзеци сами и гладни! − Хто би ютре знова ишол аж до риту лєм пре складанє кед нас чека друге польо. А дзеци ше сладше наєдза нарано. Упечеш им лепинї.

НА ЛЄТОВАНЮ – Як то? – пита ше госц на морю.

– Ваш готел ше вола „Плажа”, а од плажи є оддалєни штири километери!

– Та цо вец? – чудує ше портир. – Ша, сушедни готел ше вола „Австралия”, а то вельо далєй.

ПРОБА Учителька толкує школяром першей класи на початку школского рока: – Кед дахто дацо жада повесц, кед ше сце питац, лєбо кед му дацо треба, най дзвигнє руку. Такой потим Владко дзвигнул руку.

– Цо жадаш? – пита ше му учителька.

– Нїч. Я лєм пробуєм же як то идзе.

G

Ц

ЛЄТНЇ ВЕЧАР

U

MO

R

ОСТРОВО Учителька: Цо то острово? Школяр: То часц копна хтора плїва по морю. Учителька: А цо то полуострово? Школяр: То острово хторе уж пришло ґу копну.

ГАЙЗИБАН ПОЖНЇ – Оцец, знаш хтори гайзибан найдлужей пожнї?

– Нє знам. Хтори?

– Тот хтори ши ми ище прешлого року обецал за родзени дзень.

ИНШАКИ КВИТОК

ХТОРА ДРАЖКА НАЙКРАТША

МИКОЛА СКУБАН

ТЛАЧИДБА

Тлачидба уж започала: по валалє идзе трешка, уцагнє ше медзи брадла и загурчи нука дзешка.

Дружтво вредне крашнє роби: понагляю жени, хлопи, та зоз брадла на верх трешки прелєтую вельки снопи. Елеватор ноши сламу, а спод трешки плєва фурка, колєса ше окруцаю док на дворе трактор дурка. Велїм комбайн шицко зроби кед ше нове жито зродзи. Там вец жито нє звожую и трешка там нє уходзи.

4

Хто найдзе найкратшу дражку и перши сцигнє ґу бомбони, лакотка будзе його.

На перши попатрунок тоти осем квитки випатраю цалком єднаки, алє кед лєпше опатриш, увидзиш же єден кущик иншаки. Хтори?

25

РОЗЛИКИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим виреченю скрита по єдна фарба. Потрудз ше понаходзиц их.

1. У нашим хотаре були ловаре зоз Италиї.

2. Тото помаранче цо ваш хлапец дал баби, було барз квашне.

3. Нєшка Мижов танєрчок вилїзало сушедово маче.

4. Хлєба з масцу любел, а ванїчку вноци однєсли крадоше.

5. Кед на вечар найдзем ролери, пойдземе ше вожиц.

Гоч тоти два слики випатраю цалком єднаки, кед ше потрудзиш, найдзеш медзи нїма осем розлики.

ЛАВИРИНТ Помогнї тому школярови сцигнуц дому.

ЗАБАВНИ РАХУНКИ 1 12 123 1234 12345 123456 1234567 12345678 123456789

х х х х х х х х х

8 8 8 8 8 8 8 8 8

+ + + + + + + + +

1 2 3 4 5 6 7 8 9

= = = = = = = = =

9 98 987 9876 98765 987654 9876543 98765432 987654321

ХТОРЕ ЧИЙО У єдней колони осем домашнї животинї, а у другей їх дзеци. Попаруй их зоз стрелками. ОВЦА ГУСКА КРАВА КОЗА ПУЛЬКА КОБУЛА СУКА ШВИНЯ

24

ПУЛЬЧЕ ЩЕНЄ БАРАНЧЕ ГУШЕ ПРАШЕ КОЩЕ ЦЕЛЄ ГАЧЕ

ЯНКО РАЦ

ВЛАПЕЛИ ЗМЕ БАРАНА

П

осле велького дижджу цо падал цалу ноц, ошвитнул красни єшеньски дзень. А, гваря же на беґелю рушела чука и же ше окреме после дижджу добре лапа. Владко зашол по свойого сушеда Мижа зоз котрим уж штварти рок шедзел у истей лавки. − Ей, сушед, нєшка випробуєме нову спреведачку!

– скричал Владко шицок важни. − А одкаль ци, кед шмем знац? − любопитлїво ше опитал Мижо. − Вчера ми ю принєсол бачи Йовґен з варошу. Так бешедуюци сцигли на беґель. Розложели рибарски прибор и влапели ше до роботи. Мижо на квачку здзивал хлїсти, а Владко заруцовал спреведачку. Побрежє було прикре, блатняве, и ту и там оброснуте зоз траву. Спущуюци ше цо блїжей ґу води, Владково ноги ше зошлїсли и як на шлїщанки з брега розцагнул ше хлапец як рейтеш. Застановел ше аж у води понад колєна. − До чорта и з таку роботу! Мижуууу... Мижууууу... идземе дому! През драгу обидвоме були цихо. Мижо ше стримовал од шмиху. Блїзко при їх домох стретнул ше з нїма бачи Петро. Ошацовал их и так, спод баюса ше им опитал: − Цоже, хлапци, налапали сце вельо риби? Мижо лєдво дочекал таке питанє и як з пушки виштрелєл: − Нє риби, бачи Петре, алє барана! Барана зме влапели!

СЕРАФИНА МАКАЇ

П

ЧИК У ГАЛОВЕ

рипекло пополадньове горуце юлийске слунко. Живина ше поскривала до хладку, пси дихцели од горучави, алє бачи Яков и андя Феброна одлучели же пойду позберац шено опрез салашу. Наютре их уж чекаю други роботи, а вони и так звикли на таки горучави. Старшому синови Яковчови наказали най меркує на шейсцрочну шестричку Наталку. Пристал и обецал же ю будзе чувац. Нєодлуга до нїх пришол Ириней, сушедов хлапец, бавиц ше. Коло салашу бул досц глїбоки беґель, а у нїм вельо води, та ше дзеци надумали у нїм купац. Алє вец пременєли план. Буду лапац риби. Галов ше у шопи суши, бо вчера оцец и бачи Йовґен були лапац риби.

– Наталко, ми двоме будземе цагац галов, а ти вежнї кантичку з воду. Будзеш исц по побрежю, та кед ми рибу вируциме, положиш ю до кантички – гварел єй брацик Яковчо. Наталка пристала. Ша, будзе озда и нєшка смачна вечера. Хлапци цагали галов по мутней води и вируцовали на побрежє красни як длань червенопирки. Наталка подскаковала и до кантички их пущала. Алє, одразу, кед вицагли галов, у нїм бул чик.

– Яй, Яковчу, то гад! – врещало дзивче.

– Нє бой ше, то чик, барз смачна риба! – гварел Яковчо и хвацел чика, алє ше вертка риба вицагла з руки и плюсла до води. Хлапци почали

швидше цагац галов и бежац по мутлянки, оганяюци чика. Нє обрацали увагу на Наталку, а вона ше, возбудзена, розбегла за нїма. Зишла нїжей ґу води и... буть, спадла до тей брудней води. Почала махац з руками, кантичка ше одкотуляла, та риби посцекали.

– Яшко, Иринейку! Помагайце!

– врещало дзивче давяци ше, алє ю хлапци, завжати зоз галовом, нє чули. Коло беґелю на бициґли ишол бачи Дюра. Видзел хлапцох зоз галовом, а вец учул плюсканє у води. Руцел бициґлу, скочел до води и вицагнул Наталку. Видзело ше му же є уж задавена, алє му пришло на розум же кед бул вояк, учели як треба помогнуц тому цо ше дави. Клєкнул и прейґ колєна преруцел дзивче, та єй почал прицискац жалудок. Вона почала вируцовац зоз себе брудну воду. Вец ю положел на траву, давал єй штучне диханє, алє вона анї теди нє указовала знаки живота.

– Попробуєм ище єдно, вимасирам єй шерцо – гварел сциха бачи Дюра. Мала Наталка помали отворела очи и заплакала.

– Жива ши, дзецко мойо! Слава Богу! – од щесца аж плакал. Вжал ю на руки и однєсол родичом.

– Ту вам вашо дзивчатко. Кед бим сцигол лєм два минути познєйше, задавела би ше – гварел през плач бачи Дюра и дал Наталку престрашеней мацери.

5

ЛАСЛО БЛАШКОВИЧ

ИВАНОВО ОБОВЯЗКИ ОСОБИ: Иван и Бобан ИВАН (кричи): Бобан! Гей, Бобан! БОБАН: Войдз, Иван. Най ше пачи! ИВАН (уходзи): Здраво! Пришол сом по тебе же бизме вєдно пошли до школи. БОБАН: До школи? Знаш ти кельо годзин? ИВАН: Знам. Пол єденастей. БОБАН: А настава нам почина аж на пол другей. ИВАН: Нє важне. Будземе бавиц фодбал на школским дворе. БОБАН: Я ище нє можем рушиц. ИВАН: Прецо нє можеш? БОБАН: Нє знам дзе ми глава. Ище сом нє виробел домашнї задатки, а знаш кельо вельо нам позадавали. Слухай, ти виробел шицки задатки зоз математики? ИВАН: Га... так повесц... виробел сом, поправдзе, преписал сом од Верунки. БОБАН: Ага, забул сом же ти єй симпатия, та ци помогла, а я шицко мушел раховац сам. ИВАН: Хто ци виновати же Верунка нє вибрала тебе, алє мнє. БОБАН: Мушим закончиц и роботу зоз технїчного. Уж ме рука болї од резбареня! Ти, розуми ше, и тото уж закончел! Правда? ИВАН: Розуми ше. Закончел ми оцец. Лєм кед биш видзел як вон рукує зоз резбарским алатом! За ньго то таке як нїч. БОБАН: Як ци добре! Ти наисце маш щесца! ИВАН: И способного оца! БОБАН: Озда нє повеш же оцец место тебе и лектиру пречитал! ИВАН: Анї бешеди! Цо ци приходзи на розум, же би ми оцец читал кнїжки? Вон чита лєм новини и фахову литературу. БОБАН: Значи, лектиру ши мушел пречитац сам? ИВАН: Та, нє мушел сом. Лектиру ми пречитала Сенка. БОБАН: Твоя шестра? ИВАН: Гей, моя шестра пречитала ище влонї, а тераз ми шицко виприповедала. БОБАН: Вона сиґурно добре памета, кед ше могла здогаднуц цо читала прешлого року.

6

ИВАН: Гей, одлично памета, а ма и барз богати словнїк. БОБАН: Поведз ми ище цо ши поробел з малюнком? Наставнїца гварела же нєшка будзе препатрац, и розуми ше, оценьовац. ИВАН: Нє старай ше. Малюнок ми готови. Закончела ми го мац. Знаш, вона ше сцела уписац на подобову академию, алє ю нє прияли... БОБАН: Чом ю нє прияли, кед зна мальовац? ИВАН: Нє знам чом. Я ше теди ище нє народзел. Важне же є талантована и же ми тераз закончела малюнок. Алє, досц уж приповедки! Порихтай ше та рушме до школи. БОБАН: Жаль ми, алє я нє можем. Мам роботи! ИВАН: Уф, яки ши! Значи, нє сцеш! БОБАН: Нє точне же нє сцем, алє наисце нє можем! ИВАН (нагнївано): Анї нє мушиш! Пойдзем я и сам! (Одходзи) БОБАН: Чекай! Чекай, Иван! Стань най ци ше цошка опитам! ИВАН: Питай ше, алє швидко, бо барз понаглям. БОБАН: Цо ши гварел? Чом так вчас сцеш пойсц до школи? ИВАН: Идзем бавиц фодбал, гварел сом ци. БОБАН: Знам, алє чом нє пошлєш дакого од твоїх з дому, шестру, оца, мацер, дїда, бабу..., най вони место тебе бавя фодбал? ИВАН: Яки ши бистри! Та най страциме змаганє кед вони буду копац до лабди? Гоч цо! Нїхто од моїх нє зна добре бавиц фодбал.

НОЦНИ ТУРНИР У МАЛИМ ФОДБАЛЄ Уж традицийни ноцни турнир у малим

фодбалє у Руским Керестуре отримани од 15. юлия по 10. авґуст. Змагали ше младши пионире, пионире и сениоре. Гоч дижджи були упарти и часто претарговали бавенє, фодбалере були ище упартейши, бо за нїх навияли дїдове, баби и мацери, и тоти цо за фодбал маю найоштрейше око, а то оцове. Двор у Старей школи вше бул полни.

Финалисти при младших пионирох були „Бомбардере” и „УЕФА тим”, а на пенали побиднїк екипа „Бомбардере”. За найлєпших преглашени: ґолґетер Неманя Стойков, ґолман Владко Мудри и бавяч Алекса Шайтош. У селекциї старших пионирох победзела екипа „Олвейс реди”, други були „ЯиҐ бойс”, а треци „Хай Найк”. Найлєпши бавяче були: ґолґетер Деян Дудаш, ґолман Никола Регак и бавяч Филип Рац. Побиднїцки екипи до стали маїци, а було и надосц спонзорох хтори найлєпшим фодбалером обезпечели награди. На ноцним турнире наймладша екипа була „Пепси”. Як и каждого року, и тераз на турнире була орґанизована томбола за тих хтори купели уходнїци. Владимир Сеґеди

23

ДИЯҐНОЗА

Visti zoz {koloh...

Л

ФЕСТИВАЛ „ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ

Тогорочни Фестивал дзецинскей творчосци Ру-

снацох Войводини „Веселинка” отримани 14. юния у Руским културним центре у Новим Садзе. Тема була „Безпечносц дзецка у транспорту”, та ше зоз учашнїками дружел и прави полицай, а по дворе бегали и скоро прави авточка. На Фестивалу и того року бул госц Мистер Твистер хтори надувал балони и правел з нїх

вшелїяки фиґури. За дзеци хтори би любели постац маляре, обовязне було рисованє по мурох. Вечарша програма отримана на лєтнєй бини у дворе РКЦ, а на нєй ше представели школяре зоз Вербасу, Коцура, Нового Орахова, Сримскей Митровици, Ґосподїнцох, Дюрдьова и, розуми ше, домашнї, новосадски дзеци. Бину „отворели” и розогнали страх наймладши дзеци предшколского возросту хтори у Новим Садзе маю орґанизовану наставу пестованя руского язика. На „Веселинку” шицки учашнїки принєсли найкрасше цо през школски рок понаучовали зоз своїма учительками и наставнїцами у школох на годзинох руского язика и зоз уметнїцкима руководителями рижних секцийох у културно-уметнїцких дружтвох. Так на 13. Фестивалу дзецинскей творчо сци у Новим Садзе числена публика слухала успишних и найуспишнєйших рецитаторох, талантованих соло шпивачох, дуети и шпивацки ґрупи, уметнїкох на музичних инструментох и танєчнїкох.

ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА Ш

вето дзецинскей шпиванки, танцу, рецитованя, ґлуменя, рисованя и бавеня, 57. Змайово дзецински бависка, почали 4. юния того року зоз стихами Йована Йовановича Змая на його гробе у Сримскей Каменїци, а предлужени су у Його улїци у Новим Садзе. На даскелїх бинох у центре города, у школох, библиотекох, театрох и ґалерийох дзеци шицких возростох зоз своїма наступами дзелєли радосц и крашели дзецинства. Свойо найкрасши стихи дзецом даровали познати писателє: Ґордана Тимотиєвич, Миряна Стефанович, Ґордана Малетич, Славка Петкович Ґруїчич, Весна Видоєвич Ґайович, Раша Попов, Урош Петрович, Слободан Станишич, Деян Алексич, Бранко Стеванович, Райко Лука, Поп Д. Дюрдєв, Любивоє Ршумович, Тоде Николетич и други. На тогорочних Змайових бавискох участвовали и нашо школяре. На програми „Уличаролиї” представели ше дзеци зоз Дюрдьова – члени Тамбуровей орхестри КУД „Тарас Шевченко”, а у програми „Шепот дзецинства” по руски рецитовали Марина Грубеня и Михайло Ковач зоз Руского културного центру у Новим Садзе, и Валентина Михняк зоз Дюрдьова. М. Р.

22

єтне пополаднє. Пси ше порозцаговали под конком у хладку дзивей лози и дриму, а живина ше позацисковала хтора кадзи, тиж до хладку, и дихци. Салаш як вимарти. Подполни мир. Данил и Деня пригнали и заварли крави до аклю. Наполудньовали ше. До штирох су шлєбодни. Оцец и мац, дораз по полудзенку, а баба кед попомивала, пошли пообрацац шено же би ше цо скорей осушело. Такой за чардаком була кукурица. Прекрасне и приємне место за кури у тей спекоти и за їх парплєнє. И тераз ту були, вєдно зоз когутом. Його глава, як даякого жандара-чувара, обачлївше стирчала. Данил, понеже вше до дачого цильовал кед ше му указала нагода, хвацел єдну спечену груду при дражки и руцел ю у напряме когута и курох. Кед нє поцилює, голєм их настраши, розплаши. Руцел так зоз франти, а груда, така тварда, спечена, спадла когутови точно на главу. Кури пирхли зоз кридлами; престрашени, зоз кодкодаканьом, порозлєтали ше на шицки боки. Когут ше перше забанал, а вец ше скляґал. Ище дакус давал знаки живота. Обидвом було ясне же то нє франта. Перше почервенєли, а вец такой зблядли. Когут почал трепац зоз кридлами, руцац ше, вирґац. А гевти ше врацаю з дєпу. Иду по дражки ґу салашу. Когута ратовац нє мож. Нєт кеди. Лєпше будзе чмиґнуц на чардак, або аж на пойд. Алє чардак блїжей, а мож и видзиц цо ше збудзе. Нашвидко догварене: о когутови анї слово! Кед нє престанє вирґац, трепац зоз кридлами, збача го. И нужно им було такей паради! Вифасую кед видзе дїло на видїло! Мац перша обачела когута. Принєсли и положели го на стред двора, ту такой при чардаку. Роздумую и нагадую цо ше то з нїм случело. Когут бул здрави, вообще дробизґ здрава. Ша и нєшка, як и звичайно, кукурикал. А нараз!

– Я думам – гвари баба – же вон прелїґнул пчолу. То опасне за живину.

– Або отровного павука. Вера их того року єст вшадзи! Нолє му – гвари мац оцови – висцискай вольо. Можебуц му даяк и поможеме. Видзе вєдно зоз пашу. Оцец почал сцискац когута за ґаґор. Когут ше почал однїмац. Трепе зоз кридлами, вирґа. Зоз писку му випадує полупретровена покарма. Медзи ню од пчоли або павука анї шлїду. Когут, напевно добре змучени, знова ше змирел.

– Знам, – знова ше миша „искусна” баба – його крев дави. Здрави є, ма паши надосц, лїґа кукурицу кельо му вольо поднєше. Моцна му крев. Принєш ти – обраца ше ґу мацери – ножнїчки, та му пущиме крев. Розштригнєме му мендюши и гребень; такой му одлєгча. То як и при людзох. Бабово комбинациї, заш лєм, Данилови и Деньови вишли на верх глави. Знаю вони цо когуто-

OBLA^OK DO [VETA

БАЧВАНСКИ САФАРИ Слички з дзецинства писателя Евґения Чакана (1931-1996), поодкладани у приповедкох и обявйовани у „Заградкох”, у Читанкох и Домашнїх лектирох, а у маю того року су видруковани у його кнїжки „Бачвански сафари”. Уж сам наслов нагадує же ше роби о подїйох котри ше случую у природи котру нє брудзи асфалт, бетон, челїк, алє ше дзеци сиґурно челїча зоз пендраньом по густих конарох орехох, баґренох, топольох, зоз виглєдованьом пойдох, шопох, плєвнїкох, драпаньом по копкох шена... У приповедки „Мой дїдо и його заграда” автор гвари же му за биолоґию нє бул потребни учебнїк, бо рошлїнски и животиньски швет мал на дланї, дотикал го у гумнє, у загради, у овоцнїку, на сцернянки, у ярку... Чом ловарски пси маю кратки хвости, дознаце у приповедки „Лорда”, а о тащкох у кнїжки найдзеце аж три приповедки. Писатель Чакан барз дзбал о чистоти нашого мацеринского язика. Кед пречитаце „Бачвански сафари” прешвечице ше кельо стари руски слова виратовани од забуваня. Уживайце у приповедкох и чувайце народну бешеду. ви, алє як помогнуц? Наисце го саную. Хто зна цо ше ище баби нє „завяже”у глави, яки ище „спасоносни” идеї нє викомбинує! Кед ше так предлужи, когут „отрепе” скорей як му судзене. Чардак и Данилови и Деньови уж барз цесни. Траба ратовац ранєного когута док му и карк, по совиту баби, нє прештригню. Деня, понеже нє бул директни спричиньовач тей наисце комендиї, нє витримал. Зиходзаци зоз чардаку, револтовано претестовал: – Охабце ви його менюши и гребень на мире! Нє пре моцну крев ше скляґал! Горучава – дихац нє мож! Ґу тому, вода у валовчку хто зна од кеди! И пчоли з нього пию, и хробачки там надавени. Аж ше жабурина влапела. Вода зошмердзена. З Данилом налєєме куром швижей води. Когутови треба дакус помачац главу до жимней води. Завреме го до курнїка най го слунко нє пражи. Положиме му черепчок зоз жимну, швижу воду. Придзе ґу себе, виздрави. И док баба и оцец патрели зачудовано, а мац под конком стала з ножнїчками, Данил и Деня вицагли кабел зоз студнї и добре намачкали когута. Вон ше стресол, стрепал зоз пиря воду. Кратки час стал знуждзени, змочени у курнїку, алє му уж було нє на умор. Ютредзень, по обичаю, когут гласно кукурикал.

7

МИРЯНА БУЛАТОВИЧ

ЯК НАЙ РОШНЄМ

Цалу драгу од дому по школу школска ташка ме цага долу! Ми, мали школярики Влєчеме терхи велїки! Дринґаме дому витрапени, под ташками аж згорбени! Чом тото будуце знанє дакус менше нє постанє? Кед би мойо оцец и мац по седем кили цагaли,

ИҐОР КОЛАРОВ

Д

НЄ ЛЄГКО БУЦ КОКИ

обре, ствар барз єдноставна. Коки нє ма щесца, и точка. Шицки го малтретую. Мала Цана, наприклад. Допива му, ґняви го, куса, копа до ньго. Наисце є допита. И нина допита. Нєпреривно му штрика якиш бридки триковчки. Коки у нїх барз шмишни. Вироятно так, бо ше шицки валяю од шмиху кед вон обдзати у тих триковчкох. Баба Ната окремни вешеляк. Вона му вше надзеє окуляри. Коки ше проциви, алє нє вредзи. Муши их ношиц. Бидни Коки. Нарисуй даяки шмишни окуляри процив слунка. Лєбо за читанє, шицко єдно. Таки окуляри муши ношиц Коки! Кед сцеш, нарисуй и єден целови триковчок зоз ружичками. Тото ище шмишнєйше. Ниа, видзиш. Нє лєгко буц Коки. А вон би лєм сцел же би го шицки охабели на мире. Гей, и же би кеди−нєкеди хвацел тлустеньку мишу. Цо? Нє гварел сом же Коки кандур?

РУСКА ДЗИВКА ДАКЕДИ Баба ми приповедала яки дакеди були руски дзивки.

Власи заплєтали до варґочох и кладли на глави баршонї. Власи бреновали, же би им були покруцени. Облєкали били и вишивани блузни. Сукнї им були широки, прето же под нїма мали викрохмалєни подсукнї. Кед було жимно, заруцовали на себе хустки. На ноги обували били ботоши и чарни лаґово ципели. Так ше приберали кед ишли до церкви лєбо на свадзбу. Я би любела кед би и нєшка дзивки до церкви ходзели у широких сукньох. Тераз таке облєчиво можеме видзиц лєм на руских балох, у музейох и на наступох фолклорних ґрупох. Силвия Маґоч, V, Коцур

Преложела А. Р.

нєшка би могли вецей знац, алє би з ростом остали мали.

Ana Selin}er, III Ruski Kerestur

Ниа, так твори просвита наша патулькастого петичкаша. Прешпивала М. Римар Boyn Mak{a, VII, Verbas

МОЯ МАЦ Моєй мацери мено Слободанка. Вона ма кафово власи и очи. Руки єй нє барз мегки, прето же вельо роби. Занята є у Ґомексу. Кед ше враци з роботи, такой понагля на польо. Роби и у загради, а я єй помагам и приношим цо треба. Найволїм нєдзелю, бо теди мац дома и ма вецей часу за мнє. Теди ше мацуркаме, лєбо бавиме даєдно друге дружтвене бависко. Часто пече колачи хтори я найволїм. Кед приходзи з роботи, мац моїм шестром и мнє вельо раз купує чоколади. Нє строга є и вше є нашмеяна. Нє люби слухац гласну музику. Волї цихосц и мир. Найкрасша єй лилова фарба. Любим свою мацер прето же є добра и нїжна и нє вадзи ше зо мну. Кед би нє робела тельо вельо, мала би вецей часу за мнє. Александар Зорич, V, Руски Керестур

8

НА КОНЦУ ШТВАРТЕЙ КЛАСИ

По конєц остало ещи барз мало часу. Помали ше приблїжуєме прекрочиц праг и войсц до чогошик нового. Здогадуєм ше, були зме мали, нєсташни оводарци, алє зме шмело крачали до нєпознатого швета, до швета любови и приятельства, до швета школских ошмихох и слизох. Кед сом перши раз пошла до школи, ганьблїво сом уходзела нука, а мац ме тримала за руку. Шлїдзело упознаванє зоз учительку и з дзецми. Зблїжели зме ше. Бавели зме ше и учели вєдно. Почали и перши симпатиї. Красни дожица останю нам у найкрасших памяткох, а тоти нєприємни з часом виблядню и скапу. Подзековна сом учительки хтора нас виведла на праву драгу, научела нас препознавац и ценїц животни вредносци. Дзекуєм єй за добри и слаби оцени, за мудри и оштри критики, бо ме вше инспировали и наганяли най будзем лєпша и най ше спинам ґу совершенству. Вона нас як квока свойо курчата зберала и чувала, а тераз, кед зме достали свойо криделка, рушаме далєй и охабиме ю новим оводарцом же би их, як и нас, учела буц добри, вредни и чесни. Дакус ше боїм як ше знайдзем без нєй, чи наставнїци буду таки добри и чи буду мац розуменя за нас. Учителька нам останє у найкрасшей памятки як єдна з наймилших особох хтора завжала окремне место у наших шерцох. Дарина Михняк, V, Коцур

21

БОЖИДАР МАНДИЧ

ПОРТРЕТ Чежко описац милу осо-

бу, окреме после одредзеного часу кед ше вецей анї нє замерковює єй подобу. Видзице лєм тото цо краши тоту особу, а то єй характер. Мал сом даскельо барз добрих пайташох, алє з часом ше людзе оддаля. Животни драги их одведу далєй. Вше єден добри приятель одменї другого, та можем повесц же сом мал щесца же место мойого найлєпшого приятеля нїґда нє було празне. Тераз то Матея. Вон ше затримал при мнє. Припознавам же я нє вше бул найлєпши пайташ, алє вон то вшелїяк бул. Кед бим го сцел описац, тримал бим ше його особеносци, бо го нє вреднуєм по вонкашнїм випатрунку, алє заш лєм, и тото важне. Матея ма цми кафово власи, як и велї хлапци, и звичайну хлопску фризуру. Нос му дакус поздзерани, бо зме остатнї час барз часто на фодбалским терену. Вельки белави очи и щири ошмих тото цо будзем вше паметац. Зуби му дакус векши, алє су били и правилни, совершено ше злїваю зоз ошмихом и характером мойого товариша. Кус є нїзши одо мнє, алє и тото ма свойо предносци. Нє питайце ше ми вельо о його випатрунку, бо го препознаце. У його окруженю вше єст дружтва хторе нашмеяне. Замеркуєце го по веселим розположеню и широким ошмиху. Кристиян Иван, VII, Футоґ

ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Пада моцни диждж и дує витор. Ярки и бари полни з воду. Конари ше киваю, та з нїх опадує лїсце. Жимно. Людзе облєкаю грубши шмати. У хижох топя и менєй виходза вонка. Животинї и рошлїни, так як и людзе, чекаю же би ше хвиля пременєла и же би слунко знова шицких ограло. Иван Скубан, III Дюрдьов

Milo{ [oltis, V, Biki~ Dol

МОЯ РОВНЇНА Любим пойсц до природи. Там видзим красоти моєй ровнїни.

Sara Kankara{, IV, Verbas

20

Була сом зоз дїдом на полю. Швижи воздух и благи витор гойсал лїсце на кукурици. Доокола престарта красна, желєна ровнїна, закрита зоз плоднима полями. Влєце ше на польох жовцею узрети жита и ярци, а кед их людзе витлача, на польох ше оставаю пишиц жовти слунечнїки. Обрацаю свойо вельки глави ґу слунку. Вєшенї ровнїна офарбена зоз златно-жовтима фарбами, бо дозреваю кукурици. Помедзи поля чече беґель Дунай-Тиса-Дунай. Воду з нього хаснує ше за залїванє польох, алє беґель и розвага за велїх рибарох хтори там по цалим дню лапаю риби. Кед вельки горучави, купаче ше у беґелю ошвижую. Окрем беґеля, ровнїну краши и озеро Палич, Делиблатска писковина и Фрушка гора. Кед красни дзень, видно ю и зоз нашого валалу. Вонa ше находзи у штред тей прекрасней ровнїни. Даниєла Горняк, V Коцур

Р

ано кандур, накадзи Браила отворела кухньово дзвери, убегнул нука. Браила ишла принєсц древа. Ґари, наш кандур вихасновал хвильку кед дзвери були отворени. Вошол скорей як зме го обачели. Гладни є. Круци ше нє у дзеки. Зоз виоштреним нюхом розпатра по кухнї. Нюхци. Цошка глєда. Ноц препровадзел на пойдзе, у шену. То його спальня. Од перших дньох учиме животинї на „братски живот”. Барз зме блїзки, алє простор мушиме почитовац. Ви будзеце мац свой, а ми наш. Так зме Ґария научели же би спал на шену лєбо на слами. Справел себе посцель, та цалу ноц ужива шнїюци, вироятно, миши. Нароком гварим вироятно, бо вон – як и други кандури – за лапанє мишох лєнїви. Вжиме му жимно, та нє ходзи на лови. Влєце му горуцо. А на яр и вєшенї ма важнєйши роботи. Ми му нє пригваряме. Дакеди му лєм повеме: „Ґари! Ти прави уметнїк у геверованю”. Його тото нє увредзує. Аж є и горди. Буц фаховец за дриманє „права ствар”. Ґари бега по кухнї. Ноцни шнїг и мраз зобудзели у нїм глад. По набуреней шерсци препознава ше намири тей окатей животинї. Глєда дацо за єдзенє. Припатрам ше на ньго. Вертко вискочел на стол. Танєр з колачами ту од вечара. Ґари ше нє прикрада, алє ше отворено и без роздумованя приблїжує. Слово о покерайох. Опоминам го най их нє руша. Бере єден и пуща го на патос. Знова го опоминам, алє вон як кед би ме нє чул. Випатра му важнєйши закони празного жалудка. Зоз колачом у зубох паркирує ше при свойому танєру. Часц колача ше розпадує, по патосу ше ширя отрушини. Согвизд’є сладкого цеста на тепиху нє випатра пански. Браила ше нагнїва. Анї метла нє будзе одушевена. Ґари и далєй супериорни. Я за ньго нє постоїм. По треци раз скака на стол и повторює исте. Кеди ше уж раз нає? Шпацира ше по країчку стола, бо видзи же танєр празни. Здабе на животинї зоз джунґли. Тиґриши спадаю до фамелиї мачкох. Чи и мачки спадаю до фамелиї тиґришох? Мачки горди. Чежко их дацо научиц. Послухносц им на нїзкей, а нєпослухносц на високей карфи. Од шицких домашнїх животиньох, зоз кандуром найчежше сотрудзовац. Ма свой швет, свойо попатрунки на швет. Алє, кед кандури спадаю до фамелиї тиґришох, тото цо сиґурне, тот наш Ґари цалком безопасни. Преложела А. Р.

БОШКО ЛОМОВИЧ

Ясне нєбо, горуци днї –

Тераз у моди слункобрани. Били, белави, жовти, цифровани – По тротоарох порозширяни. Позакривали плажи шором, И тарґовцох з динями и сладолядом. Ноши их младе, ноши их старе, Школяре, поштаре и коминяре. Днї нє таки враци, нє узноєни, Кед слункобрани випирени. И краль скричал, бо ше спекол, пан: Черам кральовство за слункобран! Прешпивала М. Римар

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

СТРЕТНУЦЕ ЗОЗ ИСУСОМ

ДОЖИЦЕ ЗОЗ ХТОРОГО СОМ ВИЦАГЛА ПОУКУ

Н

айважнєйше цо ше дакому може случиц то стретнуц Исуса: стретнуц ше зоз Исусом хтори нас люби, хтори нас спашел, хтори за нас дал свой живот. Гайде, поме ше стретнуц зоз Нїм. Можеме ше опитац: а кеди стретнєме Исуса? Чи аж на концу? Нє, нє! Каждого дня Го стретаме. Як? У молитви. Кед ше модлїме, Вон з нами. Кед ше причащаме, Вон ту. У каждей Святей тайни Вон. Цали живот то стретанє зоз Исусом: кед ходзиме до церкви, кед робиме добри дїла, нащивюєме хорих, помагаме худобним и слабшим од себе, вислухаме других лєбо их посовитуєме, кед зме нє себични, нє нагнївани, нє завидни... у шицким тим стретаме Исуса. Животне путованє праве тото: ходзиц так же бизме вше и вшадзи могли стретнуц нашого Спасителя.

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН КРИЖМА – анаволий – била кошулька або биле платно до котрого ше символично облєка того кого ше кресци. Крижма означує нове облєчиво, самого Исуса Христа – „Во Христа хреститеся, во Христа облекостеся”. ЛАДАН – (гречески ладанон, либанос, лабанон, либанон) – ароматична смола зоз тропского древа босвелиї котра ше кладзе на жирячку у кадилу. Вона крашнє пахнє и кури ше з нєй били дим. Ладан може буц и зоз осушених лїсткох зоз даякого квеца, або зоз даяких плодох игелкових древох. ЛАДАНЇК /ЛАДАНКА – (латински навис – ладя) – судзинка у форми чамца з покривку у котрей ше находзи ладан. Ма и ножку на котрей стої и за ню ше трима кед ше ладан приноши священїкови же би го положел до кадила. Ладанїк ма и ложичку з котру ше ладан кладзе до кадила.

10

Збуло

Зоз кнїжочки „Свята Причасц – стретнуце зоз Исусом – правдива радосц” хтору пририхтал папа Франциско

ШКОЛЯРСКИ ДЗЕНЬ У ВОДИЦИ

Традицийни Школярски дзень у Марийовим святи-

лїщу у Водици 22. юния того року позберал красне число дзецох, найвецей домашнїх, же би на концу школского рока подзековали Богу за успихи посцигнути у ученю и у шицких других активносцох. Благодарну Службу Божу служел парох керестурски о. Михайло Малацко. Як у казанї наглашел, же нам Исус помага жиц у любови, весели школяре после Служби виведли кратку духовну програму и указали же ше намагаю жиц у медзисобней любови. И закуска хтору вєдно дзелєли, була знак єдинства и нєсебичней любови. За друженє у Водици орґанизовани и барз интере сантни рекреативни бависка, и наисце чкода же там истого дня нє могли буц вєдно дзеци зоз шицких наших местох. У Коцуре тей нєдзелї школяре другей класи мали Першу святу Причасц, та свой Школярски дзень у Водици мали на швето Яна, 24. юния.

ше то раз кед мойо родичи ишли до Нового Саду. Теди сом цали дзень требала буц сама дома, та сом надумала поволац свою наймилшу товаришку Терезу. Ми два ше вше дружиме, а нїґда нам нє допито. Пришла до нас вчас рано, кед родичи рушали з дому. Нє знали зме цо робиц, та зме ше надумали сликовац. Пошли зме до хижи моєй шестри хтора нє була дома. Поопатрали зме єй цали орман зоз шматами и облєкали зме ше. Вец зме повинїмали шицки єй шкатули зоз шминками, та зме ше шминкали. Сцели зме даґдзе положиц сликерню, и перша опция нам була полїчка на хторей було вшелїяки ствари. Шицко зме познїмали и направели зме барз вельки нєшор. Док сом намесцала камеру, одкрила сом як ше отвера єдна єй фийовка хто-

ра вше була заварта и нїхто нє знал як ше отвера. Терезка и я отворели фийовку и мали зме цо видзиц. Там були єй писма и дньовнїк хтори писала кед мала коло дванац роки. Шицко зме почитали и врацели теку на место, алє зме у хижи охабели вельки нєшор. Кед пришла дому, питала ше цо зме робели у єй хижи. Нє сцели зме єй повесц, алє понеже гварела же кед єй повеме, нє будзе ше гнївац, шицко зме єй виволали. Розуми ше, нагнївала ше. Барз ми було нєправо же зме рушали єй ствари, бо зме по теди нїґда нє були повадзени. Думам же нє треба рушац цудзи ствари и же нє треба нїкому робиц тото цо бизме нє сцели же би нам робели, бо ше будземе каяц. Кристина Катона, VII Руски Керестур

ЖИМНИ ДНЇ ЗАПАНОВАЛИ У МОЇМ ВАЛАЛЄ

Я нє любим жимни днї. Того року єшеньски днї жимни. Ча-

сто падаю дижджи. Пред даскельома днями аж и шнїг залєтовал. През сухи и голи конари видно шиви хмари як кед би такой почала буря. Днї вше кратши, а ноци длугши. Лїсце уж опадало. Древа випатраю смутни. Трава спрета, умера. Зоз коминох ше кури як зоз гайзибана. Людзе вше вецей часу препровадзую нука и облєкаю грубши шмати. Шицки дзеци ше зрадовали кед спаднул перши шнїг, алє одроснути нє були радосни, бо им шнїг приноши роботу. Дзеци зоз билих пахулькох такох правели Дїда Шнїжнїка, ангели и иґло, а вец ше саночкали и оруцовали. Теди вонка було барз жимно. Закрица були прекрити зоз шнїгом. Дул моцни витор. Кед ше шнїг розпущел, дзеци були смутни. Любела бим кед би днї були цеплєйши. Єлена Мудри, V, Дюрдьов

СЛУХАЛА СОМ ОД СТАРШИХ Часто ходзим до дїда и баби. Кед маю часу, приповедаю ми як ше жило у їх младосци. Дакеди ми и допиє слухац, а вони то обача, та ше ми вец лєм питаю як ми нєшка було у школи. Раз ми дїдо так почал приповедац: „Слухай, дзецко мойо, у прешлосци ше барз чежко жило. Людзе нє мали струї, а велї аж анї води у обисцу. Заш лєм, людзе були весели, а нє як ми тераз, же кед дацо нє у порядку, такой ше нагнїваме. Вжиме, кед мали часу, вечарами ходзели на прадки до сушедох. Дзивки вишивали лєбо штрикали ботоши, а леґинє шпивали, грали и шахали ше. Дзивки були пооблєкани у пасових сукньох. Прейґ блузнох заруцовали хустки. Леґинє на главох мали чарни калапи. Кед було роботи, родичи ходзели на польо, а дзеци оставали у дїдох и бабох. Баби им правели бависка. Хлапцом нахпали рендочки до ботоши, та то була лабда. Дзивчатом правели бабки зоз чуткох желєней кукурици. У школи дзеци нє були подзелєни по класох, алє було лєм дзеци хтори знали читац и писац, и гевти хтори ище нє знали нїч. Учителє мали пруцики хтори волали „тирсовки”. З нїма били нєпослухних школярох.” Тото ми дїдо виприповедал лєжаци на кавчу. Кед закончел приповедку, заспал, алє и вошнє бешедовал о памяткох зоз младосци. Єлена Горняк, VII Дюрдьов

М. Р.

19

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

ШКОЛА ЯКУ ЖАДАМ Моя

школа ше през роки вельо меняла и вше є красша и красша. Таку школу яку я жадам, вироятно жадаю и други дзеци, алє шицки знаю же то нєможлїве. Кед би наставнїци толковали наставни єдинки на интересантнєйши способ, верим же би школяре на годзинох баржей слухали. Велї жадаю же би ше годзини скрацели зоз штерацец пейц на трицец минути. И я то скорей жадала, алє кед сом дакус лєпше роздумала, похопела сом же кед би ше таке наисце случело, нє мали бизме досц часу за контролни и писмени задатки. Ду-

мам же нам оцени нє потребни. До школи ходзиме же бизме ше учели, а нє змагали хто достанє лєпшу оцену. Школяре уча лєм за тот дзень и за тот предмет зоз хторого маю контролни лєбо писмени. Тото знанє треба же би нам остало у глави за цали живот, а нє лєм за єден дзень! Ище бим любела кед би одпочивки були дакус длугши и кед бизме шмели виходзиц зоз школского двора. Школа до хторей ходзим, барз крашнє ушорена. Хибя єй лєм даскельо дробнїци. Перше, же би кажди школяр мал свой орманчик. Тото би нам вельо зна-

РОДЗИНА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Будзем

описовац мою нину. Мено єй Мая. Ма длуги чарни власи, кафово очи, висока є и облєка ше по моди. Ма двацец осем роки. Закончела Филозофски факултет, та є дипломовани педаґоґ. Любим свою нину, бо є блага, нїжна, сцерпезлїва, добра и мудра. Вона у других людзох находзи лєм їх добри прикмети и кед дахто смутни, вона го розвешелї. Вше ми гутори: „Будз упарти и нїґда нє одступай од того цо ши надумал витвориц”. Пачи ше ми же кед пойдзем до нини служиц, водзи ме на шицки важни и познати места у Новим Садзе. Любим з ню ходзиц нас Фрушку гору и там, у природи препровадзиц цале пополаднє. Помагам єй кед дацо роби, а часто бавиме бадминґтон, рисуєме, лїпкаме и правиме дацо нове. Любим ше бавиц зоз ниновим псом Акийом. Моя нина ше люби шпацирац и бегац, бо барз люби природу, квеце, шпив птицох. Кед би дзень бул длугши, ми би го знали мудро вихасновац. Любел бим кед би жила у Дюрдьове, та бизме ше частейше видзели. Думам же моя нина найкрасша и найдобрейша нина на цалим швеце. Иван Кухар, V Дюрдьовa

чело, бо бизме нє мушели ношиц шицки кнїжки дому, алє лєм тоти хтори нам за ютре потребни. Як и вшадзи, и у нашей школи єст даскельо нєвоспитаних и пакосних школярох хтори лєм патра як дацо напаратую и нєпреривно знїщую школски ствари. Любела бим кед би ше вони „научели розума” и кед би у школи пановал мир и гармония. Таку школу я жадам. Знам же даєдни жаданя наисце нєвитворлїви, алє даєдни мож витвориц и вец би у школи було вельо интересантнєйше. Николая Бесерминї, VIII, Дюрдьов

ПОРТРЕТ МИЛЕЙ ОСОБИ Особа хтора мнє мила, то моя баба. Вона барз добра и нїжна. Моя баба як намальована. Твар єй украшую кафово очи и вельки ґамби. Шивкасти власи на єй глави прекрашнє стоя. Груби оберва и кратки павучайки швеча ґу єй очом. Вше є нашмеяна и весела. Кед ме погласкаю єй цепли руки, чувствуєм доброту и любов ґу мнє. Вше кед пойдзем до нєй, причека ме нашмеяна и радосна. Ґу мнє ше оздзива зоз милим и цихим гласом. Нїґда сом нє чула же на дакого кричи. Вше є змирена. Люби другим помогнуц и з каждим поприповедац. Моя баба люби вариц и печиц колача. Од єй лакоткох лєпших нєт. Часто ходзим до нєй. Теди приповедаме, франтуєме и так нам приємни пополадня. И вона кед придзе до нас на кафу, ґу каждому ше озве з умилним гласом. Пита ше як зме, чи зме здрави, цо робиме... Кед ми треба дацо помогнуц, вше ше єй питам, бо знам же ми вона вше на помоци. Добродушна є и дружелюбива. Тото думанє нїґда нє пременїм, бо вона моя мила баба. Тераз вам повем же єй мено Мария и ма шейдзешат роки. Любим ю и вона ми наймилша особа на швеце.

У

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ” НАЙВЕСЕЛШЕ ШВЕТО

рамикох 53. Фестивала рускей култури „Червена ружа” у Руским Керестуре 27. юния того року отримана и 46. музично-танєчна манифестация дзецох „Червене пупче”. Тота програма, як и каждого року, и тераз була найвеселша од шицких на Фестивалу, бо мала найвецей учашнїкох, та вец и найвецей патрачох и наймоцнєйши и найщирши аплаузи. Такой на початку вельку бину наполнєли члени Дзецинского хору „Шкорванчки” Дома култури Руски Керестур, и з дириґентку Лидию Пашо одшпивали шпиванку „Нашо швето”. Вони провадзели и шицких солистох и дуети, хтори виведли нови композициї за дзеци. У уводней часци ше зоз двома веселима шпиванками представели и дзеци зоз Музичней оводи у Руским Керестуре, зоз фахову руководительку Таню Фейдийову. У другей часци виведзени дзешец нови композициї за дзеци. Штверо шмели: Патрик Костелник, Емилиян Няради, Мартина Рац и Валентина Фейди зоз Руского Керестура вєдно одшпивали композицию „Сушедове” Златка Русковския и Ксениї Палатинус, а дует Иґор Папуґа и Виктор Хрин композицию „Стари бренчок” за хтору музику написал Владимир Торма, а текст Владимир Дїтко. Ана Бучкова на слова Агнети Папгаргайовей компоновала шпиванку „Идзе баба”, а шпивали Олеся Папуґова и Анамария Нярадийова. Зоз Руского Керестура бул и дует Екатарина Путник и Кристина Катона хтори виведли композицию „Наш парк” Саманти РацСтоїлькович и Мирка Преґуна, и дует Марина

Теодора Новакович, VI Руски Кересстур Водителє Себастиян Надь и Марина Надь

18

Дзецински хор „Шкорванчки” Дома култури Руски Керестур

Наградзени композициї Першу награду достала композиция „Коцки” Юлияна Рамача, друга була „Школска любов” Маґдалени Горняк Лелас, а треца „Дзецински совит” Танити Ходак. За найкрасши текст преглашени „Сушедове” Ксениї Палатинус. Жири окреме похвалєл школярку Марину Романову хтора и компоновала и шпивала шпиванку „Весела Марина”. Надь и Ивана Планчак зоз шпиванку „Зоолоґийна заграда” авторох Алексея Сивча и Саманти Рац-Стоїлькович. Владимир Дудаш написал стихи „Весела Марина”, а Марина Романова вискладала ноти и сама вишпивала нову композицию. Єй младша пайташка, Елеонора Дудаш шпивала шпиванку „Коцки” за хтору музику написал Юлиян Рамач, а слова Мелания Римар. Леонтий Сивч и Мижо Рацпети зоз Руского Керестура виведли композицию „Мой дїдо” Мирона Сивча, за хтору слова написал Иґор Варґа. Маґдалена Горняк Лелас и Леона Тиркайла тогорочному „Пупчу” подаровали шпиванку „Школска любов”, а шпивала Катарина Кочиш зоз Нового Саду, одкаль и Михайло Сивч, хтори шпивал шпиванку „Лєтнї витор” Мирослава Папа и Силвестера Д. Макая. Дарина Михняк, Катарина Кулич, Марко Буила и Михаел Скубан зоз Коцура виведли композицию Танити Ходак „Дзецински совит”.

11

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ” У трецей часци манифестациї представели ше руски дзецински ансамбли. Бину перше наполнєла Пририхтуюца дзецинска ґрупа Дома култури у Руским Керестуре зоз танцом „У градочки шалата”, а Младша дзецинска ґрупа пририхтала Венчик руских танцох. Кореоґраф Ґабриєла Саянкович поставела и „Подилянску полку” зоз Штредню танєчну ґрупу, и танєц „Строї ше черешень на белаво квитнуц”, хтори одтанцовала Старша дзецинска ґрупа зоз Руского Керестура. Танєчнїки зоз КПД „Иван Котляревски” у Бикичу танцовали „Решето” и „Гопак”. Їх кореоґраф Борислав Барна, а фахова руководителька Бояна Барна. Дзецинска ґрупа КПД „Карпати” зоз Вербасу, под руководством Ирени Скубан виведла „Буковинску полку”, а члени КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох, зоз кореоґрафом Жельком Лїкаром пририхтали танєц „На белилу”. Танєчнїки КУД „Петро Кузмяк” у Новим Орахове, зоз кореоґрафом Владимиром Маґочом и фаховим консултантом Йоакимом Рацом научели и на керестурскей бини виведли танєц „Затанцуйме чардаша”.

Visti zoz {koloh...

З

Танєчнїки зоз Руского Керестура

Дзецинска ґрупа КПД „Дюра Киш” у Шидзе, зоз кореоґрафом Звонком Костелником и фахову руководительку Ивану Сечевич пририхтали танєц „Явор, явор”, а танєчнїки КУД „Жатва” зоз Коцура на Швето пришли зоз танцом „През бависко”, чий кореоґраф Микола Ґубаш, а фахово руководителє Танєчнїки зоз Бикичу Андрея Макаї и Желько Фаркаш. Младша дзецинска ґрупа КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова, под фаховим руководством Тамари Салаґ одтанцовала „Дзецински танєц”, а Старша ґрупа, зоз фаховима руководителями Блаженку Тимко Станкович и Марину Сабадош танци „Ишло дзивче по воду” и „Косидба”. Дзецински тамТамбурови оркестер бурови оркестер тозоз Дюрдьова го КУД-а одграл „Етиду”, „Ей, млїнару, млїнару” и „Шпански танєц”, а солисти у шпиванки „Ей, млїнару” були Валентина Салаґ и Владимир Горняк. Дириґент оркестру Ана Радишич. „Червене пупче” закончене зоз преглашованьом побиднїцких композицийох и зоз „Шкорванчками” хтори, як и каждого року, учашнїкох и госцох випровадзели зоз шпиванку „Тисяч радосци”. М. Римар

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА

а школярох висших класох, хтори у своїх школох руски язик виучую лєм як виборни предмет, и того року орґанизована Лєтня школа руского язика. Отримана є у Школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре, од 18. по 23. авґуст. Же би ше дзеци зоз Нового Орахова, Суботици, Кули, Вербасу, Савиного Села, Ветернику, Беркасова и Привиней Глави, хторим чежко приповедац по руски, було лєгчейше одшмелїц ше, та почац, помагали им нови товарише зоз Коцура и Дюрдьова хтори порядну наставу маю на мацеринским язику. Годзини руского язика двацец двоїм школяром тримала професорка Любка Малацкова, годзини виронауки о. Владимир Еделински, о нашей музики и фолклору дознали од Мирка Преґуна и Андреї Бикийовей, а Олена Папуґова им представела свою кнїжку „Старе руске обисце”, и указала филм о тим. О „Заградки”, „Руским слове”, „Маку” и других руских виданьох,

як и о наших радио и телевизийних програмох и о манифестацийох и фестивалох приповедала Мелания Римарова. Кажди дзень школяре мали и надосц шлєбодного часу за друженє, за шпациранє, а була им на розполаганю и компютерска учальня, бо як би без фейсбуку витримали цали тидзень. Нє було им чежко анї пойсц пешо до Водици, бо на пол драги потамаль базен – одличне место за окрипенє. На розходзе було и слизи, алє и обецунки же на идуце лєто знова буду вєдно у Лєтнєй школи, а потамаль ше буду трудзиц цо лєпше научиц приповедац по руски. М. Р.

СТРЕТНУЦА РУСКИХ ШКОЛОХ У БАЧИНЦОХ

У

Основней школи „Бранко Радичевич” у Бачинцох и у Шидзе 29. авґуста отримани ювилейни, 20. Стретнуца руских школох. На нїх участвовали по даскельо школяре зоз наставнїцами руского язика зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, дзе ше порядна настава

одвива по руски, и школяре зоз Нового Саду, Вербасу, Кули, Савиного Села, Суботици, Нового Орахова, Бачкей Тополї, Сримскей Митровици, Миклошевцох и Петровцох, дзе ше руски язик виучує як виборни предмет. Домашнї, школяре зоз Бачинцох и Шиду, хторим годзини мацеринского язика трима наставнїца Златка Сивч Здравич, го сцох щиро привитали зоз кратку програму у голу бачинскей школи. Потим учашнїки Стретнуцох були у грекокатолїцкей и у православней церкви у Бачинцох, як и у Етно-хижи. Ювилейне швето предлужене у Шидзе, дзе школяре нащивели Ґалерию малюнкох „Сава Шуманович” и Музей наївней уметносци „Илиянум”, а вец були опатриц Школу „Сримски фронт”, бо шидянски дзеци и там маю годзини пестованя руского язика. Учашнїком Стретнуцох була интересантна и нащива Лєтней владическей резиденциї и грекокатолїцкей церкви. На концу ше шицки госци и домашнї застановели у ОШ „Бранко Радичевич” дзе пририхтана културно-уметнїцка програма и шветочни полудзенок. Спред Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе було и орґанизатор Стретнуцох, Ирина Папуґова представела найновши виданя Дружтва и подзелєла припознаня. Р-р

Танєчнїки зоз Вербасу

12

17

Kolo{ny< Stefan, 7 roki, Ruski Kerestur

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

Но, то бул розпуст! Цале лєто зме зоз шестринїцу и братняком були у шовґра на салашу. Вон ма вельки хлїв, овоцнїк и польо. У хлїве коло стола шедза крави и целята. Кед их шовґор кармел, ми му помагали ношиц зоз шопи бетелїни, кукурици и вощини. Вше нас даяк наградзел. Раз пошол до овоцнїку, випендрал ше на древо и наоберал ґереґи полни кишенки. Другираз зоз поля принєсол два вельки ґиризди лїсковци, та нам нина упекла питку. Шедзели зме коло цеплого пеца и госцели зме ше.

ВАШ

ЧАСОПИС

За дзеци малючки, Tomislav Besermin<, 6 roki, Kocur

ДЗЕЦИ

за їх вредни ручки и за мудри главки цо шедза у лавки „Заградка” виходзи, през живот их водзи, приповеда, научує, през забаву наказує: Свойо чувац и чествовац, алє люцке почитовац!

Boris ^orda{, 6 roki, Kocur

16

Vasilq Mudri, I klasa, Dxrdqov

13

КСЕНИЯ МУЧАЇ

ЛЇВИ КЛАЙБАС

Т

ого року Яни почал ходзиц до оводи. Там ше му барз попачело. Мац му купела нову ташку у котрей ноши квециковану шольку и вишивану салветку. По драже ше нє огляда, нє бежи, а на питаня сушедох весело одвитує: − Идзем до оводи! Бобийови котри го кажди дзень випровадза по капурку, гвари: − Боби, Боби, нє скакай по мнє, бо ме завлачиш, видзиш же понаглям. А цо найглавнєйше, Яни ма найлєпшу учительку. Вона зна барз крашнє приповедац

ЯКИМ ОЛЕЯР

ЄШЕНЬ На кочу пришла

прейґ поля широго, попрагала коня жовтого. И коч єй жовти полни з дарами, лїсце пожовкло горе лєсами. Жовти и поля, шицки винїци, ша уж ше ламу жовти кукурици.

приповедки и шпивац красни писньочки. Уж им указала и филм. Бул таки шмишни! Алє єдно Яникови нє ясне, та роздумує: „Учителька ше вше на мнє ошмихує, випатра же ме найволї од шицких оводашох, алє тото нє розумим. И вчера и нєшка ми гуторела: Яни, чом вше малюєш з лїву руку? Попробуй и зоз праву!” − Нє знам анї сам − роздумує Яни − видзи ше ми же ме найволї, а вше ми да тот лїви клайбас.

14

15

КСЕНИЯ МУЧАЇ

ЛЇВИ КЛАЙБАС

Т

ого року Яни почал ходзиц до оводи. Там ше му барз попачело. Мац му купела нову ташку у котрей ноши квециковану шольку и вишивану салветку. По драже ше нє огляда, нє бежи, а на питаня сушедох весело одвитує: − Идзем до оводи! Бобийови котри го кажди дзень випровадза по капурку, гвари: − Боби, Боби, нє скакай по мнє, бо ме завлачиш, видзиш же понаглям. А цо найглавнєйше, Яни ма найлєпшу учительку. Вона зна барз крашнє приповедац

ЯКИМ ОЛЕЯР

ЄШЕНЬ На кочу пришла

прейґ поля широго, попрагала коня жовтого. И коч єй жовти полни з дарами, лїсце пожовкло горе лєсами. Жовти и поля, шицки винїци, ша уж ше ламу жовти кукурици.

приповедки и шпивац красни писньочки. Уж им указала и филм. Бул таки шмишни! Алє єдно Яникови нє ясне, та роздумує: „Учителька ше вше на мнє ошмихує, випатра же ме найволї од шицких оводашох, алє тото нє розумим. И вчера и нєшка ми гуторела: Яни, чом вше малюєш з лїву руку? Попробуй и зоз праву!” − Нє знам анї сам − роздумує Яни − видзи ше ми же ме найволї, а вше ми да тот лїви клайбас.

14

15

Kolo{ny< Stefan, 7 roki, Ruski Kerestur

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

Но, то бул розпуст! Цале лєто зме зоз шестринїцу и братняком були у шовґра на салашу. Вон ма вельки хлїв, овоцнїк и польо. У хлїве коло стола шедза крави и целята. Кед их шовґор кармел, ми му помагали ношиц зоз шопи бетелїни, кукурици и вощини. Вше нас даяк наградзел. Раз пошол до овоцнїку, випендрал ше на древо и наоберал ґереґи полни кишенки. Другираз зоз поля принєсол два вельки ґиризди лїсковци, та нам нина упекла питку. Шедзели зме коло цеплого пеца и госцели зме ше.

ВАШ

ЧАСОПИС

За дзеци малючки, Tomislav Besermin<, 6 roki, Kocur

ДЗЕЦИ

за їх вредни ручки и за мудри главки цо шедза у лавки „Заградка” виходзи, през живот их водзи, приповеда, научує, през забаву наказує: Свойо чувац и чествовац, алє люцке почитовац!

Boris ^orda{, 6 roki, Kocur

16

Vasilq Mudri, I klasa, Dxrdqov

13

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ” У трецей часци манифестациї представели ше руски дзецински ансамбли. Бину перше наполнєла Пририхтуюца дзецинска ґрупа Дома култури у Руским Керестуре зоз танцом „У градочки шалата”, а Младша дзецинска ґрупа пририхтала Венчик руских танцох. Кореоґраф Ґабриєла Саянкович поставела и „Подилянску полку” зоз Штредню танєчну ґрупу, и танєц „Строї ше черешень на белаво квитнуц”, хтори одтанцовала Старша дзецинска ґрупа зоз Руского Керестура. Танєчнїки зоз КПД „Иван Котляревски” у Бикичу танцовали „Решето” и „Гопак”. Їх кореоґраф Борислав Барна, а фахова руководителька Бояна Барна. Дзецинска ґрупа КПД „Карпати” зоз Вербасу, под руководством Ирени Скубан виведла „Буковинску полку”, а члени КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох, зоз кореоґрафом Жельком Лїкаром пририхтали танєц „На белилу”. Танєчнїки КУД „Петро Кузмяк” у Новим Орахове, зоз кореоґрафом Владимиром Маґочом и фаховим консултантом Йоакимом Рацом научели и на керестурскей бини виведли танєц „Затанцуйме чардаша”.

Visti zoz {koloh...

З

Танєчнїки зоз Руского Керестура

Дзецинска ґрупа КПД „Дюра Киш” у Шидзе, зоз кореоґрафом Звонком Костелником и фахову руководительку Ивану Сечевич пририхтали танєц „Явор, явор”, а танєчнїки КУД „Жатва” зоз Коцура на Швето пришли зоз танцом „През бависко”, чий кореоґраф Микола Ґубаш, а фахово руководителє Танєчнїки зоз Бикичу Андрея Макаї и Желько Фаркаш. Младша дзецинска ґрупа КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова, под фаховим руководством Тамари Салаґ одтанцовала „Дзецински танєц”, а Старша ґрупа, зоз фаховима руководителями Блаженку Тимко Станкович и Марину Сабадош танци „Ишло дзивче по воду” и „Косидба”. Дзецински тамТамбурови оркестер бурови оркестер тозоз Дюрдьова го КУД-а одграл „Етиду”, „Ей, млїнару, млїнару” и „Шпански танєц”, а солисти у шпиванки „Ей, млїнару” були Валентина Салаґ и Владимир Горняк. Дириґент оркестру Ана Радишич. „Червене пупче” закончене зоз преглашованьом побиднїцких композицийох и зоз „Шкорванчками” хтори, як и каждого року, учашнїкох и госцох випровадзели зоз шпиванку „Тисяч радосци”. М. Римар

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА

а школярох висших класох, хтори у своїх школох руски язик виучую лєм як виборни предмет, и того року орґанизована Лєтня школа руского язика. Отримана є у Школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре, од 18. по 23. авґуст. Же би ше дзеци зоз Нового Орахова, Суботици, Кули, Вербасу, Савиного Села, Ветернику, Беркасова и Привиней Глави, хторим чежко приповедац по руски, було лєгчейше одшмелїц ше, та почац, помагали им нови товарише зоз Коцура и Дюрдьова хтори порядну наставу маю на мацеринским язику. Годзини руского язика двацец двоїм школяром тримала професорка Любка Малацкова, годзини виронауки о. Владимир Еделински, о нашей музики и фолклору дознали од Мирка Преґуна и Андреї Бикийовей, а Олена Папуґова им представела свою кнїжку „Старе руске обисце”, и указала филм о тим. О „Заградки”, „Руским слове”, „Маку” и других руских виданьох,

як и о наших радио и телевизийних програмох и о манифестацийох и фестивалох приповедала Мелания Римарова. Кажди дзень школяре мали и надосц шлєбодного часу за друженє, за шпациранє, а була им на розполаганю и компютерска учальня, бо як би без фейсбуку витримали цали тидзень. Нє було им чежко анї пойсц пешо до Водици, бо на пол драги потамаль базен – одличне место за окрипенє. На розходзе було и слизи, алє и обецунки же на идуце лєто знова буду вєдно у Лєтнєй школи, а потамаль ше буду трудзиц цо лєпше научиц приповедац по руски. М. Р.

СТРЕТНУЦА РУСКИХ ШКОЛОХ У БАЧИНЦОХ

У

Основней школи „Бранко Радичевич” у Бачинцох и у Шидзе 29. авґуста отримани ювилейни, 20. Стретнуца руских школох. На нїх участвовали по даскельо школяре зоз наставнїцами руского язика зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, дзе ше порядна настава

одвива по руски, и школяре зоз Нового Саду, Вербасу, Кули, Савиного Села, Суботици, Нового Орахова, Бачкей Тополї, Сримскей Митровици, Миклошевцох и Петровцох, дзе ше руски язик виучує як виборни предмет. Домашнї, школяре зоз Бачинцох и Шиду, хторим годзини мацеринского язика трима наставнїца Златка Сивч Здравич, го сцох щиро привитали зоз кратку програму у голу бачинскей школи. Потим учашнїки Стретнуцох були у грекокатолїцкей и у православней церкви у Бачинцох, як и у Етно-хижи. Ювилейне швето предлужене у Шидзе, дзе школяре нащивели Ґалерию малюнкох „Сава Шуманович” и Музей наївней уметносци „Илиянум”, а вец були опатриц Школу „Сримски фронт”, бо шидянски дзеци и там маю годзини пестованя руского язика. Учашнїком Стретнуцох була интересантна и нащива Лєтней владическей резиденциї и грекокатолїцкей церкви. На концу ше шицки госци и домашнї застановели у ОШ „Бранко Радичевич” дзе пририхтана културно-уметнїцка програма и шветочни полудзенок. Спред Дружтва за руски язик, литературу и културу, хторе було и орґанизатор Стретнуцох, Ирина Папуґова представела найновши виданя Дружтва и подзелєла припознаня. Р-р

Танєчнїки зоз Вербасу

12

17

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

ШКОЛА ЯКУ ЖАДАМ Моя

школа ше през роки вельо меняла и вше є красша и красша. Таку школу яку я жадам, вироятно жадаю и други дзеци, алє шицки знаю же то нєможлїве. Кед би наставнїци толковали наставни єдинки на интересантнєйши способ, верим же би школяре на годзинох баржей слухали. Велї жадаю же би ше годзини скрацели зоз штерацец пейц на трицец минути. И я то скорей жадала, алє кед сом дакус лєпше роздумала, похопела сом же кед би ше таке наисце случело, нє мали бизме досц часу за контролни и писмени задатки. Ду-

мам же нам оцени нє потребни. До школи ходзиме же бизме ше учели, а нє змагали хто достанє лєпшу оцену. Школяре уча лєм за тот дзень и за тот предмет зоз хторого маю контролни лєбо писмени. Тото знанє треба же би нам остало у глави за цали живот, а нє лєм за єден дзень! Ище бим любела кед би одпочивки були дакус длугши и кед бизме шмели виходзиц зоз школского двора. Школа до хторей ходзим, барз крашнє ушорена. Хибя єй лєм даскельо дробнїци. Перше, же би кажди школяр мал свой орманчик. Тото би нам вельо зна-

РОДЗИНА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ Будзем

описовац мою нину. Мено єй Мая. Ма длуги чарни власи, кафово очи, висока є и облєка ше по моди. Ма двацец осем роки. Закончела Филозофски факултет, та є дипломовани педаґоґ. Любим свою нину, бо є блага, нїжна, сцерпезлїва, добра и мудра. Вона у других людзох находзи лєм їх добри прикмети и кед дахто смутни, вона го розвешелї. Вше ми гутори: „Будз упарти и нїґда нє одступай од того цо ши надумал витвориц”. Пачи ше ми же кед пойдзем до нини служиц, водзи ме на шицки важни и познати места у Новим Садзе. Любим з ню ходзиц нас Фрушку гору и там, у природи препровадзиц цале пополаднє. Помагам єй кед дацо роби, а часто бавиме бадминґтон, рисуєме, лїпкаме и правиме дацо нове. Любим ше бавиц зоз ниновим псом Акийом. Моя нина ше люби шпацирац и бегац, бо барз люби природу, квеце, шпив птицох. Кед би дзень бул длугши, ми би го знали мудро вихасновац. Любел бим кед би жила у Дюрдьове, та бизме ше частейше видзели. Думам же моя нина найкрасша и найдобрейша нина на цалим швеце. Иван Кухар, V Дюрдьовa

чело, бо бизме нє мушели ношиц шицки кнїжки дому, алє лєм тоти хтори нам за ютре потребни. Як и вшадзи, и у нашей школи єст даскельо нєвоспитаних и пакосних школярох хтори лєм патра як дацо напаратую и нєпреривно знїщую школски ствари. Любела бим кед би ше вони „научели розума” и кед би у школи пановал мир и гармония. Таку школу я жадам. Знам же даєдни жаданя наисце нєвитворлїви, алє даєдни мож витвориц и вец би у школи було вельо интересантнєйше. Николая Бесерминї, VIII, Дюрдьов

ПОРТРЕТ МИЛЕЙ ОСОБИ Особа хтора мнє мила, то моя баба. Вона барз добра и нїжна. Моя баба як намальована. Твар єй украшую кафово очи и вельки ґамби. Шивкасти власи на єй глави прекрашнє стоя. Груби оберва и кратки павучайки швеча ґу єй очом. Вше є нашмеяна и весела. Кед ме погласкаю єй цепли руки, чувствуєм доброту и любов ґу мнє. Вше кед пойдзем до нєй, причека ме нашмеяна и радосна. Ґу мнє ше оздзива зоз милим и цихим гласом. Нїґда сом нє чула же на дакого кричи. Вше є змирена. Люби другим помогнуц и з каждим поприповедац. Моя баба люби вариц и печиц колача. Од єй лакоткох лєпших нєт. Часто ходзим до нєй. Теди приповедаме, франтуєме и так нам приємни пополадня. И вона кед придзе до нас на кафу, ґу каждому ше озве з умилним гласом. Пита ше як зме, чи зме здрави, цо робиме... Кед ми треба дацо помогнуц, вше ше єй питам, бо знам же ми вона вше на помоци. Добродушна є и дружелюбива. Тото думанє нїґда нє пременїм, бо вона моя мила баба. Тераз вам повем же єй мено Мария и ма шейдзешат роки. Любим ю и вона ми наймилша особа на швеце.

У

„ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ” НАЙВЕСЕЛШЕ ШВЕТО

рамикох 53. Фестивала рускей култури „Червена ружа” у Руским Керестуре 27. юния того року отримана и 46. музично-танєчна манифестация дзецох „Червене пупче”. Тота програма, як и каждого року, и тераз була найвеселша од шицких на Фестивалу, бо мала найвецей учашнїкох, та вец и найвецей патрачох и наймоцнєйши и найщирши аплаузи. Такой на початку вельку бину наполнєли члени Дзецинского хору „Шкорванчки” Дома култури Руски Керестур, и з дириґентку Лидию Пашо одшпивали шпиванку „Нашо швето”. Вони провадзели и шицких солистох и дуети, хтори виведли нови композициї за дзеци. У уводней часци ше зоз двома веселима шпиванками представели и дзеци зоз Музичней оводи у Руским Керестуре, зоз фахову руководительку Таню Фейдийову. У другей часци виведзени дзешец нови композициї за дзеци. Штверо шмели: Патрик Костелник, Емилиян Няради, Мартина Рац и Валентина Фейди зоз Руского Керестура вєдно одшпивали композицию „Сушедове” Златка Русковския и Ксениї Палатинус, а дует Иґор Папуґа и Виктор Хрин композицию „Стари бренчок” за хтору музику написал Владимир Торма, а текст Владимир Дїтко. Ана Бучкова на слова Агнети Папгаргайовей компоновала шпиванку „Идзе баба”, а шпивали Олеся Папуґова и Анамария Нярадийова. Зоз Руского Керестура бул и дует Екатарина Путник и Кристина Катона хтори виведли композицию „Наш парк” Саманти РацСтоїлькович и Мирка Преґуна, и дует Марина

Теодора Новакович, VI Руски Кересстур Водителє Себастиян Надь и Марина Надь

18

Дзецински хор „Шкорванчки” Дома култури Руски Керестур

Наградзени композициї Першу награду достала композиция „Коцки” Юлияна Рамача, друга була „Школска любов” Маґдалени Горняк Лелас, а треца „Дзецински совит” Танити Ходак. За найкрасши текст преглашени „Сушедове” Ксениї Палатинус. Жири окреме похвалєл школярку Марину Романову хтора и компоновала и шпивала шпиванку „Весела Марина”. Надь и Ивана Планчак зоз шпиванку „Зоолоґийна заграда” авторох Алексея Сивча и Саманти Рац-Стоїлькович. Владимир Дудаш написал стихи „Весела Марина”, а Марина Романова вискладала ноти и сама вишпивала нову композицию. Єй младша пайташка, Елеонора Дудаш шпивала шпиванку „Коцки” за хтору музику написал Юлиян Рамач, а слова Мелания Римар. Леонтий Сивч и Мижо Рацпети зоз Руского Керестура виведли композицию „Мой дїдо” Мирона Сивча, за хтору слова написал Иґор Варґа. Маґдалена Горняк Лелас и Леона Тиркайла тогорочному „Пупчу” подаровали шпиванку „Школска любов”, а шпивала Катарина Кочиш зоз Нового Саду, одкаль и Михайло Сивч, хтори шпивал шпиванку „Лєтнї витор” Мирослава Папа и Силвестера Д. Макая. Дарина Михняк, Катарина Кулич, Марко Буила и Михаел Скубан зоз Коцура виведли композицию Танити Ходак „Дзецински совит”.

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

РОБОТИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛУ

СТРЕТНУЦЕ ЗОЗ ИСУСОМ

ДОЖИЦЕ ЗОЗ ХТОРОГО СОМ ВИЦАГЛА ПОУКУ

Н

айважнєйше цо ше дакому може случиц то стретнуц Исуса: стретнуц ше зоз Исусом хтори нас люби, хтори нас спашел, хтори за нас дал свой живот. Гайде, поме ше стретнуц зоз Нїм. Можеме ше опитац: а кеди стретнєме Исуса? Чи аж на концу? Нє, нє! Каждого дня Го стретаме. Як? У молитви. Кед ше модлїме, Вон з нами. Кед ше причащаме, Вон ту. У каждей Святей тайни Вон. Цали живот то стретанє зоз Исусом: кед ходзиме до церкви, кед робиме добри дїла, нащивюєме хорих, помагаме худобним и слабшим од себе, вислухаме других лєбо их посовитуєме, кед зме нє себични, нє нагнївани, нє завидни... у шицким тим стретаме Исуса. Животне путованє праве тото: ходзиц так же бизме вше и вшадзи могли стретнуц нашого Спасителя.

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН КРИЖМА – анаволий – била кошулька або биле платно до котрого ше символично облєка того кого ше кресци. Крижма означує нове облєчиво, самого Исуса Христа – „Во Христа хреститеся, во Христа облекостеся”. ЛАДАН – (гречески ладанон, либанос, лабанон, либанон) – ароматична смола зоз тропского древа босвелиї котра ше кладзе на жирячку у кадилу. Вона крашнє пахнє и кури ше з нєй били дим. Ладан може буц и зоз осушених лїсткох зоз даякого квеца, або зоз даяких плодох игелкових древох. ЛАДАНЇК /ЛАДАНКА – (латински навис – ладя) – судзинка у форми чамца з покривку у котрей ше находзи ладан. Ма и ножку на котрей стої и за ню ше трима кед ше ладан приноши священїкови же би го положел до кадила. Ладанїк ма и ложичку з котру ше ладан кладзе до кадила.

10

Збуло

Зоз кнїжочки „Свята Причасц – стретнуце зоз Исусом – правдива радосц” хтору пририхтал папа Франциско

ШКОЛЯРСКИ ДЗЕНЬ У ВОДИЦИ

Традицийни Школярски дзень у Марийовим святи-

лїщу у Водици 22. юния того року позберал красне число дзецох, найвецей домашнїх, же би на концу школского рока подзековали Богу за успихи посцигнути у ученю и у шицких других активносцох. Благодарну Службу Божу служел парох керестурски о. Михайло Малацко. Як у казанї наглашел, же нам Исус помага жиц у любови, весели школяре после Служби виведли кратку духовну програму и указали же ше намагаю жиц у медзисобней любови. И закуска хтору вєдно дзелєли, була знак єдинства и нєсебичней любови. За друженє у Водици орґанизовани и барз интере сантни рекреативни бависка, и наисце чкода же там истого дня нє могли буц вєдно дзеци зоз шицких наших местох. У Коцуре тей нєдзелї школяре другей класи мали Першу святу Причасц, та свой Школярски дзень у Водици мали на швето Яна, 24. юния.

ше то раз кед мойо родичи ишли до Нового Саду. Теди сом цали дзень требала буц сама дома, та сом надумала поволац свою наймилшу товаришку Терезу. Ми два ше вше дружиме, а нїґда нам нє допито. Пришла до нас вчас рано, кед родичи рушали з дому. Нє знали зме цо робиц, та зме ше надумали сликовац. Пошли зме до хижи моєй шестри хтора нє була дома. Поопатрали зме єй цали орман зоз шматами и облєкали зме ше. Вец зме повинїмали шицки єй шкатули зоз шминками, та зме ше шминкали. Сцели зме даґдзе положиц сликерню, и перша опция нам була полїчка на хторей було вшелїяки ствари. Шицко зме познїмали и направели зме барз вельки нєшор. Док сом намесцала камеру, одкрила сом як ше отвера єдна єй фийовка хто-

ра вше була заварта и нїхто нє знал як ше отвера. Терезка и я отворели фийовку и мали зме цо видзиц. Там були єй писма и дньовнїк хтори писала кед мала коло дванац роки. Шицко зме почитали и врацели теку на место, алє зме у хижи охабели вельки нєшор. Кед пришла дому, питала ше цо зме робели у єй хижи. Нє сцели зме єй повесц, алє понеже гварела же кед єй повеме, нє будзе ше гнївац, шицко зме єй виволали. Розуми ше, нагнївала ше. Барз ми було нєправо же зме рушали єй ствари, бо зме по теди нїґда нє були повадзени. Думам же нє треба рушац цудзи ствари и же нє треба нїкому робиц тото цо бизме нє сцели же би нам робели, бо ше будземе каяц. Кристина Катона, VII Руски Керестур

ЖИМНИ ДНЇ ЗАПАНОВАЛИ У МОЇМ ВАЛАЛЄ

Я нє любим жимни днї. Того року єшеньски днї жимни. Ча-

сто падаю дижджи. Пред даскельома днями аж и шнїг залєтовал. През сухи и голи конари видно шиви хмари як кед би такой почала буря. Днї вше кратши, а ноци длугши. Лїсце уж опадало. Древа випатраю смутни. Трава спрета, умера. Зоз коминох ше кури як зоз гайзибана. Людзе вше вецей часу препровадзую нука и облєкаю грубши шмати. Шицки дзеци ше зрадовали кед спаднул перши шнїг, алє одроснути нє були радосни, бо им шнїг приноши роботу. Дзеци зоз билих пахулькох такох правели Дїда Шнїжнїка, ангели и иґло, а вец ше саночкали и оруцовали. Теди вонка було барз жимно. Закрица були прекрити зоз шнїгом. Дул моцни витор. Кед ше шнїг розпущел, дзеци були смутни. Любела бим кед би днї були цеплєйши. Єлена Мудри, V, Дюрдьов

СЛУХАЛА СОМ ОД СТАРШИХ Часто ходзим до дїда и баби. Кед маю часу, приповедаю ми як ше жило у їх младосци. Дакеди ми и допиє слухац, а вони то обача, та ше ми вец лєм питаю як ми нєшка було у школи. Раз ми дїдо так почал приповедац: „Слухай, дзецко мойо, у прешлосци ше барз чежко жило. Людзе нє мали струї, а велї аж анї води у обисцу. Заш лєм, людзе були весели, а нє як ми тераз, же кед дацо нє у порядку, такой ше нагнїваме. Вжиме, кед мали часу, вечарами ходзели на прадки до сушедох. Дзивки вишивали лєбо штрикали ботоши, а леґинє шпивали, грали и шахали ше. Дзивки були пооблєкани у пасових сукньох. Прейґ блузнох заруцовали хустки. Леґинє на главох мали чарни калапи. Кед було роботи, родичи ходзели на польо, а дзеци оставали у дїдох и бабох. Баби им правели бависка. Хлапцом нахпали рендочки до ботоши, та то була лабда. Дзивчатом правели бабки зоз чуткох желєней кукурици. У школи дзеци нє були подзелєни по класох, алє було лєм дзеци хтори знали читац и писац, и гевти хтори ище нє знали нїч. Учителє мали пруцики хтори волали „тирсовки”. З нїма били нєпослухних школярох.” Тото ми дїдо виприповедал лєжаци на кавчу. Кед закончел приповедку, заспал, алє и вошнє бешедовал о памяткох зоз младосци. Єлена Горняк, VII Дюрдьов

М. Р.

19

БОЖИДАР МАНДИЧ

ПОРТРЕТ Чежко описац милу осо-

бу, окреме после одредзеного часу кед ше вецей анї нє замерковює єй подобу. Видзице лєм тото цо краши тоту особу, а то єй характер. Мал сом даскельо барз добрих пайташох, алє з часом ше людзе оддаля. Животни драги их одведу далєй. Вше єден добри приятель одменї другого, та можем повесц же сом мал щесца же место мойого найлєпшого приятеля нїґда нє було празне. Тераз то Матея. Вон ше затримал при мнє. Припознавам же я нє вше бул найлєпши пайташ, алє вон то вшелїяк бул. Кед бим го сцел описац, тримал бим ше його особеносци, бо го нє вреднуєм по вонкашнїм випатрунку, алє заш лєм, и тото важне. Матея ма цми кафово власи, як и велї хлапци, и звичайну хлопску фризуру. Нос му дакус поздзерани, бо зме остатнї час барз часто на фодбалским терену. Вельки белави очи и щири ошмих тото цо будзем вше паметац. Зуби му дакус векши, алє су били и правилни, совершено ше злїваю зоз ошмихом и характером мойого товариша. Кус є нїзши одо мнє, алє и тото ма свойо предносци. Нє питайце ше ми вельо о його випатрунку, бо го препознаце. У його окруженю вше єст дружтва хторе нашмеяне. Замеркуєце го по веселим розположеню и широким ошмиху. Кристиян Иван, VII, Футоґ

ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Пада моцни диждж и дує витор. Ярки и бари полни з воду. Конари ше киваю, та з нїх опадує лїсце. Жимно. Людзе облєкаю грубши шмати. У хижох топя и менєй виходза вонка. Животинї и рошлїни, так як и людзе, чекаю же би ше хвиля пременєла и же би слунко знова шицких ограло. Иван Скубан, III Дюрдьов

Milo{ [oltis, V, Biki~ Dol

МОЯ РОВНЇНА Любим пойсц до природи. Там видзим красоти моєй ровнїни.

Sara Kankara{, IV, Verbas

20

Була сом зоз дїдом на полю. Швижи воздух и благи витор гойсал лїсце на кукурици. Доокола престарта красна, желєна ровнїна, закрита зоз плоднима полями. Влєце ше на польох жовцею узрети жита и ярци, а кед их людзе витлача, на польох ше оставаю пишиц жовти слунечнїки. Обрацаю свойо вельки глави ґу слунку. Вєшенї ровнїна офарбена зоз златно-жовтима фарбами, бо дозреваю кукурици. Помедзи поля чече беґель Дунай-Тиса-Дунай. Воду з нього хаснує ше за залїванє польох, алє беґель и розвага за велїх рибарох хтори там по цалим дню лапаю риби. Кед вельки горучави, купаче ше у беґелю ошвижую. Окрем беґеля, ровнїну краши и озеро Палич, Делиблатска писковина и Фрушка гора. Кед красни дзень, видно ю и зоз нашого валалу. Вонa ше находзи у штред тей прекрасней ровнїни. Даниєла Горняк, V Коцур

Р

ано кандур, накадзи Браила отворела кухньово дзвери, убегнул нука. Браила ишла принєсц древа. Ґари, наш кандур вихасновал хвильку кед дзвери були отворени. Вошол скорей як зме го обачели. Гладни є. Круци ше нє у дзеки. Зоз виоштреним нюхом розпатра по кухнї. Нюхци. Цошка глєда. Ноц препровадзел на пойдзе, у шену. То його спальня. Од перших дньох учиме животинї на „братски живот”. Барз зме блїзки, алє простор мушиме почитовац. Ви будзеце мац свой, а ми наш. Так зме Ґария научели же би спал на шену лєбо на слами. Справел себе посцель, та цалу ноц ужива шнїюци, вироятно, миши. Нароком гварим вироятно, бо вон – як и други кандури – за лапанє мишох лєнїви. Вжиме му жимно, та нє ходзи на лови. Влєце му горуцо. А на яр и вєшенї ма важнєйши роботи. Ми му нє пригваряме. Дакеди му лєм повеме: „Ґари! Ти прави уметнїк у геверованю”. Його тото нє увредзує. Аж є и горди. Буц фаховец за дриманє „права ствар”. Ґари бега по кухнї. Ноцни шнїг и мраз зобудзели у нїм глад. По набуреней шерсци препознава ше намири тей окатей животинї. Глєда дацо за єдзенє. Припатрам ше на ньго. Вертко вискочел на стол. Танєр з колачами ту од вечара. Ґари ше нє прикрада, алє ше отворено и без роздумованя приблїжує. Слово о покерайох. Опоминам го най их нє руша. Бере єден и пуща го на патос. Знова го опоминам, алє вон як кед би ме нє чул. Випатра му важнєйши закони празного жалудка. Зоз колачом у зубох паркирує ше при свойому танєру. Часц колача ше розпадує, по патосу ше ширя отрушини. Согвизд’є сладкого цеста на тепиху нє випатра пански. Браила ше нагнїва. Анї метла нє будзе одушевена. Ґари и далєй супериорни. Я за ньго нє постоїм. По треци раз скака на стол и повторює исте. Кеди ше уж раз нає? Шпацира ше по країчку стола, бо видзи же танєр празни. Здабе на животинї зоз джунґли. Тиґриши спадаю до фамелиї мачкох. Чи и мачки спадаю до фамелиї тиґришох? Мачки горди. Чежко их дацо научиц. Послухносц им на нїзкей, а нєпослухносц на високей карфи. Од шицких домашнїх животиньох, зоз кандуром найчежше сотрудзовац. Ма свой швет, свойо попатрунки на швет. Алє, кед кандури спадаю до фамелиї тиґришох, тото цо сиґурне, тот наш Ґари цалком безопасни. Преложела А. Р.

БОШКО ЛОМОВИЧ

Ясне нєбо, горуци днї –

Тераз у моди слункобрани. Били, белави, жовти, цифровани – По тротоарох порозширяни. Позакривали плажи шором, И тарґовцох з динями и сладолядом. Ноши их младе, ноши их старе, Школяре, поштаре и коминяре. Днї нє таки враци, нє узноєни, Кед слункобрани випирени. И краль скричал, бо ше спекол, пан: Черам кральовство за слункобран! Прешпивала М. Римар

9

МИРЯНА БУЛАТОВИЧ

ЯК НАЙ РОШНЄМ

Цалу драгу од дому по школу школска ташка ме цага долу! Ми, мали школярики Влєчеме терхи велїки! Дринґаме дому витрапени, под ташками аж згорбени! Чом тото будуце знанє дакус менше нє постанє? Кед би мойо оцец и мац по седем кили цагaли,

ИҐОР КОЛАРОВ

Д

НЄ ЛЄГКО БУЦ КОКИ

обре, ствар барз єдноставна. Коки нє ма щесца, и точка. Шицки го малтретую. Мала Цана, наприклад. Допива му, ґняви го, куса, копа до ньго. Наисце є допита. И нина допита. Нєпреривно му штрика якиш бридки триковчки. Коки у нїх барз шмишни. Вироятно так, бо ше шицки валяю од шмиху кед вон обдзати у тих триковчкох. Баба Ната окремни вешеляк. Вона му вше надзеє окуляри. Коки ше проциви, алє нє вредзи. Муши их ношиц. Бидни Коки. Нарисуй даяки шмишни окуляри процив слунка. Лєбо за читанє, шицко єдно. Таки окуляри муши ношиц Коки! Кед сцеш, нарисуй и єден целови триковчок зоз ружичками. Тото ище шмишнєйше. Ниа, видзиш. Нє лєгко буц Коки. А вон би лєм сцел же би го шицки охабели на мире. Гей, и же би кеди−нєкеди хвацел тлустеньку мишу. Цо? Нє гварел сом же Коки кандур?

РУСКА ДЗИВКА ДАКЕДИ Баба ми приповедала яки дакеди були руски дзивки.

Власи заплєтали до варґочох и кладли на глави баршонї. Власи бреновали, же би им були покруцени. Облєкали били и вишивани блузни. Сукнї им були широки, прето же под нїма мали викрохмалєни подсукнї. Кед було жимно, заруцовали на себе хустки. На ноги обували били ботоши и чарни лаґово ципели. Так ше приберали кед ишли до церкви лєбо на свадзбу. Я би любела кед би и нєшка дзивки до церкви ходзели у широких сукньох. Тераз таке облєчиво можеме видзиц лєм на руских балох, у музейох и на наступох фолклорних ґрупох. Силвия Маґоч, V, Коцур

Преложела А. Р.

нєшка би могли вецей знац, алє би з ростом остали мали.

Ana Selin}er, III Ruski Kerestur

Ниа, так твори просвита наша патулькастого петичкаша. Прешпивала М. Римар Boyn Mak{a, VII, Verbas

МОЯ МАЦ Моєй мацери мено Слободанка. Вона ма кафово власи и очи. Руки єй нє барз мегки, прето же вельо роби. Занята є у Ґомексу. Кед ше враци з роботи, такой понагля на польо. Роби и у загради, а я єй помагам и приношим цо треба. Найволїм нєдзелю, бо теди мац дома и ма вецей часу за мнє. Теди ше мацуркаме, лєбо бавиме даєдно друге дружтвене бависко. Часто пече колачи хтори я найволїм. Кед приходзи з роботи, мац моїм шестром и мнє вельо раз купує чоколади. Нє строга є и вше є нашмеяна. Нє люби слухац гласну музику. Волї цихосц и мир. Найкрасша єй лилова фарба. Любим свою мацер прето же є добра и нїжна и нє вадзи ше зо мну. Кед би нє робела тельо вельо, мала би вецей часу за мнє. Александар Зорич, V, Руски Керестур

8

НА КОНЦУ ШТВАРТЕЙ КЛАСИ

По конєц остало ещи барз мало часу. Помали ше приблїжуєме прекрочиц праг и войсц до чогошик нового. Здогадуєм ше, були зме мали, нєсташни оводарци, алє зме шмело крачали до нєпознатого швета, до швета любови и приятельства, до швета школских ошмихох и слизох. Кед сом перши раз пошла до школи, ганьблїво сом уходзела нука, а мац ме тримала за руку. Шлїдзело упознаванє зоз учительку и з дзецми. Зблїжели зме ше. Бавели зме ше и учели вєдно. Почали и перши симпатиї. Красни дожица останю нам у найкрасших памяткох, а тоти нєприємни з часом виблядню и скапу. Подзековна сом учительки хтора нас виведла на праву драгу, научела нас препознавац и ценїц животни вредносци. Дзекуєм єй за добри и слаби оцени, за мудри и оштри критики, бо ме вше инспировали и наганяли най будзем лєпша и най ше спинам ґу совершенству. Вона нас як квока свойо курчата зберала и чувала, а тераз, кед зме достали свойо криделка, рушаме далєй и охабиме ю новим оводарцом же би их, як и нас, учела буц добри, вредни и чесни. Дакус ше боїм як ше знайдзем без нєй, чи наставнїци буду таки добри и чи буду мац розуменя за нас. Учителька нам останє у найкрасшей памятки як єдна з наймилших особох хтора завжала окремне место у наших шерцох. Дарина Михняк, V, Коцур

21

ДИЯҐНОЗА

Visti zoz {koloh...

Л

ФЕСТИВАЛ „ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ

Тогорочни Фестивал дзецинскей творчосци Ру-

снацох Войводини „Веселинка” отримани 14. юния у Руским културним центре у Новим Садзе. Тема була „Безпечносц дзецка у транспорту”, та ше зоз учашнїками дружел и прави полицай, а по дворе бегали и скоро прави авточка. На Фестивалу и того року бул госц Мистер Твистер хтори надувал балони и правел з нїх

вшелїяки фиґури. За дзеци хтори би любели постац маляре, обовязне було рисованє по мурох. Вечарша програма отримана на лєтнєй бини у дворе РКЦ, а на нєй ше представели школяре зоз Вербасу, Коцура, Нового Орахова, Сримскей Митровици, Ґосподїнцох, Дюрдьова и, розуми ше, домашнї, новосадски дзеци. Бину „отворели” и розогнали страх наймладши дзеци предшколского возросту хтори у Новим Садзе маю орґанизовану наставу пестованя руского язика. На „Веселинку” шицки учашнїки принєсли найкрасше цо през школски рок понаучовали зоз своїма учительками и наставнїцами у школох на годзинох руского язика и зоз уметнїцкима руководителями рижних секцийох у културно-уметнїцких дружтвох. Так на 13. Фестивалу дзецинскей творчо сци у Новим Садзе числена публика слухала успишних и найуспишнєйших рецитаторох, талантованих соло шпивачох, дуети и шпивацки ґрупи, уметнїкох на музичних инструментох и танєчнїкох.

ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА Ш

вето дзецинскей шпиванки, танцу, рецитованя, ґлуменя, рисованя и бавеня, 57. Змайово дзецински бависка, почали 4. юния того року зоз стихами Йована Йовановича Змая на його гробе у Сримскей Каменїци, а предлужени су у Його улїци у Новим Садзе. На даскелїх бинох у центре города, у школох, библиотекох, театрох и ґалерийох дзеци шицких возростох зоз своїма наступами дзелєли радосц и крашели дзецинства. Свойо найкрасши стихи дзецом даровали познати писателє: Ґордана Тимотиєвич, Миряна Стефанович, Ґордана Малетич, Славка Петкович Ґруїчич, Весна Видоєвич Ґайович, Раша Попов, Урош Петрович, Слободан Станишич, Деян Алексич, Бранко Стеванович, Райко Лука, Поп Д. Дюрдєв, Любивоє Ршумович, Тоде Николетич и други. На тогорочних Змайових бавискох участвовали и нашо школяре. На програми „Уличаролиї” представели ше дзеци зоз Дюрдьова – члени Тамбуровей орхестри КУД „Тарас Шевченко”, а у програми „Шепот дзецинства” по руски рецитовали Марина Грубеня и Михайло Ковач зоз Руского културного центру у Новим Садзе, и Валентина Михняк зоз Дюрдьова. М. Р.

22

єтне пополаднє. Пси ше порозцаговали под конком у хладку дзивей лози и дриму, а живина ше позацисковала хтора кадзи, тиж до хладку, и дихци. Салаш як вимарти. Подполни мир. Данил и Деня пригнали и заварли крави до аклю. Наполудньовали ше. До штирох су шлєбодни. Оцец и мац, дораз по полудзенку, а баба кед попомивала, пошли пообрацац шено же би ше цо скорей осушело. Такой за чардаком була кукурица. Прекрасне и приємне место за кури у тей спекоти и за їх парплєнє. И тераз ту були, вєдно зоз когутом. Його глава, як даякого жандара-чувара, обачлївше стирчала. Данил, понеже вше до дачого цильовал кед ше му указала нагода, хвацел єдну спечену груду при дражки и руцел ю у напряме когута и курох. Кед нє поцилює, голєм их настраши, розплаши. Руцел так зоз франти, а груда, така тварда, спечена, спадла когутови точно на главу. Кури пирхли зоз кридлами; престрашени, зоз кодкодаканьом, порозлєтали ше на шицки боки. Когут ше перше забанал, а вец ше скляґал. Ище дакус давал знаки живота. Обидвом було ясне же то нє франта. Перше почервенєли, а вец такой зблядли. Когут почал трепац зоз кридлами, руцац ше, вирґац. А гевти ше врацаю з дєпу. Иду по дражки ґу салашу. Когута ратовац нє мож. Нєт кеди. Лєпше будзе чмиґнуц на чардак, або аж на пойд. Алє чардак блїжей, а мож и видзиц цо ше збудзе. Нашвидко догварене: о когутови анї слово! Кед нє престанє вирґац, трепац зоз кридлами, збача го. И нужно им було такей паради! Вифасую кед видзе дїло на видїло! Мац перша обачела когута. Принєсли и положели го на стред двора, ту такой при чардаку. Роздумую и нагадую цо ше то з нїм случело. Когут бул здрави, вообще дробизґ здрава. Ша и нєшка, як и звичайно, кукурикал. А нараз!

– Я думам – гвари баба – же вон прелїґнул пчолу. То опасне за живину.

– Або отровного павука. Вера их того року єст вшадзи! Нолє му – гвари мац оцови – висцискай вольо. Можебуц му даяк и поможеме. Видзе вєдно зоз пашу. Оцец почал сцискац когута за ґаґор. Когут ше почал однїмац. Трепе зоз кридлами, вирґа. Зоз писку му випадує полупретровена покарма. Медзи ню од пчоли або павука анї шлїду. Когут, напевно добре змучени, знова ше змирел.

– Знам, – знова ше миша „искусна” баба – його крев дави. Здрави є, ма паши надосц, лїґа кукурицу кельо му вольо поднєше. Моцна му крев. Принєш ти – обраца ше ґу мацери – ножнїчки, та му пущиме крев. Розштригнєме му мендюши и гребень; такой му одлєгча. То як и при людзох. Бабово комбинациї, заш лєм, Данилови и Деньови вишли на верх глави. Знаю вони цо когуто-

OBLA^OK DO [VETA

БАЧВАНСКИ САФАРИ Слички з дзецинства писателя Евґения Чакана (1931-1996), поодкладани у приповедкох и обявйовани у „Заградкох”, у Читанкох и Домашнїх лектирох, а у маю того року су видруковани у його кнїжки „Бачвански сафари”. Уж сам наслов нагадує же ше роби о подїйох котри ше случую у природи котру нє брудзи асфалт, бетон, челїк, алє ше дзеци сиґурно челїча зоз пендраньом по густих конарох орехох, баґренох, топольох, зоз виглєдованьом пойдох, шопох, плєвнїкох, драпаньом по копкох шена... У приповедки „Мой дїдо и його заграда” автор гвари же му за биолоґию нє бул потребни учебнїк, бо рошлїнски и животиньски швет мал на дланї, дотикал го у гумнє, у загради, у овоцнїку, на сцернянки, у ярку... Чом ловарски пси маю кратки хвости, дознаце у приповедки „Лорда”, а о тащкох у кнїжки найдзеце аж три приповедки. Писатель Чакан барз дзбал о чистоти нашого мацеринского язика. Кед пречитаце „Бачвански сафари” прешвечице ше кельо стари руски слова виратовани од забуваня. Уживайце у приповедкох и чувайце народну бешеду. ви, алє як помогнуц? Наисце го саную. Хто зна цо ше ище баби нє „завяже”у глави, яки ище „спасоносни” идеї нє викомбинує! Кед ше так предлужи, когут „отрепе” скорей як му судзене. Чардак и Данилови и Деньови уж барз цесни. Траба ратовац ранєного когута док му и карк, по совиту баби, нє прештригню. Деня, понеже нє бул директни спричиньовач тей наисце комендиї, нє витримал. Зиходзаци зоз чардаку, револтовано претестовал: – Охабце ви його менюши и гребень на мире! Нє пре моцну крев ше скляґал! Горучава – дихац нє мож! Ґу тому, вода у валовчку хто зна од кеди! И пчоли з нього пию, и хробачки там надавени. Аж ше жабурина влапела. Вода зошмердзена. З Данилом налєєме куром швижей води. Когутови треба дакус помачац главу до жимней води. Завреме го до курнїка най го слунко нє пражи. Положиме му черепчок зоз жимну, швижу воду. Придзе ґу себе, виздрави. И док баба и оцец патрели зачудовано, а мац под конком стала з ножнїчками, Данил и Деня вицагли кабел зоз студнї и добре намачкали когута. Вон ше стресол, стрепал зоз пиря воду. Кратки час стал знуждзени, змочени у курнїку, алє му уж було нє на умор. Ютредзень, по обичаю, когут гласно кукурикал.

7

ЛАСЛО БЛАШКОВИЧ

ИВАНОВО ОБОВЯЗКИ ОСОБИ: Иван и Бобан ИВАН (кричи): Бобан! Гей, Бобан! БОБАН: Войдз, Иван. Най ше пачи! ИВАН (уходзи): Здраво! Пришол сом по тебе же бизме вєдно пошли до школи. БОБАН: До школи? Знаш ти кельо годзин? ИВАН: Знам. Пол єденастей. БОБАН: А настава нам почина аж на пол другей. ИВАН: Нє важне. Будземе бавиц фодбал на школским дворе. БОБАН: Я ище нє можем рушиц. ИВАН: Прецо нє можеш? БОБАН: Нє знам дзе ми глава. Ище сом нє виробел домашнї задатки, а знаш кельо вельо нам позадавали. Слухай, ти виробел шицки задатки зоз математики? ИВАН: Га... так повесц... виробел сом, поправдзе, преписал сом од Верунки. БОБАН: Ага, забул сом же ти єй симпатия, та ци помогла, а я шицко мушел раховац сам. ИВАН: Хто ци виновати же Верунка нє вибрала тебе, алє мнє. БОБАН: Мушим закончиц и роботу зоз технїчного. Уж ме рука болї од резбареня! Ти, розуми ше, и тото уж закончел! Правда? ИВАН: Розуми ше. Закончел ми оцец. Лєм кед биш видзел як вон рукує зоз резбарским алатом! За ньго то таке як нїч. БОБАН: Як ци добре! Ти наисце маш щесца! ИВАН: И способного оца! БОБАН: Озда нє повеш же оцец место тебе и лектиру пречитал! ИВАН: Анї бешеди! Цо ци приходзи на розум, же би ми оцец читал кнїжки? Вон чита лєм новини и фахову литературу. БОБАН: Значи, лектиру ши мушел пречитац сам? ИВАН: Та, нє мушел сом. Лектиру ми пречитала Сенка. БОБАН: Твоя шестра? ИВАН: Гей, моя шестра пречитала ище влонї, а тераз ми шицко виприповедала. БОБАН: Вона сиґурно добре памета, кед ше могла здогаднуц цо читала прешлого року.

6

ИВАН: Гей, одлично памета, а ма и барз богати словнїк. БОБАН: Поведз ми ище цо ши поробел з малюнком? Наставнїца гварела же нєшка будзе препатрац, и розуми ше, оценьовац. ИВАН: Нє старай ше. Малюнок ми готови. Закончела ми го мац. Знаш, вона ше сцела уписац на подобову академию, алє ю нє прияли... БОБАН: Чом ю нє прияли, кед зна мальовац? ИВАН: Нє знам чом. Я ше теди ище нє народзел. Важне же є талантована и же ми тераз закончела малюнок. Алє, досц уж приповедки! Порихтай ше та рушме до школи. БОБАН: Жаль ми, алє я нє можем. Мам роботи! ИВАН: Уф, яки ши! Значи, нє сцеш! БОБАН: Нє точне же нє сцем, алє наисце нє можем! ИВАН (нагнївано): Анї нє мушиш! Пойдзем я и сам! (Одходзи) БОБАН: Чекай! Чекай, Иван! Стань най ци ше цошка опитам! ИВАН: Питай ше, алє швидко, бо барз понаглям. БОБАН: Цо ши гварел? Чом так вчас сцеш пойсц до школи? ИВАН: Идзем бавиц фодбал, гварел сом ци. БОБАН: Знам, алє чом нє пошлєш дакого од твоїх з дому, шестру, оца, мацер, дїда, бабу..., най вони место тебе бавя фодбал? ИВАН: Яки ши бистри! Та най страциме змаганє кед вони буду копац до лабди? Гоч цо! Нїхто од моїх нє зна добре бавиц фодбал.

НОЦНИ ТУРНИР У МАЛИМ ФОДБАЛЄ Уж традицийни ноцни турнир у малим

фодбалє у Руским Керестуре отримани од 15. юлия по 10. авґуст. Змагали ше младши пионире, пионире и сениоре. Гоч дижджи були упарти и часто претарговали бавенє, фодбалере були ище упартейши, бо за нїх навияли дїдове, баби и мацери, и тоти цо за фодбал маю найоштрейше око, а то оцове. Двор у Старей школи вше бул полни.

Финалисти при младших пионирох були „Бомбардере” и „УЕФА тим”, а на пенали побиднїк екипа „Бомбардере”. За найлєпших преглашени: ґолґетер Неманя Стойков, ґолман Владко Мудри и бавяч Алекса Шайтош. У селекциї старших пионирох победзела екипа „Олвейс реди”, други були „ЯиҐ бойс”, а треци „Хай Найк”. Найлєпши бавяче були: ґолґетер Деян Дудаш, ґолман Никола Регак и бавяч Филип Рац. Побиднїцки екипи до стали маїци, а було и надосц спонзорох хтори найлєпшим фодбалером обезпечели награди. На ноцним турнире наймладша екипа була „Пепси”. Як и каждого року, и тераз на турнире була орґанизована томбола за тих хтори купели уходнїци. Владимир Сеґеди

23

РОЗЛИКИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим виреченю скрита по єдна фарба. Потрудз ше понаходзиц их.

1. У нашим хотаре були ловаре зоз Италиї.

2. Тото помаранче цо ваш хлапец дал баби, було барз квашне.

3. Нєшка Мижов танєрчок вилїзало сушедово маче.

4. Хлєба з масцу любел, а ванїчку вноци однєсли крадоше.

5. Кед на вечар найдзем ролери, пойдземе ше вожиц.

Гоч тоти два слики випатраю цалком єднаки, кед ше потрудзиш, найдзеш медзи нїма осем розлики.

ЛАВИРИНТ Помогнї тому школярови сцигнуц дому.

ЗАБАВНИ РАХУНКИ 1 12 123 1234 12345 123456 1234567 12345678 123456789

х х х х х х х х х

8 8 8 8 8 8 8 8 8

+ + + + + + + + +

1 2 3 4 5 6 7 8 9

= = = = = = = = =

9 98 987 9876 98765 987654 9876543 98765432 987654321

ХТОРЕ ЧИЙО У єдней колони осем домашнї животинї, а у другей їх дзеци. Попаруй их зоз стрелками. ОВЦА ГУСКА КРАВА КОЗА ПУЛЬКА КОБУЛА СУКА ШВИНЯ

24

ПУЛЬЧЕ ЩЕНЄ БАРАНЧЕ ГУШЕ ПРАШЕ КОЩЕ ЦЕЛЄ ГАЧЕ

ЯНКО РАЦ

ВЛАПЕЛИ ЗМЕ БАРАНА

П

осле велького дижджу цо падал цалу ноц, ошвитнул красни єшеньски дзень. А, гваря же на беґелю рушела чука и же ше окреме после дижджу добре лапа. Владко зашол по свойого сушеда Мижа зоз котрим уж штварти рок шедзел у истей лавки. − Ей, сушед, нєшка випробуєме нову спреведачку!

– скричал Владко шицок важни. − А одкаль ци, кед шмем знац? − любопитлїво ше опитал Мижо. − Вчера ми ю принєсол бачи Йовґен з варошу. Так бешедуюци сцигли на беґель. Розложели рибарски прибор и влапели ше до роботи. Мижо на квачку здзивал хлїсти, а Владко заруцовал спреведачку. Побрежє було прикре, блатняве, и ту и там оброснуте зоз траву. Спущуюци ше цо блїжей ґу води, Владково ноги ше зошлїсли и як на шлїщанки з брега розцагнул ше хлапец як рейтеш. Застановел ше аж у води понад колєна. − До чорта и з таку роботу! Мижуууу... Мижууууу... идземе дому! През драгу обидвоме були цихо. Мижо ше стримовал од шмиху. Блїзко при їх домох стретнул ше з нїма бачи Петро. Ошацовал их и так, спод баюса ше им опитал: − Цоже, хлапци, налапали сце вельо риби? Мижо лєдво дочекал таке питанє и як з пушки виштрелєл: − Нє риби, бачи Петре, алє барана! Барана зме влапели!

СЕРАФИНА МАКАЇ

П

ЧИК У ГАЛОВЕ

рипекло пополадньове горуце юлийске слунко. Живина ше поскривала до хладку, пси дихцели од горучави, алє бачи Яков и андя Феброна одлучели же пойду позберац шено опрез салашу. Наютре их уж чекаю други роботи, а вони и так звикли на таки горучави. Старшому синови Яковчови наказали най меркує на шейсцрочну шестричку Наталку. Пристал и обецал же ю будзе чувац. Нєодлуга до нїх пришол Ириней, сушедов хлапец, бавиц ше. Коло салашу бул досц глїбоки беґель, а у нїм вельо води, та ше дзеци надумали у нїм купац. Алє вец пременєли план. Буду лапац риби. Галов ше у шопи суши, бо вчера оцец и бачи Йовґен були лапац риби.

– Наталко, ми двоме будземе цагац галов, а ти вежнї кантичку з воду. Будзеш исц по побрежю, та кед ми рибу вируциме, положиш ю до кантички – гварел єй брацик Яковчо. Наталка пристала. Ша, будзе озда и нєшка смачна вечера. Хлапци цагали галов по мутней води и вируцовали на побрежє красни як длань червенопирки. Наталка подскаковала и до кантички их пущала. Алє, одразу, кед вицагли галов, у нїм бул чик.

– Яй, Яковчу, то гад! – врещало дзивче.

– Нє бой ше, то чик, барз смачна риба! – гварел Яковчо и хвацел чика, алє ше вертка риба вицагла з руки и плюсла до води. Хлапци почали

швидше цагац галов и бежац по мутлянки, оганяюци чика. Нє обрацали увагу на Наталку, а вона ше, возбудзена, розбегла за нїма. Зишла нїжей ґу води и... буть, спадла до тей брудней води. Почала махац з руками, кантичка ше одкотуляла, та риби посцекали.

– Яшко, Иринейку! Помагайце!

– врещало дзивче давяци ше, алє ю хлапци, завжати зоз галовом, нє чули. Коло беґелю на бициґли ишол бачи Дюра. Видзел хлапцох зоз галовом, а вец учул плюсканє у води. Руцел бициґлу, скочел до води и вицагнул Наталку. Видзело ше му же є уж задавена, алє му пришло на розум же кед бул вояк, учели як треба помогнуц тому цо ше дави. Клєкнул и прейґ колєна преруцел дзивче, та єй почал прицискац жалудок. Вона почала вируцовац зоз себе брудну воду. Вец ю положел на траву, давал єй штучне диханє, алє вона анї теди нє указовала знаки живота.

– Попробуєм ище єдно, вимасирам єй шерцо – гварел сциха бачи Дюра. Мала Наталка помали отворела очи и заплакала.

– Жива ши, дзецко мойо! Слава Богу! – од щесца аж плакал. Вжал ю на руки и однєсол родичом.

– Ту вам вашо дзивчатко. Кед бим сцигол лєм два минути познєйше, задавела би ше – гварел през плач бачи Дюра и дал Наталку престрашеней мацери.

5

МИКОЛА М. КОЧИШ

мота ше згусла у приклєце и по хижох, та дзеци оддихли кед вишли на конк. Алє пофришко таїнствени гласи з двора и з гумна, соблазни цинї з цмоти заградки вигнали их пред капурку. Пошедали до капурки и випатрали през улїчку чи нє обача познати коч, або чи нє учую познати черкот їх коча. Цмота за трецу-штварту ягоду скривала шицко, лєм спрам шветлого нєба було видно округли коруни древох и угловасти щити хижох. Лєтня ноц прицисла валал и дзецински шерца ше знємирели. − Чом их так длуго нєт? Манда притулєла ґу себе обидвох брацикох и скриваюци нєдовириє до своїх словох гварела: − Такой вони приду, лєм цо су нє ту! − Я гладни! – почал финкац штирирочни Андри. − И я гладни! – шепетлїво як одгук явел ше младши Данил. Гладна була и Манда, алє их даяк мушела умириц, бо нє мала шмело сци войсц до цмого приклєта. − Кус скорей сце єдли, сцерпце ше дакус. Так им и мац вше гуторела, алє то тераз нє помогло. Положела уплаканого Данила на колєна, а Андри єй плачуци вохпал нощок под пазуху. Вона их гласкала и умирйовала, а и сама була порихтана заплакац. − Придзе мац, та нам увари кромпльовей юшки. Данил достанє вельку уварену кромплю, а Андри вельку галушку... А на жиму, док заколєме швиню, шицки достанєме по вельку колбасу. − Я сцем колбаси! – гикаюци гуторел Андри до єй пазухи. − Колбаси тераз нєт. Маю их лєм месаре, а вони за нїх сцу пенєжи, а ми их нє маме. Принєше оцец з поля вельки слунечнїк, а можебуц и заячка влапел як теди на яр кед орал. Заячок

ма вельки мегки ушка и мали малючки нощок, та з нїм роби так: гм, гм, гм, яґод Андри кед плаче. Хлапци ше кус умирели на слова о заячкови, а мала, осемрочна Манда почувствовала з нєсподзиваньом же пренашла златну нїтку котра застановя плач. Старала ше же би тоту нє випущела, же би ше вона нє прервала и приповедала им далєй о препилки котра сиґурно охабела свойо препилчата пред оцову косу, о дзивих качатох у риту нєдалєко од поля дзе оцец и мац коша, и о дзивих гушаткох котри вона раз видзела. Данил притулєл уплакану твар ґу єй твари и його мегки цепли лїчка розпальовали Мандову фантазию. Андри ше з початку з часу на час випитовал койцо, а вец питаня були вше ридши. Нє почувствовала анї сама кеди и вона задримала, бо ше сон надовязал на єй приповедку. Коло нєй шущало узрете жито далєкого поля у риту, златкасти пчолки шедали на червене пипинє у жице, а там, з другого боку поля, мац одберала за оцом схилєна над одкосом и кеди-нєкеди махала з руку як да гутори: „Такой сцигнєм ґу тебе, Мандо, лєм ти меркуй на дзеци!” „Нє старайце ше, мамо, ту су обидвоме при мнє” – шептала вона през сон. − Матко моя, дзеци поспали у капурки! – застарано гварела мац кед зишла з коча отвориц капуру... − Но, нїч. Отвор капуру, а вец их однєш до посцелї. − Гварела сом вам да понагляме дому, бо дзеци сами и гладни! − Хто би ютре знова ишол аж до риту лєм пре складанє кед нас чека друге польо. А дзеци ше сладше наєдза нарано. Упечеш им лепинї.

НА ЛЄТОВАНЮ – Як то? – пита ше госц на морю.

– Ваш готел ше вола „Плажа”, а од плажи є оддалєни штири километери!

– Та цо вец? – чудує ше портир. – Ша, сушедни готел ше вола „Австралия”, а то вельо далєй.

ПРОБА Учителька толкує школяром першей класи на початку школского рока: – Кед дахто дацо жада повесц, кед ше сце питац, лєбо кед му дацо треба, най дзвигнє руку. Такой потим Владко дзвигнул руку.

– Цо жадаш? – пита ше му учителька.

– Нїч. Я лєм пробуєм же як то идзе.

G

Ц

ЛЄТНЇ ВЕЧАР

U

MO

R

ОСТРОВО Учителька: Цо то острово? Школяр: То часц копна хтора плїва по морю. Учителька: А цо то полуострово? Школяр: То острово хторе уж пришло ґу копну.

ГАЙЗИБАН ПОЖНЇ – Оцец, знаш хтори гайзибан найдлужей пожнї?

– Нє знам. Хтори?

– Тот хтори ши ми ище прешлого року обецал за родзени дзень.

ИНШАКИ КВИТОК

ХТОРА ДРАЖКА НАЙКРАТША

МИКОЛА СКУБАН

ТЛАЧИДБА

Тлачидба уж започала: по валалє идзе трешка, уцагнє ше медзи брадла и загурчи нука дзешка.

Дружтво вредне крашнє роби: понагляю жени, хлопи, та зоз брадла на верх трешки прелєтую вельки снопи. Елеватор ноши сламу, а спод трешки плєва фурка, колєса ше окруцаю док на дворе трактор дурка. Велїм комбайн шицко зроби кед ше нове жито зродзи. Там вец жито нє звожую и трешка там нє уходзи.

4

Хто найдзе найкратшу дражку и перши сцигнє ґу бомбони, лакотка будзе його.

На перши попатрунок тоти осем квитки випатраю цалком єднаки, алє кед лєпше опатриш, увидзиш же єден кущик иншаки. Хтори?

25

НАГРАДЗЕНИ СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ” У прешлим школским року були сце наисце барз

За перше число „Заградки”у новим школским ро-

ку до Редакциї сцигли лєм 16 литературни и подобово роботи од вредних сотруднїкох. Вербас: Андєла Ненезич (II); Митро Уйфалуши (III); Сара Канкараш, Михайло Костелник, Себастиян Бесерминї (IV); Анастасия Ненезич (V). Вєдно 12 роботи. Коцур: Борис Чордаш, Андрей Дорокхази, Томислав Бесерминї (овода); Дарина Михняк (V). Вєдно 4 роботи.

„МИКЛОШЕВЦИ 2014”

На 29. културней манифестациї „Миклошевци 2014” у нашим руским валалє у Републики Горватскей, хтора отримана 30. и 31. авґуста, участвовали и наймладши, члени дзецинскей танєчней ґрупи КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох. Зоз хореоґрафом Жельком Лїкаром пририхтали танєц „На Белилу”, зоз хторим ше у юнию того року представели и на „Червеним пупчу” у Руским Керестуре.

вредни. Од септембра 2013. по май 2014. року до Редакциї сцигли 1049 литературни, подобово и новинарски роботи (46 вецей як предпрешлого року). Сотруднїкох було найвецей зоз Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, алє ше на нїх спатрали и школяре зоз Вербасу, Кули, Нового Саду, Шиду, Бачинцох, Бикич Долу, Савиного Села и Нового Орахова. Випатра же шицки воля рисовац як писац состави, а озда найчежше вискладац стихи. Хто ше дакус баржей потрудзел, удало ше му, та наградзени и штири писньочки. Гоч предвидзени и награди за новинарски вистки, нє було кого наградзиц. Мушиме цо скорей вєдно оформиц новинарски секциї у школох и вєдно пробовац писац о школярских активносцох. Награди за найлєпши роботи обявени у „Заградки” достали: ПИСНЯ Рената Орос, IV, Руски Керестур: „Цица” Матео Чордаш, III, Руски Керестур: „Яр” Давид Кулич, VI, Коцур: „Моя мачичка” Иґор Варґа, VI, Руски Керестур: „Мой дїдо” ПРОЗА Лука Кухар, II, Дюрдьов: „Раз сом нє послухал” Анастазия Джуджар, IV, Кула: „У музичней школи” Мирослав Мудри, IV, Дюрдьов: „Любов нє ма гранїци” Александар Горняк, VII, Коцур: „Мой перши заробок” Лидия Гарди, V, Дюрдьов: „Слички зоз школского живота” МАЛЮНОК Фиона Грубеня, II, Нови Сад Анастазия Пляскач, III, Нови Сад Тияна Буйла, IV, Шид Михаела Салонтаї, IV, Коцур Виктория Саламун, VI, Вербас Марияна Виславски, VII , Руски Керестур

НАЙМИЛША ЖИВОТИНЯ

Adriyna Fejdi, IV, Ruski Kerestur

Дома мам пса. Мено му Маза. Шерсц му чарнокафова, хвост кратки, а ноги и уха мали. Кед дахто до нас придзе, Маза бреше. Люби бегац, а кед ше врацим зоз школи, барз ше ми радує, та скака. Послуха ме кед єй дацо розкажем. Водзим ю прешпацирац ше. Часто ше бавиме з лабду. Маза моя наймилша животиня.

Zdravo zagradkare!

Н

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Учашнїки на 20. Стретнуцох руских школох у Бачинцох и Шидзе, опрез Лєтнєй владическей резиденциї у Шидзе 2. Школяре на годзини руского язика у ОШ „Светозар Маркович Тоза” у Новим Садзе зоз професорку Ана Марию Рац 3. Школярски дзень у Водици

є шнїло ше нам. Лєтнї одпочивок наисце тирвал цали два и пол мешаци. Було вельо часу и за бавенє, за купанє и слункованє, и за путованя и госцованя. И док сце у шицким тим уживали, нє думаюци на школу и ученє, ви росли и хлїпали нову енерґию за нови початок. Ту є! Уж сце у своїх учальньох, у своїм дружтве. Учителє и наставнїци ше ище дакус випитую як сце препровадзели лєто, бо вас нє сцу такой на початку школского рока настрашиц зоз обовязками хтори вас чекаю. Анї ваша „Заградка” вас нє страши, лєм надпомина же бисце и ю обовязно положели до розпорядку годзинох. Кажде най себе вибере єден дзень у тижню (кед у школи ма лєм штири (лєбо пейц) годзини, та най до коцочки за пияту (шесту) годзину напише: писанє и рисованє до „Заградки”. На 26. боку найдзеце мена 15 наградзених найвреднєйших сотруднїкох вашого єдиного часописа на руским язику. Чийо мено нє там, най ше такой почнє трудзиц же би у тим школским року и вон заслужел награду. Будзце вредни, сцели и весели, жада вам ваша редакторка

ПРИВИТНА ПИСНЯ

Ґенерация 2014/2015. ВЛАДИМИР МАНОЙЛОВИЧ

ПЕРШОКЛАСНА ПИСНЯ

Єдней сом ше ноци

З думками пасовал Цо значи кратке слово: перши Барз сом ше мордовал Перши у опери – перши у балету Перши у знаню – важни швету Алє шицки найволя школярика Першого – першокласнїка Бо Перше школске правило глаши Перша класа на першим месце Перша класа без франтованя Жридло велькей рики знаня Перша класа родзи – на нашо щесце Шицки ремесла и занїманя Жаль ми же нє мам нагоду ридку Пойсц до першей класи од початку Прешпивала Мелания Римар

Кристиян Будински, II, Дюрдьов

26

3

РУСКИ ЯЗИК НА НОВОСАДСКИМ ШТРАНДУ На дунайскей плажи Штранд у Новим Садзе и того лєта було отворене оддзелєнє Городскей библиотеки, а опрез нєй манифестация „Под корунами на Штранду”. Медзи медиями и новинско-видавательнима установами (мадярски, румунски, словацки) була и наша НВУ „Руске слово” хтора на манифестациї представела нашо новинки и наш мацерински, руски язик. Од 21. юлия по 16. авґуст дзеци хторим мадярски, словацки, румунски лєбо руски нє мацерински язик, мали можлївосц єден тидзень, учиц даєден зоз тих меншинских язикох. Соботами бул орґанизовани квиз на хторим ше преверйовало научене. Аниматорка Мара Бубамара (Мария Ранитович) и консултанткиня за наш язик Ана Римар помагали дзецом научиц фарби, назви овоцох и желєняви, чишлїц до дзешец... На квизу найлєпше знанє указала Ленка Дьокович, та од спонзора - Академиї Оксфорд достала рочну шко-

ЯК ПОСТАЛА АЛИСА ПОЛ ШВЕТА У ЄДНИМ ПАРКУ

ларину за ученє странского язика. Друга була Теодора Вранеш и достала таблет рахункар. Трецу награду – ваучер у вредносци 5 000 динари у предавальнї бавискох и школского прибору „Лавиринт” достала Яна Дьокович. Вредзело ше потрудзиц през бавенє и друженє научиц двацец-трицец слова на нємацеринским язику. М. Р.

НАЙМЛАДШИ ТАНЄЧНЇКИ НА „ЖАТВИ” Програму Фестивала „Коцурска жатва” отриману 12. юлия того року збогацели и дзеци. На площи опрез школи представели ше зоз новима хореоґрафиями наймладши танєчнїки, члени КУД „Жатва” и КУД „Завичайно врело” у Коцуре.

ПАПРИҐОВ МАСКЕНБАЛ

На манифестациї „Днї керестурскей паприґи”

16. и 17. авґуста того року у Руским Керестуре було вельо интересантни змисти, вельо госцох, а найвецей красней паприґи. Наймладших вона инспировала направиц цо красши маски, бо, яке би то було швето кед би на нїм нє були и дзеци, и кед би нє мали свою програму, а то бул маскенбал. Жири ше длуго трапел док нє вибрал найкрасшу маску. За ню була скрита школярка Дорияна Пап, хтора достала награду – за пейц тисячи динари накупиц себе школски прибор.

2

Нєдалєко од Барселони у Шпаниї направени забавни парк Порт авентура, єден з найинтересантнєйших у Европи. Там за єден дзень мож одкриц тайни старого Китаю, мож дознац як ше жило на Дзивим заходзе, мож виглєдовац джунґли Полинезиї, наприпатрац ше на еґзотичнми предїли Мексика и шпацирац ше по медитеранских побрежйох. Часци Порт авентури, пошвецени розличним крайом швета, повязує гайзибанска драга по хторей гайзибанчок вожи туристох. Хто волї воду, на розполаганю ма чамци. Дзецом барз прицагуюце воженє на кануох по озерох и рикох „Полинезиї”, а вельки ринґишпил Фуманчу дзвига малих авантуристох гет понад „Китай”. Шмелши дзеци можу шедлац гачата у „Мексику”, а на подморнїци „Морска одисея” любопитлїви упознаю подводни швет южних морйох. У Порт авентури найвекша гужва у аквапарку Кариби, бо ше на вельких тобоґанох мож спущовац до базену зоз штучнима габами, слунковац ше на Бахамскей плажи и припатрац ше на цифровани водоскоки хтори граю и танцую.

Анґлийски писатель Луис Карол бул професор математики у универзитетским городу Оксфорду. Барз любел дзеци, та ше часто бавел зоз трома дзивочками свойого приятеля Лидела. Наймилша му була наймладша, дзешецрочна Алиса. Же би дзецом у його дружтве нє було допито, видумовал и приповедал им приповедки у хторих главну улогу мала Алиса. Познєйше тоти приповедки позаписовал и обявел их у кнїжкох „Алиса у жеми чудох” и „Алиса у жеми жвераткох”.

ШМЕЯНЄ НАРАТУ 200 раз на дзень, найчастейше дзеци, прашню до шмиху. Старшим ше нє вше сце гоч зоз чого ше шмеяц, та вони праскаю до шмиху лм 20 раз дньово.

127 одсто вецей шмею ше жени як хлопи. Центер за шмеянє змесцени у правим чолним стручку чловекового мозґу, под правим оком.

2 000 герци найвисша фреквенция женского шмиху, висша од ноти це. Просеково, женски шмих ма 502, а хлопски 276 герци.

30 раз векша вироятносц же прашнєме до шмиху кед зме у дружтве, як кед зме сами.

6 мешаци тирвала таїнствена епидемия шмиху хтора 1962. року вибила у єдней штреднєй школи за дзивчата у Танзаниї. Шмеянє прешло на родичох тих школяркох, а вец и на школярох у околних школох и на жительох даскелїх сушедних валалох. Наука ище нє потолковала цо ше теди збуло у Танзаниї. Га-гаа-гааа...

27

ECI S ZA DZ

c

m y

k

^ASOPI

Mikola Skuban, V, Kocur

ROK LXVII • ^ISLO 8-9 • AV]UST-SEPTEMBER 2014 • CENA 100 DIN

Anastasia Nenezi~, V, Verbas

Danica Plav{i~, II, Ruski Kerestur

A}ika Horvat, VI, Nove Orahovo