Заградка 2 - 2014

Lidiy Gornyk, VIII, Dxrdqov

Tamara Luka~, IV, [id

Sabina Ynu{ko, V, Nove Orahovo

Yna Nastasi~, II, Ruski Kerestur

ROK LXVII • ^ISLO 2 • FEBRUAR 2014 • CENA 100 DIN

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI

ЯВНА ГОДЗИНА РУСКОГО ЯЗИКА У ВЕРБАШЕ „ЗАГРАДКА” И „ЖВИРКИ” У ДЮРДЬОВЕ

ВНОЦИ И ВЛАСИ ШПЯ

У

Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове єст вельо читачох и сотруднїкох „Заградки”, та их нєдавно нащивела одвичательна редакторка того часописа, Мелания Римарова. Учительки у руских оддзелєньох нїзших класох позберали своїх школярох до єдней учальнї, та цалу школску годзину пошвецели друженю зоз єдиним часописом за дзеци по руски. Найшмелши и найлюбопитлївши ше випитовали кельо „Заградка” ма роки, чи ю чежко ушорйовац, як ше одредзує чия робота будзе обявена и хто достанє награду... Тераз подзелєни награди за найлєпши литературни и подобово роботи обявени у пре-

Ш

коляре Основней школи „Светозар Милетич” у Вербаше, хтори поряднє ходза на годзини руского язика з елементами националней култури, остатнього януарского дня з окремну радосцу чекали початок настави и стретнуце зоз „Заградку”. За сотруднїцтво зоз часописом каждого року найвреднєйши доставаю награди, та так було и тераз. Йована Скокнич и Наташа Кашаї наградзени за малюнки обявени у „Заградки” прешлого року. Одвичательна редакторка Мелания Римарова шицким подзелєла по єден прикладнїк часописа и поволала дзеци на дальше сотруднїцтво, а потим представела свою найновшу кнїжку „Жвирки у азбуки”. Як ше даєдни животинї волаю по руски, школяре научели на тим стретнуцу, а цо нє запаметали, научи их професорка руского язика Славица Малийова хтора у вербаских основних школох уж двацец роки трима годзини мацеринского язика. Р-р

шлим школским року, а достали их Мария Барна, Андрей Молнар и Милош Бастая. Радовал ше и Владимир Горняк, бо його точни одвит на наградне питанє обявене у „Заградки” бул вицагнути зоз велькей шкатули – нашей поштовей ладички. Стретнуце вихасноване и за представянє новей кнїжки за дзеци писательки Меланиї Римар и илустратора Любомира Сопки „Жвирки у азбуки” . Истого дня „Заградка” була и на годзини руского язика у осмей класи. Приємно було дружиц ше зоз найстаршима школярами дюрдьовскей школи, хтори од малючка куповали часопис и поряднє посилали свойо роботи, та и тераз, кед су цалком вельки, дзечнє беру до рукох новинку на мацеринскей бешеди. М. Р.

2

У ЗАБАВИ ВШЕ ЗАБАВНО У Предшколскей установи „Дюрдєвак”, лєбо як шицки гуторя – у Забави у Дюрдьове наисце вше забавно. Кед хтошка зоз „Заградки” хториш дзень закукнул до руского оддзелєня, дзеци праве висипали на штред учальнї вельо коцки, та складали високу турню. Дакус им мушела помогнуц и вихователька Оля Балїнтова. Вец ше турня виврацела, а весели дзеци пошедали до кругa, та вєдно учели як ше по руски волаю даєдни животинї о хторих написани писньочки у прекрашнє илустрованей кнїжочки „Жвирки у азбуки”. Р.

Хтошка вираховал же найвецей власи на глави маю биловласи людзе, аж 140 тисячи. Чарни маю коло 109 тисячи, кафово 102 тисячи, а червенкави лєм 88 тисячи власи. Кажда власа през дзень вирошнє 0,3 милиметери, и то найшвидше дополадня, а вноци власи вообще нє рошню, алє шпя вєдно з нами. Фарбу власох и кандрастосц нашлїдзуєме од родичох. Ґени за цми власи доминую над ґенами за бляди, а ґени за кандрасти моцнєйши од ґенох за прости власи. Кед єден родитель ма прости власи, а други кандрасти, їх дзеци буду кандрасти.

МАЛИ БЕЛАВИ ШТРУМФИ Белави франтовнїки Штрумфи

ЖЕЛЄНИ ПАРАЗИТ

Паразитска рошлїна имела у прастарих вереньох була символ безсмертносци, озда прето же и кед „трескаца” жима, имела ма желєни лїсца, гоч конари древа на хторим вона бива, вжиме голючки голи. Имела свой корень пуща до стебла дуба, сосни, яблонї лєбо другого древа и з нього вицицує рошлїнски соки за свой рост и розмножованє. Велїм є позната зоз стрипа о Астериксови и Обеликсови, дзе ше зоз нєй прави чудотворни напиток хтори дава нєвироятну моц. Правда, тота паразитска рошлїна наисце ма лїковити прикмети, та ше з єй лїсточкох вари чай. Єй лабдасти черяк вжиме шицок у билих бобкох полних зоз лїпкацу чечносцу хтора даєдним птицом, наприклад, риґовом имелашом, права лакотка.

народзени у октобру 1958. року. Гоч уж маю 56 роки, остали мали, весели и розбавени, таки исти як их теди нарисовал белґийски уметнїк Пєр Килинфор, познатши под псевдонимом Пейо. И нєшка Вельки Штрумф, Штрумфета, Ґарґамел и други Штрумфчата биваю у хижкох у форми печаркох. Маю свою власну, мацеринску бешеду и свойо штрумфовски обичаї. После Пейовей шмерци (1993. року) його син Пєр и други члени фамелиї предлужели по оцовей драги. За 50. родзени дзень Штрумфи достали нови рисовани филм и збирку стрипох. Славни су ширцом швета.

ДЗИВИ ШВИНЇ НЄ ЛЮШТАВИ Хто дума же дзиви

швинї люштави животинї, спреведа ше. Правда же ше тоти животинї барз любя валяц у блаце, алє чом? Кед ше швиня цала злюшта у густей мутлянки, почека же би ше „помада” на єй шерсци осушела, та ше вец чмохта до древа покля нє счуха зоз себе зосхнуте блатко. На нїм налїпени паразити хтори були на швиньовей шерсци, та ше мудра дзива животиня ментує напасци. Хто би повед?

23

За

фебруарске число „Заградки” до Редакциї сцигли 103 школярски литературни и подобово роботи. Руски Керестур: Матея Папуґа, Андрей Шайтош, Виктор Надь, Санел Цифрич, Ґабриел Сивч (овода); Валентина Олеяр, Мая Сопка, Мая Сивч, Анамария Малацко, Теодора Фа, Андрея Надь, Хелена Новта, Никола Димович, Ґлориян Штранґар, Желько Шомодї, Леон Дудаш, Матей Гарди (I); Уна Планчак, Яна Настасич, Лана Кнежевич, Єлена Фейди, Йована Йованович, Ивана Фейди, Ана Селинґер, Велько Шомодї, Адриан Русковски, Марко Попов, Мануел Сивч, Матей Сабадош, Филип Бодваньски, Теодор Надь, Дарко Провчи, Никола Бульчик (II); Анастазия Надь, Валентина Новта, Марина Джуджар, Валентина Рац (III); Леонтий Сивч (IV). Вєдно 48 роботи. Вербас: Мария Милановски (I); Ивана Чизмар, Оґнєн Миклош, Страхиня Познанович, Антоний Контра, Митро Уйфалуши (II); Михаела Миклош, Йована

Ґромович, Ана Чизмар, Петро Ґайдош, Иван Гарди, Иван Пушкаш (III); Йована Скокнич, Михаило Костелник, Владимир Малїк (IV); Тияна Чизмар, Тияна Ґайдош, Миленко Виславски, Виктор Процек (V); Миряна Чизмар, Виктория Саламун, Йована Секель (VI); Теодора Чизмар, Наташа Кашаї (VIII) и 1 малюнок нєподписани. Вєдно 27 роботи. Дюрдьов: Аня Хромиш, Иван Скубан, Иван Хромиш, Алекса Чапко, Лука Кухар (II); Мария Горняк, Ясмина Будински, Златка Канюх, Серґей Пап (III); Лидия Чапко, Валентина Михняк (V). Вєдно 12 роботи. Шид: Тамара Лукач, Тияна Буйла, Матия Шеремет (IV); Милош Симанович (VI). Вєдно 9 роботи. Кула: Алекса Митрович (I); Ненад Митрович (III); Анастазия Джуджар (IV); Ваня Шомодї (VI). Вєдно 6 роботи. Бикич Дол: Єлена Гнатко (IV) послала 1 роботу.

Нагр

адне

РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” РОЗПИСУЄ

Н А Г Р А Д Н И К ОН К У Р С ЗА ШКОЛЯРОХ „Заградка” муши буц вше красша и красша, прето Редакция рахує и на идеї и критики вирних сотруднїкох, та розписала конкурс за школярски литературни роботи на тему:

Яку „Заградку” би я правел-а Роботи най нє буду длугши од єдного бока у малей теки, алє меркуйце и на рукопис и на чистоту язика, бо комисия будзе на шицко патриц. Найкрасши состави буду обявени у часопису, а за наградзених школярох будзе орґанизовани вилєт до Нового Саду дзе нащивя и Редакцию „Заградки” у НВУ „Руске слово”. Конкурс отворени по 31. марец 2014. року. Литературни роботи посилайце на адресу: Редакция часописа „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

питанє!

До Редакциї поштар приноши вше вецей коверти зоз вашима точнима одвитами на наградне питанє, та зме на седми поверх мушели привлєчиц вельо векшу шкатулу од потерашнєй. Питанє у януарским чишлє „Заградки” було барз лєгке, а верим же шицки будзеце знац точно одвитовац и на того питанє. Воно глаши:

Яки Дзень означуєме 21. фебруара? Точни одвити посилайце на адресу: „ЗАГРАДКА”, Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

Награди у фебруару достали:

Пишеце красни состави, та нє мушиме буц застарани чи будземе мац руских писательох и о єдну, два лєбо три децениї. Дахто спомедзи вас сиґурно войдзе до рускей литератури, бо и вашо дзеци и унучата зосцу читац кнїжки на мацеринским язику. Прето и далєй вєдно виправяйме гришки и так дзбайме о чистоти язика.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Марина Барна, I, Дюрдьов Ана Арва, Руски Керестур

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

У составу пише: На Крачун зме були у госцох у нини. Нєшка вонка двацец степени. Найволїм чай од камилици. Лопов ше попнул на мурик.

Zdravo zagradkare!

Треба написац: На Крачун зме були ниново госци. Нєшка вонка двацец ступнї. Найвилїм руменцов чай. Крадош ше випендрал на мурик.

NA NASLOVNIM BOKU 1. и 3. Предшколски дзеци на годзини руского язика у Новим Садзе 2. Наймладши Дюрдьовчанє у руским оддзелєню у Забави (ПУ „Дюрдєвак”)

У фебруару ваша „Заградка” була при своїх читачох у Вербаше и у Дюрдьове. По тим як сце ше порихтали за блїзке стретнуце зоз часописом, видзим же треба цо частейше орґанизовац таки хвильки друженя. Идуцого мешаца обрадуєме сотруднїкох у даєдней другей школи, а у хторей, найбаржей завиши од вас, школярох. Хто ше перши яви до Редакциї и повола нас, там пойдземе. Ище цошка барз важне вам мам повесц: добре опатьце Наградни конкурс за школярох, на 22. боку. Можу вам помогнуц и учительки и наставнїци, гоч сом сиґурна же ви найлєпше знаце цо ше вам пачи, а цо бисце зоз „Заградки” вируцели и на тото место положели дацо красше, интересантнєйше, актуалнєйше. Поздравя вас и чека нови стихи, малюнки и нови идеї ваша редакторка.

ВАСИЛЬ МУДРИ

ВИСНЇК ЯРИ Цо за дзвони тераз дзвоня при поточку, там у травки? Чийо же то викукую доокола били главки?

Гей, то рано вєдно з росу вишли перши подшнїжнїки, та з радосцу сцу нам повесц же чогошик су виснїки. Ми уж знаме цо то значи: будзе квитнуц рижне квеце, птички буду лєтац, шпивац... Яр приходзи – чи чуєце?

3

АНДРЕЙ ЧИПКАР

G

ше у валалє Ямав бави на джмурки? Нїґдзе! Нє лєм на джмурки, алє анї на шлєпи мачки. Дзеци у тим валалє сиґурно нє знаю анї єдну розчитованку. Нє треба им. А цо зоз фодбалом? Без нього нїяк нє мож! Нє приходзи до огляду! Чи ше вец дзеци у валалє Ямав вообще бавя? Бул сом у тим валалє и видзел сом вельо дзеци, алє ше анї єдно нє бавело. Голєм я нє видзел. Яки то валал у хторим ше дзеци нє бавя? Барз нєзвичайни. Дзеци звичайни, красни як шицки дзеци, лєм су барз озбильни. Алє, рушме шором, бо ше нїч нє збува без причини. Валал Ямав ше находзи у Миянмару (Бурма), на озеру Инле, високо у горох. Озеро барз вельке, вода у нїм чиста як слиза, белава, а у нєй ше опатраю желєни лєси и били хмари. Озеро як у сказки. Кед у раю було даяке озеро, вец то тото. Кед зме виплївали до валалу Ямав, озеро було плїтке. Знали зме же є вшадзи плїтке по порозквитаних водових калапчкох хтори закривали озеро. Лилово квитки було видно и гет далєко од побрежя, а водово калапчки рошню лєм у плїткей води. Мушело ше их розгартац и пререзовац драгу, алє и попри тим, наш чамец плївал барз помали. Вец калапчки скапали, та чамец по мирней поверхносци аж лєцел, як стрела. О два годзини обачели зме валал Ямав. Над поверхно сцу води зявела ше огромна паґода будистичного храму, хтора ше, била як шнїг, ошвицена зоз слунком, блїщала на нєбе. Од води ю ясно оддвойовала цма фарба густого водового калапчка. Конєчно зме почали розкерчовац драгу до валалу. Вишли зме на єдну площу хтора зоз трох бокох була оградзена зоз соєницами, хижами на колїкох.. Були так нїзко над воду же зме зоз чамца могли войсц лєм по даскелїх ґарадичох. Найвекше зданиє була „робна хижа”. Коло нєй було вельо чамци. Людзе куповали и предавали свою робу. Ту було и дзеци хтори чекали же достаню дацо зоз заробеного пенєжу. Дакус далєй, у центру валала було даскельо хижи, тиж так на колїкох, гоч под хижами було и дакус жеми. Ту стали дзивчата тримаюци у рукох прекрасни букети водових калапчкох. Привитали нас з тим квецом, а ми знали же им за щири дочек треба дац дацо. За кажди букет дали зме им по єден чат (тамтейши пенєж). Дзивчата ше унїмали вжац пенєжи, алє зме

4

U

Дзе

ЧОМ ПОЖНЇ – Чом кажди дзень пожнїш до школи? – пита ше учителька Яникови.

– Прето же дежурни вше забренка скорей як я сцигнєм – одвитує Яни.

R MO

ПОД АМРЕЛОМ

НАЙМИЛШИ ДАРУНОК – Цо ши достал за родзени дзень од куми?

– Трубу. То ми наймилши дарунок од шицких хтори сом потераз достал.

– Прецо наймилши?

– Прето же ми мац дава по пейдзешат динари кажди дзень кед почнєм грац, лєм же бим престал.

– Видзел сом шесцерих людзох под єдним амрелом, а нїхто нє змокнул.

– Сиґурно амрел бул барз вельки.

– Нє!

– Як вец телї людзе остали сухи?

– Так же нє падал диждж.

РЕБУСИ

Avtor: Silvester D. Maka>

ЛАВИРИНТ

РОЗПОДЗЕЛЬ ЧИСЛА

их заш лєм нагварели, а вони такой одбегли до єдней хижи-дутяну купиц бомбони. Хлапцох сом нє видзел, бо им анї нє швечи правиц и предавац букети квеца.. Места за бавенє нє було. У валалє було єдно кус векше островко. Голєм половку його поверхносци заберала уж спомнута паґода. Друга половка була закрита зоз надовима стрехами под хторима були столи и лавки. Було якеш вирске швето, та ше ту позберали нє лєм домашнї, алє и людзе з околних валалох. Ту було и хлапцох. За нїх то була єдинствена нагода видзиц як одроснути славя з погариками. Уж сом спомнул же дзеци зоз валалу Ямав озбильни. Можебуц прето же ше нє маю дзе бавиц, бегац, оганяц ше... Преложела А. Р.

Розподзель до мрежи числа од 1 по 9 так же би збир у каждим шоре горизонтално, вертикално и дияґонално бул 15.

Помогнї малому пинґвинови найсц драгу и сцигнуц дому.

21

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

ЧИЯ ГЛАВА, ЧИЯ ТВАР

„ОДКВАЧЕНИ” МУДРОСЦИ - Хтора держава царска?

- Швайцарска. * - Хтори мед нє сладки?

- Мед-ведз. * - Цо длугше як гайзибан?

- Два гайзибани.

Кед нас дацо болї, мучи, а причину ми нє знаме, вец идземе до дохтора, та там помоц поглєдаме.

Цо най робя животинї, кед ше бидни, покалїча? До дохтора пойсц нє можу, а сами ше нє вилїча. Пре тото ми виновати, кед природу нє чуваме, та одрутки, шмеце рижне у природи охабяме.

Зложем Юлиян Пап

О животиньох и птицох дзбайме, як їх дохторе, бо без нїх у природи шицко будзе хоре.

МЕЛАНИЯ РИМАР Добре поопатрай тоти глави и твари, та кажду твар полож на єй место.

КРИЖАЛЬКА

ЦЕГЕЛКИ Кельо били, а кельо белави цегелки хибя дїдови же би закончел лїпенє патосу?

Горизонтално: 1. Руске женске мено (старе); 2. Старе руске єдло зоз сира; 3. Мала, нїзка трава; 4. Затаїц, загвариц; 5. Кед дацо погриши, звинї, вец є...; 6. Тот хтори ше од шицкого бої; 7. Препровадзованє ноци; 8. Крива смужка. Вертикално, у червених кругох: Синове моєй нини (оцовей лєбо мацеровей шестри) мнє...

20

Р

БОТОШИ ВАЖНИ

ано сом з мацеру знова войовал пре обични ботоши. Мойо, розуми ше. Лєм сом ше єй питал дзе ми друга ботоша, а вона ми крашнє одвитовала же би, по правилох домашнього порядку, требала буц при першей. Ау, алє ми одлєгчала глєданє! Кед бим бул безочни, питал бим ше як вона зна хтора перша, а хтора друга, алє сом нє сцел розбовчовац огень. Покрадзме сом зоз шестровей фийовки вжал єй ботоши зоз найблагшима цифрами, хтори би ше могли прешмикнуц и як хлопски. Нароком сом на углє нє причекал пайташа. Одвитовало ми же бим до школи ишол сам. Глєданє ботоши ме нагнало дакус ше зачириц до роздумованя о тей дробнїци од облєчива. Ботоши нє живи єства, та, на мойо щесце, нє можу повесц цо ми думаю. Понеже жию по пари, сиґурно маю даяки способ спорозумйованя, алє нє на моїм мацеринским язику. Нє верим же цали живот лєм церпя и цихо су, а як бим могол дознац цо инше робя. Можем лєм роздумовац и задумовац. Кед рано з нїма удомим свойо боси ноги, шмишкаю ше задовольни же су нє празни, нє безхасновити. Подумал би чловек же ботоши найвеселши кед су вирайбани и крашнє поскладани у фийовки. Алє, нє! Чому би ше мали радовац два ботоши, лїва и права, лєбо права и лїва, цо цалком шицко єдно, док нєрухомо лєжа у завартим просторе. Вонка, на швижим воздуху за нїх цалком иншака приповедка. Любя ботоши мойо швидки крочаї, бо теди викукую спод ногавкох и джмуркаю подобним ботошом числених преходнїкох. Ище им интересантнєйше кед шедзим, бо им теди видогляд ище

ширши. Мойо беганє за фодбалом им нє приноши задовольство. Прилїпени ґу узноєним ногом и нє барз пахняцим патиком, ботоши би найдзечнєйше гласали процив тей, а вироятно и процив других спортских дисциплинох, алє их нїхто нє нагваря на гласанє. Роздумуєм и о физичних калїченьох моїх ботошох. Ту природа була барз нєправедна спрам нїх. Я, кед ше поздзерам, рана швидко зарошнє, а кед ше ботоша подре, правих лїкох нєт. Дзира нє зна сама зароснуц, а операция зоз иглу и цверну нє обецує виздравенє и лєпши живот. Кед лєм єдна покалїчена, ту майстрове ботошаре маю дочасне ришенє. Правя безчислено вельо цалком єднаки ботоши, а ти, кед ши мудри, купиш одразу голєм дзешец пари єднаки ботоши, та их длужей трошиш, бо шицки двацец без болю можу меняц улоги та буц раз лїви, а раз прави. Наисце добре же сом ше рано хпал под посцель и же сом шпиртал по фийовкох и по полїчкох за кнїжки, глєдаюци облєчивко за свойо ноги. По хто зна хтори раз сом насекирал мацер зоз тим своїм траценьом и глєданьом найосновнєйших стварох. Алє, єст ту и хасну. Инспировал сом ю, та док ме гандровала, я зоз тей краткей лекциї о нєдзбалосци, розшатосци и нєодвичательносци вицагнул увод до роздумованя о ботошох. Тераз о нїх будзем баржей дзбац, бо цо бим робел без ботошох. Окреме вжиме, кед нїч нє може превжац їх главну улогу защитнїкох ногох од жими. Думам же ше ботоши теди правя важни, бо знаю же нїчийо ноги нє можу задумац дзень без нїх. Каждому смакує дакеди ше правиц важни, та чом би себе так нє позвольовали и ботоши?

5

ЧИТАНЄ ЗА ШИЦКИ ЧАСИ МИКОЛА СКУБАН

ОДКРИТИ КРАДОШЕ Н

є зродзело ше нїч на полю того року. На яр вода виляла шицки поля, та нє було жита. Влєце моцни каменєц побиц кукурицу. А вєшенї нєсподзивано пришли вчасни мрази, та знїщели и шицко инше. У цалей околини настали чежки часи за шицки живи створеня. Приблїжовала ше жима, а то значело же приходза ище критичнєйши обставини, як цо ше то звикло повесц на науковей бази нашого язика. „Дацо би требало зробиц”, роздумовали живи створеня, алє им нїяк нє могло присц на розум же цо би зробиц. Нужда их нагнала же би ше шицки вєдно позберали: Кертица, Герчок, Хорт, Лєсов дохтор, Орел и Врана. Зишли ше до громади, гоч нїґда до теди нє участвовали у заєднїцких роботох. Жили дотля кажде за себе, нє обрацаюци увагу на сушедох або на блїзши чи дальши родзини. Алє знаце уж як ше то звичайно гвари: нужда закон меня. Та и их нужда нагнала же би вєдно жили и дзелєли добре и зле. Та и нє лєм спомнути створеня, алє нужда може нагнац до єдней заєднїци вовка и баранче, пса и мачку, кандура и тащка... Главни сход уж нашорованих створеньох отримани под єдну вербу при ярку, дас на сто чловечи крочаї од салашу. Як найавторитетнєйши медзи нїма, Орел отворел схадзку: – Панове мойо и товарише!

– И товаришки! – прервала го Кертица.

– И паночки! – зґравчала Врана.

– Модлїм, мир! – подзвигнул глас Орел, та предлужел як кед би ше нїч нє случело: – Як и сами знаце, нєволя нас наганя же бизме предискутовали и розпатрели проблем по питаню нєиснованя поживових артиклох широкого трошеня у наиходзацим периодзе, а у вязи з нєвигоднима климатскима условиями. Тото нє було зарисоване у длугорочних и краткорочних нормативних актох...

– Тот уж почал давиц, як и вше! – прежубронєл Хорт Герчкови. Орел на нїх строго блїснул и предлужел з иншаким тоном: – Будзем кратки. Ми нєшка мушиме найсц способ як дойдземе до поживи. Понеже на польох нєт нїч за єдзенє, предкладам же бизме проблем ришели на иншаки способ. Яки способ будзе, ви поведзце.

– Ша, зна ше яки – прегварел стари Герчок – Mушиме краднуц єдзенє.

– Краднуц? – зачудовал ше Лєсов Дохтор, познати як чесна птица.

– Га, як же? – доруцела Врана, бо вона од младосци була крадошка. – Нїхто нам нїч нє да задармо. А куповац єдзенє дотераз нє бул обичай анї при животиньох анї при птицох.

6

К

ФЕБРУАР – МЕШАЦ КАРНЕВАЛОХ

аждого року у фебруару людзе ширцом швета орґанизую карневали. Прецо у фебруару, нє потолковане, алє людзом хтори ше сцу опущиц, розтерховац, порадовац и „наполнїц батериї”, цалком нє важне чи фебруар, април чи новембер. Потроши ше громаду пенєжи на шмати, шминки, фризури и маски, бо ше шицки змагаю хто найориґиналнєйши, найвеселши, найдурнєйши, най... Схопни з тих дурнотох правя прави бизнис. Маскированє як средство рижних обичайох и обрядох, одбрани од „нєчистих” силох, франтох и видрижньованьох, походзи зоз найдавнєйших часох кед людзе свойо особни и вирски чувства виражовали през им розумлїви форми, фарби и подоби. Поприберани у розкошних царских шматох, у костимох зоз пиря, слами, гадвабу, у старих гандрох; боси, у бочкорох, лаґових чижмох, у древянкох, онучкох, патикох; намазґрани зоз ґаром, виксом, блатом, колїмажу; ходза по драже, шпиваю, квича, звискую, гвиздаю, граю и танцую. Даєдни ше вожа на кочох, даєдни на фурикох, каруцох, на тракторох лєбо на автох. Найвекши карневали ше отримує у Рио де Жанеиру, Сан Рему, Ници и других вельких городох, алє и по валалох. И славни людзе уживали у карневалох. Познате же вельки любитель таких забавох бул Карло VI, французки краль, а його собрат по коруни Генри III нательо любел карневали, же зоз цалу свиту виходзел на драгу и на концу вешеля бил шором, кого здогонєл.

Назва за тоти шветочносци вжата зоз италиянского язика дзе слово карневал значи морски коч на хторим ше раз давно вожел бог Бахус, бог жемских радосцох. Тот коч ше з часом претворел до „ладї дуракох” на хторей ше леґинє вожели шпиваюци шпиванки шлєбоднєйшого змисту, часто ше так видрижнююци дзивком. Же би их дзивки нє препознали, гунцути на твари кладли маски.

Ми нє маме карневали, алє маме маскенбали. Найкрасши маскенбали у руским народзе маю дзеци у дзецинских заградкох. Вони ше вешеля на маскенбалох у октобру кед означую Дзецински тидзень, на Еко-маршу з нагоди Дня планети Жеми, на Бамби-фесту и других манифестацийох.

19

Visti zoz {koloh... ШКОЛСКА СЛАВА СВЯТИ САВА

У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

Школска слава Святи Сава 27. януара зоз пригодну програму означена и у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Место настави, того дня школяре мали шветочносц хтора, як и у шицких школох, почала зоз Святосавску гимну. Шпивал ю школски хор, а на тамбуркох го провадзели школяре музичней школи. О сновательови сербскей просвити, Церкви и школи, Святому Савови присутни дознали вецей зоз мудрих порадох и леґендох зоз його живота, цо пририхтали и пречитали школяре основней школи. Штредньошколци виведли кратку драмску сличку о святительови. М. А. У КОЦУРЕ

Школяре Основней школи „Братство-єдинство” у Ко-

цуре 27. януара були у Доме култури на шветочней програми з нагоди школскей слави, хтору вєдно зоз учительками и наставнїцами пририхтали шицки класи. Зоз святосавску гимну, рецитациями и сценскима

...у Руским Керестуре

сличками учашнїки указали чесц и подзековносц першому сербскому просвитительови за шицки його добра на просвитним и духовним полю сербского народу. С. Д.

У ДЮРДЬОВЕ

Дзень Святого Сави означени и у Основней школи

„Йован Йованович Змай” у Дюрдьове. Шветочносц почала зоз пошвецаньом славского колача и колїва, а потим школяре висших класох пречитали виривки зоз животопису сербского просвитителя Святого Сави, и рецитовали стихи пошвецени йому. Швето возвелїчал и школски хор и хор школярох хтори ходза на виронауку. Окрем домашнїх, школярох, учительох и наставнїкох, на програми було и вельо госцох, та друженє у Школи предлужене и по законченю школярскей програми. С. Б.

У

РУСКИ ЯЗИК У „ПАЛЧОЧКИ” У НОВИМ САДЗЕ

другим полрочу того школского року наймладши дзеци у Новим Садзе у ПУ „Радосне дзецинство”, у обєкту „Палчочка” знова почали ходзиц на годзини пестованя руского язика. Приявени коло двацецеро дзеци од трирочних по тих хтори на єшень уж буду школяре. Факултативна настава ше отримує каждей стреди од шейсц до седем годзин вечар, а з дзецми роби вихователька Ясна Балїнтова и студентка Ивана Шарикова. Од Одбору за образованє Националного совиту Руснацох достали блоки, фломастери, печаци, колаж папери и други нєобходни прибор за роботу. Док ше бавя з коцками, бабками и авточками, док шпиваю, рисую лєбо опатраю „Заградку”, дзеци приповедаю по руски хто кельо зна, а на каждей годзини науча голєм даскельо слова на мацеринским язику. Тераз ше рихтаю шицки вєдно своїм мамом повинчовац 8. марец – Дзень женох, алє нє шмеме виволац яка то винчованка. Най ше мами на свойо швето приємно нєсподзиваю. М. Р.

18

Зоз тим ше зложели и Хорт и Кертица, бо ше анї вони нє можу похвалїц же потераз лєм на чесни способ зарабяли средства за живот. Так єден проблем бул ришени, алє настал други: – Лєм дзе, од кого и цо мож краднуц? – питал ше Орел.

– То лєгко – гварела Врана хтора шицко знала и була, як ше гвари, шицким гурком конєц. – Ту, на салашу, у гамбаре єст лоньского жита.

– Фино! Такой пойдземе и наєме ше! – скричал одушевено Хорт.

– И наношиме себе резерви даґдзе до дзири – додал Герчок хтори вше дума и на будучносц.

– Алє, як? Гамбар заварти, дзвери зоз квачку заквачени и зоз клатку замкнути. Ґазда ше бої од людзох крадошох, та свойо зарно замика – застарала ше Кертица.

– Я думам же нє можеме кажде окреме краднуц за себе. Нє шицки способни за таке дацо, а и направели бизме галайк. Треба розподзелїц роботу – озвал ше Орел.

– Я будзем краднуц! Мам у тим вельке искуство – предложел Герчок.

– Мир! Будзеш краднуц, алє чекай най розробиме план – прервал го Орел. И розробели план. Лєсов дохтор зоз своїм оштрим писком ма на гамбаре видлобац дзиру. През ню Герчок будзе уходзиц и у волю виношиц зарно. Поноши за шопу до дзири хтору Кертица вириє. Врана будзе на штред двора походзковац и мерковац чи ше нє зяви Ґазда з пушку. Хорт ма присц ґу салашу и обрациц на себе увагу: кед го Ґаздов Пес обачи, розбегнє ше за нїм, а Хорт ма сцекац у процивним напряме од шопи. Так Пес нє увидзи же Герчок ноши жито до Кертицовей дзири.

– А ти? – питали ше Орлови, бо себе нє спомнул у велькей Операциї „Зарно”, як вон наволал тоту крадзу.

– Я? Ша я главни орґанизатор. Мам лєтац понад салаш и надпатрац. Нїхто му нє пригварел, бо Орел бул наймоцнєйши медзи нїма, а и обичай мал нєзлюдни. А старе правило глаши: нє спричкай ше, нє вадз ше, нє бий ше з векшим од себе... Док ше вони так радзели, почал и шнїщок залєтовац. Нєт цо чекац. Уж ютре рано, накадзи ше розвиднєло, шицки були под вербу при ярку, на зборним месце. И сами знаце же крадоше вшадзи муша буц полапани и покарани, або голєм розплашени занавше. А кед ше опитаце чом ше Операция „Зарно” нє удала, я вам лєм тельо повем: Гоч ше як добре випланує даяку акцию, крадзу або дацо подобне, досц лєм кед єдно колєско у цалей машинериї затаї, шицко препада. Ви ше вецка опитаце хторе колєско затаєло. Ех, хторе! А хторе нє?

Перши зашнїцел ствар Лєсов Дохтор. Почал правиц на дзверох дзиру, алє так лопоцел, же знємирел шицких: перше Пса, вец Ґазду, та Ґаздиню... аж и їх дзеци. Друга цо нє окончела роботу як треба, була Врана. Вона стала, алє на билим шнїгу була барз чарна, та ю з далєка було видно. Треци Герчок упирскал ствар. Зоз своїма краткима ножками ше замервел до шнїгу яґод курче до клоча, залєзнул и зачирел ше до ньго, та далєй нє мог исц. Почал пищац, та и вон на себе обрацел увагу. Штварти нє окончел добре роботу Хорт. Пес на ньго почал брехац, алє пре шмердзенє нє пошол за Хортом; остал у дворе лапац Герчка и Врану. Пията нєлапшна була Кертица. У змарзнутей жеми нє могла вириц дзиру и то нє лєм за одкладанє жита, алє анї таку же би ше до нєй сама скрила. Зна ше: шести бул Орел. Кед надлєцел над салаш, шицка живина го збачела и знємирела ше. Кури кодкодакали, качки рапкали, а о гускох, моркох и пулькох анї най нє бешедуєме. Тото знємирене надзеранє опомло Пса, Ґазду, Ґаздиню и їх дзеци. Значи, Операция „Зарно” препадла стопроцентно. Лєсов Дохтор сцекол до найоддалєншого лєса и вецей ше нє круцел коло салашу. До конца живота єдол лєм гушенїци. Орла Ґазда забил з пушку. Врана нє чекала же би Ґазда и до нєй штрелєл, алє сцекла прейґ лапоша до сушедного хотара. Герчка и Кертицу задавел Пес. Лєм Хорт остал живи. За нїм ше нє розбегнул анї Пес анї Ґазда. Зна ше прецо.

7

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Витайце у моїм швеце и у моєй подоби!

СТЕВАН БЕЛЯНСКИ

СТАНИСЛАВ СTЕФАНОВИЧ

К

ед уж приповедам о домашнїх любимцох, нє можем нє спомнуц єдного нєсподзиваного госца. Лєпше бим го наволал „заградков” любимец, бо ше єдного дня, цалком нєобчековано, як кед би спаднул з нєба, зявел медзи петониями у бабовим Недельковим дворе. Верим же тот жабчок вецей нє мал сцерпеня днями, мешацами и роками кучац у бари и чекац младу жабку хтора би го побочкала и знова претворела до принца. Бидняк, од секираня и од ишиясу хтори заробел у жимней барскей води, уж почал трациц свою красну желєну фарбу. Могол и загинуц пре нєщешлїву судьбу и пре гладованє, бо медзи квецом нє було вельо мухи и суньоґи за єдзенє. Теди сом ище верел до сказкох, та сом, жадаюци помогнуц тому сеґинятку, нагварял шестру най го вона побочка. Славка ше бала од шицкого цо ше шмика, скака, бежи, джобе и куса, а найбаржей пре гиґиєнски причини, та ме нє сцела послухац. Врещала нарату, та престрашела пол Футоґу. Шицки бежали до баби Недельки, думаюци же ше случело дацо страшне. Оцец ше зо мну барз вивадзел, и дакус благше ми прилїпел позауха, алє од шицкого того ме баржей болєло його нєрозуменє моїх мотивох же бизме жабу претворели до принца. Як би ше нам лєм злєпшала финансийна ситуация и цо бизме могли покупиц, лєм кед би Славка змогла шмелосци, заджмурела очи и побочкала малого красавца. Вона би постала принцеза, а ми би були барз богати. Жабчок нєодлуга скапал, так нєсподзивано як ше ту и нашол, и вироятно тераз даєдно шмелше дзивче збера рочну камату з його велького капиталу. Преложела М. Р.

8

ГЕРОЙ

Вше сом швидши, вше моцнєйши, вше шмелши и вше важнєйши. Билдере и моцаки койяки за мою силу цалком нїяки. Нє боїм ше од огня, од мразу! Нїч ме нє може зопрец одразу! Лєм ше дакус боїм од Наташи, вше є красша, аж ме страши: єй погляд ме годзен звладац и за єй праг завше завязац! Прешпивала М. Римар

Чежко ми писац о себе, прето же аж тераз помали уходзим до свойого власного швета, иншакого од других. У моїм швеце шицко ше швидко одвива. Нє любим пожнїц. Вше ше трудзим же бим виполнєла обецанє и же бим почитовала людзох коло себе. Трудзим ше шицких розумиц и каждому дац другу шансу, аж и гевтому хто ю нє заслужел. Любим помагац людзом, бо аж теди чувствуєм щесце кед знам же сом дакому принєсла хасен. Шицким шицко можем пребачиц. Барз сом витирвала и нє лєгко одступам од своїх жаданьох. Кед себе поставим даяки циль, а нє уда ше ми витвориц го, барз сом жалосна и трацим самодовириє. Так ше чувствуєм и кед дацо погришим. Теди ше секирам и шицко ми завадза. Заврем ше до своїх думкох и пробуєм одгаднуц дзе сом направела гришку. Кед ю пренайдзем, трудзим ше же бим ю виправела и нє повторела вецей тот погришни крочай. Кед достанєм даяке задлуженє, озбильно го прилапюєм и порихтана сом на шицко лєм же бим виполнєла задаток. Любим ше дружиц и шлєбодни час препровадзуєм зоз своїма пайташами. Нє любим кед ше дахто вадзи без причини, або кед мнє пове єдно, а дакому другому цалком инше. Любим правду и щиросц. Нє подношим циґанство. Нє любим огваряня, бо думам же лєпше повесц директно гевтому чийо поступки лєбо справованє ми завадза. У шлєбодним чаше любим патриц филми и сериї, читац добри кнїжки, лєбо ше лабдац. Любим виглєдовац, бо ме шицко интересує. Знам чувац тайни, а свойо нє любим виволовац каждому. Нє верим каждому хто спрам мнє добри. Ґу другим ше справуєм так як ше и вони справую ґу мнє. Цо ше дотика домашнїх роботох, окончуєм их поряднє Ivana Gardi, I, Verbas и одвичательно. До роботох у обисцу ше лапам кед мам дзеку. Любим вельо приповедац и спац, а кед ше нє вишпим, цали дзень сом нє розположена. ПТИЧКИ Наздавам ше же научим чувац самодовириє и же змоцнїм тельо же бим другим нє допущела же би ме спреведаПри моєй хижи росло древо. На ли лєбо надмудрйовали. древе було гнїздо. У гнїздзе птица Кристина Горняк, VIII, Дюрдьов знєсла вайца. На яр ше зоз нїх вилягли птички. Барз сом ше им зрадовала. Дала сом им мена Дейко и Филип. Були ми товарише цали школски розпуст. Аж и кед виросли, и кед я виросла, радовала сом ше им. А вец, вжиме, витор им погубел гнїздо, та їх мама направела гнїздо на другим месце и одведла их там. Була сом барз жалосна же ше так нагло мушели одселїц. Нєодлуга и мойо родичи одлучели же ше преселїме на други конєц валала. Кед зме пошли до другей хижи, видзела сом же там на древе мойо товарише – птички. Доокола було вельо дзеци, та сом нашла и старих, алє и нових товаришох.

Kyra Budinski, I, Ruski Kerstur

Олеся Папуґа, III Руски Керестур

17

ЗОРИЦА БАЇН-ДЮКАНОВИЧ

ПОМИЛЬКА Єдного вечара, док сом ше рихтал же лєгнєм спац, учул сом як цошка сущи. Можебуц то витор – подумал сом и лєгнул сом. Алє знова засущало. Цошка або хтошка у хижи! Нє могол сом заспац. Мама и тато у другей хижи, а я ше барз бал. Станул сом и сцел сом пойсц ґу родичом. Алє, хтошка або цошка стало опрез мнє.

– Лєгай, бо нє будзеш мац компютер!

– Ище ми и грожи! Положим я йому замку! Нєодлуга ше тото цо ме страшело, пошпоцело на мою замку.

– Ненад! – скричало воно. Зашвицел сом шветло най видзим цо за чудо. Алє, то нє було нїяке чудо. Була то моя мама. Ище раз ми наказала най лєгнєм спац, а я ше шмишкал же ше нє мам од чого бац и же сом годзен на мире заспац. Ненад Митрович, III Кула

Д

о нашей улїци ше приселєла нова фамелия. Док им сушеди помагали осторожно винїмац з камиона ствари, брат и я ше любопитлїво припатрали на приселєнцох.

– Лєм най нє будзе дзивче. Єст их полна улїца – гварел мой брат.

– Складам ше. Єден шумни хлапец нє будзе завадзац – додала сом.

– Боро! Войо! – чули зме женски глас. – Меркуйце на бабово жвератко! Зоз камиона винєшене жвератко, а за нїм вишол хлапец. И мойо шерцо медзи двома дурканями направело чудну павзу. У тей павзи вишол ище єден хлапец, за хторого сом думала же є одраженє першого у жвератку.

– Ау! – вилєцело мойому братови – Ша, то два цалком єднаки прикладнїки! Перше вишол Бора, а вец Воя. Цо ше нас дотика, могло буц и процивно, бо зме нє видзели нїяку розлику. Мали єднаки били канджурки и єднаки желєни очи,

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Тераз будзем бешедовац о себе.

Mirko Nadq, III, Ruski Kerestur

ЖИМА И ДЗЕЦИ Вонка жимно, шнїг залєтує, а мраз по облакох квети малює. Гоч их жима щипка, дзеци ше нє даю, радую ше, квича, по шнїгу бегаю.

Рано кед станєм, любим патриц дацо на телевизиї. Мой гоби то лапанє рибох. Зоз того спорту мам уж три дипломи. Тренирал сом фодбал и освоєли зме три медалї. Завжали зме раз перше, а раз треце место. Барз любим путовац и дружиц ше. Влєце ше з пайташами ходзим купац. Вечарами, кед ше змеркнє, зидземе ше на углє и приповедаме о интересантних дожицох. Єст даєдни роботи хтори нє любим робиц, бо ше ми нє пача. Нє любим нєправду и нє любим кед ме огваряю. Сцел бим жиц у даєдней другей держави, там робиц и мац свою фамелию зоз хтору бим крашнє жил. Так я задумуєм себе и свой живот у будучносци. Милош Бастая, VIII, Дюрдьов

Анастазия Фаркаш, III Руски Керестур

Кед ши госц у тим городу, кед ше фини, добри правиш, док рихтаю лимунаду, два-три хижи смачнє змасциш.

Школа, кнїжки, яке, брату! Чоколадне вам там станє. И лєм єдну маш роботу – госценє, засладзованє!

На пияцу кед сом була,

як людзе крича, я чула: – Купце яблука, грушки, малини, бо то чисти витамини.

Но, и тото треба повесц: Далїгород цо нас мучи лєм у мриї, дзе то єст... Яка чкода! Кед нє инше, голєм крашнє звучи.

Кед бомбони ви купице, барз ше з нїма засладзице. Я бомбони и витамини нє сцела та ми мама геланки купела.

16

Л

юдзе мойо, та чи то можлїве – же там, у Далєкогороду, зоз бомбонох хижи правя, а ограду малтерую з билу чоколаду.

Нєт там у нїх – нє сцеш, панє, бо им цукри главна фора. Политика то сладзенє, у тим, боме, зна ше шора.

НА ПИЯЦУ

Марина Медєши, I Коцур

МИЛАН МРДАЛЬ МРДЯ

Wlena ^orda{, IV, Kocur

Прешпивал М. Зазуляк

єднак ше шмишкали и були єднак облєчени.

– Думам же їх мац була нєсцерпезлїва, та их народзела нараз. Прето су двойнята – почал филозофирац мой брат. Я першираз видзела таке природне зявенє. Єден биловласи, желєнооки хлапец бул виновати за павзу у друканю мойого шерца. Двоме биловласи, желєнооки хлапци нас шицких збунєли и направели помильку. У дачим ше заш лєм муша розликовац. Даскельо днї зме пробовали найсц тоти розлики. Мой брат думал же достал помоцнєнє у тиму за мали фодбал. Место єдного дзивчеца на завадзе, достал двох хлапцох. Права награда! Можебуц любя ходзиц лапац риби. Нєсподзиваня нас аж тераз чекали. Кед су єднаки, сиґурно любя и исти ствари. Алє, Бора и Воя ше по тим питаню онача и любя шицко розличне. Так вони себе одлично розликую. Бора люби читац кнїжки, а Воя би ше по цалим дню фодбаловал. Бора ше люби учиц, а Воя волї геверовац. Резултати им просеково добри. И так их нїхто окрем їх мацери нє розликує, та можу и зачерац места кед треба. Мой брат почал зоз Войом правиц мали голубнїк, а мнє Бора предложел же бизме ше випендрали на пойд їх новей хижи дзе ма скрите благо. Думал сом же ма збирку маркох, значкох лєбо дїдових старих орденох. Кед отворел ладу, обачел сом комплети „Кадокових” кнїжкох хторих у тим виданю нє було анї у библиотеки. Була то його тайна хтору сцел подзелїц зо мну. Дал ми пречитац першу кнїжку. Будзем єдине дзивче у улїци хторе чита „Тарзана”. Нєодлуга сом була и єдине дзивче хторе розликовало Бору од Вою. По точкох у очох хтори сом обачела кед сом ше цалком приблїжела ґу ньому. Преложела А. Р.

9

П

ИСУС УЧИ ЛЮДЗОХ

осле кресценя Исус пошол до пустинї модлїц ше. Кед ше врацел, ходзел по цалей Галилеї, учел людзох, нависцовал радосну вистку о царстве Божим и лїчел велї хороти. Наступал як Божи посланїк. Учел же Бог нє лєм наш Створитель, алє и добри Оцец, а ми його дзеци и медзи собу браца. Учел же Бог пребачує грихи. Обявел и тайну Пресвятей Тройци. Наявел и найвекшу заповид: „Люб Господа Бога зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу”, и другу єднаку першей: „Люб ближнього свойого як самого себе!” Исус учел же наш ближнї кажди чловек, та и нєприятель. Исус бул свидоми же ма власц. Нї од кого нє мушел питац совит. Же би го могли шицки розумиц, гуторел звичайно и розумлїво. Найволєл бешедовац у присподобох. Присподоби були подїї зоз каждодньового живота у котрим ше скривала Божа тайна. Док своїм ученїком науку толковал фундаментално, так крашнє бешедовал же го людзе барз любели слухац. Свою науку Исус потвердзел зоз чудесами и пророцтвами. Чудеса то видими над,звичайни дїла котри може зробиц лєм всемогущи Бог. Так Исус претворел воду на вино, накармел тисячи людзох з дакус хлєба и риби, змирел бурю на морю, лїчел хорих, воскрешовал мертвих, и сам славно воскреснул зоз мертвих. Исус предрекол велї подїї котри може знац лєм Бог. То ше вола пророцтво. Предрек же го Юда зрадзи, а Петро утаї, же го буду бичовац и же го розопню на криж, же воскрешнє, же ше вознєше на нєбо, же пошлє Духа Святого, же Єрусалим будзе знїщени, же Церква будзе тирвац до конца швета... Исусово чудеса и пророцтва нас утвердзую у вири же правда цо Исус учел.

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Моя мила животиня то било-шиви герчок. Мено му Крцко. Ма чарни очи. Ноцує у моєй хижи. Направел сом му и хижку. Наруцал сом до нєй лабдочки, та ше з нїма бави. Барз люби обрацац круг и пендрац ше по клїтки. Накадзи рано станєм, дам му єсц, а кед ше врацим зоз школи, вичисцим му клїтку. Крцко люби єсц яблука, ореха, грозна, жита, сої, кукурици и пуканки. Достал сом го на дарунок од шестринїцох. Барз го любим. Иван Скубан, II, Дюрдьов

Mihaela Salonta<, IV, Kocur

МОЙ ПЕС Мам я дома пса велького, нїхто нє шме войсц до двора заднього.

Зоз Катехизису „Бог и нашо спашенє”

МОЛИТВА „ВИРУЮ” – СИМВОЛ ХРИСТИЯНСКЕЙ ВИРИ Верим до єдного Бога, Оца, всемогутнього, створителя нєба и жеми, и шицкого видлївого и нєвидлївого. И до єдного Господа Исуса Христа, Сина Божого, єдинородного, од Оца родзеного пред шицкима виками. Шветло од шветла, правдивого Бога од правдивого Бога, родзеного, нєсотвореного, єдносущного з Оцом, по котрим шицко постало. Вон пре нас людзох и пре нашо спашенє зишол з нєба и приял цело од Духа Святого и Мариї Дїви и постал чловеком. И бул розпяти за нас за Понтия Пилата, и церпел и бул поховани. И воскрес трецого дня, по Святим Писме, и вознєс ше на нєбо и шедзи з правого боку Оца. И знова придзе зоз славу судзиц живим и мертвим, а Його Царству нє будзе конца. И до Духа Святого, Господа животворного, котри од Оца и Сина виходзи, котрому з Оцом и Сином єднаки поклон и єднаку славу указуєме, котри бешедовал прейґ пророкох. До єдней, святей, соборней и апостолскей Церкви. Визнавам єдно кресценє на одпущенє грихох. Чекам воскрешенє мертвих и живот будуцого вика, аминь.

10

ШИЦКО ЦО ДАВАМЕ ДРУГИМ, ДАВАМЕ И СЕБЕ Єден землєдїлец, чийо жито вше доставало

першу награду на локалним сайме, мал обичай найлєпше зарно за шатву дзелїц шицким землєдїлцом у околїску. Кед ше му питали прецо так роби, одвитовал: – То лєм питанє интересу. Витор ноши полен з єдного поля на друге. Кед би мойо сушеди шали слабе, нєквалитетне зарно, опращковйованє би зменшало квалитет мойого урожаю. Ниа, прецо ми важне же би людзе вше шали лєм найлєпше нашенє. *** Шицко цо даваме другим, даваме сами себе. Нєможлїве помогнуц другому, а же би зме источашнє нє помогли себе, так як нєможлїве спричинїц другому зло, а источашнє нє направиц зло и себе. Зоз кнїжки „Приповедки од хторих ше рошнє”

Zlatka Kanxh, III, Dxrdqov

ТЕДИ СОМ ШЕ БАРЗ ЗРАДОВАЛ Радовал сом ше вельо раз, алє нїґда як теди кед сом з дїдом бул лапац риби. Була собота. Станул сом вчас рано и пошол сом до дїда Иринея. Вон ше праве рихтал пойсц лапац риби. Вєдно зме пошли на беґель. Була барз красна хвиля, прето на беґелю було барз вельо людзох. Нашли зме фине место. Позаруцовали зме циґонї, та зме пошедали коло нїх. Риба длуго нє сцела цвенкац. Припатрал сом ше на природу. Воздух бул чисти. Слухал сом крекетанє жабох и чвиринканє птицох. Вец сом ше запатрел до води. Була мирна. Одразу цошка плюсло, а мой циґонь ше зогнул ґу води. Зґрабел сом го и почал сом цагац. Видзел сом же ше заквачело цошка вельке. Дїдо ми такой порихтал мередов. Кед сом вицагнул циґонь, на квачки була велька чука. Була длугока пол метера. Барз сом ше зрадовал. Остали зме ище дакус на беґелю, а вец зме пошли дому. Баба зоз тей чуки уварела смачну вечеру. Вельо раз сом бул лапац риби, алє сом нїґда нє влапел таку вельку як теди. Дарко Тамаш, V, Коцур

Вон ма оштри зуби, та аж поцерпаме, чи ше нє нагнїва, гоч го допатраме. По цалим дню лєм бега и бреше, та ше стари кандур од страху аж треше. Дарина Михняк, IV, Коцур

МОЯ ТОВАРИШКА Я мам вельо товаришох. Даєдни товарише

добри, а даєдни нє барз добри. Добри товарише вше помогню, пожича печаци, ґумку, стругальку и фломастери. Любя ше дружиц зоз шицкима и нє видвоюю ше. Моя барз добра товаришка Драґана. Бива у Коцуре. Ма кафово очи и кафово власи. Ходзи до першей класи. Барз є педантна у роботи и у пораєню. Любиме слухац исту музику. Часто ше вєдно бавиме зоз бабками, зоз лабду и зоз псом Жучком. Раз зме ше бавели на музeї. Музей зме направели зоз лїсца, каменьчох и ище койяких других стварох. Наздавам ше же ше зоз Драґану будземе ище длуго, длуго дружиц. Ребека Семан, II, Руски Керестур

15

Наисце чудни тот єшеньски мешац фебруар. Дує моцни витор, та збива з древох узрети кайси и черешнї. Весели дзеци бегаю боси по овоцнїку и збераю смачну овоц. Складаю ю до ладичкох и ноша до оводи. Наютре кухарки з тей овоци наваря вельо компоту. Шицки ше буду сладзиц, а цо нє годни поєсц, посипу до дунчикох, та пойду на базен предавац купачом.

Viktor Nadq, 6 roki, Ruski Kerestur

ЯКИМ ОЛЕЯР Matey Papu}a, 6 roki Ruski Kerestur

У нашим ярку шлїщанку маме; єдно за другим там ше шлїзкаме. Барз є блїщаца, яґод жвератко; то ше прешвечел и мали Владко.

Vasiliw Mudri, 6 roki, Dxrdqov

14

ШЛЇЗКАНЄ

Andrej Dorokhazi, 6 roki, Kocur

Слабо му идзе, бо ше вивраци, та ше вец шлїзка гоч на шедзаци.

11

ДУШАН ДЮРИШИЧ

ЛУКОВА ПРИПОВЕДКА

СЕРАФИНА МАКАЇ

Мнє мойо родичи нїґда нїч нє

ГОДЗИНА

браня. Чесне слово! Вше ми шицко дошлєбодзую. По тераз... Перше ми дошлєбодзели же бим ше народзел. Вец ми дошлєбодзели же бим першираз заплакал. Наисце! После того ми дошлєбодзели же би ме на свойо руки вжала цудза, млада жена, за хтору сом познєйше дознал же ше вола бабица. Чудне, млада жена, а – бабица!

Тика-така,

тика-так, тлучем, биєм вшелїяк. Робота ми, верце, чежка, указуєм вчера, нєшка. До роботи людзох плашим, будзим рано, лампи гашим. Бренкам, скакам, викричуєм, шора правим, розказуєм.

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

А вец ми дошлєбодзели же би ми баба зашпивала колїсанку. Прекрасну, стару колїсанку, яку забули нєшкайши мацери и баби. Потим ми дошлєбодзели шмеяц ше и гуркотац. Кельо сцем и кеди сцем. Нє бранєли ми мац мено Лука, кед ми тото мено дал мой кум. Я го себе нє могол дац, бо сом нє знал повесц анї ЛУ, а нє ище Лука. Дошлєбодзели ми, тиж так, же бим махал з руками и же бим ше котулял и цагал ше по хижи. Шицко у свой час, шицко поступнє, як гвари мой оцец. Преложела М. Р.

12

ЯСНОВА ЛАБДА Ясна лабду облапела,

нїкому ю дац нє сцела. Моя! Моя! – так кричала, а з лабду ше нє лабдала. Кед лабдочку подруцела, ґу дзецом аж одлєцела. Розбегла ше по драшочки, нашла себе пайташочки.

13

ДУШАН ДЮРИШИЧ

ЛУКОВА ПРИПОВЕДКА

СЕРАФИНА МАКАЇ

Мнє мойо родичи нїґда нїч нє

ГОДЗИНА

браня. Чесне слово! Вше ми шицко дошлєбодзую. По тераз... Перше ми дошлєбодзели же бим ше народзел. Вец ми дошлєбодзели же бим першираз заплакал. Наисце! После того ми дошлєбодзели же би ме на свойо руки вжала цудза, млада жена, за хтору сом познєйше дознал же ше вола бабица. Чудне, млада жена, а – бабица!

Тика-така,

тика-так, тлучем, биєм вшелїяк. Робота ми, верце, чежка, указуєм вчера, нєшка. До роботи людзох плашим, будзим рано, лампи гашим. Бренкам, скакам, викричуєм, шора правим, розказуєм.

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

А вец ми дошлєбодзели же би ми баба зашпивала колїсанку. Прекрасну, стару колїсанку, яку забули нєшкайши мацери и баби. Потим ми дошлєбодзели шмеяц ше и гуркотац. Кельо сцем и кеди сцем. Нє бранєли ми мац мено Лука, кед ми тото мено дал мой кум. Я го себе нє могол дац, бо сом нє знал повесц анї ЛУ, а нє ище Лука. Дошлєбодзели ми, тиж так, же бим махал з руками и же бим ше котулял и цагал ше по хижи. Шицко у свой час, шицко поступнє, як гвари мой оцец. Преложела М. Р.

12

ЯСНОВА ЛАБДА Ясна лабду облапела,

нїкому ю дац нє сцела. Моя! Моя! – так кричала, а з лабду ше нє лабдала. Кед лабдочку подруцела, ґу дзецом аж одлєцела. Розбегла ше по драшочки, нашла себе пайташочки.

13

Наисце чудни тот єшеньски мешац фебруар. Дує моцни витор, та збива з древох узрети кайси и черешнї. Весели дзеци бегаю боси по овоцнїку и збераю смачну овоц. Складаю ю до ладичкох и ноша до оводи. Наютре кухарки з тей овоци наваря вельо компоту. Шицки ше буду сладзиц, а цо нє годни поєсц, посипу до дунчикох, та пойду на базен предавац купачом.

Viktor Nadq, 6 roki, Ruski Kerestur

ЯКИМ ОЛЕЯР Matey Papu}a, 6 roki Ruski Kerestur

У нашим ярку шлїщанку маме; єдно за другим там ше шлїзкаме. Барз є блїщаца, яґод жвератко; то ше прешвечел и мали Владко.

Vasiliw Mudri, 6 roki, Dxrdqov

14

ШЛЇЗКАНЄ

Andrej Dorokhazi, 6 roki, Kocur

Слабо му идзе, бо ше вивраци, та ше вец шлїзка гоч на шедзаци.

11

П

ИСУС УЧИ ЛЮДЗОХ

осле кресценя Исус пошол до пустинї модлїц ше. Кед ше врацел, ходзел по цалей Галилеї, учел людзох, нависцовал радосну вистку о царстве Божим и лїчел велї хороти. Наступал як Божи посланїк. Учел же Бог нє лєм наш Створитель, алє и добри Оцец, а ми його дзеци и медзи собу браца. Учел же Бог пребачує грихи. Обявел и тайну Пресвятей Тройци. Наявел и найвекшу заповид: „Люб Господа Бога зоз цалим своїм шерцом, зоз цалу душу”, и другу єднаку першей: „Люб ближнього свойого як самого себе!” Исус учел же наш ближнї кажди чловек, та и нєприятель. Исус бул свидоми же ма власц. Нї од кого нє мушел питац совит. Же би го могли шицки розумиц, гуторел звичайно и розумлїво. Найволєл бешедовац у присподобох. Присподоби були подїї зоз каждодньового живота у котрим ше скривала Божа тайна. Док своїм ученїком науку толковал фундаментално, так крашнє бешедовал же го людзе барз любели слухац. Свою науку Исус потвердзел зоз чудесами и пророцтвами. Чудеса то видими над,звичайни дїла котри може зробиц лєм всемогущи Бог. Так Исус претворел воду на вино, накармел тисячи людзох з дакус хлєба и риби, змирел бурю на морю, лїчел хорих, воскрешовал мертвих, и сам славно воскреснул зоз мертвих. Исус предрекол велї подїї котри може знац лєм Бог. То ше вола пророцтво. Предрек же го Юда зрадзи, а Петро утаї, же го буду бичовац и же го розопню на криж, же воскрешнє, же ше вознєше на нєбо, же пошлє Духа Святого, же Єрусалим будзе знїщени, же Церква будзе тирвац до конца швета... Исусово чудеса и пророцтва нас утвердзую у вири же правда цо Исус учел.

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Моя мила животиня то било-шиви герчок. Мено му Крцко. Ма чарни очи. Ноцує у моєй хижи. Направел сом му и хижку. Наруцал сом до нєй лабдочки, та ше з нїма бави. Барз люби обрацац круг и пендрац ше по клїтки. Накадзи рано станєм, дам му єсц, а кед ше врацим зоз школи, вичисцим му клїтку. Крцко люби єсц яблука, ореха, грозна, жита, сої, кукурици и пуканки. Достал сом го на дарунок од шестринїцох. Барз го любим. Иван Скубан, II, Дюрдьов

Mihaela Salonta<, IV, Kocur

МОЙ ПЕС Мам я дома пса велького, нїхто нє шме войсц до двора заднього.

Зоз Катехизису „Бог и нашо спашенє”

МОЛИТВА „ВИРУЮ” – СИМВОЛ ХРИСТИЯНСКЕЙ ВИРИ Верим до єдного Бога, Оца, всемогутнього, створителя нєба и жеми, и шицкого видлївого и нєвидлївого. И до єдного Господа Исуса Христа, Сина Божого, єдинородного, од Оца родзеного пред шицкима виками. Шветло од шветла, правдивого Бога од правдивого Бога, родзеного, нєсотвореного, єдносущного з Оцом, по котрим шицко постало. Вон пре нас людзох и пре нашо спашенє зишол з нєба и приял цело од Духа Святого и Мариї Дїви и постал чловеком. И бул розпяти за нас за Понтия Пилата, и церпел и бул поховани. И воскрес трецого дня, по Святим Писме, и вознєс ше на нєбо и шедзи з правого боку Оца. И знова придзе зоз славу судзиц живим и мертвим, а Його Царству нє будзе конца. И до Духа Святого, Господа животворного, котри од Оца и Сина виходзи, котрому з Оцом и Сином єднаки поклон и єднаку славу указуєме, котри бешедовал прейґ пророкох. До єдней, святей, соборней и апостолскей Церкви. Визнавам єдно кресценє на одпущенє грихох. Чекам воскрешенє мертвих и живот будуцого вика, аминь.

10

ШИЦКО ЦО ДАВАМЕ ДРУГИМ, ДАВАМЕ И СЕБЕ Єден землєдїлец, чийо жито вше доставало

першу награду на локалним сайме, мал обичай найлєпше зарно за шатву дзелїц шицким землєдїлцом у околїску. Кед ше му питали прецо так роби, одвитовал: – То лєм питанє интересу. Витор ноши полен з єдного поля на друге. Кед би мойо сушеди шали слабе, нєквалитетне зарно, опращковйованє би зменшало квалитет мойого урожаю. Ниа, прецо ми важне же би людзе вше шали лєм найлєпше нашенє. *** Шицко цо даваме другим, даваме сами себе. Нєможлїве помогнуц другому, а же би зме источашнє нє помогли себе, так як нєможлїве спричинїц другому зло, а источашнє нє направиц зло и себе. Зоз кнїжки „Приповедки од хторих ше рошнє”

Zlatka Kanxh, III, Dxrdqov

ТЕДИ СОМ ШЕ БАРЗ ЗРАДОВАЛ Радовал сом ше вельо раз, алє нїґда як теди кед сом з дїдом бул лапац риби. Була собота. Станул сом вчас рано и пошол сом до дїда Иринея. Вон ше праве рихтал пойсц лапац риби. Вєдно зме пошли на беґель. Була барз красна хвиля, прето на беґелю було барз вельо людзох. Нашли зме фине место. Позаруцовали зме циґонї, та зме пошедали коло нїх. Риба длуго нє сцела цвенкац. Припатрал сом ше на природу. Воздух бул чисти. Слухал сом крекетанє жабох и чвиринканє птицох. Вец сом ше запатрел до води. Була мирна. Одразу цошка плюсло, а мой циґонь ше зогнул ґу води. Зґрабел сом го и почал сом цагац. Видзел сом же ше заквачело цошка вельке. Дїдо ми такой порихтал мередов. Кед сом вицагнул циґонь, на квачки була велька чука. Була длугока пол метера. Барз сом ше зрадовал. Остали зме ище дакус на беґелю, а вец зме пошли дому. Баба зоз тей чуки уварела смачну вечеру. Вельо раз сом бул лапац риби, алє сом нїґда нє влапел таку вельку як теди. Дарко Тамаш, V, Коцур

Вон ма оштри зуби, та аж поцерпаме, чи ше нє нагнїва, гоч го допатраме. По цалим дню лєм бега и бреше, та ше стари кандур од страху аж треше. Дарина Михняк, IV, Коцур

МОЯ ТОВАРИШКА Я мам вельо товаришох. Даєдни товарише

добри, а даєдни нє барз добри. Добри товарише вше помогню, пожича печаци, ґумку, стругальку и фломастери. Любя ше дружиц зоз шицкима и нє видвоюю ше. Моя барз добра товаришка Драґана. Бива у Коцуре. Ма кафово очи и кафово власи. Ходзи до першей класи. Барз є педантна у роботи и у пораєню. Любиме слухац исту музику. Часто ше вєдно бавиме зоз бабками, зоз лабду и зоз псом Жучком. Раз зме ше бавели на музeї. Музей зме направели зоз лїсца, каменьчох и ище койяких других стварох. Наздавам ше же ше зоз Драґану будземе ище длуго, длуго дружиц. Ребека Семан, II, Руски Керестур

15

ЗОРИЦА БАЇН-ДЮКАНОВИЧ

ПОМИЛЬКА Єдного вечара, док сом ше рихтал же лєгнєм спац, учул сом як цошка сущи. Можебуц то витор – подумал сом и лєгнул сом. Алє знова засущало. Цошка або хтошка у хижи! Нє могол сом заспац. Мама и тато у другей хижи, а я ше барз бал. Станул сом и сцел сом пойсц ґу родичом. Алє, хтошка або цошка стало опрез мнє.

– Лєгай, бо нє будзеш мац компютер!

– Ище ми и грожи! Положим я йому замку! Нєодлуга ше тото цо ме страшело, пошпоцело на мою замку.

– Ненад! – скричало воно. Зашвицел сом шветло най видзим цо за чудо. Алє, то нє було нїяке чудо. Була то моя мама. Ище раз ми наказала най лєгнєм спац, а я ше шмишкал же ше нє мам од чого бац и же сом годзен на мире заспац. Ненад Митрович, III Кула

Д

о нашей улїци ше приселєла нова фамелия. Док им сушеди помагали осторожно винїмац з камиона ствари, брат и я ше любопитлїво припатрали на приселєнцох.

– Лєм най нє будзе дзивче. Єст их полна улїца – гварел мой брат.

– Складам ше. Єден шумни хлапец нє будзе завадзац – додала сом.

– Боро! Войо! – чули зме женски глас. – Меркуйце на бабово жвератко! Зоз камиона винєшене жвератко, а за нїм вишол хлапец. И мойо шерцо медзи двома дурканями направело чудну павзу. У тей павзи вишол ище єден хлапец, за хторого сом думала же є одраженє першого у жвератку.

– Ау! – вилєцело мойому братови – Ша, то два цалком єднаки прикладнїки! Перше вишол Бора, а вец Воя. Цо ше нас дотика, могло буц и процивно, бо зме нє видзели нїяку розлику. Мали єднаки били канджурки и єднаки желєни очи,

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Тераз будзем бешедовац о себе.

Mirko Nadq, III, Ruski Kerestur

ЖИМА И ДЗЕЦИ Вонка жимно, шнїг залєтує, а мраз по облакох квети малює. Гоч их жима щипка, дзеци ше нє даю, радую ше, квича, по шнїгу бегаю.

Рано кед станєм, любим патриц дацо на телевизиї. Мой гоби то лапанє рибох. Зоз того спорту мам уж три дипломи. Тренирал сом фодбал и освоєли зме три медалї. Завжали зме раз перше, а раз треце место. Барз любим путовац и дружиц ше. Влєце ше з пайташами ходзим купац. Вечарами, кед ше змеркнє, зидземе ше на углє и приповедаме о интересантних дожицох. Єст даєдни роботи хтори нє любим робиц, бо ше ми нє пача. Нє любим нєправду и нє любим кед ме огваряю. Сцел бим жиц у даєдней другей держави, там робиц и мац свою фамелию зоз хтору бим крашнє жил. Так я задумуєм себе и свой живот у будучносци. Милош Бастая, VIII, Дюрдьов

Анастазия Фаркаш, III Руски Керестур

Кед ши госц у тим городу, кед ше фини, добри правиш, док рихтаю лимунаду, два-три хижи смачнє змасциш.

Школа, кнїжки, яке, брату! Чоколадне вам там станє. И лєм єдну маш роботу – госценє, засладзованє!

На пияцу кед сом була,

як людзе крича, я чула: – Купце яблука, грушки, малини, бо то чисти витамини.

Но, и тото треба повесц: Далїгород цо нас мучи лєм у мриї, дзе то єст... Яка чкода! Кед нє инше, голєм крашнє звучи.

Кед бомбони ви купице, барз ше з нїма засладзице. Я бомбони и витамини нє сцела та ми мама геланки купела.

16

Л

юдзе мойо, та чи то можлїве – же там, у Далєкогороду, зоз бомбонох хижи правя, а ограду малтерую з билу чоколаду.

Нєт там у нїх – нє сцеш, панє, бо им цукри главна фора. Политика то сладзенє, у тим, боме, зна ше шора.

НА ПИЯЦУ

Марина Медєши, I Коцур

МИЛАН МРДАЛЬ МРДЯ

Wlena ^orda{, IV, Kocur

Прешпивал М. Зазуляк

єднак ше шмишкали и були єднак облєчени.

– Думам же їх мац була нєсцерпезлїва, та их народзела нараз. Прето су двойнята – почал филозофирац мой брат. Я першираз видзела таке природне зявенє. Єден биловласи, желєнооки хлапец бул виновати за павзу у друканю мойого шерца. Двоме биловласи, желєнооки хлапци нас шицких збунєли и направели помильку. У дачим ше заш лєм муша розликовац. Даскельо днї зме пробовали найсц тоти розлики. Мой брат думал же достал помоцнєнє у тиму за мали фодбал. Место єдного дзивчеца на завадзе, достал двох хлапцох. Права награда! Можебуц любя ходзиц лапац риби. Нєсподзиваня нас аж тераз чекали. Кед су єднаки, сиґурно любя и исти ствари. Алє, Бора и Воя ше по тим питаню онача и любя шицко розличне. Так вони себе одлично розликую. Бора люби читац кнїжки, а Воя би ше по цалим дню фодбаловал. Бора ше люби учиц, а Воя волї геверовац. Резултати им просеково добри. И так их нїхто окрем їх мацери нє розликує, та можу и зачерац места кед треба. Мой брат почал зоз Войом правиц мали голубнїк, а мнє Бора предложел же бизме ше випендрали на пойд їх новей хижи дзе ма скрите благо. Думал сом же ма збирку маркох, значкох лєбо дїдових старих орденох. Кед отворел ладу, обачел сом комплети „Кадокових” кнїжкох хторих у тим виданю нє було анї у библиотеки. Була то його тайна хтору сцел подзелїц зо мну. Дал ми пречитац першу кнїжку. Будзем єдине дзивче у улїци хторе чита „Тарзана”. Нєодлуга сом була и єдине дзивче хторе розликовало Бору од Вою. По точкох у очох хтори сом обачела кед сом ше цалком приблїжела ґу ньому. Преложела А. Р.

9

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Витайце у моїм швеце и у моєй подоби!

СТЕВАН БЕЛЯНСКИ

СТАНИСЛАВ СTЕФАНОВИЧ

К

ед уж приповедам о домашнїх любимцох, нє можем нє спомнуц єдного нєсподзиваного госца. Лєпше бим го наволал „заградков” любимец, бо ше єдного дня, цалком нєобчековано, як кед би спаднул з нєба, зявел медзи петониями у бабовим Недельковим дворе. Верим же тот жабчок вецей нє мал сцерпеня днями, мешацами и роками кучац у бари и чекац младу жабку хтора би го побочкала и знова претворела до принца. Бидняк, од секираня и од ишиясу хтори заробел у жимней барскей води, уж почал трациц свою красну желєну фарбу. Могол и загинуц пре нєщешлїву судьбу и пре гладованє, бо медзи квецом нє було вельо мухи и суньоґи за єдзенє. Теди сом ище верел до сказкох, та сом, жадаюци помогнуц тому сеґинятку, нагварял шестру най го вона побочка. Славка ше бала од шицкого цо ше шмика, скака, бежи, джобе и куса, а найбаржей пре гиґиєнски причини, та ме нє сцела послухац. Врещала нарату, та престрашела пол Футоґу. Шицки бежали до баби Недельки, думаюци же ше случело дацо страшне. Оцец ше зо мну барз вивадзел, и дакус благше ми прилїпел позауха, алє од шицкого того ме баржей болєло його нєрозуменє моїх мотивох же бизме жабу претворели до принца. Як би ше нам лєм злєпшала финансийна ситуация и цо бизме могли покупиц, лєм кед би Славка змогла шмелосци, заджмурела очи и побочкала малого красавца. Вона би постала принцеза, а ми би були барз богати. Жабчок нєодлуга скапал, так нєсподзивано як ше ту и нашол, и вироятно тераз даєдно шмелше дзивче збера рочну камату з його велького капиталу. Преложела М. Р.

8

ГЕРОЙ

Вше сом швидши, вше моцнєйши, вше шмелши и вше важнєйши. Билдере и моцаки койяки за мою силу цалком нїяки. Нє боїм ше од огня, од мразу! Нїч ме нє може зопрец одразу! Лєм ше дакус боїм од Наташи, вше є красша, аж ме страши: єй погляд ме годзен звладац и за єй праг завше завязац! Прешпивала М. Римар

Чежко ми писац о себе, прето же аж тераз помали уходзим до свойого власного швета, иншакого од других. У моїм швеце шицко ше швидко одвива. Нє любим пожнїц. Вше ше трудзим же бим виполнєла обецанє и же бим почитовала людзох коло себе. Трудзим ше шицких розумиц и каждому дац другу шансу, аж и гевтому хто ю нє заслужел. Любим помагац людзом, бо аж теди чувствуєм щесце кед знам же сом дакому принєсла хасен. Шицким шицко можем пребачиц. Барз сом витирвала и нє лєгко одступам од своїх жаданьох. Кед себе поставим даяки циль, а нє уда ше ми витвориц го, барз сом жалосна и трацим самодовириє. Так ше чувствуєм и кед дацо погришим. Теди ше секирам и шицко ми завадза. Заврем ше до своїх думкох и пробуєм одгаднуц дзе сом направела гришку. Кед ю пренайдзем, трудзим ше же бим ю виправела и нє повторела вецей тот погришни крочай. Кед достанєм даяке задлуженє, озбильно го прилапюєм и порихтана сом на шицко лєм же бим виполнєла задаток. Любим ше дружиц и шлєбодни час препровадзуєм зоз своїма пайташами. Нє любим кед ше дахто вадзи без причини, або кед мнє пове єдно, а дакому другому цалком инше. Любим правду и щиросц. Нє подношим циґанство. Нє любим огваряня, бо думам же лєпше повесц директно гевтому чийо поступки лєбо справованє ми завадза. У шлєбодним чаше любим патриц филми и сериї, читац добри кнїжки, лєбо ше лабдац. Любим виглєдовац, бо ме шицко интересує. Знам чувац тайни, а свойо нє любим виволовац каждому. Нє верим каждому хто спрам мнє добри. Ґу другим ше справуєм так як ше и вони справую ґу мнє. Цо ше дотика домашнїх роботох, окончуєм их поряднє Ivana Gardi, I, Verbas и одвичательно. До роботох у обисцу ше лапам кед мам дзеку. Любим вельо приповедац и спац, а кед ше нє вишпим, цали дзень сом нє розположена. ПТИЧКИ Наздавам ше же научим чувац самодовириє и же змоцнїм тельо же бим другим нє допущела же би ме спреведаПри моєй хижи росло древо. На ли лєбо надмудрйовали. древе було гнїздо. У гнїздзе птица Кристина Горняк, VIII, Дюрдьов знєсла вайца. На яр ше зоз нїх вилягли птички. Барз сом ше им зрадовала. Дала сом им мена Дейко и Филип. Були ми товарише цали школски розпуст. Аж и кед виросли, и кед я виросла, радовала сом ше им. А вец, вжиме, витор им погубел гнїздо, та їх мама направела гнїздо на другим месце и одведла их там. Була сом барз жалосна же ше так нагло мушели одселїц. Нєодлуга и мойо родичи одлучели же ше преселїме на други конєц валала. Кед зме пошли до другей хижи, видзела сом же там на древе мойо товарише – птички. Доокола було вельо дзеци, та сом нашла и старих, алє и нових товаришох.

Kyra Budinski, I, Ruski Kerstur

Олеся Папуґа, III Руски Керестур

17

Visti zoz {koloh... ШКОЛСКА СЛАВА СВЯТИ САВА

У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

Школска слава Святи Сава 27. януара зоз пригодну програму означена и у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Место настави, того дня школяре мали шветочносц хтора, як и у шицких школох, почала зоз Святосавску гимну. Шпивал ю школски хор, а на тамбуркох го провадзели школяре музичней школи. О сновательови сербскей просвити, Церкви и школи, Святому Савови присутни дознали вецей зоз мудрих порадох и леґендох зоз його живота, цо пририхтали и пречитали школяре основней школи. Штредньошколци виведли кратку драмску сличку о святительови. М. А. У КОЦУРЕ

Школяре Основней школи „Братство-єдинство” у Ко-

цуре 27. януара були у Доме култури на шветочней програми з нагоди школскей слави, хтору вєдно зоз учительками и наставнїцами пририхтали шицки класи. Зоз святосавску гимну, рецитациями и сценскима

...у Руским Керестуре

сличками учашнїки указали чесц и подзековносц першому сербскому просвитительови за шицки його добра на просвитним и духовним полю сербского народу. С. Д.

У ДЮРДЬОВЕ

Дзень Святого Сави означени и у Основней школи

„Йован Йованович Змай” у Дюрдьове. Шветочносц почала зоз пошвецаньом славского колача и колїва, а потим школяре висших класох пречитали виривки зоз животопису сербского просвитителя Святого Сави, и рецитовали стихи пошвецени йому. Швето возвелїчал и школски хор и хор школярох хтори ходза на виронауку. Окрем домашнїх, школярох, учительох и наставнїкох, на програми було и вельо госцох, та друженє у Школи предлужене и по законченю школярскей програми. С. Б.

У

РУСКИ ЯЗИК У „ПАЛЧОЧКИ” У НОВИМ САДЗЕ

другим полрочу того школского року наймладши дзеци у Новим Садзе у ПУ „Радосне дзецинство”, у обєкту „Палчочка” знова почали ходзиц на годзини пестованя руского язика. Приявени коло двацецеро дзеци од трирочних по тих хтори на єшень уж буду школяре. Факултативна настава ше отримує каждей стреди од шейсц до седем годзин вечар, а з дзецми роби вихователька Ясна Балїнтова и студентка Ивана Шарикова. Од Одбору за образованє Националного совиту Руснацох достали блоки, фломастери, печаци, колаж папери и други нєобходни прибор за роботу. Док ше бавя з коцками, бабками и авточками, док шпиваю, рисую лєбо опатраю „Заградку”, дзеци приповедаю по руски хто кельо зна, а на каждей годзини науча голєм даскельо слова на мацеринским язику. Тераз ше рихтаю шицки вєдно своїм мамом повинчовац 8. марец – Дзень женох, алє нє шмеме виволац яка то винчованка. Най ше мами на свойо швето приємно нєсподзиваю. М. Р.

18

Зоз тим ше зложели и Хорт и Кертица, бо ше анї вони нє можу похвалїц же потераз лєм на чесни способ зарабяли средства за живот. Так єден проблем бул ришени, алє настал други: – Лєм дзе, од кого и цо мож краднуц? – питал ше Орел.

– То лєгко – гварела Врана хтора шицко знала и була, як ше гвари, шицким гурком конєц. – Ту, на салашу, у гамбаре єст лоньского жита.

– Фино! Такой пойдземе и наєме ше! – скричал одушевено Хорт.

– И наношиме себе резерви даґдзе до дзири – додал Герчок хтори вше дума и на будучносц.

– Алє, як? Гамбар заварти, дзвери зоз квачку заквачени и зоз клатку замкнути. Ґазда ше бої од людзох крадошох, та свойо зарно замика – застарала ше Кертица.

– Я думам же нє можеме кажде окреме краднуц за себе. Нє шицки способни за таке дацо, а и направели бизме галайк. Треба розподзелїц роботу – озвал ше Орел.

– Я будзем краднуц! Мам у тим вельке искуство – предложел Герчок.

– Мир! Будзеш краднуц, алє чекай най розробиме план – прервал го Орел. И розробели план. Лєсов дохтор зоз своїм оштрим писком ма на гамбаре видлобац дзиру. През ню Герчок будзе уходзиц и у волю виношиц зарно. Поноши за шопу до дзири хтору Кертица вириє. Врана будзе на штред двора походзковац и мерковац чи ше нє зяви Ґазда з пушку. Хорт ма присц ґу салашу и обрациц на себе увагу: кед го Ґаздов Пес обачи, розбегнє ше за нїм, а Хорт ма сцекац у процивним напряме од шопи. Так Пес нє увидзи же Герчок ноши жито до Кертицовей дзири.

– А ти? – питали ше Орлови, бо себе нє спомнул у велькей Операциї „Зарно”, як вон наволал тоту крадзу.

– Я? Ша я главни орґанизатор. Мам лєтац понад салаш и надпатрац. Нїхто му нє пригварел, бо Орел бул наймоцнєйши медзи нїма, а и обичай мал нєзлюдни. А старе правило глаши: нє спричкай ше, нє вадз ше, нє бий ше з векшим од себе... Док ше вони так радзели, почал и шнїщок залєтовац. Нєт цо чекац. Уж ютре рано, накадзи ше розвиднєло, шицки були под вербу при ярку, на зборним месце. И сами знаце же крадоше вшадзи муша буц полапани и покарани, або голєм розплашени занавше. А кед ше опитаце чом ше Операция „Зарно” нє удала, я вам лєм тельо повем: Гоч ше як добре випланує даяку акцию, крадзу або дацо подобне, досц лєм кед єдно колєско у цалей машинериї затаї, шицко препада. Ви ше вецка опитаце хторе колєско затаєло. Ех, хторе! А хторе нє?

Перши зашнїцел ствар Лєсов Дохтор. Почал правиц на дзверох дзиру, алє так лопоцел, же знємирел шицких: перше Пса, вец Ґазду, та Ґаздиню... аж и їх дзеци. Друга цо нє окончела роботу як треба, була Врана. Вона стала, алє на билим шнїгу була барз чарна, та ю з далєка було видно. Треци Герчок упирскал ствар. Зоз своїма краткима ножками ше замервел до шнїгу яґод курче до клоча, залєзнул и зачирел ше до ньго, та далєй нє мог исц. Почал пищац, та и вон на себе обрацел увагу. Штварти нє окончел добре роботу Хорт. Пес на ньго почал брехац, алє пре шмердзенє нє пошол за Хортом; остал у дворе лапац Герчка и Врану. Пията нєлапшна була Кертица. У змарзнутей жеми нє могла вириц дзиру и то нє лєм за одкладанє жита, алє анї таку же би ше до нєй сама скрила. Зна ше: шести бул Орел. Кед надлєцел над салаш, шицка живина го збачела и знємирела ше. Кури кодкодакали, качки рапкали, а о гускох, моркох и пулькох анї най нє бешедуєме. Тото знємирене надзеранє опомло Пса, Ґазду, Ґаздиню и їх дзеци. Значи, Операция „Зарно” препадла стопроцентно. Лєсов Дохтор сцекол до найоддалєншого лєса и вецей ше нє круцел коло салашу. До конца живота єдол лєм гушенїци. Орла Ґазда забил з пушку. Врана нє чекала же би Ґазда и до нєй штрелєл, алє сцекла прейґ лапоша до сушедного хотара. Герчка и Кертицу задавел Пес. Лєм Хорт остал живи. За нїм ше нє розбегнул анї Пес анї Ґазда. Зна ше прецо.

7

ЧИТАНЄ ЗА ШИЦКИ ЧАСИ МИКОЛА СКУБАН

ОДКРИТИ КРАДОШЕ Н

є зродзело ше нїч на полю того року. На яр вода виляла шицки поля, та нє було жита. Влєце моцни каменєц побиц кукурицу. А вєшенї нєсподзивано пришли вчасни мрази, та знїщели и шицко инше. У цалей околини настали чежки часи за шицки живи створеня. Приблїжовала ше жима, а то значело же приходза ище критичнєйши обставини, як цо ше то звикло повесц на науковей бази нашого язика. „Дацо би требало зробиц”, роздумовали живи створеня, алє им нїяк нє могло присц на розум же цо би зробиц. Нужда их нагнала же би ше шицки вєдно позберали: Кертица, Герчок, Хорт, Лєсов дохтор, Орел и Врана. Зишли ше до громади, гоч нїґда до теди нє участвовали у заєднїцких роботох. Жили дотля кажде за себе, нє обрацаюци увагу на сушедох або на блїзши чи дальши родзини. Алє знаце уж як ше то звичайно гвари: нужда закон меня. Та и их нужда нагнала же би вєдно жили и дзелєли добре и зле. Та и нє лєм спомнути створеня, алє нужда може нагнац до єдней заєднїци вовка и баранче, пса и мачку, кандура и тащка... Главни сход уж нашорованих створеньох отримани под єдну вербу при ярку, дас на сто чловечи крочаї од салашу. Як найавторитетнєйши медзи нїма, Орел отворел схадзку: – Панове мойо и товарише!

– И товаришки! – прервала го Кертица.

– И паночки! – зґравчала Врана.

– Модлїм, мир! – подзвигнул глас Орел, та предлужел як кед би ше нїч нє случело: – Як и сами знаце, нєволя нас наганя же бизме предискутовали и розпатрели проблем по питаню нєиснованя поживових артиклох широкого трошеня у наиходзацим периодзе, а у вязи з нєвигоднима климатскима условиями. Тото нє було зарисоване у длугорочних и краткорочних нормативних актох...

– Тот уж почал давиц, як и вше! – прежубронєл Хорт Герчкови. Орел на нїх строго блїснул и предлужел з иншаким тоном: – Будзем кратки. Ми нєшка мушиме найсц способ як дойдземе до поживи. Понеже на польох нєт нїч за єдзенє, предкладам же бизме проблем ришели на иншаки способ. Яки способ будзе, ви поведзце.

– Ша, зна ше яки – прегварел стари Герчок – Mушиме краднуц єдзенє.

– Краднуц? – зачудовал ше Лєсов Дохтор, познати як чесна птица.

– Га, як же? – доруцела Врана, бо вона од младосци була крадошка. – Нїхто нам нїч нє да задармо. А куповац єдзенє дотераз нє бул обичай анї при животиньох анї при птицох.

6

К

ФЕБРУАР – МЕШАЦ КАРНЕВАЛОХ

аждого року у фебруару людзе ширцом швета орґанизую карневали. Прецо у фебруару, нє потолковане, алє людзом хтори ше сцу опущиц, розтерховац, порадовац и „наполнїц батериї”, цалком нє важне чи фебруар, април чи новембер. Потроши ше громаду пенєжи на шмати, шминки, фризури и маски, бо ше шицки змагаю хто найориґиналнєйши, найвеселши, найдурнєйши, най... Схопни з тих дурнотох правя прави бизнис. Маскированє як средство рижних обичайох и обрядох, одбрани од „нєчистих” силох, франтох и видрижньованьох, походзи зоз найдавнєйших часох кед людзе свойо особни и вирски чувства виражовали през им розумлїви форми, фарби и подоби. Поприберани у розкошних царских шматох, у костимох зоз пиря, слами, гадвабу, у старих гандрох; боси, у бочкорох, лаґових чижмох, у древянкох, онучкох, патикох; намазґрани зоз ґаром, виксом, блатом, колїмажу; ходза по драже, шпиваю, квича, звискую, гвиздаю, граю и танцую. Даєдни ше вожа на кочох, даєдни на фурикох, каруцох, на тракторох лєбо на автох. Найвекши карневали ше отримує у Рио де Жанеиру, Сан Рему, Ници и других вельких городох, алє и по валалох. И славни людзе уживали у карневалох. Познате же вельки любитель таких забавох бул Карло VI, французки краль, а його собрат по коруни Генри III нательо любел карневали, же зоз цалу свиту виходзел на драгу и на концу вешеля бил шором, кого здогонєл.

Назва за тоти шветочносци вжата зоз италиянского язика дзе слово карневал значи морски коч на хторим ше раз давно вожел бог Бахус, бог жемских радосцох. Тот коч ше з часом претворел до „ладї дуракох” на хторей ше леґинє вожели шпиваюци шпиванки шлєбоднєйшого змисту, часто ше так видрижнююци дзивком. Же би их дзивки нє препознали, гунцути на твари кладли маски.

Ми нє маме карневали, алє маме маскенбали. Найкрасши маскенбали у руским народзе маю дзеци у дзецинских заградкох. Вони ше вешеля на маскенбалох у октобру кед означую Дзецински тидзень, на Еко-маршу з нагоди Дня планети Жеми, на Бамби-фесту и других манифестацийох.

19

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

ЧИЯ ГЛАВА, ЧИЯ ТВАР

„ОДКВАЧЕНИ” МУДРОСЦИ - Хтора держава царска?

- Швайцарска. * - Хтори мед нє сладки?

- Мед-ведз. * - Цо длугше як гайзибан?

- Два гайзибани.

Кед нас дацо болї, мучи, а причину ми нє знаме, вец идземе до дохтора, та там помоц поглєдаме.

Цо най робя животинї, кед ше бидни, покалїча? До дохтора пойсц нє можу, а сами ше нє вилїча. Пре тото ми виновати, кед природу нє чуваме, та одрутки, шмеце рижне у природи охабяме.

Зложем Юлиян Пап

О животиньох и птицох дзбайме, як їх дохторе, бо без нїх у природи шицко будзе хоре.

МЕЛАНИЯ РИМАР Добре поопатрай тоти глави и твари, та кажду твар полож на єй место.

КРИЖАЛЬКА

ЦЕГЕЛКИ Кельо били, а кельо белави цегелки хибя дїдови же би закончел лїпенє патосу?

Горизонтално: 1. Руске женске мено (старе); 2. Старе руске єдло зоз сира; 3. Мала, нїзка трава; 4. Затаїц, загвариц; 5. Кед дацо погриши, звинї, вец є...; 6. Тот хтори ше од шицкого бої; 7. Препровадзованє ноци; 8. Крива смужка. Вертикално, у червених кругох: Синове моєй нини (оцовей лєбо мацеровей шестри) мнє...

20

Р

БОТОШИ ВАЖНИ

ано сом з мацеру знова войовал пре обични ботоши. Мойо, розуми ше. Лєм сом ше єй питал дзе ми друга ботоша, а вона ми крашнє одвитовала же би, по правилох домашнього порядку, требала буц при першей. Ау, алє ми одлєгчала глєданє! Кед бим бул безочни, питал бим ше як вона зна хтора перша, а хтора друга, алє сом нє сцел розбовчовац огень. Покрадзме сом зоз шестровей фийовки вжал єй ботоши зоз найблагшима цифрами, хтори би ше могли прешмикнуц и як хлопски. Нароком сом на углє нє причекал пайташа. Одвитовало ми же бим до школи ишол сам. Глєданє ботоши ме нагнало дакус ше зачириц до роздумованя о тей дробнїци од облєчива. Ботоши нє живи єства, та, на мойо щесце, нє можу повесц цо ми думаю. Понеже жию по пари, сиґурно маю даяки способ спорозумйованя, алє нє на моїм мацеринским язику. Нє верим же цали живот лєм церпя и цихо су, а як бим могол дознац цо инше робя. Можем лєм роздумовац и задумовац. Кед рано з нїма удомим свойо боси ноги, шмишкаю ше задовольни же су нє празни, нє безхасновити. Подумал би чловек же ботоши найвеселши кед су вирайбани и крашнє поскладани у фийовки. Алє, нє! Чому би ше мали радовац два ботоши, лїва и права, лєбо права и лїва, цо цалком шицко єдно, док нєрухомо лєжа у завартим просторе. Вонка, на швижим воздуху за нїх цалком иншака приповедка. Любя ботоши мойо швидки крочаї, бо теди викукую спод ногавкох и джмуркаю подобним ботошом числених преходнїкох. Ище им интересантнєйше кед шедзим, бо им теди видогляд ище

ширши. Мойо беганє за фодбалом им нє приноши задовольство. Прилїпени ґу узноєним ногом и нє барз пахняцим патиком, ботоши би найдзечнєйше гласали процив тей, а вироятно и процив других спортских дисциплинох, алє их нїхто нє нагваря на гласанє. Роздумуєм и о физичних калїченьох моїх ботошох. Ту природа була барз нєправедна спрам нїх. Я, кед ше поздзерам, рана швидко зарошнє, а кед ше ботоша подре, правих лїкох нєт. Дзира нє зна сама зароснуц, а операция зоз иглу и цверну нє обецує виздравенє и лєпши живот. Кед лєм єдна покалїчена, ту майстрове ботошаре маю дочасне ришенє. Правя безчислено вельо цалком єднаки ботоши, а ти, кед ши мудри, купиш одразу голєм дзешец пари єднаки ботоши, та их длужей трошиш, бо шицки двацец без болю можу меняц улоги та буц раз лїви, а раз прави. Наисце добре же сом ше рано хпал под посцель и же сом шпиртал по фийовкох и по полїчкох за кнїжки, глєдаюци облєчивко за свойо ноги. По хто зна хтори раз сом насекирал мацер зоз тим своїм траценьом и глєданьом найосновнєйших стварох. Алє, єст ту и хасну. Инспировал сом ю, та док ме гандровала, я зоз тей краткей лекциї о нєдзбалосци, розшатосци и нєодвичательносци вицагнул увод до роздумованя о ботошох. Тераз о нїх будзем баржей дзбац, бо цо бим робел без ботошох. Окреме вжиме, кед нїч нє може превжац їх главну улогу защитнїкох ногох од жими. Думам же ше ботоши теди правя важни, бо знаю же нїчийо ноги нє можу задумац дзень без нїх. Каждому смакує дакеди ше правиц важни, та чом би себе так нє позвольовали и ботоши?

5

АНДРЕЙ ЧИПКАР

G

ше у валалє Ямав бави на джмурки? Нїґдзе! Нє лєм на джмурки, алє анї на шлєпи мачки. Дзеци у тим валалє сиґурно нє знаю анї єдну розчитованку. Нє треба им. А цо зоз фодбалом? Без нього нїяк нє мож! Нє приходзи до огляду! Чи ше вец дзеци у валалє Ямав вообще бавя? Бул сом у тим валалє и видзел сом вельо дзеци, алє ше анї єдно нє бавело. Голєм я нє видзел. Яки то валал у хторим ше дзеци нє бавя? Барз нєзвичайни. Дзеци звичайни, красни як шицки дзеци, лєм су барз озбильни. Алє, рушме шором, бо ше нїч нє збува без причини. Валал Ямав ше находзи у Миянмару (Бурма), на озеру Инле, високо у горох. Озеро барз вельке, вода у нїм чиста як слиза, белава, а у нєй ше опатраю желєни лєси и били хмари. Озеро як у сказки. Кед у раю було даяке озеро, вец то тото. Кед зме виплївали до валалу Ямав, озеро було плїтке. Знали зме же є вшадзи плїтке по порозквитаних водових калапчкох хтори закривали озеро. Лилово квитки було видно и гет далєко од побрежя, а водово калапчки рошню лєм у плїткей води. Мушело ше их розгартац и пререзовац драгу, алє и попри тим, наш чамец плївал барз помали. Вец калапчки скапали, та чамец по мирней поверхносци аж лєцел, як стрела. О два годзини обачели зме валал Ямав. Над поверхно сцу води зявела ше огромна паґода будистичного храму, хтора ше, била як шнїг, ошвицена зоз слунком, блїщала на нєбе. Од води ю ясно оддвойовала цма фарба густого водового калапчка. Конєчно зме почали розкерчовац драгу до валалу. Вишли зме на єдну площу хтора зоз трох бокох була оградзена зоз соєницами, хижами на колїкох.. Були так нїзко над воду же зме зоз чамца могли войсц лєм по даскелїх ґарадичох. Найвекше зданиє була „робна хижа”. Коло нєй було вельо чамци. Людзе куповали и предавали свою робу. Ту було и дзеци хтори чекали же достаню дацо зоз заробеного пенєжу. Дакус далєй, у центру валала було даскельо хижи, тиж так на колїкох, гоч под хижами було и дакус жеми. Ту стали дзивчата тримаюци у рукох прекрасни букети водових калапчкох. Привитали нас з тим квецом, а ми знали же им за щири дочек треба дац дацо. За кажди букет дали зме им по єден чат (тамтейши пенєж). Дзивчата ше унїмали вжац пенєжи, алє зме

4

U

Дзе

ЧОМ ПОЖНЇ – Чом кажди дзень пожнїш до школи? – пита ше учителька Яникови.

– Прето же дежурни вше забренка скорей як я сцигнєм – одвитує Яни.

R MO

ПОД АМРЕЛОМ

НАЙМИЛШИ ДАРУНОК – Цо ши достал за родзени дзень од куми?

– Трубу. То ми наймилши дарунок од шицких хтори сом потераз достал.

– Прецо наймилши?

– Прето же ми мац дава по пейдзешат динари кажди дзень кед почнєм грац, лєм же бим престал.

– Видзел сом шесцерих людзох под єдним амрелом, а нїхто нє змокнул.

– Сиґурно амрел бул барз вельки.

– Нє!

– Як вец телї людзе остали сухи?

– Так же нє падал диждж.

РЕБУСИ

Avtor: Silvester D. Maka>

ЛАВИРИНТ

РОЗПОДЗЕЛЬ ЧИСЛА

их заш лєм нагварели, а вони такой одбегли до єдней хижи-дутяну купиц бомбони. Хлапцох сом нє видзел, бо им анї нє швечи правиц и предавац букети квеца.. Места за бавенє нє було. У валалє було єдно кус векше островко. Голєм половку його поверхносци заберала уж спомнута паґода. Друга половка була закрита зоз надовима стрехами под хторима були столи и лавки. Було якеш вирске швето, та ше ту позберали нє лєм домашнї, алє и людзе з околних валалох. Ту було и хлапцох. За нїх то була єдинствена нагода видзиц як одроснути славя з погариками. Уж сом спомнул же дзеци зоз валалу Ямав озбильни. Можебуц прето же ше нє маю дзе бавиц, бегац, оганяц ше... Преложела А. Р.

Розподзель до мрежи числа од 1 по 9 так же би збир у каждим шоре горизонтално, вертикално и дияґонално бул 15.

Помогнї малому пинґвинови найсц драгу и сцигнуц дому.

21

За

фебруарске число „Заградки” до Редакциї сцигли 103 школярски литературни и подобово роботи. Руски Керестур: Матея Папуґа, Андрей Шайтош, Виктор Надь, Санел Цифрич, Ґабриел Сивч (овода); Валентина Олеяр, Мая Сопка, Мая Сивч, Анамария Малацко, Теодора Фа, Андрея Надь, Хелена Новта, Никола Димович, Ґлориян Штранґар, Желько Шомодї, Леон Дудаш, Матей Гарди (I); Уна Планчак, Яна Настасич, Лана Кнежевич, Єлена Фейди, Йована Йованович, Ивана Фейди, Ана Селинґер, Велько Шомодї, Адриан Русковски, Марко Попов, Мануел Сивч, Матей Сабадош, Филип Бодваньски, Теодор Надь, Дарко Провчи, Никола Бульчик (II); Анастазия Надь, Валентина Новта, Марина Джуджар, Валентина Рац (III); Леонтий Сивч (IV). Вєдно 48 роботи. Вербас: Мария Милановски (I); Ивана Чизмар, Оґнєн Миклош, Страхиня Познанович, Антоний Контра, Митро Уйфалуши (II); Михаела Миклош, Йована

Ґромович, Ана Чизмар, Петро Ґайдош, Иван Гарди, Иван Пушкаш (III); Йована Скокнич, Михаило Костелник, Владимир Малїк (IV); Тияна Чизмар, Тияна Ґайдош, Миленко Виславски, Виктор Процек (V); Миряна Чизмар, Виктория Саламун, Йована Секель (VI); Теодора Чизмар, Наташа Кашаї (VIII) и 1 малюнок нєподписани. Вєдно 27 роботи. Дюрдьов: Аня Хромиш, Иван Скубан, Иван Хромиш, Алекса Чапко, Лука Кухар (II); Мария Горняк, Ясмина Будински, Златка Канюх, Серґей Пап (III); Лидия Чапко, Валентина Михняк (V). Вєдно 12 роботи. Шид: Тамара Лукач, Тияна Буйла, Матия Шеремет (IV); Милош Симанович (VI). Вєдно 9 роботи. Кула: Алекса Митрович (I); Ненад Митрович (III); Анастазия Джуджар (IV); Ваня Шомодї (VI). Вєдно 6 роботи. Бикич Дол: Єлена Гнатко (IV) послала 1 роботу.

Нагр

адне

РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” РОЗПИСУЄ

Н А Г Р А Д Н И К ОН К У Р С ЗА ШКОЛЯРОХ „Заградка” муши буц вше красша и красша, прето Редакция рахує и на идеї и критики вирних сотруднїкох, та розписала конкурс за школярски литературни роботи на тему:

Яку „Заградку” би я правел-а Роботи най нє буду длугши од єдного бока у малей теки, алє меркуйце и на рукопис и на чистоту язика, бо комисия будзе на шицко патриц. Найкрасши состави буду обявени у часопису, а за наградзених школярох будзе орґанизовани вилєт до Нового Саду дзе нащивя и Редакцию „Заградки” у НВУ „Руске слово”. Конкурс отворени по 31. марец 2014. року. Литературни роботи посилайце на адресу: Редакция часописа „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

питанє!

До Редакциї поштар приноши вше вецей коверти зоз вашима точнима одвитами на наградне питанє, та зме на седми поверх мушели привлєчиц вельо векшу шкатулу од потерашнєй. Питанє у януарским чишлє „Заградки” було барз лєгке, а верим же шицки будзеце знац точно одвитовац и на того питанє. Воно глаши:

Яки Дзень означуєме 21. фебруара? Точни одвити посилайце на адресу: „ЗАГРАДКА”, Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

Награди у фебруару достали:

Пишеце красни состави, та нє мушиме буц застарани чи будземе мац руских писательох и о єдну, два лєбо три децениї. Дахто спомедзи вас сиґурно войдзе до рускей литератури, бо и вашо дзеци и унучата зосцу читац кнїжки на мацеринским язику. Прето и далєй вєдно виправяйме гришки и так дзбайме о чистоти язика.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Марина Барна, I, Дюрдьов Ана Арва, Руски Керестур

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

У составу пише: На Крачун зме були у госцох у нини. Нєшка вонка двацец степени. Найволїм чай од камилици. Лопов ше попнул на мурик.

Zdravo zagradkare!

Треба написац: На Крачун зме були ниново госци. Нєшка вонка двацец ступнї. Найвилїм руменцов чай. Крадош ше випендрал на мурик.

NA NASLOVNIM BOKU 1. и 3. Предшколски дзеци на годзини руского язика у Новим Садзе 2. Наймладши Дюрдьовчанє у руским оддзелєню у Забави (ПУ „Дюрдєвак”)

У фебруару ваша „Заградка” була при своїх читачох у Вербаше и у Дюрдьове. По тим як сце ше порихтали за блїзке стретнуце зоз часописом, видзим же треба цо частейше орґанизовац таки хвильки друженя. Идуцого мешаца обрадуєме сотруднїкох у даєдней другей школи, а у хторей, найбаржей завиши од вас, школярох. Хто ше перши яви до Редакциї и повола нас, там пойдземе. Ище цошка барз важне вам мам повесц: добре опатьце Наградни конкурс за школярох, на 22. боку. Можу вам помогнуц и учительки и наставнїци, гоч сом сиґурна же ви найлєпше знаце цо ше вам пачи, а цо бисце зоз „Заградки” вируцели и на тото место положели дацо красше, интересантнєйше, актуалнєйше. Поздравя вас и чека нови стихи, малюнки и нови идеї ваша редакторка.

ВАСИЛЬ МУДРИ

ВИСНЇК ЯРИ Цо за дзвони тераз дзвоня при поточку, там у травки? Чийо же то викукую доокола били главки?

Гей, то рано вєдно з росу вишли перши подшнїжнїки, та з радосцу сцу нам повесц же чогошик су виснїки. Ми уж знаме цо то значи: будзе квитнуц рижне квеце, птички буду лєтац, шпивац... Яр приходзи – чи чуєце?

3

ЯВНА ГОДЗИНА РУСКОГО ЯЗИКА У ВЕРБАШЕ „ЗАГРАДКА” И „ЖВИРКИ” У ДЮРДЬОВЕ

ВНОЦИ И ВЛАСИ ШПЯ

У

Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове єст вельо читачох и сотруднїкох „Заградки”, та их нєдавно нащивела одвичательна редакторка того часописа, Мелания Римарова. Учительки у руских оддзелєньох нїзших класох позберали своїх школярох до єдней учальнї, та цалу школску годзину пошвецели друженю зоз єдиним часописом за дзеци по руски. Найшмелши и найлюбопитлївши ше випитовали кельо „Заградка” ма роки, чи ю чежко ушорйовац, як ше одредзує чия робота будзе обявена и хто достанє награду... Тераз подзелєни награди за найлєпши литературни и подобово роботи обявени у пре-

Ш

коляре Основней школи „Светозар Милетич” у Вербаше, хтори поряднє ходза на годзини руского язика з елементами националней култури, остатнього януарского дня з окремну радосцу чекали початок настави и стретнуце зоз „Заградку”. За сотруднїцтво зоз часописом каждого року найвреднєйши доставаю награди, та так було и тераз. Йована Скокнич и Наташа Кашаї наградзени за малюнки обявени у „Заградки” прешлого року. Одвичательна редакторка Мелания Римарова шицким подзелєла по єден прикладнїк часописа и поволала дзеци на дальше сотруднїцтво, а потим представела свою найновшу кнїжку „Жвирки у азбуки”. Як ше даєдни животинї волаю по руски, школяре научели на тим стретнуцу, а цо нє запаметали, научи их професорка руского язика Славица Малийова хтора у вербаских основних школох уж двацец роки трима годзини мацеринского язика. Р-р

шлим школским року, а достали их Мария Барна, Андрей Молнар и Милош Бастая. Радовал ше и Владимир Горняк, бо його точни одвит на наградне питанє обявене у „Заградки” бул вицагнути зоз велькей шкатули – нашей поштовей ладички. Стретнуце вихасноване и за представянє новей кнїжки за дзеци писательки Меланиї Римар и илустратора Любомира Сопки „Жвирки у азбуки” . Истого дня „Заградка” була и на годзини руского язика у осмей класи. Приємно було дружиц ше зоз найстаршима школярами дюрдьовскей школи, хтори од малючка куповали часопис и поряднє посилали свойо роботи, та и тераз, кед су цалком вельки, дзечнє беру до рукох новинку на мацеринскей бешеди. М. Р.

2

У ЗАБАВИ ВШЕ ЗАБАВНО У Предшколскей установи „Дюрдєвак”, лєбо як шицки гуторя – у Забави у Дюрдьове наисце вше забавно. Кед хтошка зоз „Заградки” хториш дзень закукнул до руского оддзелєня, дзеци праве висипали на штред учальнї вельо коцки, та складали високу турню. Дакус им мушела помогнуц и вихователька Оля Балїнтова. Вец ше турня виврацела, а весели дзеци пошедали до кругa, та вєдно учели як ше по руски волаю даєдни животинї о хторих написани писньочки у прекрашнє илустрованей кнїжочки „Жвирки у азбуки”. Р.

Хтошка вираховал же найвецей власи на глави маю биловласи людзе, аж 140 тисячи. Чарни маю коло 109 тисячи, кафово 102 тисячи, а червенкави лєм 88 тисячи власи. Кажда власа през дзень вирошнє 0,3 милиметери, и то найшвидше дополадня, а вноци власи вообще нє рошню, алє шпя вєдно з нами. Фарбу власох и кандрастосц нашлїдзуєме од родичох. Ґени за цми власи доминую над ґенами за бляди, а ґени за кандрасти моцнєйши од ґенох за прости власи. Кед єден родитель ма прости власи, а други кандрасти, їх дзеци буду кандрасти.

МАЛИ БЕЛАВИ ШТРУМФИ Белави франтовнїки Штрумфи

ЖЕЛЄНИ ПАРАЗИТ

Паразитска рошлїна имела у прастарих вереньох була символ безсмертносци, озда прето же и кед „трескаца” жима, имела ма желєни лїсца, гоч конари древа на хторим вона бива, вжиме голючки голи. Имела свой корень пуща до стебла дуба, сосни, яблонї лєбо другого древа и з нього вицицує рошлїнски соки за свой рост и розмножованє. Велїм є позната зоз стрипа о Астериксови и Обеликсови, дзе ше зоз нєй прави чудотворни напиток хтори дава нєвироятну моц. Правда, тота паразитска рошлїна наисце ма лїковити прикмети, та ше з єй лїсточкох вари чай. Єй лабдасти черяк вжиме шицок у билих бобкох полних зоз лїпкацу чечносцу хтора даєдним птицом, наприклад, риґовом имелашом, права лакотка.

народзени у октобру 1958. року. Гоч уж маю 56 роки, остали мали, весели и розбавени, таки исти як их теди нарисовал белґийски уметнїк Пєр Килинфор, познатши под псевдонимом Пейо. И нєшка Вельки Штрумф, Штрумфета, Ґарґамел и други Штрумфчата биваю у хижкох у форми печаркох. Маю свою власну, мацеринску бешеду и свойо штрумфовски обичаї. После Пейовей шмерци (1993. року) його син Пєр и други члени фамелиї предлужели по оцовей драги. За 50. родзени дзень Штрумфи достали нови рисовани филм и збирку стрипох. Славни су ширцом швета.

ДЗИВИ ШВИНЇ НЄ ЛЮШТАВИ Хто дума же дзиви

швинї люштави животинї, спреведа ше. Правда же ше тоти животинї барз любя валяц у блаце, алє чом? Кед ше швиня цала злюшта у густей мутлянки, почека же би ше „помада” на єй шерсци осушела, та ше вец чмохта до древа покля нє счуха зоз себе зосхнуте блатко. На нїм налїпени паразити хтори були на швиньовей шерсци, та ше мудра дзива животиня ментує напасци. Хто би повед?

23

Lidiy Gornyk, VIII, Dxrdqov

Tamara Luka~, IV, [id

Sabina Ynu{ko, V, Nove Orahovo

Yna Nastasi~, II, Ruski Kerestur

ROK LXVII • ^ISLO 2 • FEBRUAR 2014 • CENA 100 DIN

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI