Заградка 12- 2018

РОК LXХI • ЧИСЛО 12 ДЕЦЕМБЕР •2018 ЦЕНА 100 ДИН

Щешлїво на розпусту!!!

ПРЕДСТАВА „МАША И МЕДВЕДЗ” У рамикох означованя Дня Општини Кула, у шицких местох тей општини, та так и у Руским Керестуре, у Велькей сали Дома култури 7. новембра одбавена театрална представа за дзеци „Маша и медведз”. Наймладши патраче, дзеци предшколского возросту, и школяре нїзших класох основней школи орґанизовано, а безплатно, мали нагоду патриц представу по мотивох дзецом барз познатого рисованого филма з истим меном. Сценариста и режисер бул Саша Тасич, а ґлумели Сладяна Дюкич и Марко Ґиздавич. М. Дж.

И ШКОЛЯРЕ НА РОЧНИМ КОНЦЕРТУ РКЦ У НОВИМ САДЗЕ На традицийним Рочним концерту Руского културного центру у Новим Садзе, хтори отримани 25. децембра у Ґимназиї „Лаза Костич”, участвовали и наймладши аматере, школяре хтори у своїх школох ходза и на годзини руского язика. У РКЦ-у вони шпиваю у Дзецинским хору чийо руководителє учителька Ана-Мария Рац и Владимир Сивч, а уча ше и рецитовац и ґлумиц, и участвую у рижних креативних роботньох. Шветочни концерт и отворели дзеци, а патрачом ше перша представела успишна рецитаторка Кристина Ковач зоз писню Михайла Ковача „Панове” зоз хтору того року участвовала на Зонскей смотри рецитаторох. Члени хору одшпивали штири дзецински шпиванки, а солисти були Кристина Ковач и Оґнєн Пушара. После школярскей часци програми наступели старши шпиваче, танєчнїки и члени оркестру. М. Р.

^ASOPIS ZA DZECI

Здраво, заградкаре! НОВОРОЧНА ВИНЧОВАНКА

Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин

Най кажде рано приноши шицким вельо радосци! Най за роботу будзе дзеки, сцелосци, а за нови крочаї велькей шмелосци! Най ше видумує вше красши бависка, и най родичом нє стої празна колїска! Най кажди брацик рошнє зоз шестричками, а шестричка голєм з двома-трома брациками! У любови, злоги и щиросци надвладаме злоби и пакосци! Мелания Римар, одвичательна редакторка

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

МАЛИ ОДДИХ

YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Писателє на „Костельниковей єшенї” у Руским Керестуре представяю школяром Антолоґию приповедкох за дзеци (Фото: М. Афич)

Мали оддих, на пол рока, як кед бежиш, та кус станєш, одпочивок на пол драги, най по конєц нє вистанєш.

На пол драги пол успихох, поздавани и зровнани, указую кельо чека на чловека же би нє бул застарани.

Прето оддих кратка павза у хторей ше сила збера же би ютре було лєпше, вше кус лєпше як цо вчера.

ЛУСИ ВИЛОК

КРАЧУНСКИ ГОСЦ

Є

дней жимней жимскей ноци двойо мали дзеци шедзели у хижи при цеплим пецу. Нараз чули як хтошка бояжлїво дурка на дзвери, та єдно одбегло отвориц. Вонка, у цмоти на жими, стал єден хлапец. Бул боси, у ценких, рондявих шматох. Тресол ше замарзнути и модлєл же би го пущели нука зограц ше.

– Гибай! – скричали обидвойо. – Маме места при пецу. Дзеци приведли нєпознатого ґу цеплому шедзиску. Потим подзелєли з нїм вечеру. Вец му дали свою посцелку, а вони остали спац на твардей лавки. Вноци их пребудзела якаш приємна музика. Попатрели през облак. Опрез їх хижи було вельо дзеци, шицки облєчени у швицацих шматох. Грали на златних гарфох. Шицко у воздуху одгуковало з мелодию. Нараз Странєц станул опрез нїх. Тераз нє бул у рондявих шматох, алє закруцени у блїщацим, стриберним шветлє. Гварел им з милим, приємних гласом: – Було ми жимно, и ви ме прияли нука. Бул сом гладни, и ви ме накармели. Бул сом вистати, и ви ми дали посцель. Я Дзецко Исус. Ходзим по швеце и приношим мир и радосц шицким дзецом. Так як сце мнє дали, так най вам тото древо при дзверох кажди рок приноши богати плоди. Так гуторел, а потим одламал конарчок зоз крачунского древа на уходзе и посадзел го у дворе. И вец нєстал. Конарчок роснул и вироснул до велького древа. И кажди рок родзи прекрасни златни плоди-овоци за шицки добри дзеци. З анґлийского: Ю. Пап

ЯНКО ФЕЙСА

ПРЕД КРАЧУНОМ Шнїг уж покус веє, уж ше жем билєє... Радую ше дзеци; радую ше людзе, же нам красши Крачун будзе. Готую ше мещки за дробни орещки; до рукох кияшки... шицко ше готує, бо ше Крачун приблїжує. Оцец, мац ше муча, дзеци шпивац уча... Ту уж Крачун нєдалєко – ту є. Хто ше йому нє радує?!

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ДРАҐУТИН БЕҐ Драґутин Беґ, познати писатель за дзеци и за старших. Народзени є у Илоку 1953. року. Там закончел основну школу и ґимназию, а Филозофски факултет у Заґребе. Маґистровал у Новим Садзе. Робел у штреднєй школи у Илоку и у Беґечу, потим у Городскей библиотеки у Илоку и у Дзецинским валалє у Сримскей Каменїци. Член є Дружтва писательох Войводини и порядни член Матици сербскей. За дзеци перше писал писнї, та обявел збирки поезиї „Дзвон як ратунок”, „На Сиверним полу”, „Чича Мича путнїк”, „Пришага школярска” и „Научел ме оцец”, а потим збирку сказкох и приповедкох „Чудотворни спрей” и романи „Гушляр”, „Пещера у шерцу городу”, „Розштимовани оркестер”, „Динарчок краля Драґутина”, „Ноцни птици” и „Журка у школи”. Зоз найновшого романа „Йоана Ритиґ”, хтори видруковани того, 2018. року, обявюєме кратки виривок. То епистоларни роман – роман написани „у писмох”. Чита ше у єдним диху, бо будзи чувства, емоциї, памятки, слизи, велїча чловечносц, любов, красу и моц щирого приятельства.

ЙОАНА РИТИҐ Мила Душанко, Мам радосну вистку. Амбасада Австралиї ми обезпечела присц и видзиц законченє роботох у Вешей библиотеки. Радуєм ше же конєчно упознам и Вас и дзивче Саню. Модлїм Вас, ище нїкому нїч о тим нє гуторце, бо шицки жадаме о моїм приходу нє информовац явносц. Нєодлуга ше увидзиме, накадзи ми явя точни датум приходу. Ваша Йоана Душанка и Саня були одушевени. О тим могли лєм шнїц, а тераз шицко постава правда. Найпознатша шветова писателька придзе до їх городу и до библиотеки, а лєм вони два о тим знаю. Предсидатель општини достал урядове писмо же дахто зоз Амбасади Австралиї сиґурно придзе видзиц законченє роботох у библиотеки. Конєчно сцигол и допис же на соботу приду даскельо представнїки Амбасади, алє и визначни госц зоз Австралиї... Пришла собота. На уходзе до будинку було озвученє и микрофон, и застави Австралиї. Орґанизаторе поволали предсидателя општини най привита госцох. Почитовани панї и панове! Нагода за нєшкайшу шветочносц то реализация велькей донациї за ушоренє библиотеки. Замодлєл бим представнїка библиотеки же би нас упознал зоз проєктом и зоз милима госцами. Потим ґу микрофону пришла Душанка, вєдно зоз бабу Йоану, а за нїма стала и Саня. Шицки заслупли, бо таке нє обчековали. Почитовани согражданє, Почитовани представнїки општини, Нєшка шветочно отвориме библиотеку, реновировану и опремену, дзекуюци донациї панї зоз Аватралиї, найпознатшей писательки з нашого места, Йоани Ритиґ, авторки велїх романох, медзи хторима и „Смараґдни дзбан” на основи хторого и зняти тот филм цо зме го нєдавно мали нагоду патриц у нашим штредку. Панї Йоана Ритиґ давно, кед була мала, була член нашей библиотеки, та тераз зоз 150.000 австралийскима доларами донировала єй ушоренє. На концу ше озвала и Йоана.

– Гей, мили мойо, я походзим з вашого городу, та сом одлучела финансийно вам помогнуц... Понеже остало ище досц пенєжи, одлучела сом же би ше вибудовало и Театер, як памятку на мою фамелию... Будинок будзе на месце дзе ше находзи напущена моя родна хижа... Преложела М. Р.

ЯК ШЕ ДАКЕДИ СЛАВЕЛО КРАЧУН Скорей ше иншак як нєшка славело Крачун. Родзенє Исуса було барз вельке швето. Того дня школяре нє ишли до школи, алє ше цали дзень пририхтовали за ходзенє „по шпиваню” и ношенє вертепу. Кед на пейц годзин задзвонєл вельки церковни дзвон, до хижи ше уношело сламу. Вноци ше нє спало на посцельох, алє на тей слами. Дзецом то була велька радосц. Цали рок нєсцерпено чекали тот дзень кед ше шлєбодно годни валяц по слами у хижи, оруцовац ше и скакац. Слами ше кладло и на стол под тепшу з рибу. До тей слами ше кладло и даскельо заренка кукурици и пасулї. Коло тепши ше кладло желєне житко и швичку. Єдло ше поцихи, лєм при швичковим шветлу. У куце хижи стало оквицене крачунске древко – ядловец. Давно нє було таки украси як нєшка. На ядловец ше кладло даскельо обращики, християнски винчованки и медовнїки, а коло древка сламу и желєне житко. После святочней Вилїйовей вечери дзеци ше рихтали шпивац. Брали на шию свойо мещки ушити з платна и рушали до сушедох и родзинох. Скорей ридко було вертепи, а кед их було, ношели их хлапци. Були облїпени зоз златком, а нука були покладзени фиґурки Мариї, Осифа и малого Исуса, даскельо овечки, пастире, вол и осел. Частейше ше у валалє могло стретнуц гвиздарох. То були троме хлапци облєчени у длугоких билих кошульох. Двоме мали мечи, а єден палїчку и на верх нєй гвизду. За шпиванє дзеци до мещкох доставали яблука, сухи шлївки и грушки, а пенєжи, бабки и конїки з медовнїка звичайно лєм у куми. Кед ше приблїжовало пол ноци, дзеци радосни приходзели дому и лєгали спац на сламу, а родичи одходзели до церкви до саночного. Таки Крачуни паметаю нашо дїдове и баби. Мая Мудри, VIII, Коцур Обявене у „Пионирскей заградки” у децембру 1990. року

ПАСЛИ ПАСТИРЕ ВОЛКИ Пасли пастире волки на желєней дубравки. Ангел ше им указал, у Вифлеєм пут сказал. Вони ше му питали дзе Исуса глєдац мали. Лєжи вон медзи нїма, а на себе нїч нє ма. Лєм єден корпик шена под ножки, под колєна. Мария ше старала же купелї нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє роса з нєбеса, окупаме Исуса. Мария ше старала же пеленки нє мала. Нє старай ше, Марийо, спаднє з нєба били квет, повиєме цали швет.

Стара руска коляда

БОБАЛЬКИ Вилїю у руским обисцу нє мож задумац без бобалькох. Тото посне єдло ше пече зоз житней муки. Зоз викиснутого цеста за хлєб прави ше шульканци (длугоки як тепша) и кладзе ше их на тепшу най ище дакус подкишню, з ножом ше их позарезує, на кажди два центиметери, же би ше упечени лєгчейше ламали. Кед су готови, покладзе ше их до миски, лєбо ванґлочки, и умиє ше их у води. Давно ше верело же од води у хторей ше умивало печени бобальки, завиши женска краса, та дзивчата у нєй умивали твар. Потим ше бобальки прелєє зоз горуцу воду лєбо млєком, прецадзи ше их, усипе до миски, посипе зоз зомлєтим маком, може и зоз орехами, поцукрує ше, або полєє з розпущеним медом. На Вилїю то нєзаменлїва лакотка.

ВЛАДИМИР ДЇТКО

МИКОЛАЙОВО ДАРУНКИ Кед Миколай шветом руши, полни мех дарунки ноши: бабку, авто, чи лакотки, а дакому и груби ботоши. Радую ше добри дзеци, до облака рихтаю чижмочки. Кед ше рано вчас побудза, дари буду у цеплей хижочки. Зоз чижмочкох шицко винїмаю, указую цо подоставали. Радовац ше буду днями. Лєм нєдобри без дарох остали.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ФУРКА ШНЇЩОК Фурка шнїщок, фурка били, крев ше стида, маржню жили. Нашо жили розрушаме, лєм док санки поглєдаме. Пре компютер вше зме нука, очи щипу, глава пука! А на шнїгу порихтани товарише позмарзани. Ми ше ґу нїм придружиме, та ше вєдно повожиме. Док нам лїчка почервеня, влапиме ше до ученя!

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

ДАРУНОК ЗА ДЇДА МРАЗА Вон ше зна рушиц додня рано, и днями путовац, дарунки шицким сцигнє подзелїц, а хто його зна обрадовац? На санкох, з велькима зайдами, тот Дїтко весели, били, з далєка приходзи з патульками и найдзе шицки вароши, валали. Же витор дує и шнїг веє, наш Дїдо ше нє бриґує. Зоз шицкима ше дзечнє сликує, дарунки дзелї, та ше ошмихує. Твар му нїґда нє стареє, гоч роки и роки шорує. Шерцо ма вельке, цепле, та лєм дарує, дарує, дарує. Прешпивала М. Р.

МИЛЕНА СЕВЕРОВИЧ

ЖИМА У БИЛЮЧКИМ ВАЛАЛЄ Билу шубару вона ма, у ботошох зоз шнїгу по драже бега, змаржнє поток, розженє птици и завеє дражку на верх брега. Жима зоз чародїйством своїм штрика и лїпка на облак украси-дари, курняву стреса зоз капута и мраз зоз шубари. Окруцена з молгу и лядом у шкрипаню шнїгу ужива, за друженє порихтана на брегу ше з дзецми санка и скрива. Прешпивала М. Р.

АНА ДУДАШ

В

ЧАРИВНИ ЯДЛОВЕЦ

рацаюци ше зоз вечаршей преходзки зоз свою бабу, обачел сом у єй загради зоз вичножелєнима древами, єден ядловец ошвицени з якушик чудну шветлосцу. З його розширених конарох пращи на шицки боки белаво-лилова шветлосц як одблїск безчислених рефлекторох на сцени пририхтаней за естрадни гвизди. Розлика була у тим же шветлосц нє здабала на звичайни шунд, алє на цошка божествене, опиваюце.

– Бабо, бабо! Попать на тот ядловец! Одкаль з ньово вибива така шветлосц? Баба лєм попатрела на мнє зоз тим єй поглядом, блїщацим од превелькей любови, злєгла з плєцами и уцагла ме нука. Цали вечар видумовал сом вшелїяки причини висц до загради и ище раз видзиц ядловец. Сцел сом ше прешвечиц же ме очи нє спреведли. Нє удало ше ми вицагнуц ше вонка, та сом нєдзечнє лєгнуц и правел сом ше же шпим. У глави ше ми роєли вшелїяки думки. Накадзи сом учул же баба загашела телевизор и нєодлуга ше зачирела до твардого сна, помалючки сом зишол з посцелї и на пальцом сом поцихи вишол вонка. Нє спреведнул сом ше. З розширенима жренками патрел сом на нєзвичайни ядловец, оглядал сом ше и патрел сом чи и други ядловци зарюю з таким шветлом. Нє! Анї єден. Шицки пооблапяни зоз цмоту, нєрухоми, аж анї нє шушотали на благим витрику. Видзело ше ми же ядловец злївал шветлосц до знємирених морских габох. Зоз тей шветлосци вилєцовали дробни балончки, оддальовали ше и поставали вше векши, а вец ше розпирсковали як огньомет чудесних фарбох и ище чудеснєйших фиґурох, хтори парали простор по цалей загради. Под стреху сом учул гуркотанє чи шептанє чийо слова сом ясно розумел. Знал сом же там два герлїчки маю гнїздо и же шепот приходзи од нїх. Чи можлїве? Начулєл сом уха, приблїжел сом ше ґу муру и з поцерпаньом сом ослуховал. Гей,ясно сом чул, герлїчки приповедали!

– Цо ше чудуєш и чом облєтуєш коло ядловца нашей сушеди? Вона нє обична герлїчка. Ниа, ми шпиме у своїм гнїздзе, а вона, як вихор, накадзи ше змеркнє, вилєцує з гнїзда на верх ядловца и одходзи. Дзе? Питали зме ше док зме ше нє доисцели. Лєци високо, вер, аж ґу гвиздом. Кед ше

намочи з їх шветлосцу, кед ше наджубка їх блїску, враца ше до гнїзда. Теди ядловец на чиїм верху єй хижка-гнїздо, почина шириц нєзвичайну шветлосц, почина пращац як крачунски ядловец.

– Нє верим вам анї словко! Як може герлїчка одлєциц аж ґу гвиздом и як може принєсц тельо шветлосци?

– Кед нам нє вериш, вер своїм очом. Попать на ню воднє: анї нє патри на нас. Видзел ши як кандур Том, накадзи вилєциме з гнїзда, стреже и дума як з нас направи смачну госцину. А кед обачи нашу сушеду, шерсц ше му наїжи и вон сцека як без глави.

– Нє, нє обачел сом, алє тото вам верим. Чудуєм ше же сце нє пробовали лєциц за ню, шлїдзиц ю и наджубкац ше гвиздового блїску... Можебуц сце лєнїви. Лєм ше вилєгуєце. Вилєцуєце з гнїзда лєм кед вигладнїце. Требали бисце найсц ище даєдно занїманє... поведзме... змаганє у швидкосци прелєцованя з єдного конара на други.

– Га-га-га! Гласно ше шмеяли герлїчки, а вец предлужели приповедац медзи собу, нє патраци на мнє. Поцихи сом ше увагнул до хижи и лєгнул сом. Мал сом правучки прави кридла, та сом зоз герлїчку, покрадзме од баби, одлєцел ґу гвиздом. Кед сом ше зобудзел, збунєни сом розпатрал шицко коло себе, мацал сом ше по хрибце, бо сом нє могол вериц же ми кридла скапали, накадзи сом отворел очи. Знова сом бул обични хлапец. Розбаторел сом ше и чул сом бабов глас: – Марио, бабова найшвицацша гвиздо! Фриштик на столє! Порихтай кнїжки за школу... Нєдзечнє сом ше наєдол, а з очми сом пребегнул даскельо раз доокола хижи. Герлїчка на верх ядловца спала, ширяци коло себе моцну шветлосц. Єй гнїздо було як огень. Герлїчки под стреху ше озвали: – Ти, рапуху єден, чом ше чудуєш? Наша сушеда вселенка! Нє ясне ци? Ма маґичну моц на хторей єй и ми дакеди завидзиме. Знаме же нє крашнє завидзиц, та накадзи почувствуєме зависц у себе, гартушиме ю. Чи бизме остали таки красни кед бизме мали мержнї и зависци у себе? Любов и розуменє при нас вше победзує. Так най будзе и медзи вами, людзми. Преложела М. Р.

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

РОЖДЕСТВО ХРИСТОВО – КРАЧУН Найточнєйше о Христовим народзеню написал евангелист Лука у другей глави своєй Евангелиї. Вон почина звит з обвисценьом же цар Авґустин розказал пописац жительство цалей своєй империї. Кажди мушел пойсц до места з котрого походзи. Осиф, котри бул з роду Давидового, гоч жил у Назарету, мушел пойсц до Вифлеєму, до городу Давидового. З нїм пошла и Мария, котра була ваготна. Понеже у самим Вифлеєму, пре вельо людзох котри ту пришли пре попис, нє нашли место у госцинїци, пошли до єдней пещери на окраїску городу, дзе пастире тримали статок. Тей ше ноци народзел Исус. Мария го повила до пелюхох и положела до яшльох. Вец Лука пише же у тим краю були и пастире под отвореним нєбом котри вноци чували стражу при своїм стаду. А ангел Господнї приступел ґу нїм и шветлосц Господня их ошвицела и барз ше позлєкали. И гварел им ангел: Нє бойце ше, бо, ниа, нависцуєм вам радосну вистку, котра будзе цалому народу. Нєшка ше вам у Давидовим городу народзел Спаситель, Христос Господь. И то вам знак: Найдзеце Дзецочко повите, як лєжи у яшелькох! Нараз ше зявело з ангелом множество войска нєбеского котре хвалєло Бога, гуторяци: Слава на висотох Богу, а на жеми мир людзом, котрих вон люби! Зоз кнїжки о. Романа Миз „Нашо християнски швета”

БОЖИДАР ПРОСЕНЯК

ЛЕҐЕНДА О МИКОЛАЙОВИ Єдного року владикове у Малей Азиї мали вибрац нового владику у городу Мири. Нє могли ше догвариц, бо єдни гласали за Анастазия, други за Ґвадрияна, треци за Юстинияна..., та на концу препущели Богу, най вибере свойого службенїка. Предложели же хто од кандидатох ютре рано перши войдзе до церкви, вон будзе владика. Ютре рано, нє знаюци за тото предкладанє, Миколай додня, як и звичайно, пошол до церкви, алє накадзи вошол нука, збачел даскельо людзох: – Ниа, тот будзе! – чул гласи и подумал же ше вноци нука уцагли крадоше, та го, у злей намири, сцу забиц. Прето пробовал цо скорей висц вонка. Алє, вони го хвацели и без словох, як виновнїка, одведли го просто ґу владиком. Кед дознал же є вибрани за нового владику у городу Мири, Миколай бул барз збунєни, алє и радосни. З цалим шерцом ше трудзел буц як оцец своїм вирнїком. Дзбал о нїх, помагал им, дзелєл дарунки худобним. И вше кед ше му указала нагода, приповедал им о Богу, Божей доброти и любови. Кед єдного року у Мири запановал вельки глад, та аж и богати спадли до биди, подзелєл шицко цо мал.

– Остала нам ище лєм тота златна судзина хтора припада Церкви! – гварел церковнїк.

– Дай им праве прето же судзина припада Церкви. Тоти людзе Церква! – гварел владика Миколай.

СЕРАФИНА МАКАЇ

ЖИМА Пришла жима, шицка од блата, залюштана, без кабата. Пришла жима, бо так сцела. Дзецом плани помервела. Так их – скупа, зармуцела, бо кус шнїгу удзелєла. А вони го так чекали! Давно санки порихтали. Лєца санки з брещка долу. Хто тераз ма дзеци за школу? Та аж кед ше од шнїгу одпитаю, дзири у знаню дзеци поплатаю.

ЛЄВ Н. ТОЛСТОЙ

ТРИ ДРЕВОРУБАЧОВО ШЕКЕРИ

И

ван бул барз худобни леґинь. Нє мал нїч, окрем єдней шекери зоз хтору рубал древа и так зарабял за живот. Єдного дня, док робел при побрежю рики, шекера му вилєцела з руки и спадла до води. Леґинь ше нажалєл: як тераз зароби даєден динар за єдзенє? Знал же без шекери, з голима руками нє може нїч заробиц. Його здихованя учул якиш чудни старик хтори, знаюци цо ше случело, скочел до рики и замурел ше. О даскельо секунди зявел ше на поверхносци води, ношаци єдну златну шекеру. „Ниа, твойо орудиє!” – скричал на Ивана, алє леґинь одмахнул з главу. „Тота шекера нє моя” – одвитовал. Старик ше знова замурел до рики и вицагнул стриберну шекеру, та ю указал леґиньови, алє Иван знова одмахнул з главу: „Анї тота нє моя!” Треци раз старик вицагнул гевту обичну, желєзну, Иванову шекеру. „Е, тота моя!” – щешлїви скричал Иван. „Вец ю вежнї, а мнє ши нїч нє длужни плациц же сом ци нашол орудиє. Цо вецей, указал ши же ши нє гамишни и же нє спреведаш. Заслужел ши же бим це наградзел: вежнї и стриберну и златну шекеру!”

ЯНКО ФЕЙСА МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ЖИМА Чи то плахти мегки, били, прикрили нам жем? То шнїг били веє, веє, на дзеци ше мило шмеє. Чи то цукри сладки, били прикрили нам жем? То шнїг били веє, веє, на дзеци ше мило шмеє.

ИДЗЕ БАБА ЖИМА Хладни витрик зоз сивера часто уж задує и остатнї сухи лїсток зоз древа стресує. Витрик го на силу долу зоз конарчка знїма, а вон ше, биднятко, ище од нього однїма. Дує хладни витрик, дує днями и ноцами, а стара му Баба Жима стреже за петами. Зоз витриком вона жимним помали приходзи и зоз собу шиви хмари шнїгово приводзи. Так до чистих билих шматох природу облєка да свойого Дїда Мраза святочнє дочека.

Яна Тимко, 5 роки Коцур

Ерик Русковски, 6 роки Руски Керестур

Филип Буила, 6 роки Коцур

Клара Блаґоєвич, 6 роки Руски Керестур София Чуни, 6 роки Руски Керестур

МИЛА ПАМЯТКА Як мала, барз сом любела конї, а и тераз их любим. Зоз дїдом сом часто ходзела на змаганя и обегованя коньох. Барз сом уживала припатрац ше, та зме ше з дїдом єдного року приявели на змаганє у воженю на фиякеру. Нє пририхтовала сом ше вельо, бо сом уж знала цо и як треба робиц. Пришол дзень змаганя. Зобудзела сом ше вчар рано, бо сом була барз возбудзена и нє могла сом спац. Вишла сом вонка и видзела сом як дїдо умива конї. Час преходзел, та зме мушели попонагляц. Попрагали зме конї и рушели зме ше на змаганє. Кед зме сцигли, дакус сом ше бала, алє страх швидко скапал. Пошли зме на дражку. Накадзи ме преволали, вжала сом до руки чмиґов и рушела сом. Чула сом барз моцни аплаузи, та сом ше цешела. Єден чловек пришол ґу мнє и уручел ми погар. Була сом барз щешлїва. И нєшка го чувам. Останє ми у красним паметаню, бо кед сом го достала, мала сом лєм пейц роки. Анита Чизмар, V, Руски Керестур

ЛЮБИМЕ КРАЧУН Крачун нам сцигує, дзеци ше радую, и свойо ядловци крашнє оквицую. Рибу и бобальки ми шицки любиме и Вилїю вєдно з радосцу славиме. Коляди шпиваме и дарунки доставаме. Весна Бильня, IV Коцур

Бояна Малобович, II, Савине Село

МОЙ БРАТНЯК Мам братняка Бориса. Вон ма петнац роки. Ходзи до школи до Нового Саду, а жиє у Дюрдьове. У „Матки” є член фолклорней и драмскей секциї. Тренира и фодбал. Часто, кед ше врацам зоз школи, а вонка уж цма, зайдзем до ньго, бо бива такой при церкви. Вон ме вец приведзе дому. На дражки по дом вельо бешедуєме. Часто ми дацо купи и обрадує ме. Кед ме стретнє на улїци, вше ше ґу мнє крашнє озве. Прешлого року ми помагал учиц математику. Я барз любим свойого братняка. Елеонора Винаї, III Дюрдьов

Милицa Пап, IV, Бачинци

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Мой домашнї любимец пшичок. Мали є, красни и барз мили. Кед ше врацам зоз школи, барз ше ми радує. И я ше йому вше радуєм. Люби кед го гласкам. Накадзи войдзем нука, вон бреше и вола ме най видзем вонка бавиц ше з нїм. Я нє можем витримац, та такой идзем ґу ньому. То мой вирни товариш. Мая Ґайдош, IV, Коцур

НЄПРИЄМНЕ ДОЖИЦЕ

Стефан Ґнип, III, Дюрдьов

БАВЕЛИ ЗМЕ ШЕ Шицки дзеци ше любя бавиц, як и я. Кед сом була мала, найволєла сом ше бавиц з барбиками и зоз пайташками и пайташами. Здогадуєм ше як ше мой пайташ Стефан и я бавели. Подїя ше случовала у гумнє. Там стала єдна стара кадза зоз хтору зме ше шмели бавиц. Була положена лєм на цеглох, та ше могла и виврациц. Було нам допито, а нє знали зме як ше бавиц. Надумали зме у кадзи купац пса. Зоз купальнї зме вжали шпунджию за купанє, мидло и шампон. Насипали зме води и положели до нєй пса. Пачело ше му нашо бависко, та мирно шедзел у води. Намидлєли зме го, а вец зме у кантох приношели воду и змивали зме го. Потим ше дакус сушел, а вец зме вжали два гребенї, та зме го чесали. Кед зме шицко закончели, дали зме му єсц и пиц води. Окупани и наєдзени, пошол ше одпочивац. Зоз Стефаном сом ше найволєла бавиц прето же вше бул розположени за франтованє и шмеянє. Паметам ище вельо интересантни дожица котри сом зоз нїм препровадзовала у бавеню. Сара Ґайдош, VI, Коцур

Кажди чловек ма и даєдно нєприємне дожице котре памета и нє може го забуц до конца живота. Мнє було барз нєприємно кед сом мала ґлумиц у Руским Керестуре. Бул то дзень кед зме мали пойсц зоз драмску секцию бавиц представу на Драмски мемориял. Знала сом же будзем мац трему, як и вше. Дакус сом ше ошлєбодзела кед сом видзела же нєт вельо публики. Думала сом же ми то будзе найлєпши успих у тей улоги, алє сом ше спреведла. Було ми допито, та кус скорей як сом мала висц на бину, споза зависи сом викукла видзиц чи у публики єст дахто кого познам. И наисце, пришол. Барз сом ше ганьбела висц на бину, алє ме пайташки и пайташе цешели и гуторели же шицко будзе добре. Верела сом им и вишла сом на сцену указац цо знам. Одразу ме Вон почал сликовац, точнєйше сликовац нас шицких же би мал слики з нашей представи. Теди сом ше ище баржей почала ганьбиц и мала сом ище векшу трему. Нє була би то я, кед бим ше нє бала. Одґлумела сом и пошла сом за завису. Анї сом нє попатрела до публики, лєм сом понагляла цо скорей зисц зоз бини. Пайташки ме цешели же шицко було добре. Дакус ми одлєгчало и знала сом же одтераз нє будзем патриц хто шедзи у сали, бо ше злєкнєм. Таке дожице сом по теди нє мала, а кед предлужим ґлумиц, будзем знац же зоз трему нїч нє посцигнєм. Желяна Такач, VIII Дюрдьов

ЗВУК ЄШЕНЇ Новембер. Зобудзело ме моцне гвижджанє витру и його дурканє до мойого облака. Станула сом. Нука було барз жимно. Облєкла сом ше и вишла сом до конку. Чула сом як мац вонка одклада углє до шопи, а оцец щипа древа. Пошла сом на дво, а вец на драгу. Витор ше бавел зоз спретим лїсцом и розношел го по цалей улїчки. Пес почал брехац и вибегнул за мну на улїцу. Сушедово пси викуковало попод капуру, та кед го видзели, почали мурчац. По главней драги пребеговали швидки превозки. Людзе понагляли на роботу. Чула сом и шкрипанє приколицох хтори були поприкапчовани за трактори и ишли на польо. Поладнє. Дзвони дзвоня, дзеци убегую нука полудньовац. Зоз коминох ше кури. Чуєм як хтошка кашлє. Завадза му дим хтори ше спущує зоз коминох и шеда на жем. Людзе виходза опрез своїх обисцох и грабу лїсце цо витор пороздувал. Чуц сущанє того сухого лїсца. Помали ше приблїжує вечар. Знова чуц гурцанє превозкох и шкрипанє приколицох. Вредни парасти ше врацаю з поля. Знова чуєм як оцец збера древо и углє и руца до пеца. Витор почина баржей дуц и дурка ми до облака. Вец чуц иншаке дурканє. То почал падац диждж. Чуєм и гирменє. Уж була позна годзина. Порихтала сом ше и лєгла сом до цеплей посцелї. Ослуховала сом звуки єшенї, покля сом нє заспала. Марина Джуджар, VIII, Руски Керестур

МОЙ БРАТ Мойому братови мено Владимир. Ма шейсц роки. Очи и власи ма кафово. Дома го воламе Влада. Наймладши є у нашей фамелиї, та тото мудро хаснує. Любиме ше бавиц з тракторчками. Бавиме ше так же єден з нас заквачи за тракторчок два приколички, а други заквачи комбайн. Кед красна хвиля, бавиме ше вонка зоз лабду, а часто ше вожиме на бициґлох. Любим ше старац о свойому братови. Кед мац грабе лїсце, вон єй сце помагац. Дараз нам єдини проблем хто ше перши будзе бавиц на компютеру. Маме вшелїяки ситуациї, алє найважнєйше же я барз любим свойого брацика. Иван Молнар, III, Дюрдьов

Марко Романяк, IV, Бикич

Давид Гирйоватий, VI, Шид

КРАЧУН До церкви идземе кед Крачун славиме, та радосни коляди там вєдно шпиваме. Шицко оквицене, святочне, попораєне. Дзеци дари доставаю, под ядловцом их чекаю. Христос ше народзел, ту є, медзи нами, радую ше шицки з полнима шерцами. Уна Шеремет, IV Шид

НА „КОСТЕЛЬНИКОВЕЙ ЄШЕНЇ” И КНЇЖКА ЗА ДЗЕЦИ

У

Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре 9. новембра того року отворена 25. културна манифестация „Костельникова єшень”. Перша програма – промоция Антолоґиї приповедкох за дзеци „Драга до швета” отримана за наймладших читачох, школярох нїзших класох и їх учительки. Кнїжку пририхтала писателька Мелания Римар, а на промоциї ше зоз своїма приповедками представели и писательки Агнета Бучко Папгаргаї и Ирина Гарди Ковачевич, хтори заступени у тей Антолоґиї. И старши, школяре висших класох мали нагоду упознац творчосц петнац руских писательох хтори зоз своїма приповедками облапени у Антолоґиї. О кнїжки бешедовал и писатель Микола Шанта, одвичательни редактор видавательней дїялносци у НВУ „Руске слово”, хторе видало Антолоґию. О Гавриїлови Костельникови присутним бешедовал писатель и историчар Михал Рамач, а даскельо школяре численей публики пречитали даскельо приповедки зоз „Драги до швета”, та за уложени труд були и наградзени зоз представену найновшу кнїжку. Награди достали и найвреднєйши сотруднїки „Заґрадки” – Иґор Фейди, Андрей Шайтош и Матеа Джуджар, чийо найкрасши роботи обявени у тим часопису по руски. Стретнуце з писателями и промоция Антолоґиї приповедкох отримана и у Основней школи „Братство єдинство” у Коцуре за шицких школярох руских оддзелєньох, як и за гевтих хтори руски язик виучую як виборни предмет. О живоце и дїлу Гавриїла Костельника бешедовал, а потим пречитал и єдну приповедку зоз Антолоґиї писатель Микола Шанта. Виривки читали и школяре хтори любя и знаю крашнє читац. Як пририхтана „Драга до швета” дзецом у Коцуре виприповедала Мелания Римар, хтора направела вибор приповедкох 15 наших авторох. Вредни сотруднїки - Дамян Радванї, Стефан Буила и Михаел Скубан достали награди за свойо роботи обявени у часопису „Заградка”. Манифестация „Костельникова єшень” зоз пригодну програму означена и у Етно клубу „Одняте од забуца” у Коцуре, дзе школяре нїзших класох зоз учительками пририхтали рецитациї и музични точки. М. А. и З. К.

КРЕАТИВНИ РОЗПУСТ

ПИНҐВИН ЗОЗ ШНЇГУ Каждей жими, кед напада вельо, або

дакус менєй шнїгу, дзеци правя Дїда Шнїжнїка. А пинґвина? Пинґвин зоз шнїгу випатра барз симпатично, а основу за ньго ше прави скоро так исто як и за Дїда Шнїжнїка. Добре ше облєчце и нє забудзце вжац рукавици, а у кишенки би було добре мац и голєм єдни резервни, най ше найду кед перши премокню. Пинґвинови перше направце основу – вельку груду шнїгу, а вец ище єдну, алє за трецину меншу од першей. Положце ю на першу груду, а потим направце ище єдну, половку меншу од другей груди, та ю положце на верх. Вец назгартайце шнїгу коло основи и з нього формуйце пинґвинови ноги – талпи. З даяку палїчку або з пальцом нарисуйце розстояня медзи пазурами. На обидвох бокох з палїчку нарисуйце кридла.

Найчежше направиц джубок, алє будзце витирвали, та ше вам уда. Заджобнїце єдну палїчку пинґвинови до глави, облїпце ю зоз шнїгом и гладкайце покля джубок нє будзе як прави. На концу му з каменьчкох, лєбо фалаткох угля направце очи, а нє забудзце пана пинґвина прибрац: на главу му положце калап, а коло шиї шал. И нє забудзце ше з нїм висликовац! (Зоз кнїжки „101 ствар хтору треба зробиц вонка”, Видаватель – Вулкан видавательство д.о.о., Беоґрад)

НЄПИСМЕНИ *** Познате же ше нєписмени подписую зоз крижиком. Алє єден чловек, кед ше „подписовал”, написал на папер аж три крижики. На питанє чом аж три, вон потолковал: - Перши два крижики то мойо мено и презвиско, а треци крижик мойо наукове званиє. *** Єдна нєписмена жена ше вше подписовала зоз крижиком. Кед раз, а вона ше подписала зоз Х. Питали ше єй чом ше тераз подписала иншак як звичайно, а вона одвитовала: - Одала сом ше, та тераз мам иншаке презвиско.

ЦО ТУ НЄ СПАДА Ту маце по азбучним шоре написани дванац меновнїки, алє ше медзи нїх ухпал єден хтори нє спада ту. Хтори и прецо? БУНДА, ИНА, КОРЧОЛЇ, КУРНЯВА, ЛЯДОВИЦА, РЕКЕЛЬЧЕ, РУКАВИЦИ, СКИЇ, ЦОМПЛЯ, ШАЛ, ШЛЇЩАНКА, ШУБАРА.

ЄДНАКИ ШНЇЖНЇКИ ЛАВИРИНТ

Повяж зоз смужку числа од найменшого по найвекше, та офарб рисунок, а пред тим прейдз по лавиринту.

Ту дванац весели Дїдове Шнїжнїкове, а лєм двоме цалком єднаки. Хтори? Заокруж их.

ДЇДОВО МРАЗОВО БАВИСКО За тото бависко вам треба два коцки (як за мацурканє), жетони лєбо ґомбички и добри товариш за бавенє. Задаток же би ши перши сцигнул/сцигла од найменшого по найвекше число. Бомба це враца на початок, Дїдова Мразова ботоша ци дава ище єдно руцанє коцки, а стрелка це преруцує на приказане число/польо. Щешлїво!

МИЛА ПАМЯТКА

За децемберске число до Редакциї „Заградки” сцигли 84 литературни и подобово роботи. Коцур: Емилия Мученски, Юлияна Бесерминї, Павле Тимко, Михаел Дротар, Петар Штефанко, Павле Штефанко (I); Катарина Штефанко, Тамара Салонтаї, Мария Сакач, Матия Макша, Дарко Колєсар (II); Филип Бесерминї (III); Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Весна Бильня, Лука Дорокхази, Филип Хромиш, Синиша Буила, Дамян Радванї, Борис Чордаш (IV); Мартина Уйфалуши, Патриция Будински, Михаела Ґубаш, Томислав Бесерминї (V); Сара Ґайдош, Марина Медєши и єдна колективна робота (VI); Катарина Недич (VII); Николета Чордаш, Наташа Тамаш, Марян Шанта (VIII). Вєдно 45 роботи. Руски Керестур: София Чуни, Клара Блаґоєвич, Ника Дудаш, Ален Бики, Ерик Русковски, Теодор Бабинчак (овода); Емина Бики, Анита Чизмар, Матея Папуґа, Матей Виславски, Стефан Колошняї (V); Мая Ерделї, Марина Джуджар, Минеа Югас, Олеся Папуґа, Анастазия Надь (VIII). Вєдно 18 роботи. Дюрдьов: Марина Барна, Ксения Вереш, Кристина Дюранїн, Ясмина Мудри, Борис Тиркайла, Михал Хромиш, Валентино Пушкаш (VI). Вєдно 7 роботи. Савине Село: Йована Кишрацик, Бояна Малобович, Наташа Булич, Мила Родич, Милияна Пешич (II). Вєдно 6 роботи. Нови Сад: Альоша Сабадош (I); Ена Вицкович (II); Кристина Ковач, Елена Деметер, Ана Митошевич (III). Вєдно 5 роботи. Бикич Дол: Марко Романяк (II); Дора Боцко (III); Уна Майхер (IV). Вєдно 3 роботи.

Мам барз вельо красни памятки, алє єдна ше визначує. Моя чукунбаба жила сто пейц роки. Мено єй було Веруна. Час котри сом препровадзовала з ню, останє ми у найкрасших памяткох. Од нєй сом достала єден лилово-целови триков котри и далєй чувам, бо ми го вона виштрикала. Баба Веруна любела приповедац о своєй младосци. Любела єсц сладке, та часто приповедала як дараз пекла колача, питки и торти. У глїбокей старосци ноги ю нє барз служели, та ходзела з палїчку, алє зато добре паметала. Людзе швидко остарею, прето бизме ше требали дружиц зоз нашима милима, и чувац красни памятки од нїх. Емина Бики, V, Руски Керестур

СТРЕТНУЦЕ РЕЦИТАТОРОХ У КУЛИ У рамикох културней манифестациї „Костельникова єшень” у Кули, у Основней школи „Петефи бриґада” 10. новембра того року отримане Стретнуце рецитаторох. „Михайло Зазуляк”. Уж традицийно, после привитних словох домашнїх зоз РКУД „Др Гавриїл Костельник”, шпивацка ґрупа того Дружтва Стретнуце отворела зоз Костельникову писню „Бачко, моя Бачко” и ище даскелїма хорскима шпиванками. Участвовали рецитаторе зоз Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Дюрдьова, Кули, Нового Орахова, Бачкей Тополї и Нового Саду, а наступали по возростох. Перше ше зоз уметнїцким вигваряньом стихох представели дванацецеро дзеци младшого возросту, потим єденацецеро школяре висших класох основней школи и на концу двойо старши, успишни рецитаторе. Програму водзела Амалия Ковач, активни член РКУД у Кули. Домашнї у голу Школи пририхтали и виставу дарункох котри подоставали на рижних госцованьох, а шицких учашнїкох и їх менторох погосцели зоз смачну закуску. М. Р.

ШНЇГОВО ПАХУЛЬКИ

ДЖИНОВСКИ ЯДЛОВЕЦ

Шнїгово пахульки безфарбово: шнїг векшину слунковей шветлосци одбива. Дакус шветлосци хтора ше одбива, дїйствує на били фарби. Значи, шнїг ма билу фарбу прето же ше векшина видлївей шветлосци хтора биє до ньго, одбива. Медзитим, дакеди шнїг и ляд може буц и белави. Тото ше случує прето же ше дакус шветлосци заш лєм нє одбива, алє ше абсорбує, и то нє єднак.

На атинскей площи поставени штучни джиновски ядловец, а високи є штерацец метери. Оквицени є зоз лампионами, лакотками, швичками, пирскачками, а доокола наскладани пакецики, хтори ше на пол ноци подзелї дзецом.

ПОЛНИ МЕШАЦ НАЯВЮЄ НОВИ РОК У Єгипту Нови рок почина аж кед ше на нєбе зяви полни мешац. Дочек ше одвива у фестивалскей атмосфери, а урядови початок преслави у Каиру обявюю релиґийни представнїки.

ДЇДО МРАЗ НОВОЗЕЛАНДЯНЄ ПЕРШИ ДОЧЕКАЮ 2019. РОК

Жителє на полуострове Чикоте и Новим Зеланду перши дочекаю 2019. рок. Аж дзешец годзини потим Нови рок сцигнє до Москви, а о дванац годзини и до Сербиї. До Нюйорку 2019. рок сцигнє аж после дванац годзинох, а путуюци двацец три годзини Нови рок сцигнє и на Аляску. По тим, Нови рок ше дочекує 35 раз.

Чи знаце же Дїдо Мраз у каждей секунди подзелї 822 пакецики. Прето ше з нїм на пол ноци до тей радосней и одвичательней роботи лапаю вельо помоцнїки. Кед знаме же єден ирвас може цагац лєм 15 килограми, вец за пакецики шицким дзецом швета треба попрагац 214.000 исваси. Прето мудри Дїдове Мразове зоз „сладку терху” путую на автобусох, гайзибанох, моторкох, алє ше дзеци найбаржей обрадую кед их видза на санкох.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

Катарина Штефанко, II, Коцур

Мила Євтич, VI, Шид

Емина Няради, IV, Руски Керестур

Тияна Косич, II, Вербас

Наташа Булич, II, Савине Село