Заградка 10 - 2017

РОК LXХ • ЧИСЛО 10 OKTOБЕР •2017 ЦЕНА 100 ДИН

ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ – РАДОСЦ ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО Дзецински тидзень того року бул од 2. по 8. октобер. Шицки дзеци у предшколских установох и у школох мали найрижнороднєйши активносци, а мото тогорочней манифестациї бул „За радосц каждого дзецка – будуйме мости медзи ґенерациями”. У Руским Керестуре весело було и у ПУ „Бамби” Кула у оддзелєню „Цицибан”, и у Основней и штреднєй школи з домом школярох „Петро Кузмяк”. За шицки предшколски дзеци, окрем наймладших у яшелькох, бул диско, потим театрална представа „Тройо прашатка”, спортски дзень и подобово активносци. Ґимназиялци зоз професорку Леону Сабо пририхтали за школярох трецей и штвартей класи уж традицийни квиз „Забавна математика”, а волонтере Червеного крижа зоз Кули орґанизовали роботню о першей помоци. Старши, школяре висших класох єден дзень мали за шах и други дружтвени бависка, а єден дзень бул за нєзвичайне облєканє. Интересантна була и черанка школярох по оддзелєньох – праве будованє мостох медзи ґенерациями, а вшелїяк и гуманитарна акция дзе школяре даровали пенєж за лїченє хорих дзецох. У Коцуре радосц Дзецинского тижня тиж дзелєли и наймладши у ПУ „Герлїчка” и школяре ОШ „Братство єдинство”. Перше рисовали по бетону зоз крейдами у фарбох, бо тото любя шицки мали и вельки дзеци. Вец ше уключовали до рижних роботньох, участвовали у квизох, а дознали дакуц вецей и о дзецинских правох. У Месней заєднїци упознали даєдних комуналних роботнїкох, а у Добродзечним огньогасним дружтве видзели огньогасну опрему за гашенє огня и вельки камион. Креативносц дзеци указали у роботнї дзе зоз лїсца хторе вєшенї опадує з древох койцо правели. У рамикох Дзецинского тижня орґанизовани и спортски змаганя и дружтвени бависка, а дзеци слухали и о тим як треба чувац околїско. У Дюрдьове перши тидзень у октобру тиж бул виполнєни з рижнима бависками, роботнями и стретнуцами. У ПУ „Дюрдєвак” воспитачки зоз своїма воспитнима ґрупами орґанизовали спортски змаганя. У Општинскей народней библиотеки „Велько Влахович” дзеци видзели поскладани на полїчкох вельо красни кнїжки, а друженє зоз кнїжками за наймладших читачох було и на литературним стретнуцу зоз писателями Саню Радойкович и Радетом Дєрґовичом. Дзецински тидзень збогацела и представа Сербского народного театру „Кандур Тоша”. М. А., З. К. и С. С.

^ASOPIS ZA DZECI

З

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Nela Tatalovi~ Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку Школяре першей класи у Руским Керестуре зоз своїма учительками фото: Марина Джуджар

наце же ваш часопис цали тот рок означує два вельки ювилеї: 80 роки од виходзеня першого числа часописа за руски дзеци „Наша заградка”и 70 роки порядного виходзеня „Пионирскей заградки”, а познєйше „Заградки”. Школяре у Руским Керестуре ище у прешлим школским року пририхтали прекрасну „торту” – винчованку, а тераз на шоре сотруднїки у других школох дзе ше уча приповедац и писац по руски, ширцом Бачкей и Сриму. Накадзи порихтаце програму, явце ше до Редакциї, та пойдземе до вас на „госцину”, а подзелїме и награди хтори верим же чекаце. У прешлим чишлє у тей рубрики писало же каждого мешаца будзе вибрана и наградзена найкрасша литературна робота – состав лєбо писньочка. Нажаль, у септембру зме достали лєм даскельо нови роботи, та боки „Школяре авторе” виполнєни зоз лоньскима. Предкладам даскельо теми на хтори можеце писац: – Пребач ми, нє сцел сом це увредзиц – Награда ми дала кридла – У школским дворе – Родительска любов найщирша Поздравя вас ваша редакторка

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

ДЇДО И КОМПЮТЕР Стари дїдо ма унука котрому ше вше зрадує кед му придзе на бешеду. На младосц го здогадує.

Чи му купиц два авточка, чи кнїжку зоз писньочками, чи, можебуц, чоколаду, найвекшу, зоз лїсковцами?

Нєодлуга унукови ниа, дзень родзени. Дїдо ше барз забриґовал, бо дарунок нє купени.

Порадзи ше вон з унуком гоч най пове и мацери. Унук ше лєм ошмихує, ша – у моди компютери!

„ЗАГРАДКОВО” РОДЗЕНИ ДНЇ БЕЗКОНЄЧНА ПРИПОВЕДКА Бул раз єден цар хтори барз любел слухац приповедки. Сцел таку приповедку хтора нє будзе мац конца. Обецал же хто му виприповеда таку длугу приповедку, будзе барз богато наградзени. Явел ше єден худобни чловек же вон царови будзе приповедац таку приповедку. Цар ше порихтал и шеднул слухац. Худобни чловек почал приповедац же як бул раз єден цар хтори розказал направиц вельки маґазин за жито. Вец наказал слугом най го наполня зоз зарном. Майстрове кед будовали маґазин, нє положели єдну цеглу и там остала дзира. Миша нашла тоту дзиру и кед маґазин бул наполнєни зоз житом, вона вше уходзела през тоту дзиру и виношела зарно з маґазину, та так вше: раз, два раз, три раз. И так кажди дзень кед була гладна. Худобни чловек вше кед вигладнєл, приходзел и приповедал царови зк миша одношела зарно по зарно жита. Так приповедал дас два-три тижнї як миша краднє жито. Царови уж досадзело слухац вше исте и гварел худобному най престанє з тоту приповедку. А худобни одвитовал же нє може приповедац инше док миша нє поє шицке жито зоз маґазина. Вец ше цар питал: „А келкьо ище єст жита?”

– Ище скоро анї нє видно же миша дацо поєдла, тельо вельо остало! Кед то цар чул, нє сцел чекац конєц приповедки, бо му уж барз досадзело, а хто зна кеди миша поє шицки зарна. Прето барз богато наградзел худобного чловека, бо го наисце надмудрел. Записала Ясмина Тимко, школярка VI класи зоз Коцура од своєй баби Амали Тимковей Обявене у „Пионирскей заградки” у октобру 1989. року

ГОСЦ ПИСАТЕЛЬ

ЩЕШЛЇВИ РОДЗЕНИ ДЗЕНЬ З нагоди 90. родзеного дня нашого писателя Михайла Ковача, направели зме єдну призначку хтору нам вон сам виприповедал место приповедки о своїм живоце.

– Кед сом бул мали, мой оцец ми виприповдал таку приповедку: „Дзешка на окраїску єдного лєса випукнул зоз гущави млади дуб. Трава була досц висока, а дуб мали. Слунечко грало, дижджи падали, а вон помали вирастал, вирастал. И так роками. Єдного дня вироснул красни и вельки. Цешел ше у своїх конарох, у своїм верху. Корень пущал цо глїбше, а зоз верхом вироснул ґу слунку. Нє бал ше од витру. Так раз єдней яри, дзешка коло нього ше нашли маґочки з бундави. Тота бундава пущела кореньчок до жеми, а жем була влажна, и почала роснуц. Зоз своїма баюсками тримала ше коло того дуба и напредовала. Нє лєм єдна, и два и три и вецей тримали ше за дуб и росли. Там коло єшенї, були висши од самого дуба. И почали ше хвалїц: - Видзиш ти, ти рошнєш роками, и ниа дзе ши пошол. А ми лєм за єден рок висши од це. Добре знаме же ти народзиш якишик тварди горкави заренка хтори нїхто нє люби, А, ниа, яки ми вельки плоди зродзели. Нач ци було телї роки трапиц ше? Дуб ше лєм припатрал, слухал и нє одвитовал нїч. Днї преходзели. Пришла єшень, та и перши мрази. Лїсточка бундави окляпли. Нацинє ше осушело, а бундави остали вишиц на дубе. Дуб и далєй остал желєни и красни”. Ту мой оцец прервал приповедку. На остатку ше ми опитал: „Роздумай, сину, та ми поведз – чи биш волєл жиц так як дуб, чи як тото нацинє? Запаметай же ше нїґда нє треба вихвальовац зоз тим же хто векши, а хто менши”. На моєй животней драги тримал сом ше оцовей приповедки. „Заградка”, число 2, октобер 1999

БИЛИ ЄЛЕНЬ КСЕНИЯ ВАРҐА

Д

луго сом верел же у нашей студнї кучи желєзна баба, або же добри Миколай през єдну ноц обидзе шицки дзеци. Нє знам як тот швет чудох нєстал з моєй глави. Як кед би ше якешик цифроване щесце розпущело як цомпля на зубатим марцовским слунку. Мойо перше путованє на гайзибану було з родичами, на лєтованє. Мал сом дзевец або дзешец роки. Кольчата по шинох ровномирно дуркали, гайзибан ше викруцал, а я вистати од лєтнєй горучави, дримал на шедзиску. Кед бим отворел очи и попатрел през облак, видзело ше ми же ше слунко збунєло, же погришно крача. Тераз рано, а воно на заходзе! Нє було ми ясне чи ше збунєл гайзибан, чи слунко, або дацо инше змишане у моєй глави. И так, док кольчата ровномирно дуркали, я падал до сна. Окрипени, будзел бим ше и патрел през облак. И пать! Слунко нашло свою драгу. Знова крача так як треба – з востоку на заход. Значи, преобраценє настало у моєй глави! Даєдни спознаня о живоце я упивал на свой окремни способ и вони були часц мойого особного швета. Така була и подїя зоз єленьом. Паметам же облаки на школским будинку котри зме волали Ґимназия, були вельки, патрели зоз конку на улїчку и були барз нїзко. Ту ходзели найстарши школяре. Ми, младши, ходзели до Новей школи котра була при церкви у штред валала. Кажде рано преходзел сом коло Ґимназиї и закуковал през облак до конку. Учальнї патрели до двора. Високо на муре була прибита препарирована єленьова глава. Склєняни очи патрели тупо, страцено и якошик боляцо. Швицели ше барз виразно. Раз сом шестринїци гварел же думам же ше єленьово ноги находза з гевтого боку, у учальнї.

– Нє знала сом же ши таки глупи! – гварела ми и нє могла застановиц свой шмих. – Нє видзиш же то лєм глава! Заганьбел сом ше пре свою простодушносц и наївносц. Я запаметал жимски салашски днї на Державки кед навяло по колєна шнїгу, а вец добре сцисло.

– Коло Трокральох, у януару, жима найвекша! – гуторела мац. Ина нє сходзела з древох. На даскельо дзешатки метери сарнї огризали кукуричанку зоз заостатей копки. Були гладни, алє весели, вертки. Я знал же сарнї и єленї жию лєм у природи.

На концу рока була школска представа. О Билому Єленьови. Вон нє бул таки як гевти вжиме у польох, анї нє сподабал на того у ґимназийским конку зоз склєнянима очми. Була то сказка о доброму єленьови котри помагал животиньом у лєше. Ґлумец бул школяр зоз старших класох. Я аж з ногами прицискал же би єлень прежил. Бул ранєти. Верел сом же виздрави. На концу представи Били Єлень, цалком здрави, кланял ше на бини пред нами. Барз зме кляпкали. Вон за мнє постал герой котри жиє у швеце якейшик чистей доброти и щесца. Ютредзень пришол до класи учитель, режисер представи о Билому Єленьови и гварел же му треба ґлумца за принца, бо ше хтошка похорел. Швидко сом дзвигнул руку.

– Я би сцел буц принц! Учитель ме ошацовал, дал якишик текст най пречитам, а вец гварел: – Глас маш добри. Лєм ши дакус полнєйши. Принцове були слабки, нїжни! Вишол з учальнї. Опатрел сом ше до жвератка цо було над школским лавабоом. Видзел сом округлу твар и здрави, червени салашски лїца. Так сом сцел голєм на хвильку буц на бини, бавиц у представи хтора нє стварни швет и дзе можлїви вшелїяки чуда, дзе голєм дакус ти можеш буц хтошка други, иншаки. Анї я нє сухи и нє бляди! Почувствовал сом горкаву стварносц. Росло у мнє спознанє же ше розпирскує як ґомбульки швет дзецинскей наївносци, чистоти, кед ше вери до шицких можлївих чудох.

ШАЛЄНИ СИН

Ж

ила раз єдна фамелия. Були барз худобни. Мали єдного сина, алє вон нє бул цалком мудри. Пошол вон до валалу служиц и там заробел целє. Завязал го зоз ценку шпарґу. Целє ше отаргло и сцекло му. Син пошол ґу мацери и похвалєл ше цо заробел. Вона ше питала дзе му целє, а вон гварел же сцекло.

– Други раз го завяж з грубим штранґом и одведз го до хлїва! Други дзень син заробел у ґазду иглу. Завязал ю зоз моцним штранґом и однєсол до хлїва.

– Сину, иглу ши требал положиц до фиронґи, а нє до хлїва! Треци дзень син заробел куру. Задзивал ю до фиронґи, алє нє ишло и фиронґа ше подарла. Мац ше з нїм знова вивадзела и гварела же куру треба пущиц до гумна и дац єй кукурици. О даскельо днї заробел син у ґазду дзивку. Пущел ю до гумна и усипал єй кукурици.

– Як нє знаш, сину! Дзивку ши требал увесц до хижи и погосциц ю – дудрала мац. Вец син достал медведза. Уведол го до хижи и сцел го погосциц. Мац ше нагнївала и гварела же медведза треба завред до клїтки и дац му шена. Можебуц тот нємудри син и тераз ходзи по валалє служиц, а гоч цо зароби, наспак з нїм пороби. Записала од своєй баби Ирини Горняковей Сенка Горнякова зоз Коцура, а обявене у „Пионирскей заградки” у фебруару 1990. року

РУСКИ ФРАЗЕОЛОҐИЙНИ СЛОВНЇК Є – АЖ МУ ПУКА ЗА УХАМИ! Гутори ше за дакого хто барз смачнє є. ГОРИ НА НЇМ ШИЦКО! Гутори ше за дзеци, цо швидко дру шмати на себе, обуй... та им нє мож настарчиц накупиц нове. ДЯБОЛ МУ ВИНОВАТИ! Гутори ше за дакого кед: Нє мерковал, та настрадал, Кед нє слухал цо ше му гутори, Кед нє патрел кадзи крача, та спаднул. Кед нє бул шорови, та препаднул. Дябол „виновати” за шицки гришки и нєщесца.

НАРОДНИ ПРИСЛОВКИ ● АНЇ БРАДЛО КНЇЖКОХ НЄ МОЖЕ ЗАМЕНЇЦ УЧИТЕЛЯ. ● ДЗЕ ВЕЛЬКА БЕШЕДА, ТАМ МАЛА РОБОТА. ●ХТО ЛЄГКО ЗАРОБИ, ЛЄГКО И ПОТРОШИ. ● БЕЖИ ЯК ГАЧЕ ОПРЕЗ ДРУКА. ● КЛЇПКА ЯК ЖАБА У МУТЛЯНКИ.

ГЛЇНЯНА ДЗИРАВА МИСКА Глїняну судзину ше найбаржей хасновало по Першу шветову войну, а од теди прешло вецей як сто роки. Майстрове гарчкаре зоз глїни пекли у пецу на високей температури танєри, миски, коршови, гарчки, кантички и другу судзину. Глїняну дзираву миску ше хасновало за цадзенє уварених галушкох, рискаши, кромпльох. Нєшка ше таки варени єдла прецадзує у дзиравей варехи хтора направена зоз плеху, полцору, пластики, а глїняни мож видзиц лєм у музейних збиркох.

ОВЧАРСКИ ПЕС У ВАРОШУ ШТЕФАН ЧАКАН опило овчарскому псови оганяц за овцами и одганяц вовки за бидну скорку Д хлєба, та ше одбил до швета. Прицагнути з ноцним ошвиценьом високих будинкох, вошол пред швитаньом до варошу у котрим ище пановала ноцна цихосц. Добри нюх го одведол ґу кантом за шмеце дзе нашол надосц билого хлєба. И нє лєм хлєба – була то за ньго права госцина. Кед слунко добре одскочело, блукаюци по цесних улїчкох з високима будинками, обачел на єдним облаку, високо од жеми, якогош пса з длугокима клаптавима ухами. Зрадовал ше му и скричал на ньго: – Гибай долу, най дакус поприповедаме. Я овчарски пес и пришол сом од овцох поглєдац ту лєпшу псовску долю!

– Нє можем зисц, бо сом заварти – одвитовал Клаптави.

– Ага, знам! Заварти ши до клїтки.

– Та нє, алє сом замкнути, бо мойо ґаздове пошли ище вчера рано з обисца, а долу сходзим лєм кед ме пред вечаром виведу завязаного на ланцущку на преходзку.

– Чкода – одвитовал овчарски пес.

– Но, поведз ми тераз дзе ту єст блїзко даяке древо дзе бим могол шорово подзвигнуц ногу. Досц длуго блукам коло тих високих будинкох, а нїґдзе нє видзим же би росло даяке древо!

– Добре ме слухай – одвитовал Клаптави. – Пойдзеш на лїво, вец скруциш на право. Идзеш просто, а вец на концу тей улїчки знова скруциш на лїво и пойдзеш до єдней широкей улїци, а вец до першей улїчки на право.

Ту мушиш барз мерковац, бо тадзи преходза трамваї. Прейдзеш прейґ шинох и там увидзиш три древа и черяки – то парк. Там ше находза тоти древа цо глєдаш.

– Дзекує ци на толкованю. Озда лєм даяк найдзем тот твой... Парк! Остань здраво!

– Чекай! Нє закончел сом! По варошу можеш ходзиц лєм кед це дахто водзи привязаного на ланцущку. У процивним це шинтере влапя на шильку з дроту и однєшу... На тоти слова овчарски пес ше на хвильку задумал, махнул з хвостом Клаптавому и рушел назад ґу своїм овечком. Щешлїво вишол з варошу и пред змерканьом уж бул при своїм чупоре.

КИШЕНКИ ЛЇЛЯНА КРСТИЧ ишенки, кишенки! Кельо ствари, та и нєхасновити тримам у нїх. Кельо раз сом зограл руки К кед забудзем лєбо нароком нє вежнєм рукавици, гоч ми жимно. Кельо раз сом преврацал по нїх глєдаюци дацо важне. Значи же и вони важни, гоч су лєм часц облєчива. А нїґда сом нє роздумовал кельо вредза. Мила ми моя белава якна хтору уж прерастам, а анї сом нє свидоми же ма аж штири кишенки: по єдну з боку, єдну меншу верхню и єдну нукашню. Цо ше шицко до нїх месци! А аж мой жовти триков! Вчера сом похопел яки кишенки важни. Аж вчера, кед сом ше знємирел... Виприповедам вам познєйше. Роздумал сом добре и почал сом анализовац кишенки. Мацерово празни, випейґлани, елеґантни. Нє трима у нїх нїч, анї хусточку без хторей нє виходзи з дому. Лєгко єй кед вшадзи ноши вельку ташку, истей фарби як и ципели. Оцец у своїх кишенкох ноши лєм хусточку до рукох и мобилни телефон. Дїдово звишени, погужвани и полни зоз вшелїячину. Там пипка, шкатулка з резаним доганом и паперики за циґаретли, ширка, мали шрафциґер, даскельо гвоздзики, ґумка зоз погубеного чопа, груба шпарґа, шнурки, одорвана ґомбичка и хто зна цо ище. А бабово кишенки цошка окремне. Преполни су, та за описованє змисту треба написац мали роман. На штриканим лайбику хтори зоблєка лєм кед пекельни горучави, баба ма по єдну кишенку з боку. Єдну вельку ма на ружичкованим фартуху.

КРОКОДИЛ Зоз далєкей рики Нил привлєкол ше крокодил. Мал вон чудни, страшни стил: лапкал шицко яґод фил. Ище, ище... питал ґаладни, цо видзели його очи гладни. Алє, задул витор – жимни стил, престрашел ше крокодил. Врацел ше до рики Нил.

Прешпивала М. Р.

У нєй ноши щипальки и виклери, ґумки за власи, ґомбички, кольче цверни, рецепт за колачи, капчаци ґомбошки и тристо други чуда. А тераз мойо кишенки. Нїч окремне. Лєм даскельо дробнїци у нїх. Нє важни, аж до вчера, покля ше нє случело цошка важне. У школским дворе сом обачел Ему. Нєдавно ше приселєла до нашого городу. Микола ми о нєй приповедал. Вельки желєни очи спод цмих шишкох патрели любопитлїво и збунєно. Красши очи сом ище нє видзел! Такой ше ми попачела. Ище зме лєм у шестей класи, алє бим нє повед же вчас за перше залюбйованє. Пошол сом ґу нєй на вельким одпочивку. Стала сама и дуркала порученє на телефону. Гварел сом як ми мено и питал сом єй число телефона. Махла з главу и розбегла ше ґу уходу до школи. Можебуц є ганьблїва, або ше чежко прилагодзує ґу новому городу. А можебуц уж ма симатию. Замодлєл сом Миколу най дозна єй телефонске число. Удало ше му уж шлїдуюцого дня, прейґ Яни. Цидулку на хторей було число, дал ми у преходзе, а вец бренкало за шесту годзин, та сом убегнул до учальнї. Одлучел сом же Еми будзем посилац порученя зоз хторих зрозуми мойо чувства. Цале пополаднє сом штудирал як най почнєм. Нє сцел сом ю нагнївац. Дзивчата дакус чудни. Окреме у шестей класи. Писал сом порученя и сцерал их. Вец сом послал привитне порученє. А вец сом ше почал шукац, глєдаюци цидулку з єй числом. Дзе сом ю одрадзел? Цо сом мал облєчене? Ага, жовти триков и белави фармерки. Гей, гей, тот жовти триков чудо. Баба ми виштрикала. На лївим рукаве виштрикала малу кишенку. Ту сом дрилєл цидулку. Обляло ме щесце. Моя кишеночка, найменша од шицких цо мам, принєсла ми вельку радосц. Порученє з мойого екрана одплївало... Шмишкал сом ше и думал чи ше и Ема ошмихнє? Преложела М. Р.

РАДОСАВ СТОЯНОВИЧ

ВЕСНА АЛЕКСИЧ

СТРАНСКИ СЛОВА

Е

вакуация. Странске слово. Значи превоженє на чамцу до першого сушеда хтори ма хижу на два поверхи, на брещку. То було пияток. Всоботу тото слово уж значи як буду шицки вигнати, цали город, шицки жителє; останє лєм полиция и ратоваче. У першим значеню слова евакуация Чоми гварел: „Компютер ми нє роби, нєт струї и прето любим же сце сцигли начас!” Тото гварел Тетозови и мнє, а Тетоза на ньго оштро попатрел и одрубал: „Нач ци компютер?! Маме директни пренос. Силни подїї, тутмаку!” Бидни Чоми, нє похопел же Тетоза праве у животней улоги хтора ше вола: НАЙВАЖНЄЙША СОМ ФАЦА НА ЖЕМОВЕЙ КУЛЇ, БО СОМ ПОМАГАЛ РАТОВАЧОВИ НА ЧАМЦУ ЦАЛИ ДВАСТО МЕТЕРИ. ПАТЬЦЕ-ЛЄ НА МНЄ! Я тото розумела, бо Тетозу познам од народзеня, я му и дала тото назвиско, и праве тото назвиско шведочи о тим як ми крашнє приповедали ище кед зме анї нє знали бешедовац. Тоти даскельо мешаци кельо бул старши од шицких нас, Тетозови дали стартну предносц же би нам даскельо раз на дзень тото подцагнул лєбо указал, шицко єдно. Ану тото вше гнївало, нїґда сом нє похопела чом, бо мнє вше зашмейовало. Пре ньго сом и любела буц у баби. И того пиятку, кед зме ше нашли у хижи Анового и Чомийового дїда Петра, чувствовала сом ше добре. И мокро. „Швидко ше преблєч!” – командовала баба накадзи зме ше по ґарадичох випендрали на перши поверх и вошли до хижи у хторей уж було вельо людзох. „Мой руксак!” – зврещала сом. „Озда ши го нє...? ”, почала баба, а я лєм змахла з главу. „Ти виновати, ошалїм од того чамца!”, гварела сом Тетозови нагнївано, а вон анї нє клїпнул, обрацел шапку задок на предок и злєгнул з плєцами. Теди сом ше злядзела! Боком сом попатрела на ньго: у руксаку, на сиґурним месце, остала нулта серия стрипа Дилан Доґ! „Щесце же я вжала ище ствари!”, гварела баба и побидоносно вицагла мойо били геланки и патики, а я уж думала як тото сообщим Тетозови после телєй радосци же их нашол и купел. Як? „Такой ци я принєшем. Преплївам!”, скричал Тетоза и попонаглял ґу виходу. „Гей, стань, хлопе! Дзе идзеш?”, врисла моя баба. „Светозар! Нормални ши? ”, скричала нина Мая, його мац. И Тетоза станул.

„Тота вода нє за плїванє! То дзива вода! Вилїв!”, додал мой дїдо. Зоз тераси зме видзели як нєстава ограда на дїдовей хижи, а дзива вода и далєй наиходзела. На хвильку запановала цихосц, а вец ю Тетоза прервал: „Ниа, як чловек нє може буц бечска школа и кед би сцел...” Вец ше огляднул коло себе и сциха ми гварел: „Кед зме уж коло Бечу, ту шицки старши од цара Йозефа”. Прешла сом з попатрунком по громади. Було коло двацец людзох з бабового сушедства, тих повязаних з бечску школу. Шедзели розпоредзени у двох просторийох, були озбильни и приповедали, а кед би дахто вишол куриц, Кея опоминала най ше завера дзвери пре цуґ. Вец и перши геликоптер прелєцел понад хижу, досц нїзко. Я му махала. „Чом нам дацо нє руци?”, питал ше Чоми, а Ана, його шестра двойнятко, нагнївано одвитовала: „Чи ти у каждей нагоди мушиш буц ментол? Цо най ци руци, дураку? То нє Дїдо Мраз!” Вец зме ше почали змагац – хто перши обачи лєбо учує геликоптер и хто начишлї вецей. Патрели зме з балкона як вода помали закрива обидва авта парковани у дворе. Нєставали облаки, шофершайбни ше шлїзкали лєнїво и помали, а вец ше закрица помали одуперали, на початку помалши нєставали, же би ше на концу зачирели без одупераня, як шветло у цмоти. „Оооо!”, скричал Чоми. „Тот червени мой, шерцо ми пукнє. Гевтот били дзивков. Нїґда на ньго нє мерковала як треба, алє мнє будзе коштац... И шицко тото нє добре”, гварел Чомийов дїдо Петро мойому дїдови. Мой телефон ше одразу зашвицел, а на дисплею писало Давитель число 2 и я ше опитала баби:„Мац ше зобудзела. Цо най єй повем?” „Дай мнє, перше най єй я цошка повем, а ти вец буц весела док будзеш приповедац з ню, добре?” „Кул”, гварела сом и дала сом баби телефон. Длуго бешедовала з мою мацеру, та сом по тим знала же вистки о нас сцигли и до єй шпиталю. „Здраво, мамо, шицко под контролу”, гварела сом весело, алє єй тото нє було досц. Цале пополаднє телефоновала и пущала порученя. Виривок зоз кнїжки Гибай на єдно чудне место

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

СТВАРЯНЄ ШВЕТА Бог створел Слунко, же би була шветлосц през дзень, а Мешачок и гвизди же би швицели вноци. Вон створел жем, а на нєй поля, рики, моря, гори... Потим створел живот на жеми. Бог лєм сцел, и такой почала роснуц трава, древа, квеце. Слунко им давало шветлосц и цеплоту. За рошлїнами Бог створел птици, мотилї, риби и други мали и вельки животинї. Вон нє лєм же створел швет, алє ше и нєшка стара за ньго. Дава диждж рошлїном, и єдзенє животиньом. Отримує порядок при гвиздох, же би ше нє збили, алє же би ишли по своєй драги. Кед уж швет бул створени, гварел Бог: „Зробме чловека на свою слику и подобу. Най вон управя зоз жему!” Цело першого чловека створел зоз жеми и удихнул му душу. Душу створел зоз нїчого. Душа оживює цело. Перши людзе були Адам и Ева. Жили у барз красней и богатей загради, котра ше волала жемски рай. Були барз щешлїви. Нє чувствовали нїяки церпеня, нє були нїґда хори и нє мушели нїґда умрец. Любели Бога. И Бог их любел. Катехизис I: „Идзм ґу Исусови”, Руски Керестур, 1972

МУДРИ ВИРЕЧЕНЯ БОГ ЦИ НЄ МОЖЕ ПОМОГНУЦ ДОТЛЯ, ПОКЛЯ ТИ НЄ ПОРОЗУМИШ ЖЕ ЦИ ЙОГО ПОМОЦ ПОТРЕБНА. +++ ЛЄПШЕ МАЦ СВОЮ БАНКУ НА НЄБЕ, ЯК СВОЙО НЄБО НА ЖЕМИ.

СВЯТИ МЕСТА Святи места то места пошвецени за церковни богослуженя. Правда же ше мож на каждим месце модлїц Богу, заш лєм за явне и святочне богопочитованє, за служенє рижних церковних богослуженьох Церква жада таки места котри пошвецени и наменєни за богослуженя. Перши християнє ше на молитву и богослуженя сходзели у приватних обисцох. Заш лєм, тоти места були цесни и нєодвитуюци за зберанє вирних, та почали будовац явни будинки за богослуженя. Тоти перши церкви „падали до оч” тедишнїм поганом, и кед почали вельки прешлїдованя християнох, тоти церкви були поваляни и попалєни. Прешлїдованя були причина же ше християнє почали зберац до под,жемних пещерох, наволаних катакомби. Там ховали и своїх покойних, насампредз своїх мученїкох, котри за Христа и виру дали свой живот, та ше вец на їх гробох зберали на молитву. Кед 313. року цар Константин Вельки дал шлєбоду Церкви, християнє вишли спод жеми и почали вонка будовац церкви. Катехизис VI, Руски Керестур 1972.

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

ПОЗНА ЄШЕНЬ Падало лїсце, падало и на жем сциха шедало. Вец пришол витор бегаци, подзвигнул лїсца сущаци. Та тераз вєдно лєтаю и златну єшень витаю. З лїсцох громаду назноша док дижджи ю нє ороша. А кед задує витриско, жима уж будзе барз блїзко.

МИХАЙЛО КОВАЧ

У ШКОЛИ Я ище мали, та ме прето ище до школи нє вжали. Сушедова Юлка школярка, раз ме од моєй мацери питала и зоз собу до школи вжала. У школи було школярох вельо. Тельо же анї нє знам кельо. Можебуц штерацец, а можебуц аж и двацец... Школяре раз ставали, а раз шедали. Вец шпивали, а вец цошка на пальци раховали. Учителька им нїч нє знала, бо ше шицко школяром питала. Кед зме зоз школи з Юлку ишли дому, я як и кажди школяр поздравкал каждому. Дома сом дакус єдол, а вецка сом вишол на двор поглєдац кандура Миколу. Надумал сом дома отвориц школу. И нє лєм Микола, алє цале дружтво було поволане и до школи записане. Микола и Бурко шедли напредок, бо су мудри главки, а Дюра и Марципаня кура нємирни, та сом их положел до остатнєй лавки. Кед ше так крашнє шицки понамесцали, ми зоз науку почали. Перше зме учели читац зоз буквара. Учели зме ше до самого вечара. Читали шицки, хтори як знали. Бурко читал вше ровно: гав, гав, гав! Микола лєм: мав, мав, мав! Ферко ше цошка спроцивел, та читац наглас нє сцел, а Дюра упрекосцел Марципанї кури же док чита та джмури. А Марципаня, як кед би горучку мала, так наглас зоз того буквара читала. Гуска лєм шпивац сцела, така була весела. На месце нє мировала, алє по школи ходзела и кельо гарла мала – ґаґала. Вечар, кед ме мац нука на вечеру волала, наша ше школа розкихала. Лєм кед сом од нїх одходзел, я з нїма таку бешеду водзел: – Товарише, накеди ше вишпиме, такой знова зоз школу предлужиме. Шицки зме ше того вечара барз крашнє чувствовали. Думам, то прето же зме ше учиц почали. Лєм рано, кед требало зоз школу предлужиц, як ше догварели, школа ше нє отримала, бо ше школяре нє посходзели.

БАРОМЕТЕР СЕРАФИНА МАКАЇ

Барометер указує же диждж нєшка падац будзе: зоз тв-екрану крича най амрели беру людзе. То нє точне, одмахує з руку, наша баба Иля. Нїч од дижджу, робиц идзце! Нєшка будзе красна хвиля!

АМРЕЛИ ВАСИЛЬ МУДРИ

Пришла нам богата єшень – дижджовни днї ше згирчели, та по умитих улїцох шпацираю ше амрели. Єден другому шептаю док иду над ґаздами: – Як то наисце прекрашнє слухац дижджи над нами.

Барометер за мнє нула, телевизия дармує! Мнє роками похребцина подлу хвилю указує!

Андрей Балїнт, 5 роки Дюрдьов

Наташа Костелник, II Вербас

Анамария Орос, 6 роки Дюрдьов

Уна Рашич, II Вербас Лара Папуґа, 6 роки Руски Керестур

Стефан Ґнип, II, Дюрдьов

МОЙ ЛЮБИМЕЦ Кед сом була мала, барз сом жадала мац домашнього любимца. За дзевяти родзени дзень родичи ми подаровали такого пса якого сом сцела. Була сом барз щешлїва. То мали малтезер. Ма двацец єден псовски рок. Його красни белави очка ше у цмоти блїща. Била шерсц го украшує як бундичка. Ножки и хвосцик ма кратки. Кед сом у школи и нє розположена сом, задумам Кивия як подскакує коло мнє. Кед ше врацим дому, чека ме при капурки и такой скака. Вше кед мам шлєбодного часу, бавим ше з нїм. Кажди вечар ше ходзим шпацирац з нїм, а кед ше врациме, дам му єсц и пиц води. Влєце ходзиме на вилєти и на морйо. Накадзи сцигнєме на одредзене место, мой любимец перши ускочи до води и по його справованю знаме чи вода цепла чи жимна. Вец уходзиме до прекрасного готелу дзе наш апартман. Дакус ше одпочинєме, а вец вєдно идземе на плажу. Вода нам перше дакус жимна, алє ше од скаканя швидко зогреєме. После купаня ше шпацираме и опатраме варош. Єшень нам зоз Кивийом найшмишнєйша рочна часц. Кед мама и тато зоз грабелками позбераю опадане лїсце на єдну громаду, вон ше розбегнє и розгарнє го на шицки боки. Родичи ше вец вадза зо мну чом нє меркуєм на Кивия. Вжиме ше санкаме, руцаме ше до шнїгу и оганяме ше. Каждей яри правим венчик зоз квецикох котри мой пес позбера. Часто док я помагам родичом дацо на дворе, вон ше бави зоз сушедовима мачками. Барз ми мило же ми родичи подаровали того любимца и барз сом им подзековна. Катарина Кулич, Коцур

ЄДЕН БОК З МОЙОГО ДНЬОВНЇКА Дньовнїк то место – тека за чуванє тайнох, дожицох и чувствох. „Мили дньовнїку, дакеди роздумуєм же цо будзем у живоце. Цо будзем робиц, яку школу закончим? Длуго сом роздумовала о польопривредней школи, бо бим любела постац ветеринар. Тото занїманє ме барз прицагує. И кед закончим основну школу и почнєм ходзиц до штреднєй, нє жадам претаргнуц приятельство з пайташками зоз хторима ше тераз дружим. Знам же и там упознам вельо нових товаришох, алє анї терашнїх нє сцем забуц. Дїдо ме учи як ше треба одношиц ґу животиньом. Од нього сом барз вельо подознавала. Верим же ми тото искуство помогнє и же ми у штреднєй школи нє будзе чежко учиц и робиц зоз животинями. Барз их любим, прето ше ми и пачи занїманє ветеринара. Думам же сом принєсла конєчну одлуку. Тераз мушим посцигнуц барз добри успих же бим ше могла уписац до польопривредней школи. Наздавам ше же ше ми уда. Нє мам часу вельо роздумовац, бо ше приблїжує конєц основней школи. Розиходзенє од товаришох нє будзе лєгке, алє знам же мушим поднєсц, кед сцем посцигнуц свой циль.” Ясмина Будински, VII, Дюрдьов

Дарко Провчи, VI, Руски Керестур

ДОЖИЦЕ КОТРЕ БУДЗЕМ ПАМЕТАЦ

Стефан Ґнип, II,

КЕД БИ НЄ БУЛО ДЗЕЦОХ

Я мам вельо вшелїяки дожица, а медзи найкрасшима ми лєтованє у Греческей. Пред трома роками були зме зоз маму, братом, шестринїцу и братняком на морю у Греческей. Путовали зме цали дзень. Кед зме сцигли, перше зме ше дакус шпацирали же бизме упознали варош. У будинку дзе зме були змесцени, дружели зме ше зоз шицкима. Кажди дзень зме ходзели на плажу. Купали зме ше, а кед нам було барз горуцо, ошвижовали зме ше зоз соками. Стретали зме и вельо людзох зоз Сербиї. Єден дзень на лєтованю ше ми нє пачел, бо була моцна буря., алє потим ше зявела дуга. Єден дзень зме ше по морю вожели на чамцу. Остатнього дня зме нєпреривно були на плажи и найдлужей зме ше купали. Тото дожице будзем длуго паметац. Томислав Бесерминї, IV, Коцур

Кед би нє було дзецох, нє було би анї людзох. Кед би дзецох нє було, на швеце би ше радосц нє чуло. Кед би дзецох нє було, кому би слунко швицело? Чувайце дзеци и любце их и вше перше думайце на нїх. Микола Вукмирович, III Нови Сад Андєлина Виславски Дабич, III, Вербас

ЛЮБИМ СВОЙ КОЦУР Мой родими валал то Коцур. У нїм жиєм од малючка. Природа у валалє барз красна. Єст вельо древа, квица, а найвецей поля. Людзе их обрабяю, садза кукурицу, шею жито и други рошлїни. Найкрасша рочна часц у нїм єшень. Теди з древох опадує лїсце, а витор го розноши аж по канал. Пада и до води, та випатра як кед би ше по єй поверхносци шпацирало. У Коцуре єст аж штири церкви: грекокатолїцка, православна, евангелистична и мадярска – римокатолїцка. При мадярскей церкви красни простор за бавенє, а коло нього вибудована наша школа. Прейґ драги од школи Читальня „Данило Киш”. Нєдалєко отамаль маме еко-студню, а дакус далєй овода. У тей улїчки и мали лєшик у хторим єст вельо желєнїдла. По моєй улїчки преходза вельо авта и други превозки, та кед пребегню, за нїма остава дим хтори заґадзує околїско. Вєшенї дзеци з мойого сушедства бегаю по вонку. Збераю на громаду спрете лїсце и вец скакаю по нїм. Вец ше и я приключим, та ше вєдно бавиме. Людзе у валалє пристойни и дружелюбиви. Кед придзе єшень, маю барз вельо роботи и на полю и дома. Збераю плоди, пририхтую жимнїцу и стараю ше за огриву. Любим свой валал Коцур, прето же у нїм нє таки заґадзени воздух як у векших городох. Кед бим мушела пойсц жиц до другого места, требало би ми вельо часу прилагодзиц ше и прилапиц иншаке околїско. Катарина Ґайдош, VI, Коцур

ЄШЕНЬ СЦИГЛА ДО МОЙОГО КРАЮ

Ивона Рац, III, Руски Керестур

Лєто ше одпитало од нас. Сцигла нам вчасна єшень. Лїсце опадує з конарох на осамени улїци. Нємирни витор ше бави з лїсцом и замета улїци. Древа пооблєкали цифровани сукнї. Ластовка вола ґовлю най вєдно попонагляю на юг. Диждж дакеди плющи и зоз капками дурка до облакох.. Кед хмари блукаю по лєше, вец диждж допито сипе. Любим єшень, бо ми дарує пахняци и смачни плоди.

ЄШЕНЬ

Лїсца опадую зоз древох. Хмари шиви и часто пада диждж. Витор дує вше частейше. Птици ше селя на юг. Людзе облєкаю цеплєйше облєчиво и обуваю патики лєбо ципели, а часто и чижми. Елеонора Винаї, II Дюрдьов

Андрей Монар, III, Нови Сад

МОЯ МАМА Моя мама барз мила и красна, така же нє знам анї описац. Вона часто гутори же вше треба пробовац, та и я попробуєм описац ю. Ма барз красни желєни очи, таки красни же хто их нє видзел, нє може анї задумац яки су. Власи єй кратки, жовти, а нохци на рукох длугоки. Найкрасше ми тото же ме мац найволї на цалим швеце, а и я ю так исто любим. Сара Боцка, III, Руски Керестур

Емилия Ждиняк, II, Шид

БУЛА СОМ НА ВИЛЄТУ Кед сом закончела штварту класу, путовала сом на вилєт на Златибор. У ґрупи були школяре од першей по штварту класу . Вилєт тирвал седем днї. Тому дню сом ше барз радовала и нє могла сом дочекац рано же бизме рушели. Куфер зме з мацеру порихтали два днї пред тим. Гоч сом ше радовала, дакус сом ше и бала, бо сом перши раз одходзела з дому на цали тидзень, а без родичох. Кед сом сцигла опрез школи, автобуц уж там стал. Мойо товарише були весели. Поуходзели зме до автобуса, пошедали зме и нєодлуга автобус рушел на Златибор. Путованє тирвало длуго. Шпивали зме, приповедали и дружели ше. Преходзели зме през вшелїяки предїли. Пополадню зме сцигли опрез готелу у хторим зме пребували. Учителька нас порозмесцала до хижох. Розпаковали зме ше, та зме вец пошли полудньовац. Потим зме ше шпацирали. Коло готелу бул лєс, а з другого боку бреги. Природа на Златиборе цалком иншака як у Дюрдьове. Кажди вечар зме мали журки. У рижних змаганьох вше дахто достал диплому. През дзень зме ше длуго шпацирали и опатрали прекрасну природу. Окреме ше ми пачело кед зме єден дзень були на длугшим вилєту и були зме опатриц пещеру, водопад и стари хижи. Приблїжел ше и остатнї дзень на Златибору. Було ми жаль и нє могла сом вериц же тидзень так швидко прелєцел. Вилєт бул наисце красни, бо сом ше дружела зоз своїма товаришами. Принєсла сом дому вельо сувенири. Кристина Дюранїн, V, Дюрдьов

РУСКИ ЯЗИК У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ У септембру настава руского язика як виборного предмету почала и у Сримскей Митровици у Основней школи „Йован Попович”. На шветочносци з тей нагоди седемнацецерим школяром хтори влонї ходзели на годзини руского язика, Ирина Папуґова спред Дружтва за руски язик, литературу и културу подзелєла припознаня з меном учительки Ани Кнежевич. Годзини мацеринского язика з елеменами националней култури и того року у школи трима професорка Моника Абодї.

ЕВРОПСКИ ДЗЕНЬ ЯЗИКОХ У КУЛИ У Основней школи „Петефи бриґада” у Кули каждого року ше означує Европски дзень язикох. Так було и 26. септембра того року. У голу Школи була вистава з плакатами на шицких язикох хтори ше виучую у тей школи. Пририхтали ю школяре зоз своїма наставнїцами. На шветочней програми медзи другима учашнїками хтори ше представели зоз рецитациями, шпиванками и танцами, були и школяре хтори ходза на годзини руского язика. Никша Йоксович и Никола Рац зоз трецей класи за тоту нагоду вєдно одрецитовали „Чижику, чижику”, а Ненад Митрович зоз седмей класи писню „Єден чудни, чудни швет”. Пририхтала их наставнїца Тамара Хома. На концу програми шицки учашнїки и нащивителє програми були погосцени з лакоками и соками. М. С.

УСПИШНИ НОВОСАДСКИ ТАНЄЧНЇКИ На 39. Фестивал фолклорних традицийох Войводини хтори бул отримани у Вербаше од 22. по 24. септембер, медзи 98 ансамблами зоз цалей Войводини пласовала ше и дзецинска фолклорна ґрупа Руского културного центру з Нового Саду. Представели ше зоз фолклорно-музичну точку „Облїванє”. Пририхтал их хореоґраф Владимир Иван Вева.

ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА У ШИДЗЕ

У рамикох Дзецинского тижня Змайово дзецински бависка зоз Нового Саду нащивели школярох у Шидзе и подаровали им красни програми. У библиотеки „Симеон Пишчевич” отримане стретнуце з музичарами Александром Балошом и Ивицом Петричом, а там отворена и вистава илустрацийох „Цо було и кед нє було” Кости Миловановича. Ґлумици Санела Милошевич и Александра Цица Станоєв за Швето дзецох пририхтали представу циньох „Сон єдней Марти”. У Основней школи „Бранко Радичевич” школяре мали литературне стретнуце зоз писательку Меланию Римар. Вона читала свойо стихи и кратки приповедки по руски и по

сербски, бо у библиотеки були и руски школяре зоз учительку Златку Сивч Здравич хтори ходза на годзини мацеринского язика. Окрем своїх кнїжкох за дзеци, писателька представела и подзелєла присутним наш часопис „Заградка”.

НАЙВРЕДНЄЙШИ „ЗАГРАДКАРЕ” На концу каждого школского року Редакция „Заградки” преглашує оддзелєнє у даєдней нашей школи дзе сотруднїки були найвреднєйши. У прешлим школским року тото припознанє достали школяре руского оддзелєня штвартей класи Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове. Вони тераз уж ходза до пиятей класи. У рамикох Дзецинского тижня зоз учительку Єлену Салаґ и класним старшином Татяну Барна отримали програму хтору телевизийна екипа зняла и уж и емотовала на своєй програми. На програми шицки вєдно грали на своїх инструментох руски народни шпиванки, а представели ше и найуспишнєйши рецитаторе з того оддзелєня. Школяре чийо писмени состави написани по руски були наградзени на Смотри славянскей писменосци у Тителю, пречитали свойо состави, а приповедали и цо найволя читац у „Заградки”.

Тото знїманє була колективна награда за сотруднїцтво зоз нашим часописом. Влонї зоз тей школи до Редакциї сцигли 192 роботи зоз шицких класох у Дюрдьове, а дзевецеро школяре руского оддзелєня штвартей (тераз пиятей) класи сами послали 129 малюнки, писньочки и приповедки. У їх оддзелєню додзелєна и специялна награда за най, най, найвреднєйшу сотруднїцу, а достала ю Ксения Верешова хтора прешлого школского року послала 34 свойо роботи. М. Р.

Автор Нела Таталович

ОФАРБ РИСУНОК

Кед сцеш мац рисунок ище красши од того, офарб го.

НАЙДЗ РОЗЛИКИ

Автор Нела Таталович

ПОВЯЖ ЧИСЛА

Повяж числа од 1 по 23, та кравичка будзе закончена и весела. Гоч тоти два слики випатраю цалком єднаки, опать дакус лєпше и найдз розлики.

ДАВНЕ ЖАДАНЄ - Дїду, виполнєло ше вам даєдно жаданє з дзецинства? – пита ше Ясна.

- Гей. Кед сом ходзел до школи, учитель ме часто цагал за власи, та сом теди пожадал буц лиси – одвитує дїдо. У ГАРЕШТУ

Зоз буквох у слову

КРЕСЦАНКА мож вискладац ище голєм 16 слова - меновнїки.

ЦАР, СЕК, РАНА, РЕЦА...

РЕБУСИ

СТАРОМОДНИ Петрик цошка звитяжел, та го нагнївани оцец гандрує: - Чекай-лє, чекай, дораз ци я витрепем прах з панталонох!

- Яй, оцец, яки ти старомодни! Нєшка уж кажде ма уцицовач!

ЛАВИРИНТ

Автор Нела Таталович

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ

До гарешту пришол нови чувар, та му шеф наказує же муши буц барз осторожни, бо гарештанци нєпослухни. Вон строго одвитує: - Хто нє будзе слухац мойо розкази, такой вилєци вонка!

Автор: Силвестер Д. Макаї

Вредна вивирка себе рихта жимнїцу, та тельо бега и скака, же ше єй аж у глави закруцело. Помогнї єй найсц дражку по лавиринту, бо на другим концу єст вельо лїсковци.

БАВЕЛИ ЗМЕ ШЕ За октоберске число „Заградки” до Редакциї сцигли 65 школярски литературни и подобово роботи. Дюрдьов: Анамария Орос, Андрей Балїнт (овода); Елеонора Винаї, Ваня Роман, Иван Молнар, Арсен Станкович, Стефан Ґнип, Никола Йованов (II); Мария Барна, Кристина Дюранїн, Ксения Вереш (V). Вєдно 24 роботи. Коцур: Филип Хромиш, Борис Чордаш, Теодора Ґайдош (III); Патриция Будински, Ана Папуґа, Мартина Уйфалуши, Михаела Ґубаш, Лео Бесерминї, Михаило Буила, Томислав Бесерминї, Стефан Буила, Андрей Дорокхази (IV); Катарина Недич, Алексей Салонтаї, Павле Бесерминї (VI). Вєдно 16 роботи. Руски Керестур: Ивона Рац, Василия Пап, Тияна Бучко, Сара Боцка, Ема Живкович, Андрей Рац, Алексей Роман (III). Вєдно 10 роботи. Шид: Емилия Ждиняк, Виолета Доброєвич (II). Вєдно 6 роботи. Нови Сад: Андрей Монар (III); Сара Надрлянски, Милица Петрич (V); Ана Монар (VII). Вєдно 5 роботи. Бачинци: Младен Андрич (IV); Божидар Загорянски. Вєдно 3 роботи. Ґосподїнци: Маша Колошняї (IV). Вєдно 1 робота.

ЄШЕНЬСКИ ПАНО У Основней школи „Светозар Маркович Тоза” у Новим Садзе єст вельо школярох у обидвох циклусох хтори приявени за руски язик як виборни предмет. Даєдни ходза поряднє, даєдни вше кед сцигню. Нєдавно зоз свою наставнїцу Ана Марию Рац правели пано о єшенї. Шицки ше трудзели назберац и полїпиц цо красшї лїсца, нарисовац плоди и написац словечко-два о тей рочней часци.

Шицки дзеци ше любя бавиц, а за тото найвецей часу маю, вшелїяк, влєце. Медзи моїма найоблюбеншима лєтнїма бависками бавенє на джмурки. Каждого лєта до нас приходза родзини зоз Америки, Канади и Нємецкей, а медзи нїма вше єст вельо дзеци. Вєдно ше бавиме, а кажди вечар обовязно и на джмурки. Кед ше так бавиме, вше ше здогаднєм єдней шмишней подїї хтора ше збула пред даскельома роками. Теди я ходзела до першей класи. Була сом мала и могла сом ше вшадзи скриц, алє сом нє знала найсц, як други дзеци, добри места за скриванє. Нє була сом анї така швидка як старши. Того вечара мой брат Марко джмурел. Барз швидко чишлєл, та сом нє сцигла нїґдзе ше скриц. Остало лєм кущик часу. Збачела сом єден чисти гордов коло хижи и ускочела сом нука. Заварла сом верх же би ме нє видзел и чекала сом. Прешло дакус часу. Нє знала сом чом им треба тельо вельо часу же би ме нашли. Чула сом галайк и доволованє, алє я ше нїяк нє сцела указац. Шицки ше застарали за мнє и глєдали ме по цалим дворе и загради. Кед ми уж допило шедзиц у гордове, пробовала сом висц, алє сом однука нє могла подзвигнуц верх. Барз сом ше злєкла, бо сом подумала же отамаль нїґда нє видзем. Почала сом ше надзерац. Марко случайно тамаль преходзел и чул глас зоз гордова. Помали дзвигнул верх и збачел ме. Злєкнул ше и подскочел, бо нє обчековал же мнє там найдзе. Вироятно думал же у гордове мачка або дацо подобне, а нє я. Було ми барз мило кед сом вишла, а йому же ме нашол, алє то випадло барз шмишне. И тераз паметам тоту подїю и шмишне ми як ше то збуло. Наздавам ше же ше ище вельо раз будземе бавиц на джмурки, аж и кед вирошнєм. Любела бим у души вше остац дзецко. Катарина Недич, VI, Коцур

ҐЕСТИНЯ И ЛАКОТКА И ЛЇК ШИ НАЙЛЄП ШВЕЦЕ НА ШКОЛИ

У Финскей найлєпши школи на швеце. До основней школи ше почина ходзиц на седем роки, як и у нас, а розлика у тим же там єст дзевец класи основней, и три класи штреднєй школи. Нєт домашнї задатки, алє дзеци дома, окрем бавеня, маю и роботни обовязки. Так их родичи уча дзбац о власним доме и єдни о других. Школованє безплатне. Дзеци у школи доставаю учебнїки, маю безплатну ужину, екскурзиї, вилєти, кампованя, уходнїци до театру... У Финскей барз важне знанє и робота, та од першей класи обовязни предмет и ремесла и ручни роботи: штриканє, скраванє, шице, пейґланє, робота з древом, а од седмей по дзевяту класу и ґаздовство обовязни предмет. На тих годзинох ше школяре уча вариц, сервировац, водзиц финансиї у обисцу, уча о здравим костираню... Окрем учальньох, у школох єст просториї за розвагу, за секциї народней творчосци, студия за ґлуму, шах-столи, просториї зоз музичнима змистами, фотелї дзе ше дзеци одпочиваю и читаю, а єст и аквариюми за рибки и коритнявки, клїтки за заячки и вельо квеца и вшелїяки украсни рошлїни о хторих ше стараю школяре.

Ґестиня лїсцопадне древо хторе рошнє у шицких крайох сиверней гемисфери. Зявела ше ище у праисториї на териториї Медитерана и Азиї. Перше ю садзели у Китаю и Япону, а вец ю римски леґиї принєсли до Европи. Пукани ґестинї ше предавало по улїцох ище у 16. вику. Од своїх „родзинох” – орехох, мандульох и лїсковцох плод ґестинї ше розликує по тим же ма вельо менєй масци, алє ма вельо витамину Ц и крохмалю, потим витамину Б 9, хтори заслужни за формованє червених кревових заренкох. Ґестиня у своїм составе ма и желєза, бакру, маґнезиюму и фосфору. За єдзенє лєм питома ґестиня – варена лєбо пукана. Дзиву ше хаснує у медицини, бо ма лїковити свойства.

МЕДЗИНАРОДНИ ДАТУМИ ХТОРИ ШЕ ОЗНАЧУЄ З БОКУ UNESCA 1. октобер – Медзинародни дзень старих людзох 5. октобер - Медзинародни дзень учительох 9. октобер – Шветови дзень пошти 16. октобер – Шветови дзень поживи 24. октобер - Дзень Зєдинєних нацийох

Фил

ип Х

роми

ш, III

, Коц

ур

Яна Настасич, VI Руски Керестур

Иван Молнар, II Дюрдьов

Шарлота Стоїлькович, II, Вербас