РОК LXХIV • ЧИСЛО 8-9 АВҐУСТ–СЕПТЕМБЕР • 2021 ЦЕНА 100 ДИН
НАГРАДЗЕНИ ШКОЛЯРЕ З ГОРОДОНАЧАЛНЇКОМ Уж традицийно, каждого року на Видовдан найуспишнєйшим новосадским школяром хтори були наградзени на републичних лєбо даєдних других змаганьох, городоначалнїк Нового Саду Милош Вучевич уручує награди. Шветочносц и того року у юнию отримана на Петроварадинскей твердинї, а дипломи и пенєжни награди достали: Михайло Ковач, Маша Джуджар и Матей Фейди. Радосц зоз своїма вреднима школярами хтори на Републичним змаганю зоз руского язика посцигли найвисши пласмани, подзелєли їх наставнїци Ана Мария Рац и Оля Яковлєв. М. Р.
ФИЛМСКИ ВЕЧАР НА БАЗЕНУ Окрем купаня и слункованя, на базену у Руским Керестуре було и цошка нове под час тогорочного лєтного одпочивку. Здруженє гражданох „Пакт Рутенорум” у авґусту єден вечар орґанизовало Филмски вечар за розвагу дзецом и младежи. У змерку за дзеци приказани анимирани филм „Лука”, а потим бул филм за младих, акцийна комедия „Тїлохранїтель мафияшовей жени”. Шицки були задовольни и наздаваю ше же и надалєй буду орґанизовани таки вечари на радосц дзецом и младим. Ан. М.
НАГРАДЗЕНИ КОЦУРСКИ ШКОЛЯРЕ На концу прешлого школского року у ОШ „Братство єдинство” у Коцуре вредни школяре, окрем одличних оценох, достали и награди за литературни и подобово роботи хтори послали на Конкурс у рамикох 28. дньох Миколи М. Кочиша, котри орґанизовани у рамикох 90. рочнїци од народзеня и 45. рочнїци од шмерци того нашого линґвисти и писателя. На Конкурс сцигли 66 литературни и 111 подобово роботи зоз руских дзецинских заградкох и основних и штреднїх школох дзе ше виучує руски язик. Зоз Коцура були наградзени 35 литературни и 25 подобово роботи, а три школярки достали Припознанє з меном учительки Славки Сабадош. Наградзени школяре и їх учительки и наставнїца достали Зборнїки школярских роботох зоз конкурса Миколи М. Кочиша. Шветочносц уручованя наградох у Коцуре орґанизовала Ирина Папуґа спред Дружтва за руски язик, литературу и културу, и директорка Школи Сенка Мученски. О. Р.
^ASOPIS ZA DZECI
Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Футожска 2/ІІІ 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин YU ISSN 0353-9938
Здраво, заградкаре! Витайце у новим школским року! Витайце шицки, од тих наймладших у яшелькох, та по тих цо остатнї рок буду ходзиц до основней школи, а у юнию идуцого року пойду по нових дражкох на дальше школованє. Лєто було красне, горуце и длугоке. Верим же сце го вихасновали за купанє, слункованє, бавенє и друженє. Думам же наисце було крашнє, алє нїхто нє написал до „Заградки” чи даґдзе путовал, чи служел у баби лєбо нини, чи пречитал добру кнїжку, чи ше залюбел... Якош ше ми удало виполнїц вашо боки „Школяре авторе” зоз составами и малюнками цо пооставали од прешлого школского року, а тераз, верце ми, барз чекам нови школярски роботи, бо бим нїяк нє сцела утаргнуц вашо рубрики. Рахуєм на дальше сотруднїцтво з вами, ище лєпше як влонї. Знова сце у школских лавкох у своїх учальньох и най би так остало и надалєй, бо знам же ше волїце учиц у школи як дома. И учительком и наставнїцом вельо милше кед своїх школярох видза кажди дзень и кед з нїма робя у учальнї. Най цали школски рок прейдзе у школи, и най будзе успишни, жада вам ваша редакторка
ПРИВИТ ПЕРШОКЛАСНЇКОМ
E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i
CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938
ҐОРДАНА МАЛЕТИЧ На насловним боку: Учашнїки и їх публика на манифестациї „Червене пупче” у Руским Керестуре (Фото: Любомир Дудаш Инґе)
ҐАРАДИЧИ Яки нєшка важни дзень! Першираз дзеци до лавкох шедаю и кажде видзи у общей гужви як ше нови квитки отвераю.
Гей, то тото число, тот будинок, цо им, шором, тайни будзе одкривац за хтори нє знаю, нє нагадую же им успихи буду шоровац.
Цо указує нєшкайша слика? – На каждей з нїх пременку сладку, озбильни твари, шветочни слова, першому дню за памятку.
Того рана школярики ставаю на першу ґарадичу свойого вика цо будзе водзиц по високим будинку їх животного мозаїка. Прешпивала Мелания Римар
ЕВҐЕНИЙ ЧАКАН
КОНСТРУКТОР
Д
еня ма старшу шестру Цилу. Вон ше на Цилу вельо раз гнїва, особено кед ю мац змива. Нє гнїва ше вон же ю мац змива, алє прето же Цила теди як сушедов Фифи, кед видзи цудзи кури у їх загради, джавулї, завива. Деня ше гнїва и кед Цилу мац соботами купа, бо Цила теди, як упрекосц, з обидвома ногами до плеховей купачки, як до даякей тепши, лупа. Гнїва ше Деня на Цилу и кед ю мац умива; Цила теди дас пол лавора води на штред хижи порозлїва. Деня нагнївани и кед мац Цили умива шию и уха, бо Цила теди лєм сичи, кормаца ше и ухуха. А док єй там з мидлом и пальцами власи мерви, Деня помали, алє сиґурно, траци свойо ище затераз челїчни нерви. Гнїв Деню нє охабя анї кед Цилу мац чеше. Так звичайно нарату йойчи, же випатра: ниа, Цилу нєчисте нєше.
А найгорше за Деню настанє кед одпочнє порядне Цилових нохцох штриганє. Деньови теди наисце досц. Цила, єй купанє, змиванє, чесанє и штриганє нохцох – то права пакосц, бо и ту вона вельо нє роздумує: тарга ше, вирґа з ногами и дує. Верабоже, ту Деня – гоч кельо ше по тераз стримовал и сам благал – вецей нє ма сцерпеня. Кед ше то так предлужи з тижня на тидзень та аж до вик-вика, Деня постанє ище у младих рокох у розуме калїка. Деня у вязи Цили и єй подобних часто роздумує, та звичайно, и то з правом, так резонує: „Купальнї, кадзи, туши, рижни мидла и шампони, апарати за змиванє и сушенє власох уж давно пренайдзени. Над тим ище думац може хто дакус вдерени. Воно правда, и машинки за струганє клайбасох – и ручни и електрични – хто зна од кеди у хаснованю, алє би вредзело подумац на їх практичним и розличним усовершованю и применьованю.” Деня гвари: – Будзем студирац физику; вона бистри, розвива и преглїбює лоґику. Будзем конструктор, свой пренаходок запатентуєм, та ше на тот способ и афирмуєм. Пренайдзем нови зарезовач, алє нє за клайбаси. Од мойого патента, и од чудованя, велїм ше, боме, подзвигню на глави власи. Будзе то апарат котри каждому зашлєпи очи: нє метал, нє древо, нє клайбаси, алє дзивчатски, вообще женски нохци обточи. У нїм ше колєчка заокруцаю, та Цили нохци, без йойку и болю, оштригаю. А вецка – так Деня пророкує – патент машина зоз щеточками нохци вичисци, ореселює, а по потреби – и з червеним лаґом, аж и манди пальчики, олаґує – розуми ше, без даякого обаваня, драня, звискованя и – нервованя.
МЕЛАНИЯ РИМАР
АРДЗАВА МОТИКА На старим пойдзику дїдо нашол ардзаву мотику. Сце пойсц копац кукурицу аж там, за Водицу. Забул же го боля руки и же давно кукурицу окопали вредни унуки.
ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА
СЛИКОВНЇЦА ЗА ДЗЕЦИ „КАРУСЕЛ” Новинско-видавательна установа „Руске слово” и Завод за културу войводянских Руснацох у Новим Садзе того лєта у едициї „Заградка” видали сликовнїцу „Карусел” на вельку радосц нашим наймладшим. У сликовнїци три кратки приповедки хтори написали авторки Ксения Варґа, Ана Варґа и Агнета Бучко Папгаргаї, а илустровала их Аня Гудак. Окрем красних приповедкох и илустрацийох, „Карусел” малим читачом дарує и рисунки за виштригованє аж на шейсцох бокох, та дзеци буду мац роботи аж до Крачуна.
КСЕНИЯ ВАРҐА
СОНЯ УЖ НЄ МАЛА Того лєта шицки за Соню гварели же є велька. Зна Соня же ше од млєка рошнє, алє вона найволї пиц млєко на фляшку. Нє скрива вона фляшку без причини. Родзина патри раз на ню, раз на мацер. „Будзе мац криви зуби!” Мац почина озбильну бешеду: „Соньо, шицки вельки дзеци пию млєко зоз шольки. На фляшку пию лєм беби. Знаш, гевти у яшелькох!” „Вельким дзивком як ти ше нє швечи ходзиц зоз фляшку и дудку! Пойдземе ми двойо на беґельчик рибом однєсц дудку и цицок?”, пробує оцец. То ше Сонї уж баржей пачи. Вельку дзивку оцец кладзе на шедалку на бициґлу и рушаю. „Руциш им свою дудку? – пита ше оцец”. „А однєшу ю вони даєдней дзивочки, такей малей, меншей одо мнє?” „Гей.” Соня кучи при беґельчику, патри до води, вец на оца, и одважно гвари: „Руцим!” И задумує себе як велька потька долапела дудку и ноши ю дзешка далєко. Дома на столє у кухнї чекало Соню млєко у новей шольки зоз ракету, а вона ше цешела же є велька, велька як шицки оводарци.
АГНЕТА БУЧКО ПАПГАРГАЇ
ЧУДОВИШНИ ШВЕТ У очох му ше блїщали слизи. Знал: „Нє добре зробел!” Прецо копал до гускох и зламал млади орех пред хижу? После першей пахульки рушели и други и уж як през їх густу завису крачал по полю. Зачул якиш чудни гласи. Сциха ше приблїжел и видзел чупор дзивих гускох хтори стали у кругу. На високим карку озвал ше дзиви ґунар: „О це бешеда! Нє подумал ши як то болї кед це дахто вдери?” „Ту ци 10 вайца. Док ше врациш дому маш ше остарац най ше вилягню 10 гушата. А тераз идз до лєса и глєдай дзиви орех, можебуц ци будзе пребачена и друга вина.” Вошол нука до лєса. Коло нього були огромни стебла и видзел же то дзиви орехи. „Ту, под нами, найдзеш нашо плоди – дзиви орехи. Вежнєш 10, а зоз нїх випукнє и вирошнє лєм єден. Маш го пресадзиц на конєц валала!”, озвал ше зоз грубим гласом найвекши дзиви орех. Прешли даскельо роки. Була єшень. Цепла и полна слунка. Гологлави и боси хлапец понаглял. Здалєка видзел дзиви орех и под нїм 10 дзиви гуски. Вони ше зберали на юг. Понаглял ше од нїх одпитац. Кед им остатнїраз змахнул, шеднул под дзиви орех, чийо му млади конари шушотали шпиванку помишану зоз трепеценьом кридлох дзивих гускох. По целу му ше розлївало цошка цепле, цеплючке. Знал: „Бул то його швет!”
АНА ВАРҐА
КРОКОДИЛ Кед Миколка чул, чи мали, чи вельки, нє заверал дзвери и нука пущал лепетки. Лєм преходзел як буря през дзвери, а же у нїх шпи крокодил, нїхто му нє вери. Чи уходзел нука, чи вибегнул вонка, схопно бегал, як през ярок ровка. Лапал ше за удзверя, кед уходзел нука, а крокодил кусал, кед ше ту положи рука. Єдного дня, були з бабу на Кирбаю и купели белави балон, як нєбо у маю. Задул моцни витор з бабиного кута, крокодилови запахло же ту пальчики и рука. На балон швидко завар свойо страшни писки, пукло гласно, же ше з гумна розлєцели гуски. Тераз пальчики свойо Миколка чува, и най шицки дзеци знаю цо ше ту збува.
СЕРАФИНА МАКАЇ
ПЕРО – Сенко, дораз пойдземе до лєса позберац древо цо зме вчера напилєли! Вежнї и води до фляши, бо ше затримаме! – наказал ми оцец и запрагнул до коча нашого шарґу Армана. Рушели зме. Лєс пахнул на швижу траву окупану у раншей роси. Ранши шпив птицох ми украшовал слунковити октоберски дзень. Идземе, Арман понагля бо є добре кармени, а я уживам у красоти початней єшенї. – Стой,стой! – кричим на оца. – Ту, ту у гущави ше цошка кормаца, глєда помоц! – Гооооп, стой Армане! Скакам зоз коча до трави и ниа, сарньочка. Мала, нїжна, стануц нє може, ножка єй покалїчена. – Оцец, я ю сцем дому, треба єй помогнуц! – Та удян, Сенко, цо зоз ню почнєме? – Алє оцец, ту загинє, або ю дацо поє! – инсистуєм, алє уж и плачем. – Но добре, но, бер ю, алє ти ше о нєй маш старац! Приставам, дзекуєм оцови и облапям го коло шиї, щешлїва. Дома ше мац нє барз зрадовала новому членови, алє го якош прилапела. – Яке же му мено даш? Муши мац даяке мено! – Я уж вибрала. Будзе Алиса. – Алиса? Нє видзиш же є хлопского роду? То вон – гвари мац. – Вон? Я вец нє знам як го накресциц! Нє мам идею. – Нє маш идею? – озвал ше оцец. – Ша, най будзе Перо! – Перо? Прецо Перо? – Га так, Перо та! Кед сом бул хлапец, мал сом малого барана, ВАСИЛЬ МУДРИ а мено му було Перо. – Но добре, вец є Перо! – зложели ше мац и я. О його ножки зме ше постарали, намасцели зме ю зоз чисту ЛЮБОВ ҐУ швиньску масцу и завили, та му такой одлєгчало и пробовал ста- ШЛЄБОДИ нуц. Алє ше зявела друга бриґа. Перо при своєй мамки лєм цицкал. Нє знал инше єсц. Нє знали зме цо зоз нїм почац, алє ше мац Кед же влапиш птичку – здогадла: нє трап ю, бо страда, – Дораз я подоїм козу, та го на фляшку накармиме. Спочатку було дакус бриґи покля ше нє звикнул, а вец ше нє пущ ю най одлєци, верел нацицкац кожого млєка и роснул, роснул... Кед зме скри- бо инше нє жада. чели „Перо!” бежал ґу нам и так ше зоз нами зожил. Капурка на Най лєци високо – огради була вше лєм приварта, та Перо могол виходзиц до лєса, вона инше нє сце, алє вше ше врацал ґу нам и ґу полней мирици єдзеня у дворе. бо то за ню живот, Барз зме го шицки любели. А вец єдного дня до нас пришли якиш здравє, радосц, щесце... людзе на авту, та оцови понукли добри пенєж за салаш, же вони Найлєпше єй чувство ту направя фабрику. Так ше ми одселєли до варошу, а Перо остал. на нєбесним зводу. О даяки час нагварела сом оца най пойдземе там дзе бул наш дом. А чи знаце прецо? – Перо! Перо! – длуго сом го волала, алє вон ше нє зявел. Бо люби шлєбоду. Нїґда сом нє дознала цо було зоз моїм Пером.
МУХИ МИХАЙЛО КОВАЧ аз кед ше я и сушедов Мижо на ярнїм слунечку огривали, коло нас вшелїяки мушки и мухи лєтали. Я гварел так товаришови Мижови: – Ей, як би я, пайташ, любел буц – муха! Вона ци, брацику, нїкого нє слуха. Лєта кед ше єй сце з конца на конєц швета. Буркови на нос шеда, одпочивац му мирно нє да. Миколови на верх уха одпочива, а Микола єй нїч нє може, та ше лєм гнїва. Раз є на твоїм лєбо моїм лїцу, а вец ше нараз премесци на найвисшу полїцу. Ходзи по повали горе з ногами. Карми ше зоз цукром, млєком и колачами. Кед ше дахто вимахнє же ю забиє, вона ше швидко од нього скриє. Нє бої ше анї коня, анї крави. З ким як сце так ше и бави. Весела є. Вше шпива. Нє шпива лєм теди кед у води, лєбо у млєку плїва. Братох и шестри ма вельо. Кед ше так до вєдна посходза, весели живот водза: раз ше оганяю, раз ше под посцель скриваю. Вец кед им допиє, вец ше позбераю коло пеца, та як авиони коло нього лєца. А Мижо, товариш стари, так ми гвари: – Ти би, Яни, сцел буц муха? Тебе наисце хибя лєм ослово уха, кед нє маш мудрейше жаданє, лєм тото же най з тебе муха постанє. Ми у школи учели же мухи лєнїви и барз чкодлїви. Же шора нє знаю, бо ше вшадзи хпаю и шицко рушаю. Идз лєм на гной, та их там найдзеш цали рой. Зоз даякей здохлїни найду ше на студзенїни. З ногами по балєґох поталябаю, а вец ше з такима ногами до єдзеня хпаю. Мушиш знац же дзе ше вельо мухи сходза, там ше хробаци зводза. Мушел би ши и то запаметац же муха у бруду ужива и прето вона барз чкодлїва. Людзе муху нє хваля, алє ю ганя. И дзе лєм здибаю, там ю забиваю. Я по Мижовим приповеданю почервенєл по сами уха. И вецей сом нє жадал постац муха. Цо вецей, я вжал метолку зоз котру мац оцови ометала шмати, та сом пошол до приклєта. Там єдзеня вшелїяки стали, та и мухи найвецей по приклєце лєтали. Я ше з метолку вимаховал и єдну по єдну муху сом знїщовал. Кед була назабивана цала громада, аж теди настала права парада. Мухи ше одо мнє позлєкали и на найвисшу полїчку на стелажи пошедали. Я станул на лавочку, так дакус ґу краю, и патрел кадзи мухи лєтаю. Лавочка нє витримала, алє ше подо мну подала. Я ше хвацел за єден конєц полїчки на хторей стали з млєком кантички. А то була велька хиба. Лавочка ше нагла и я ше з нєй зошлїснул як даяка риба. Зоз полїчки сом сцагнул штири кантички и даскельо танєри, та так место хасну я зробел чкоду моєй мацери. Кед ше мац дому з поля врацела и чкоду видзела, такой ше ми питала: – Яка ше ту, Яни, робота стала? Дзе же нашо кантички и танєри? Я шицко поправдзе поведол мацери. Шестра Иринка ше праве умивала и кед чула о чим ше роби, пребаченє за мнє од мацери питала. Мац ми пребачела, та сом ище бул и щешлїви. Як сом нєзґодно спаднул, добре же сом ище остал и живи...
Р
ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ
ЛЇСТОК Лїсток спаднул опрез хижи. Задул на ньго витрик швижи. Травка сохнє, та ше згина и шицких нас опомина – руш на драгу, дзецко мале, потрошене лєто цале, руш на драгу помалючки, дай пайташом свойо ручки! Вєдно шицко красне будзе – опитаю вам ше людзе: – Дзе идзеце, мали дзеци? – Час нам швидко, швидко лєци. Идземе ше учиц, твориц, зоз нєзнаньом ше вибориц!
ЛЄТОВАНЄ У ЛАПОНИЇ ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ
О
длучела красавица Морава лєтовац у Лапониї. Там ше будзе дружиц зоз манекенками брезами и до милей волї ше будзе бавиц зоз нєсташнима ирвасами! З дому, зоз Сталачу, вжала широки слункобран, сламяни калап и комплет вибраних маїцох (смугасти, ружовани, джобкасти...). Капку по капку, водопад по водопад, приблїжовала ше ґу сиверу. Обачлїво возбудзена, уж була при Смедереве. А вец єй на драги нєсподзивано вочи вишол Дунай. Морава ше барз нагнївала на ньго и одрубала: – Дурни, виступ ше ми з драги! Пре тебе запожнїм на циль! Очековала же єй твардоглави джин одвитує гнївацо, аж безочно. Медзитим, вон ше лєм благо ошмихнул:
МИЛЕНА СЕВЕРОВИЧ
СЕПТЕМБЕР Септембер кед шеднє до златней каруци випнє ше гордо, яґод цар. Грозно, грушки, яблука и шлївки ноши нам на дар. Септембер кед шеднє до златней каруци червену заставу високо дзвигнє. Пахняци и блїщаци, яґод дворян до двора, лєса, на поля и драги вон вшадзи перши сцигнє. Прешпивала М. Р.
– А дзе ше ти рушела? – До Лапониї, на лєтованє! – До Лапониї, на лєтованє? Озда ше там идзе у шорцу и у патикох? – А чом би нє? – Там ше змаржнєш! Нє помогню ци анї три якни, груби панталони и глїбоки чижми! – Нач ми таки луксуз? – Ти нє знаш же у Лапониї вични шнїг и же дзень и ноц гвижджа гнїваци витри! – Наисце? – вищирела очи Морава. – Наисце! Нє спреведам це! Морава на тото уцихла як залята, а див Дунай погласкал свою розкошну браду, розцагнул уста на шмих и предложел єй: – Красавицо, ти моя шестричка! Дзвигнї руки од Лапониї, та ше руш зо мну на драгу! – Дзе? – До Румуниї, на Чарне морйо! – Чом праве там? – Там будземе вєдно лєтовац! Анї пахулька шнїгу, а слункуєш ше по цалим дню. У Мамаї огориш як кед би ши була зоз Конґа! – Добре! Гайде най ци верим. О пейц минути, старши брат и младша шестра, полапани за руки, ишли на восток. Вєдно махали ладьом хтори им ишли вочи. Дунай Морави интересантно приповедал о прастарей Ґолубацкей твердинї и живописней Дєрдапскей клисури, хтори нєодлуга увидза. Одушевена, любопитлїва красавица Морава лєдво чекала сцигнуц по Мамаю, хтора на плажи ужива уж у маю. Преложела М. Р.
ЗОЗ ШВЕТОВЕЙ ЛИТЕРАТУРИ
ДЇДО И ЗЛАТО ден богати дїдо розпредал шицок свой маєток, за ньго достал вельо злата, положел го до єдного гарчка и закопал до загради. Каждей ноци го обиходзел, радовал му ше, читал дукати и знова закоповал гарчок. Єден сушед го видзел и єдней ноци вжал гарчок зоз златним пенєжом, а на його место положел вельки мраморови камень.
Є
пенєжом помогнул єдному худобному дзецку же би ше вишколовало. Хлапец скончел школи и постал лїкар. Вилїчел на тисячи хорих. Його мено постало познате по цалей жеми. Скупенда ше похорел. Одведли го ґу младому лїкарови. А там бул и чловек котри вжал камень. – Цо ци, дїду? – Одкеди ми украдли злато, похорел сом ше. И вец му шицко виприповедал. А кед обачел нєпознатого, влапел го за шмати и нагнївано скричал: – Чи ши ми нє гварел же придзеш о три роки и же ми принєшеш злато место каменя котри ши вжал! – Ту ци злато! – И чловек указал на младого лїкара. – Тото цо вон роби за людзох, вредзи вецей як твойо злато. Зоз пенєжом котри сом достал за мраморови камень, а котри сом вжал од тебе, помогнул сом же би ше вишколовал тот млади чловек. Но, поведз тераз чи сом мал право кед сом гварел же и зоз каменя може постац злато? Скупенда облапел младого чловека и заплакал... Словенска народна приповедка
Идуцого тижня пошол скупенда же би обишол свойо злато и же би му ше зрадовал, алє место гарчка з дукатами нашол єден вельки камень. Дїдо почал гласно плакац и нарикац. Пришол ґу ньому єден чловек та ше му пита: – Чом плачеш, дїду, цо ци ше случело? – Положел сом єден гарчок зоз златом. Хтошка го видзел и на його место положел тот вельки камень. – А – гвари му нєпознати – твойо ше злато претворело до каменя. – Як ше може злато претвориц до каменя? – зачудовал ше дїдо. - Так, може – гвари му нєпознати, алє и камень може постац злато. – Е, то нє верим – скричал дїдо. – Ти спреводзкош! – Дай ми камень – гвари нєпознати. – Придзем це о три роки поглєдац и дам ци место каменя злато. Чловек пошол. Справел з каменя красни памятнїк и за ньго достал вельо пенєжи. З тим
САИТО НОБУА (Япон)
ЖАБОВА ФРУЛА Рискашово польо шпи, гашнє дньови гук. „Креке-кеке!” жабовей фрули плїва стриберни звук. Сон це лапа кед чуєш фрулов чудни тон. „Креке-кеке!” складно бринї колїсанков дзвон. Под стриберним звуком фрули белава жем шпи. Златни мешац слуха, дриме; А цо чекаш ти?...
ДЗЕЦИНСКА МАНИФЕСТАЦИЯ „ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ” вилейни, 60. Фестивал рускей култури „Червена ружа” пияток, 13. авґуста отворели наймладши аматере – дзеци, зоз свою 53. Музичну манифестацию „Червене пупче”. Розшпивана програма отримана у дворе Школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре, а почала зоз гимну „Нашо швето” хтору одшпивал дзецински хор „Шкорванчки” Дома култури Руски Керестур, хтори дзецинску програму и закончел, зоз шпиванку „Тисяч радосци”.
Ю
„Купанє, плюсканє” под руководством Танї Фейди. На гармоники их провадзел Мирон Сивч. Того року на манифестациї виведзени лєм пейц нови композициї. За шпиванку „Гудаци прави” музику написала Маґдалена Г. Лелас, а слова Ана Тамаш. Шпивали Лана Шомодї и Станислава Новакович. Иван Фейди одшпивал шпиванку „Дїдо шнїжнїк” хтору на слова Меланиї Римар компоновала Весна Медєши. Треца нова композиция була „Вельки мали чловек” за хтору
Антония Рац, Бачинци
После привитней гимни „Нашо швето” на бину вишли члени шпивацкей ґрупи Музичней оводи у Руским Керестуре хтори одшпивали шпиванки „Курчатко и квока” и
Лана Шомодї и Станислава Новакович, Руски Керестур
Иван Фейди, Руски Керестур
музику написала, и достала першу награду, Кристина Афич, а наградзени текст написал Славко Афич. Шпивала Антония Рац. „Майстор тата-мата” була другонаградзена композиция Марини Роман на слова Владимира Дудаша, а одшпивал ю Исак Новта. Трецу награду достала шпиванка „Бабова вишня” хтору на слова Дорики Чизмар компоновал Дориян Чизмар, а шпивал дует Сташа Малинович и Ребека Сабадош. Окрем пейц нових шпиванкох, того року на „Пупчу” було и цошка нове – виведзени и пейц шпиванки за хтори направени рисовани анимациї.
Музична овода, Руски Керестур
„Шкорванчки” одшпивали писню „Гусаре”, а квартет у составе Ана Мария Сопка, Лара Папуґа, Лена Зелич и Клара Джуджар виведли шпиванку „Перши шнїг”. Треца анимация була „У бабовим заднїм дворе”, а шпивали Доротеа Рамач и Корина Будински. Ема Живкович и Каролина Пап у дуету виведли композицию „Нєшор”, а пията анимация була „Муки любовни” хтору одшпивал трио – Лука Фа, Марко Колошняї и Адриан Гарди. Руководителька манифестациї „Червене пупче” и авторка конферанси була Марина Дудаш, а програму водзели Адрияна Надь и Мая Надь.
Танєчнїки на „Одгукох ровнїни” Дзецински танєчни ансамбли з наших местох того року нє участвовали на „Пупчу”, алє зоз старшима аматерами на соботовим вечару „Одгуки ровнїни”, хтори отримани у Велькей сали Дома култури. На бину перше вишли наймладши и найшмелши танєчнїки – члени дзецинскей танєчней ґрупи Дома култури Руски Керестур зоз танцом „На желєней травки”, зоз хореоґрафом Сашом Палєнкашом и музичним руководительом Мирком Преґуном. Вони одшмелєли Дзецинску фолклорну ґрупу КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова хтори за тото швето култури порихтали „Буковински свадзебни танци”. Младша
Исак Новта, Руски Керестур
дзецинска ґрупа Дома култури Руски Керестур одтанцовала „Швитанє”, а Дюрдьовчанє, члени Пририхтуюцей ґрупи ше численей керестурскей публики представели зоз „Диканьским козачком”. Танєц „Саболчи чардаш” виведли домашнї, члени Штреднєй дзецинскей фолклорней ґрупи, а Старша керестурска дзецинска ґрупа одтанцовала „Витов танєц”. На тей манифстациї ше после дзецох шором представяли старши танєчнїки и шпиваче зоз Бикич Долу, Кули, Вербасу, Шиду, Нового Саду, Коцура, Руского Керестура, Нового Орахова, Дюрдьова и Миклошевцох. М. Р.
Фото: Любомир Дудаш Инґе
Лука Фа, Марко Колошняї и Адриан Гарди, Руски Керестур
НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО
ИСУС ХРИСТОС – ЧЛОВЕК И БОГ Исус Христос друга особа Пресвятей Тройци, Син Божи, котри постал чловек же би виправел тото зло цо го зробел Адам и зоз тим злом обтерховал шицких людзох. Исус правдиви Бог и правдиви чловек. Пречиста Дїва Мария його непорочна (чиста) Мац. Исус ше народзел у Вифлеєму, у Палестини. Жил у Назарету, умар у Єрусалиме же би одкупел людзох од гриху и же би им отворел нєбо. Исус на жеми жил 33 роки. Мал таке исте цело як и ми, и мал таку душу. Бул совершени чловек и прето наш брат. Источашнє вон Бог, бо є Друга особа Пресвятей Тройци. Пришол на тот швет же би нас научел цо маме вериц и як треба же бизме жили як дзеци Нєбесного Оца и же бизме заслужели Його благослов и живот вични. Од кеди заплакал у вифлеємских яшелькох, та аж до нєшкайшого дня Його мено найпознатше и найчастейше вигваряне. Вон пременєл лїцо жеми, Вон порушал людски шерца. Вон уткани до шицких поколєньох, до каждого чловека. Исус Христос нє лєм найпознатша особа у историї, Вон и найвекше зявенє вселени. Прето и нє чудне же нєшка єст вецей як єдна милиярда християнох.
о. др. ГАВРИЇЛ КОСТЕЛЬНИК
ХТО СЦЕ ЧЛОВЕК БУЦ ДО ШВЕТА Хто сце чловек буц до швета, най вон о тим вше памета. По закону жий Божому, будз любезни ґу каждому. Шерцо най ци будзе праве, а нє гришне, нє лукаве. У богатстве нє будз воздвижени, у худобстве нє будз понїжени. Бо ми тельо лєм вредзиме кельо доброго зробиме. А кед придзе же умреме зоз собу нїч нє вежнєме. Лєм правдиви свойо дїла як то учи и Библия.
ГЛАВНИ ПРАВДИ ХРИСТОВЕЙ НАУКИ ● Єден Бог, а три божески особи: Отец, Син и Святи Дух.
● Бог шицко створел, шицко отримує и зоз шицким управя.
● Душа чловекова безсмертна. ● Син Божи постал чловек и зоз свою шмерцу на крижу нас одкупел.
● Ласка Божа потребна каждому за спашенє.
● Бог добре наградзує зоз вичну ра-
досцу, а зле каре зоз вичну кару.
ҐОВЛЯ На длугоких ногох, яґод щипанїци, жию нашо ґовлї як прави царици. На верху комина гнїздо направели та ше до ньго вецка крашнє уселєли. А кед єшень пришла, ґовлї одлєцели аж до цеплих крайох там ше преселєли. (Зоз сликовнїци, У нашим краю птички шпиваю)
ЯКИМ ОЛЕЯР
З ЛЄТОВАНЯ Так нам крашнє було влєце у природи, на купаню, же памятки з бистрей рички ище жию и – останю. Гоч бул вечар, ми ше ище на рибки там припатрали: як скакаю, як плюскаю, єдна другу оганяю... Вец з гущави стара жаба хрипацо ше оглашела: – Кре-ке-ке-ке! Идзце спац! – як да шицким повесц сцела. Же час спаню – ми то знаме, алє ище остац сцеме. Ту так крашнє, так приємно – анї сон нє чувствуєме.
Ґвинейска народна сказка
МАЧАТКО И МИЩАТКО
М
ачатко и мищатко були нєроздвойни приятелє. Кажди дзень ше бавели вєдно. Раз, кед мачатко пришло дому з бавеня, його мама мачка ше му питала: – Цо на тебе так приємно пахнє? – О, мамо, бавели зме ше, мой приятель мищатко и я – гварело мачатко. А мама мачка му на тото так наказала: – Од тераз, кед ше пойдзеш бавиц з мищатком, волай го з далєка, же би и я могла чуц. Я ше вец скриєм даґдзе блїзко, та го влапиме. А кед мищатко пришло дому з бавеня, його мама миша ше му питала: – Яки то нєприємни запах маш? Кед мищатко розповедло же ше дружи з малим мачатком, мама миша ше престрашела и розгнївала: – Ти випатра нє знаш же мачки нашо смертельни нєприятелє! Идуцого рана мачатко одбегло до познатого куцика на дворе и почало волац мищатко:
– Мищатко, мищатко, гибай ше бавиц зо мну. Алє мищатко му так одвитовало: – Ей, мачатко, ти ше барз помилєло! Нє спреведай ме! Я знам цо ци твоя мама наказала. И моя мама мнє дацо совитовала. Та од тераз нашо друженє закончене! Пририхтал Юлиян Пап
АНА˗МАРИЯ РАЦ
ЖЕЛЄНА ФАРБА Желєни древа, желєна трава, и цала природа желєна, здрава. Желєни мам чижмочки ґумово, обувам их вєшенї кед днї дижджово.
КВИЗ ЗА НАЙМЛАДШИХ
О ПТИЦОХ Ластовка: 1. Птица шпивачка 2. Птица селїдбенїца 3. Птица танєчнїца
Врана: 1. Чарна птица 2. Жовта птица 3. Птица балерина
Ястраб:
Тащок:
1. Птица хватачка 2. Жиє на коминє 3. Паше траву
1. Птица селїдбенїца 2. Чубата птица 3. Мала птица
Заокруж точни одвити и зоз стрелку их повяж зоз одвитуюцима илустрациями.
Микола Штефанко, 6 роки, Коцур
Катарина Варґа, 5 роки Вербас
Алексей Бесерминї, 6 роки Коцур
Леа Ранкович, 6 роки Нови Сад
Никола Дротар, 6 роки, Коцур
СОСТАВИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛЮ ЗА ЗАВАРТИМА ДЗВЕРМИ
У моєй прабаби єст єдна мнє чудна хижа. Чудна прето же нас баба нєдзечнє пущала до нєй. Кед ше войдзе до приклєта, єст єдни дзвери котри водза до тей чудней хижи. За дзверми руски пец, а коло нього лавочка. З обидвох бокох посцелї котри попосцеляни и закрити з ружованима плахтами. На штред хижи столїк, а коло нього гокедла. На столїку стої швичка и бабово молитвенїки. Коло каждей посцелї єст по єдна керпара ткана у вшелїяких фарбох. По мурих навишани образи и єдна чарно-била слика млодятох. При єдней посцелї древени орман з намальованима ружами. Мило ми же сом мала нагоду видзиц тоту хижу. Таки ствари уж ридко хто ма у своїм обисцу. Тераз таке мож видзиц лєм у музейох. Ребека Сабадош, VII Руски Керестур
РОБЕЛ СОМ ПОКРАДЗМЕ Єдного рана, кед сом станул, сцел сом єсц хлєба з еврокремом. Браца поодходзели до школи, а мац и оцец нє дома. Видзим, сам сом. На столє була порихтана паштета, хлєб и цибуля. Кед сом видзел, такой сом ше нагнївал. Волал сом мацер на телефон и питал сом ше чи можем єсц хлєба з еврокремом, а вона гварела же ми єдзенє порихтане на столє. Гварел сом же добре, же будзем єсц цо ми вона порихтала. Алє... я себе порихтал цо я сцел, та сом ше так наєдол же сом анї ходзиц нє могол. Вец сом ище раз наволал родичох, та ми гварели най вецей нїч нє заєдам, бо сом нє годзен полудньовац, а же знаю же сом ше и так добре наєдол. О петнац минути вони ше врацели дому. Мац зограла юшку. Начерпала ми до танєра, а я нє могол поєсц анї ложку юшки. Того дня сом бул таки вадзени, же тоту подїю будзем вше паметац. Стефан Колошняї, VIII Руски Керестур
КРАСОТИ МОЙОГО ВАЛАЛА Я жиєм у валалє Дюрдьове. Вон ше находзи медзи Жабльом и Шайкашом. У Дюрдьове єст коло пейц тисячи жительох. У центру валала наша школа. Вона велька и ма стародавни випатрунок. У школи маме вельо учальнї, а окреме красна учальня за информатику. Маме и вельку физкултурну салу и два двори, векши и менши. У школи роби и зубар за дзеци. Валал краша и два церкви – грекокатолїцка и православна. Грекокатолїцка била, а православна жовта. У центру маме єден парк хтори ма штири часци. Перша часц за дзеци, та там єст тобоґани и гомбалки. Єст и вельо желєнїдла. У другей часци пияц, а у трецей поставени криж. У штвартей часци, опрез нашей школи памятнїк. Коло школи маме предавальню у хторей мож купиц шицко цо потребне школяром. У валалє єст и овода, маркет, пекарнї, месарня, читальня, етно ресторан и ище даскельо предавальнї, амбуланта, квецарня и огньогасне дружтво. Ту и спортски полиґон дзе мож бавиц кошарку, фодбал и одбойку, а нєдалєко и КУД „Тарас Шевченко”. У Дюрдьове єст и азил за животинї хтори трима Моника Брукнер. Людзе у валалє ше найвецей занїмаю з польопривреду и маю фарми. Даєдни заняти у предавальньох, а велї ходза робиц до Нового Саду лєбо до Жаблю. Мой валал красни и я го барз любим. Стефан Ґнип, VI Дюрдьов
АГАФИЙОВ ЖИВОТ (портрет и подоба) Агафия була єдно дзивче хторе ше приселєло зоз Горнїци до Руского Керестура. Єй оцец бул паноцец. Вон служел Служби у Керестуре. Алє, кед ше нашол у дружтве, любел дакус попиц. Дзивка зоз своїм животом нє була задовольна. Мала єдну младу, петнацрочну служнїцу, широту. Вона препровадзовала час зоз Агафию. Варела єй и паноцови и шицко єй було добре. Єдного дня паноцец бул у Кули у карчми. При погарику вина шедзел дас три днї. Агафия була смутна прето же чекала оца, а його нє було. Смутна була и пре тото же нє була одата. Леґинь хторого сцела, остал на Горнїци. Вона нє мала можлївосци врациц ше на Горнїцу. Алє, єдного дня, кед ше служнїца одавала, єй мац волала Агафию же би служнїци була кума. Пристала на тото и була задовольна. Агафия так препровадзовала способ свойого живота. Лєм єден час живота єй бул щешлїви. Стефан Колошняї, VIII Руски Керестур
НАГРАДЗЕНИ СОСТАВИ НА СМОТРИ У ТИТЕЛЮ ОСОБА КОТРУ ЛЮБИМ Особа котру любим то моя мама. Я єднак любим обидвоїх родичох, алє ми мама як найлєпша пайташка. Вона за мнє вше ту. Кед мушим дакому дацо озбильне повесц, вше то будзе моя мама. Вона мой „сейф” за шицки тайни. Кед ми дацо треба, вше ме вислуха, потрима и помогнє ми. Нїґда нє сце най єй циґанїм. Чи би то була красна лєбо нєкрасна тайна, вона сце най єй вше, алє наисце вше повем правду. Як я єй гуторим шицко по правдзе, так и вона мнє гутори. Кед то дацо озбильне або нє, пове ми най то останє медзи нами. Кед ме дацо болї, мама ми принєше лїки, або ме одведзе до дохтора. Райбе ми шмати, вари и помага ми коло домашнїх задаткох. Дакеди вечар придзе до моєй хижи, лєгнє ґу мнє и бешедуєме лєбо патриме даяки филм. Кед ми два сами дома, без хлопох, вариме лєбо печеме даяки колачи. Я мою маму барз любим и нїґда на швеце бим ю нїзач нє черала. Катарина Русковски, VI Руски Керестур
ВИНОВАТА БУЛА Я Гваря же сом була добра кед сом була мала. Нє правела сом нїяки проблеми, була сом мирна и послухна. Кед сом мала коло пейц роки, єдного дня сом ше бавела на дворе. Вше ме прицаговала наша стара шопа. Оцец часто у нєй дацо робел, дуркал. Отворела сом стари шкрипаци дзвери и по високей драбини сом ше випендрала на пойд. Мала сом там цо видзиц: стара купачка, мацерово черепи за квеце, дзирава канта, ардзаве колєсо и вельо бависка. Шедла сом на дески и почала сом ше бавиц. Нє знам кельо часу сом там препровадзела. Одразу сом попатрела долу и злєкла сом ше. Була сом барз високо. Нє знала сом як зисц долу. Здогадла сом ше же ми родичи нє дали пендрац ше на пойд, а я их нє послухала, бо ме интересовало цо там єст. Мац ме глєдала по дворе и видзела же ме нєт. Пошла до шопи и збачела як викукуєм од горе. Випендрала ше ґу мнє и зняла ме. Потим ше вивадзела зо мну. Знала сом же сом була виновата же сом нє послухала родичох. Лана Штранґар, VII Руски Керестур
ПРИПАТРАЛА СОМ ШЕ ПРЕЗ ОБЛАК Пришла єшень. Природа ше почала меняц. Єшень барз красна, прето же ма вельо фарби, та барз любим тоту рочну часц. Лїсце меня фарбу и пада зоз конарох на жем, а кед ходзиме по нїм, шушка нам под ногами. Птици селїдбенїци ше селя до цеплих крайох. Падаю длуги, допити дижджи, цо ше ми нє пачи при єшенї. Людзе ше починаю баржей облєкац. Починаю и топиц у хижох, бо приходза жимнєйши днї. На польох ше обера паприґу и ламе кукурицу. Животиньом жимно, та ше скриваю. Рошнє им нова груба шерсц за жиму. Трава меня фарбу, преє и суши ше. Зоз древох опадує ґестинї и шишарки. На улїцох чуц гурчанє тракторох и комбайнох. Почал нови школски рок. Жени рихтаю жимнїцу, же би мали цо єсц. Колю швинї и одкладаю за жиму. Вєшенї сом барз поспана и барз ми допито, алє любим єшень и жадам най тирва цо длужей. Праве почала, а нова єшень придзе аж нарок. Лєдво чекам. Тияна Бучко, VII Руски Керестур
МОЙО НАЙМИЛШИ ЖИВОТИНЇ
Я мал двох псох. Єдному було мено Малки, а другому Лео. Малки вельо старши од Леа. Обидвох сом достал: Леа за свой дзешати родзени дзень, а Малкия ми подаровали баба и дїдо кед сом бул беба. Малки и я ше досц длуго бавели. Кед сом дакус вироснул, тато и я му направели барз красну хижку. Любел ю. Найчастейше бул привязани на ланцу, алє ше любел ошлєбодзиц и сцекнуц, а ми го вец лапали. Кед сом мал седем роки, правели зме терасу. Вшадзи було вельо гвозди и алату, та Малки мушел пойсц до баби. Бул сом прето барз смутни. И нєшка там жиє. Я го кажди дзень ходзим опатриц. Кед ме видзи, почина брехац од радосци. Лео лабрадор. Достал сом го од сушедових за родзени дзень. Бул барз енерґични. Вельо раз сом го водзел шпацирац ше з моїма пайташами. Вше скакал коло людзох. Раз кед паноцец пришол пошвециц нашу хижу, Лео поскакал по нїм. Швидко роснул и бул вше векши и чежши. Кажди дзень зме ше бавели з лабдами. Кед уж барз вироснул, мушели зме го дац тети. Раз кед сом пошол до нїх, Лео бул високи скоро як я. Тета го пущела, а вон од радосци лєм скакал коло мнє. Вше кед пойдзем до тети, перше идзем опатриц мойого пса, най видзим як му у новим доме. Алекса Сопка, VI Руски Керестур
МОЙ ПЕС
ЯЗАВИЧАР ДОНИ
Мам пса хторому мено Рекс. Ма два и пол рока. Вон вше бежи ґу мнє кед ше врацим зоз школи. Барз люби єсц меса. Ужива кед го гласкам. Мой куцов люби длуго спац. Радує ше кед ше з нїм шпацирам. Барз го любим и пошвецуєм му свой шлєбодни час.
Мам красного пса язавичара. Мено му Дони. Його шерсц кафовей фарби. Люби брехац, а окреме барз бреше на мачки. Ма хижку направену з древа. Каждей ноци у нєй шпи. Дони найволї єсц ґранули. Часто бега по цалим дворе. Кед му допиє бегац, лєжи на мехох од пелетох.
Кира Пап, V Руски Керестур
Даниєл Фейди, II Руски Керестур
ЕКОЛОҐИЙНЕ СПРАВОВАНЄ
Никола Маґоч, III, Коцур
ЛЮБИМ СВОЙ КОЦУР Мой родзени валал то Коцур. Кажда рочна часц му приноши дацо чаривне. Вжиме шицко змаржнє. Теди Коцур випатра як замок зоз ляду. Рошлїни випатраю як били игелки. Драги прави шлїзкалїща. Шицко ше блїщи. Вонка жимно як на Сиверним полу. Кед придзе яр, шицко ше розпущує. Рошлїни квитню и поставаю принцези и принцове. Шицко доокола цифроване, а трава прекрасна желєна. Древа облєкаю нови желєни сукнї. Потим русалка Лєто наприпина на нїх свойо прикраски. На польох влєце рошню и зрею вшелїяки житарки. Вец приходзи принцеза Єшень и прибера Коцур по своїм смаку. Лїсца на древох фарби на доганово. Скрива им пахи и виштригує дзирки. Траву фарби на помаранчецово. На древох зрею овоци, а квеце у заградкох преє. Природа прекрасна. Я свой валал любим, гоч у хторей рочней часци. Ту сом народзена, ту мойо коренї, прето вше будзем любиц Коцур. Теодора Ґайдош, VI, Коцур
Треба ше притримовац еколоґийного справованя же би наша планета Жем була здрава. Єдно правило по хторим мушиме шицки жиц, а то же нє треба руцац шмеце вшадзи коло себе. Же би наша планета була здрава, треба садзиц вельо вецей древка, а нє рубац их. Нє треба знїщовац природу. Садзиц треба, попри древкох, и квеце, и вшелїяки рошлїни. Мушиме ше научиц хасновац енерґию витру, води и слунка, прето же тота енерґия обновлїва. Треба ше цо менєй зогривац на углє, як и цо менєй древа хасновац за топенє, бо древу треба вельо часу же би виросло. Так ше прави лєм чкоди. Лєм кед шицки будземе почитовац еколоґийни правила, наша планета годна буц здрава. Даниел Иванкович VI Руски Керестур
ЗАЯЦ ПУФНА Дома мам заяца. Мено му Пуфна, а презвиско Грубеня. Барз є красни. Ма кремово-чарно-билу шерсц. Люби кед го гласкам. Найволї єсц яблука, мархви и пасц траву. Часто ше бави так же ше скрива и сцека. Оскар Грубеня, II Руски Керестур
ЛЕА МЕ ЧУВА Мой пес барз фини. Мено му Леа. Люби ше бавиц и гласкац ше, та ю я часто гласкам. Ма вельо бависка за животинї. Любим єй руцац лабдочку. Леа нам одноши папучи и скрива их. Вше кед придзем дому, вона ми маха з хвостом, бо ше барз радує. Забавя ме и чува. Прето любим Леу. Деяна Тот, II Руски Керестур
ОДПОЧИВОК У БАНЇ Одлучели зме пойсц до банї до Мадярскей. Кед зме сцигли до Гарканю, перше зме глєдали змесценє. Нашли зме цо нам одвитовало, и такой зме пошли до банї. Перше зме ше купали, а потим зме пошли на спущовалки. Уживали зме. Вец зме пошли до дутяну, а потим там дзе зме були змесцени. Шицки зме ше врацели вистати, та зме полєгали спац. Рано зме ше нафриштиковали, та зме ше порихтали и пошли ше купац. У банї єст вельо мали кафичи дзе мож полудньовац. Кажди дзень зме виберали друге место. По полудзенку зме ше знова купали, а вец зме зашли до дутяну купиц цо нам требало. Врацели зме ше дому и порихтали зме ше за спанє. Так зме преповадзовали час у банї. Барз ше ми пачело у Гарканю. Любела бим знова там пойсц на одпочивок. Кристина Русковски, V Руски Керестур Александра Ґлишич, Руски Керестур
ЛЮБИМИЦА ЗАРА
МАЛИ И МИЛИ ВАЛАЛ
Мам пшичка хторому мено Зара. То моя любимица. Барз люби спац, а люби и часто єсц. Радує ше кед ше зоз ню бавиме. Оганяме ю, а вона од нас сцека. Люби ше бавиц и зоз другима псами. Кед Зару болєла ножка, ношели зме ю до ветеринара.
Мой валал Коцур находзи ше у шерцу Бачки. На уходзе до Коцура починаю хижи. Даєдни з нїх нови, крашнє обилєни, а даєдни стари и маю уж коло сто роки. Вельки су и твардо стоя на своїх фундаментох. Найкрасши тоти хижи хтори облїпени зоз цегелками, а коло облакох розкошни цифри. На штред хижи з улїци вельки амфор капури. У центру валала находзи ше наша школа, овода, рижни предавальнї, церкви и нова ушорена амбуланта. Коцур познати по манифестациї „Коцурска жатва” на хторей вше єст вельо нащивительох. Найвецей госцох Коцур ма на Кирбай. Теди шицких крашнє дочека и привита. Людзе у валалє помагаю єдни другим и отримую шор и злагоду медзи собу. Любим свой мали и мили валал у хторим сом народзени. Вше будзем чувствовац любов ґу Коцуру и ґу добрим людзом хторих вше будзем почитовац.
Ела Колєсар, II, Руски Керестур
МАЛИ МАЧИЧКИ Ми дома маме мали мачички. Барз любя кед их гласкаме. Розмазую ше. Од єдзеня найволя млєко. Моя баба ма мачку. Док нашо мачата вирошню, и вони буду мачки. Озда и вец буду ходзиц за нами най их ласкаме. Неманя Винаї, II, Руски Керестур
Борис Чордаш, VI, Коцур
ЛУКАВА ЛЇШКА И НАЇВНИ ВОВК Єдней яри гладна лїшка мала лукаву идею же би ше добре наєдла. Пошла ґу вовкови, та му гвари: – Вовку, чула сом же можеш влапиц вецей плєну од каждого. Чи то правда? Вовк єй гордо одвитовал: – Лїшко, чи ти думаш же нє правда? Лїшка му гварела: – Гей, прето же я можем влапиц вецей плєну як ти. Вовк ше на тото розєдол: – Нє правда. Сцеш най ци укажем? Лїшка му гвари: – Може. Сцеш змаганє? Вовк одвитує: – Чом бим нє сцел, кед знам же це победзим. Нє мам цо страциц! Одвитує му вона: – Добре. Поправдзе же я будзем лапац кури, а ти овци, же би кажде лапал тото у чим є лєпши. Так ше и догварели. Ютредзень лїшка пошла лапац кури, а вовк овци. Нашли ше на догвареним месце. Лїшка принєсла два кури, а вовк овцу. Лїшка му гвари: – Цо же то, вовку? Ти влапел лєм єдну овцу, а я аж два кури. – Єдна овца векша як два кури – одвитує єй вовк. Подшмихла ше му лїшка: Та цо, таки вовк нє могол влапиц два глупи овци. Вовк на тото гвари нагнївано: – Можем. Пойдзем влапиц ище єдну овцу. – Най видзиме! Я це ту причекам – зоз подшмихом гвари лукава лїшка. Док вовк лапал другу овцу, лїшка му вжала тоту цо ту охабел, та и свойо два кури, а вовк остал без своєй овци. Лїшка ше зоз шицким сама вигосцела. Теодор Штранґар и Андрей Провчи, VI Руски Керестур
Матия Макша, V, Коцур
И Я ЧАСЦ ПРИРОДИ Природа то уживанє. Вше ше опущим кед сом вонка, у природи. Медзитим, природа уж барз заґадзена зоз папериками, пластичнима фляшами и з нафту зоз фабрикох. У штвартей класи сом ходзела на еколоґийну секцию. Зберали зме шмеце, садзели зме квеце и залївали зме го. Видзели зме слики як даґдзе барз заґадзена вода, жем и воздух. На єдней слики була качка хтора плївала у нафти. Хто видзел тоту качку, сиґурно би нїґда вецей нє заґадзовал природу. Любим часто пойсц зоз пайташками на вилєт до природи. А вец, кед вилєт закончени, позбераме за собу шмеце. Природу мушиме чувац прето же є красна, мила и циха. А чловек ю заґадзує. Кед нє будзе чистей природи, нє будзе анї рошлїни, анї животинї, та нє будзе анї поживи. Природу чуваме так же садзиме древка и квеце и вец го залїваме. И я часц природи хтору шицки вєдно мушиме чувац. Аня Колошняї, V, Руски Керестур
МОЙ КОЦУР Мой родими валал то Коцур. Його шерцо у Бачкей. У валалє жию Руснаци, Серби, Роми и Мадяре. Коцур вельки. У нїм наша основна школа „Братство єдинство”, овода, читальня, музей, амбуланта, предавальнї, церкви, Дом за старих, а єст и даскельо карчми. Кед жимски час, людзе ше сходза у валалских обєктох. Центер валала крашнє ушорени. На велькей площи на штредку посадзене цифроване квеце. Коло площи насадзени ядловци. Коло Коцура чече беґель Дунай–Тиса–Дунай у хторим ше влєце кажде може ошвижиц, купац ше, або лапац риби. Векшина коцурского жительства ше занїма зоз землєдїлством и статкарством. Векшина драгох зоз валалу водзи на позлацени поля под житом и кукурицу. Коло польох пажица зоз вшелїякима рошлїнами на хторей пашу крави и овци. Таки мой Коцур. Гоч дараз и пойдзем з валалу, вше го будзем паметац. Барз є красни и у нїм мам вельо памятки. Филип Хромиш, VI, Коцур
Фото В. Вуячич
„ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ
естивал дзецинскей творчосци Руснацох Войводини „Веселинка” отримани 19. юния, пред самим концом школского року, у Руским културним центру у Новим Садзе. Бул то ювилейни, 20. по шоре Фестивал, и гоч у епидемийней ситуациї, програма була красна, весела, креативна. Така як швечи добрим, розбавеним и здравим дзецом. Бавенє почало пополадню у дворе Дружтва. Дзеци рисовали по мурох мурали и ґрафити зоз крейдами у фарбох, а роботню водзел уметнїк Силвестер Д. Макаї. Учительки Ана Мария Рац и Оля Яковлєв, хтори у новосадских основних школох нашим дзецом тримаю годзини руского язика як виборного предмету, на тогорочней „Веселинки” водзели роботню на хторей ше фарбело и прикрашовало маски за твар, таки цо их муша ношиц и у школи, и у автобусу и на културно-уметнїцких програмох и концертох у завартих просторийох. З нїма прибрали скромну бину и так надпомли єдни другим най ше чуваю од корона вирусу. У єдней роботнї ше вирабяло плакати на тему „20 роки Веселинки”. У сали у РКЦ була вистава плакатох зоз потерашнїх Фестивалох.
Ф
Того року на музично-сценскей програми вечар участвовали лєм школяре зоз КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова и домашнї, новосадски дзеци. Госци за тото швето пририхтали шпиванки, рецитациї и Буковински свадзебни танєц. Успишно ше представели рецитаторе Мария Рамач, Иван Молнар и Владимир Молнар. Новосадски дзеци збогацели свою „Ве се линку” зоз рецитациями хтори патрачом подаровали Уна Пушара, Иґор Загорянски и Тара Корпаш, а солисти Кристина Ковач и Оґнєн Пушара одшпивали по єдну дзецинску шпи ванку. Вертки танєчнїци зоз Танєчней школи „Партизан 2” у Новим Садзе уж традицийно участвую на нашим фестивалу, та и того року були одтанцовац два весели танци. Вечаршу програму водзели Ребека Планчак и Марина Хома. „Веселинку” финансийно помогли Министерство за културу Републики Сербиї и Город Нови Сад-Городска управа за културу. М. Р.
ДЮРДЬОВСКИ РЕЦИТАТОРЕ НА ВИЛЄТУ У СУБОТИЦИ
Ш
ицким членом рецитаторскей секциї у КУД ,,Тарас Шевченко” у Дюрдьове руководитель, Яким Гарди, орґанизовал єднодньови вилєт до Суботици. Понеже того року рецитаторе, пре пандемию, нє ишли на смотри, алє ше тоти змаганя отримовали онлайн, руководитель одлучел же би их на даяки способ наградзел за труд и посцигнути успихи. Концом юлия нащивели город Суботицу и озеро Палич. – На вилєту були шицки члени рецитаторскей секциї, а то моя товаришка Мария Рамач, мой брат Владимир Молнар, старши рецитаторки Марина Барна, Милица Мигальовски, Валентина Салаґ и, розуми ше, я. Мнє ше на тим вилєту найбаржей пачел одход до Зоолоґийней загради и заєднїцке друженє у ресторану на полудзенку – приповеда єден од рецитаторох, Иван Молнар. У Суботици их дочекала предсидателька Дружтва Руснацох Ана Мария Лендєр. Зоз ню Дюрдьовчанє обишли центер Суботици, дзе нащивели Синаґоґу и Городску хижу, а видзели и Народни театер, Городску библиотеку и уживали у парку коло Белавей фонтани. У Городскей хижи були опатриц Святочну
салу и були на турнї одкаль ше видзи панорама Суботици и єй околїска. Шицких одушевела и охабела на нїх вельки упечаток нукашньосц Синаґоґи и Городскей хижи. После того обиходзеня, Дюрдьовчанє предлужели на Палич. Там обишли Палицке озеро и Зоолоґийну заграду. – И нам ше найбаржей пачело у Зоолоґийней загради. Там зме видзели рижни животинї котри нє видзиме кажди дзень, як цо, наприклад, лєви, тиґриши, маймуни итд. Було нам фино и на Паличу кед зме ше вожели на бициґлох на штири колєса. Погляд зоз турнї у Городскей хижи бул прекрасни, одкаль зме видзели цалу Суботицу, аж и часц Палицкого озера. Барз нам ше пачело на тим вилєту и мило нам же зме були шицки вєдно – гваря Мария Рамач и Владимир Молнар, наймладши рецитаторе. Була то наисце права награда. Тот вилєт потримал Управни одбор КУД ,,Тарас Шевченко” и родичи рецитаторох котри мали добру дзеку гонїц авта до Суботици. Тамара Салаґ
ПОВЯЖ ДИНОСАУРУСОХ
ОФАРБ
ПОЛЯ
Офарб тоти поля зоз задатима фарбами.
Автор Нела Таталович
Повяж диносаурусох зоз їх дзецми.
ЛАВИРИНТ
ПОВЯЖ ЧИСЛА
Повяж числа од найменшого по найвекше, а потим офарб рисунок.
Автор Нела Таталович
Одведз маму диносауруса през лавиринт ґу вайцу.
Марко Станкович, III, Дюрдьов
Фото В. Вуячич
За авґустовско-септемберске число „Заградки” до Редакциї ище у юнию сцигли коверти зоз малюнками школярох зоз Руского Керестура и зоз Коцура, вєдно 35 роботи, а вец цале лєто нїхто други нє думал на тот часопис. Коцур: Даниєла Ґайдош, Надя Ґайдош, Рамона Будински, Николина Маґоч, Филип Буила и Михайло Копчански (III). Вєдно 22 роботи. Руски Керестур: Михаела Сендерак, Кристина Гарвильчак, Йована Кушич, Лука Зелич, Филип Бурчак, Олеґ Катона, Славиша Свирчев (овода). Вєдно 13 роботи.
ПОД КОРУНАМИ НА ШТРАНДУ
Миа Чордаш на уручованю награди за малюнок у Панчеве
Филип Буила, III, Коцур
Манифестация „Под корунами на Штранду” отримана уж дзевяти раз на новосадским купалїщу Штранд на Дунаю. Того лєта дзеци мали можлївосц по єден тидзень учиц нємецки язик и културу подунайских Нємцох, як и о Европскей униї, вец словенски, румунски, руски язик и на концу, знаковни язик. На годзини руского язика ходзели дзевецеро предшколски дзеци и школяре основних школох з Нового Саду, та кед звладали основни поняца по руски: як ше представиц, як дакого привитац, як ше волаю животинї, як фарби, числа, предмети, овоц и желєнява, научене мали указац на преверйованю знаня. На тим квизу змаганю перше место завжал осемрочни Серґей Медєши, друга була штири и пол рочна Вася Петрич, а треца Симона Медєши. Годзини тримала Блаженка Хома Цветкович. Орґанизаторе манифестациї були Херор Медиа Понт, Городска библиотека у Новим Садзе и Центер за розвой меншинских и локалних медийох. Покровитель була Управа за културу Нового Саду, а потримовка Делеґация Европскей униї у Сербиї. Новосадски дзецински културни центер подаровал часописи „Невен” и „Мали Невен” Библиотеки на Штранду и шицким учашнїком на манифестациї.
ФИЛМ О СНУПИЙОВИ Снупи ма канджурку на верх глави, жовту маїцу зоз чарну смугу и дакеди напорного пса зоз длугокима чарнима ухами. Кед вам повеме же ше там дзешка вше круци и жовта птичка, сиґурно знаце же слово о Чарлийови Браунови, Снупийови и Вудстокови. Шицки вони рушаю до нових пакосцох и то у длугометражним анимированим филме 3 Д хтори сце годни патриц нарок. На филме робели людзе хтори нам принєсли „Лядови период”, та вериме же и тот филм будзе праве уживанє за шицких. До биоскопу одведзце и своїх родичох, бо вони читали стрипи о Снупийови кед були мали.
СОВЕРШЕНИ РОБОТ Можебуц нєодлуга будзеце читац „Мали забавник” хтори написали, задумайце, нїхто други, алє роботи. Новинаре ширцом швета стараю ше за тоту роботу одкеди у „Лос Андєлес Таймсу” вишла статя о трешеню жеми, хтору написал напредок випрограмовани робот. Редактор тих новинох гвари же таки вистки виходза и на їх сайту и же робот совершени за писанє новосцох у хторих єст вельо числа и мена. Хто зна, можебуц єдного дня и водителє вистох буду на батерию.
НАЙ ЦЕПЛОТА У АВТОБУСУ Нїхто лєпше, як Канадянє, нє зна як то чекац автобуц на моцним мразу. Прето уведли станїци зоз зогриваньом, алє... же би ше порушали зогривачи на повали станїци, нєобходне заврец струйне коло медзи двома мурами. З оглядом на тото же чловеково цело одлични преводнїк, єдини способ же би ше тото случело, то же би ше найменєй двоме путнїки влапели за руки, а зоз шлєбоднима дланями же би дорушели мур. Так ше путнїки источашнє и зогриваю, а можебуц и упознаю даєдного нового товариша... або аж и симпатию. Исти принцип влєце мож хасновац за ошвижованє. Любели бисце таки автобусни станїци и у наших крайох? Пририхтала Р. Ґ. Петрович
Николина Ковач, III, Руски Керестур
Стефан Арва, III, Руски Керестур Рамона Будински, III, Коцур
Мария Рамач, III, Дюрдьов
Валентина Тот, V, Руски Керестур