Заградка 8 - 9

РОК LXХI • ЧИСЛО 8–9 АВҐУСТ–СЕПТЕМБЕР •2018 ЦЕНА 100 ДИН

ДАРУНОК

у тим чишлє

РОЗПОРЯДОК ГОДЗИНОХ

ВИДОВДАНСКИ НАГРАДИ Традицийне уручованє Видовданских наградох школяром основних и штреднїх новосадских школох, хтори у прешлим школским року на републичних и медзинародних змаганьох завжали перше, друге лєбо треце место, отримане на Петроварадинскей твердинї 28. юния. Награди и похвалнїци уручел городоначалнїк Нового Саду Милош Вучевич. Од 836 Видовданских наградох школяром основних школох припадли 399, а штредньошколцом 437. Медзи добитнїками того велького припознаня були и тройо нашо школяре: Каролина Гарди за завжате перше, и Михаило Пап за завжате треце место на Републичним змаганю зоз руского язика, и Елена Деметер перше место на Републичним змаганю зоз сербского язика. М. Римар

ШКОЛЯРЕ НА ПОДОБОВЕЙ КОЛОНИЇ У ҐОСПОДЇНЦОХ На 14. колониї подобових уметнїкох „Стретнуце у Боднарова”, хтора отримана од 27. по 29. юлий того року у Ґосподїнцох, була и 17. дзецинска подобова колония. У вельким голу у Основней школи „Жарко Зренянин” после привитних словох орґанизаторох и домашнїх, двацец єдному школярови зоз Ґосподїнцох и ище даскелїх наших местох подзелєни материял за роботу: папери, клайбаси, водово печаци, темпери и щеточки. Тогорочна тема на Колониї були розквитнути калапи слунечнїку у глїняним гарчку на вишиваней хлєбовки, а кого тота тема нє инспировала, могол рисовац на шлєбодну тему. Орґанизатор „Стретнуцох у Боднарова” Дружтво за руски язик, литературу и културу, а як у мено Дружтва гварела Ирина Папуґова, з рока на рок на Колониї у Ґосподїнцох єст вше вецей учашнїкох, а насампредз школярох. М. Р.

Фото: Чила Давид

ПОД КОРУНАМИ НА ШТРАНДУ Шеста лєтня манифестация „Под корунами на Штранду” отримана на познатим новосадским купалїщу и того року прицагла вельо дзеци хтори сцели дознац дацо нове о рускей, мадярскей и румунскей националней меншини и научиц голєм сто слова нєобходни за спорозумйованє зоз товаришами у школи, у сушедстве, на тренинґу... За ученє руского язика того лєта були задлужени Блаженка Хома Цветкович и Маша Киндєр Петрич. Кажди дзень од пондзелку по пияток по єдну годзину коло петнацецеро дзеци участвовали у роботньох и през бависко и диялоги научели як ше волаю даєдни нашо єдла, овоц и желєнява, основни фарби, животинї, як ше чишлї од 1 по 10. На манифестациї орґанизоване и ученє знаковного язика за дзеци зоз очкодованим слухом. Цо у єдним тижню запаметали, преверели на квизу, отриманим тиж на Штранду опрез новоотвореней библиотеки. Тройо найуспишнєйши достали и пенєжни награди, а шицким учашнїком подзелєни „Заградки”. Орґанизатор манифестациї Херор Медия Понт, Городска библиотека и Центер за розвой меншинских и локалних медийох.

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин

Здраво, заградкаре! Ту сце тераз? Цале лєто зме ше нє дружели, бо ви мушели цо активнєйше вихасновац кажду минутку розпусту, а я мушела пойсц дакус на рочни одпочивок, та сом примкла дзвери у Редакциї „Заградки”най ми дахто нє зборика плани за нови школски рок. Правда, велїх вредних сотруднїкох сом видзела на „Червеним пупчу”, єдних на бини, других опрез бини. З даєднима зме ше стретли на „Коцурскей жатви”, з даєднима на керестурским базену, на новосадским Штранду, на Подобовей колониї у Ґосподїнцох, на Дньох керестурскей паприґи и дзе ище нє, уж сом и призабула. Наисце було длуге лєто, та сце ше порозлєтовали на шицки конци милей нам планети Жеми. Аж сом ше обавала же вас нїхто нє годзен подоволовац, а воно... накадзи школски бренчок забренкал, шицки сце ше згарли до своїх школох. Тото число „Заградки” сом лєдво справела вез вашей помоци, алє ше боїм же кед ше нє влапиме вєдно и такой енки пририхтовац октоберске число, нє видзе до Миколая. Цо скорей пишце, рисуйце и посилайце свойо роботи, а сотруднїки хтори у прешлим школским року були найвреднєйши, нєодлуга достаню награди. И най надпомнєм и вам, мили школяре, а ище баржей вашим родичом най вас предплаца на тот єдини часопис за дзеци по руски. И вони росли зоз „Заградку, та анї ви нє шмеце вироснуц без нєй. Поздравя вас ваша редакторка

УРОШ ПЕТРОВИЧ

YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Учашнїки Лєтнєй школи руского язика у Попрадзе, у Словацкей (фото: Сашо Палєнкаш)

Розпорядок годзинох вам подаровала друкарня „MAXIMA GRAF”

ПЕРШИ КРОЧАЙ Першокласнїку, кажди дзень меняй и швет и себе. Лєм шмело крачай. Зисци ше план важни и вельки треба лєм єдну капку добрей дзеки. То вше малючки тот перши крочай, алє без нього других нєт, знай! Живот од хвилькох чаривних гучи, додня ше будзи, начас робиц це учи. Такой увидзиш, ище лєпша школа и вше ци будзе на помоци! Меняй ю звонка, меняй зоднука, тераз маш вельо чаривней моци. Прешпивала Мелания Римар

Жан де ЛАФОНТЕН

СЕЛЯН И ЙОГО СИНОВЕ

Н

а єдним красним маєтку жил селян зоз своїма у мире. Оцец вредно обрабял жем и часто приповедал своїм сином же лєм робота може буц жридло каждого блага и доброго живота. Алє синове го нє барз слухали и були досц лєнїви. Прето оцец, кед ше похорел и видзел же нєодлуга умре, поволал дзеци ґу своєй посцелї и гварел им: – Слухайце ме, синове мойо, повем вам єдну вельку тайну. Тот наш маєток вше преходзел з оца на сина, та го анї ви нє предавайце. На нїм дзешка, нє знам точно дзе, закопана лада полна зоз златнїками. Прекопце и преорце го добре скорей як придзе єшень. Пошвидко оцец умар, а синове го випровадзели до вичного дому, а потим, по його совиту зоз шицку моцу ше дали до роботи! Прекопали и преорали два раз шицку жем, алє златнїки нє нашли. Медзитим, на добре обробеней жеми на концу рока зродзело вецей як гоч кеди. Синове аж теди зрозумели яки им оцец бул мудри и яка правдива поука же у живоце лєм робота дава богатство.

ПУТНЇКИ И ТОПОЛЯ

П

утнїки на горучави полєгали до хладку под вельку тополю одпочинуц ше. Кед ше рушели далєй, гварели: – Чкода же тото вельке древо без плодох и нєхасновите! Тополя одвитовала: – Видзице ви, людзе, яки сце нєподзековни и нєрозумни! Мнє, хтора вас зоз хладком защицела и ошвижела, хтора вас вжиме греєм и давам вам градзу за хижи, наволуєце безплодна и нєхасновита. Думаце лєм на швидки хасен, на свой жалудок! Кед би вашо очи лєм дакус лєпше попатрели, видзели би кельо створеня под свою скору кармим и напавам. Та анї ви би без такого древа як я нє мали нє лєм єдзеня, алє анї воздуху хтори удихуєце. По Доситейови Обрадовичови

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА МИРОН БУДИНСКИ Наш познати писатель за дзеци Мирон Будински народзени 19. фебруара 1931. року у Руским Керестуре. Основну школу закончел у своїм валалє, першу класу нїзшей ґимназиї у Ужгородзе, а другу, трецу и штварту класу ґимназиї у Руским Керестуре. Висши класи ґимназиї закончел у Бачким Петровцу, а Природно-математични факултет у Беоґрадзе. Робел як професор математики у ґимназиї у Старей Пазови и у Србобранє, а найдлужей бул заняти на Технїчним факултету у Новим Садзе. Писац почал ище як школяр и бул сотруднїк у першим часопису за дзеци „Наша заградка”, а од початку виходзеня „Пионирскей заградки” на єй бокох обявйовал писнї и приповедки. Преславел ше зоз збирку сказкох „Воденїчка на стриберним потоку” хтора обявена 1969. року, а вец 1981. року обявена му кнїжка приповедкох и писньох „Данко Здогаданко”. Заступени є у обидвох антолоґийох поезиї руских писательох за дзеци, у школских читанкох и лектирох. Його твори прекладани и на сербски, українски, македонски, румунски и словацки язик. Мирон Будински умар 2. юния 2018. року у Новим Садзе, дзе є и поховани.

ҐОМБИЧКА

П

о драже ишол хлапец. На його капуцику дараз були штири ґомбички, алє єдну одрезал кед ше сцел коцкац, другу очерал за жуваче, треца длуго, длуго ловґала на єдней цверенки, та ше єдного дня и одорвала. Ма ище єдну ґомбичку, та зоз ню закапчує капуцик, алє и тота уж на ценких цверенкох виши. Вельо раз му мац гварела: – Приший себе ґомбичку, бо ци ше страци. Хлапец при тих словох попатрел на ґомбичку и видзел же уж лєм цо нє одпадла. Алє себе подумал: – Та, витрима вона ище. И ґомбичку нє пришил, а мац нє мала кеди. А ґомбичка слухала тоти розгварки, та єй було жаль же за ню хлапец так нє дзба. И тераз кед хлапец ишол по улїци, надумала сцекнуц од нього. Алє кед ше лєм так одкотуля даґдзе до ярку, чи єй вец лєпше будзе у води, у блаце, на дижджу? Лєпше будзе хлапца лєм настрашиц же сцекла. Хлапец ишол по драже, огляднул ше пре цошка и ґомбичка гоп – одтаргла ше и схопно скочела на манджетну на правей ногавки хлапцових панталонох. Там єй було цепло и могла чуц шицко цо хлапец пове. А хлапец нє могол нє обачиц же ше му ґомбичка одтаргла. Кед би мал штири ґомбички и кед би му єдна одпадла, та би нє обачел. Алє вон лєм єдну ґомбичку мал и вона одпадла. Капуцик ше розширел, витрик попод капуцик залєтовал, та хлапец барз почувствовал хибенє тей єдней ґомбички. Глєдал вон ю вшадзи: и под травичку и под сухим лїсцом, та аж и свою ципелу зобул. Нїяк ше нє могол здогадац же би ґомбичка могла буц у манжетни на панталонох. Та аж почал и гласно роздумовац: – Кед би лєм була ту, добре бим ю пришил най ше нїґда нє страци. Таку красну ґомбичку я ище нїґда нє видзел.

И глєдал далєй, закуковал аж и под мосцик, а ґомбичка була цихо и вешелєла ше же одразу постала така красна и важна. А хлапец далєй гуторел: – Нє, нє, анї бим ю нє пришил. Я би лєм любел таку исту купиц, а як купим таку исту кед сом нє запаметал яка була?

– Ага, анї нє зна яка сом, а тельо роки ме ноши – подумала ґомбичка увредзено. – Так ми и треба, най глєда.

– Лєм кед бим ю могол найсц – дума хлапец далєй наглас – однєсол бим ю до дутяну и повед тарґовцови: „Дайце ми таку исту ґомбичку, бо таки вецей нїґдзе нєт”. И пришил бим аж штири ґомбички. А мою стару ґомбичку бим положел до облака най ше припатра на тот швет, досц ше уж наслужела. Нїч би вецей нє робела, наймилша моя ґомбичка. Слизи випадли хлапцови, слизи щирого жалю и болю. Капкали му аж коло ногавки и кед ше ногавка овлажела, ґомбичка посановала хлапца. Витор задул, ногавку закивал, а ґомбичка ше вдерела хлапцови до ноги. Почувствовал хлапец же у ногавки цошка тварде.

– Ґомбичка! – скричал радосно кед ю дорушел у ногавки. – Наймилша ґомбичка! Бежал радосни дому, бежал и кричал: – Мамо, ту є, нє страцела ше, нашол сом ю! Забул на свой жаль, на обецунки, дзвигнул ю горе у пальцох. „Ту є, мамо. Нє страцела ше! Такой ю пришиєм, добре пришиєм най ше ми нїґда вецей нє страци!” – повторйовал радосно. И пришил знова ґомбичку. Сиґурно ю и тераз ма и то тоту єдну. А кед ю ище раз страци, та ше сиґурно од нього скриє так, же ю вецей нїґда нє найдзе.

ЛАДА

У

каждим руским обисцу дараз коло другого меблю була и ружована лада. Направена була зоз древа, могла буц, як и ормани, точена або на нєй були нарисовани ружи вшелїяких фарбох. Отверала ше од горе. Стала у преднєй хижи, а до нєй ше кладло облєчиво за швета: кожухи, байки, менти и други шмати.

Лада могла стац и у приклєце, комори або у заднєй хижи. Ту стало облєчиво за кажди дзень. У лади на боку була направена мала ладичка такв. скриня або прискринок. До нєй ше кладло папери, пенєжи, молитвенїк, пацерки, хусточки до рукох, помадуа и водичку, ґомбошки и инше. Ладу ше замикало з ключиком. На пойдзе у древеней лади стала мука. За ладу вязани єден стари руски обичай. Мацери дзивком хтори були на одай рихтали ладу, т.є. рихтали им ручнїки, ручнїчки, партки, плахти, перини, заглавки, подолки, рекельчата и инше. Богати дзивки мали вецей порихтано, т.є. векшу ладу од худобнєйших. Ладу ше пред свадзбу вожело до млодия. Тот обичай ше затримал и по нєшка.

НАЛПА И ЄЙ ДЗЕЦИ Трафело ше раз же налпа мала пецеро дзеци, зберала по лєше єсц та им ношела. Кед було ґу єшенї, нєстало овоци у лєше. Питали ше дзеци мацери же цо вони буду од тераз єсц. Мац им гуторела же тераз у лєше єст лєм орехи, а то найсладша овоц. И так ше вони шицки пецеро зобрали єдно рано и пошли до лєса глєдац орехи. Нашли вони орехи, алє у лупи. Почали грисц, алє им було горке. Гуторели же їх мац шалєна кед гварела же нєт сладше як орехи, а то таке горке. Пришли вечар дому та гварели мацери же орехи нє мож єсц бо су барз горки. Мац им на то одповедла же вони нє єдли орехи, бо то орех сладки. И гварела им ище: – Одведзце ме рано там дзе сце єдли орехи. И так вони рано одведли мацер под орех. Мац орех вжала, розкушела, виняла ядро, дала им та ше питала же чи є горке. Вони гварели же тото сладке, алє гевто цо вони кусали – гевто було горке. Та по тим уж гуторели же їх мац мудра бо им дала жесц ядро, а нє лупу. Така то и школска наука. Спочатку є горка, як на ореху лупа, а як ше школяре виуча и достаню свой хлєб, теди зажию з ореха ядро. Народна приповедка

Зоз кнїжки „Руске обисце” Олени Папуґовей

ГАЙЗИБАН ЗОЗ ШИРКОХ

Таки гайзибан знал себе направиц кажди хлапец або дзивче. Требало лєм даскельо празни ширково шкатулки хтори ше поотверало кус вецей як до поли, а вец ше их поудзивало єдну до другей. Гайзибан бул готови, а уж мал и подаєдно древко ширки у ваґону, хторе ше мало превезц мацери по пец лєбо шпоргет, же би могла розложиц огень. У таких гайзибанчком могло ше превожиц прах, писок, каменьча, зарна кукурички, пасульки, ґомбички...

ЛАБДА И ЯБЛУКО ВЛАДИМИР ДЇТКО

Г

оч мам компютер як и велї мойо товарише, барз любим бавиц фодбал. Мойо родичи прето барз щешлїви. Цеша ше. Гваря же лєпше бавиц фодбал, бо то здраве, а шедзенє опрез монитора може погубиц очи. Длуге шедзенє на карсцелю зогина хрибет, а дзецом у розвою тото барз чкодзи. Моя улїчка на концу валала. Ма по даскельо хижи на єдним и на другим боку, а поконцу нїх пажица. Там зме з древених гредкох направели ґоли. Влєце маме найвецей часу бегац за лабду. Поволам Яника, Петра, Мижа и Дюрика, а вец приду и хлапци з других улїчкох. И вони ше ту найволя бавиц. Подзелїме ше на два екипи, та ше фодбалуєме. Єдна подїя хтора ше случела, остала ми у паметаню. Оцец ми купел фодбалску лабду, та сом ше сцел похвалїц пайташом. Бавели зме фодбал. Моя екипа водзела. У єдней хвильки Мижо моцно копнул до лабди и вона одлєцела до бабового Фебронового двора. Шицки уцихли. Чом? Нїхто точно нє знал кельо роки ма баба Феброна. Ми, дзеци, од старших чули же є од давна ґдовица. Дзеци ше розишли по швеце, а вона остала сама зоз свою трапезу. Була зхилєна, вше у чарних шматох. Людзе нє приходзели до нєй, а анї вона нїґдзе нє ходзела. Даєдни ю почали наволовац „босорка”. Дзеци слухали рижни приповедки о нєй, та ше нє круцели коло єй старей и зруйнованей хижи. У дворе було вельо густи древа и коровча як у даяким лєшику, та зме ше и бали войсц нука. Прето зме були цихо кед лабда одлєцела до бабового двора. Попатрел сом на Мижа и гварел: – Модлїм це, идз ти по лабду!

– Я нє шмем, боїм ше! – гварел вон злєкнуто. Патрел сом на хлапцох, алє нїхто нє сцел пойсц до баби Феброни по лабду. Нє мал сом цо виберац, алє сом мушел пойсц сам, та як ми будзе. Знал сом же ше дому нє шмем врациц без лабди. Цо ми пове оцец? Будзе ме биц? Рушел сом ґу хижи. З вельким страхом вошол сом до двора. Пес бул завязани. Барз брехал. Мерковал сом дзе ставам, закуковал сом помедзи коровче чи увидзим лабду, а нєпреривно сом ше оглядал кеди вибегнє баба Феброна и збачи ме. Цо вец будзем? Лабда як кед би до жеми препадла. Направел сом ище даскельо крочаї. Одразу опрезо мнє стала баба. У руки тримала мою лабду. Престрашел сом ше. Стал сом у месце як скаменєни. Ноги сом нє чувствовал под собу. Вец сом чул цихи глас: – Нє бой ше, Миколко, ту твоя лабда – озвала ше и погласкала ме по глави. Кед сом ю видзел з блїзка, анї кус нє була така яку сом задумовал, слухаюци других. Нє була анї страшна, анї строга. Одорвала з конара красне, червене яблуко и дала ми. Сциха сом єй подзековал и вишол з двора. Хлапци ше припатрали. Кед ме видзели з лабду и з яблуком, чудовали ше. Настал галайк. Шицки сцели чуц як випатра баба Феброна. Того дня зме вецей нє бавели фодбал. Часто ше здогадуєм тей подїї, алє страху од баби вецей нєт. Старши ю и далєй огваряли, а я знал же то нє правда. Кед сом ю пробовал бранїц, гуторели: „Цо ти, мали, знаш!” А я знал же є добра жена. Помогли ми у тим лабда и яблуко.

ВЕСНА ХУСКА

ПОЧАЛА ШКОЛА, А Я МАМ...

М

ам тайну... дописуєм ше прейґ писмох! Напевно ше чудуєце и питаце ше чом, хто ме на тото гонї, кед шицки маю компютери: комп зоз скайпом, мобилни телефон зоз вайбером, фейсбук профили... Почало так же сом раз у поштовей ладички видзел цошка цифроване, а нє бул дзень за рахунки (на тото анї нє патрим, то оцова обовязка). Окрем того, рахунки у билих ковертох, а тото випатрало як бок з новинох. Скоро сом ше нагнївал – чи даяки рапухи надриляли шмеца до нашей ладички, лєбо тоти цо розноша „акциї и реакциї”, як их вола мой оцец. Гей, вше коментарує кед мац гвари: „Алє, мили, на акциї є, одлична цена”. „Гей, мила... То права акция – ти видзиш, надумаш, та купиме, а кед придзе конєц мешаца, придзе реакция; барз зменшана глїбина бутєлара, а звекшани болї у глави!” Можеце задумац як сом ше зачудовал кед сом видзел же у ладички коверта, а на нєй пише мойо мено. Нє могол сом ше такой здогаднуц анї дзе стої ключик од ладички, бо го хаснує лєм оцец або мац, бо, розуми ше,

нєшка прейґ пошти посилаю лєм рахунки. Аж нам анї баба вецей нє посила крачунски винчованки. Заш лєм ме цошка нагнало одбегнуц горе и пошпиртац у ладички дзе стоя ключи, полнячи за телефони и други дробнїци. Глєдал сом поцихи,

бо ми цошка шептало же нє за приповеданє – хто зна од кого писмо. Можебуц сом нє добре видзел свойо мено, можебуц за Свена, од даякей дзивки. Вжал сом ключик, покрадзме сом зишол долу, пооглядал сом ше чи ме дахто видзи, и одомкнул сом ладичку. Швидко сом винял коверту. Шеднул сом вонка на лавочку, кадзи нїхто нє преходзел. Крашнє сом видзел свойо мено и презвиско и адресу на нєзвичайней коверти. На месце дзе пише мено посилателя, збачел сом мено од хторого ми шерцо почало швидше дуркац – Кристина. Цо писало у тим писме, наисце нє можем повесц. Так ме нєсподзивало и якош обрадовало же тоти слова и шицко медзи словами и шориками сцем зачувац лєм за себе и нє дам нїкому... Тин... Преложела М. Р.

ЙОВАН ВУЛЕВИЧ

ПОЗДРАВ АНИ ФРАНК

А

мстердам ма ище єден музейни обєкт, присутни и живи, як кед би у нїм вчера була одбавена єдна людска и потресна драма. Ма Дом Ани Франк. Ана Франк... Мено дзивчеца хторе обишло швет. Єдна вчас узрета младосц. Чувствительна и талантована. Дзивче хторому нє дошлєбодзели вироснуц. Закончиц школи. Постац житель велького городу. Дзецинство пререзане. То єдна, до слизох потресна история о страхотох фашизму. Алє и єдна приповедка о шмелосци и оптимизме. То, з дня на дзень евидентовани живот рабства у єдней гражданскей хижи на побрежю єдного спомедзи числених каналох у Амстердаму, при старей церкви, на малей площи Принсенґрахту. Живот интоновани на пойдзе, у подкровю. Далєй ше нє могло. Горе високе нєбо. „Долу вовки, пушки, шмерц и крематорий”. Остал Дньовнїк того дзивчеца. Остали у нїм и єй сни, нагадованя зла, визиї далєких путованьох по шветових метрополох. Єдна розжирячена мрия у швеце филмских ґлумцох и ґлумицох. Єй идеали. Остали и нїжни розгварки, шептаня зоз хлапцом Петером. И єй мали дарунки своїм наймилших за наиходзаце швето. Тот моцни оптимизем малого дзивчеца випатра чудно у чарних ноцних нагадованьох нацистичних сиренох и злослутного дубоню. Путовац и путовац. Опатрац памятнїки, булевари, ґалериї, музеї. Жиц у шлєбоди и мире. Пререзане дзецинство Ани Франк. Нє дошлєбодзели єй вироснуц и узрец. Анї ше набавиц на побрежйох старих каналох. Радовац ше яри и порозквитаним тулїпановим польом. Припатрац ше на стари витерняки и безконєчне морйо... Чи увидзиме нєшка тото нєзвичайне дзивче хторе задумуєме як окремни квет хтори рошнє у цмоти фашизма. Нє. Скапала зоз животней сцени. Шмерц победзела, а остала надїя зоз Дньовнїка, зоз оптимизму дзивчеца хторе лєм цо почало роснуц. Єй оцец прежил нєщесце. Нашол рукопис и обявел го. „И швет ше запрепасцел над текстом, хтори писало єдно вчас узрете дзецко хторе одцагнуте до шмерци.” Прешол сом вельо площи и мости у старим Амстердаме. Єдна улїца мирна и циха. На муре старого будинку пише: Ана Франк. Випендрал сом ше по древених ґарадичох. Шкрипя. Напевно так шкрипали и того дня кед одведли Ану до

вичносци. Леґинь хтори ми отверал дзвери, гварел же хижа на другим поверху. На муре фотоґрафиї – документация о фашистичним терору. У чолє портрет, умилна твар. На лївим боку пише: Ана. Єдна спомедзи шейсц милионох. Приходза нови нащивителє. Углавним млади швет. На другим поверху два просториї патра до загради. Високи желєни платан зоз плодами. Ту родительска хижа. И Анова хижа. Нє здабе на траґедию. На штредку єдна витрина. На нєй Аново бависка. Ище даскельо менши просториї. Єдни ґарадичи водза на пойд. Анова хижа премала за телї швет. У велькей сами виложени фотоґрафиї: Ана, Марґо и друга родзина. Ту и єй Дньовнїк. На рижних язикох, у рижних виданьох, зоз илустрациями и Анову подобу на рамику. Нєпреривно уходза и виходза туристи. Два бляди Французкинї, шептаю. Єдна длуговласа Норвежанка занємела над Ановима памятками и нє могла застановиц слизи. Таки слизи сом видзел и на твари високей дзивки зоз Азербейджану... Двоме стари Євреє приповедаю сциха цошка по гебрейски. Людски смуток вшадзи єднаки. Єднак го доживюю на шицких меридиянох. О, яки фашисти були без души и шерца. Думам у тим Доме найпопуларнєйшого голандского дзивчеца. Двоме леґинє, Нємци, стоя нємо опрез Ановей слики. Даскельо дзивки принєсли квеце. Дзе го положиц? На Анов гроб? Нє знаю дзе є. Можебуц и тото нїжне цело рознєсли вовки. Лєбо розтресли кратки рафали. Лєбо загартушели ґазни комоти Аушвицу. Млади швет и далєй приходзи и одходзи. Бренчок на уходзе одгукує. Вонка чуц сирену. Швидки санитетни авто бежи виратовац чийшик живот. Зоз єдней церкви чуц дзвони. Чи то поздрав забитей Ани? На драже ше дзеци лабдаю. Анова хижа стої и опомина, як и крематориюми у Аушвицу и Биркенау. Охабям малу площу на Принсенґрахту. И оловни канал. И цми цинї старей хижи. И тото младе дружтво зоз рижних крайох швета хтори ше поклонєли єдней умартей дзивки и ище милионом умартих. Виривок зоз Aнтолоґиї драгописох за дзеци и младих „Швет у кишенки” М. Дюричковича

Хор „Шкорванчки” зоз Руского Керестура

РАДОСНЕ ЮВИЛЕЙНЕ „ЧЕРВЕНЕ ПУПЧЕ”

М

узично-танєчна манифестация дзецох „Червене пупче” вше найвеселша програма на Фестивалу култури „Червена ружа”, а того року и найшветочнєйша, бо „Пупче” 29. юния на велькей бини у дворе рускокерестурскей школи славело свой 50. родзени дзень. Перши го пообочковали и повинчовали му тот вельки ювилей члени хору Дома култури Руски Керестур „Шкорванчки” зоз традицийну шпиванку „Нашо швето”, а такой за нїма на бину повибеговали наймладши – дзеци зоз Музичней оводи у Руским Керестуре зоз фахову руководительку Таню Фейди. Вони одшпивали познати шпиванки „Концерт животиньох” и „Мали Мижо”. У другей часци програми виведзени дзешец нови композициї. Першу „Далєка драга” вєдно направели Маґдалена Горняк Лелас и Мария С. Горняк, а шпивали ю Клара Катрина, Сандра Джуджар и Теодора Фа зоз Руского Керестура. Їх товаришки зоз школи, Геленка Новта, Андрея Надь и Дорияна Пап одшпивали и шпиванку „Губаби” истих авторкох. Борис Жирош и Стефан Варґа зоз Руского Керестура опрез микрофона вишли зоз композицию „Иноватор” Мирослава Папа на текст Силвестера

Д. Макая, а тиж домашнї дует Иван Фейди и Лана Шомодї публики подаровали шпиванку „Шаркань у хижи” за хтору музику написала Наташа Фейди, а текст Ирина Гарди Ковачевич. Солистка Кристина Ковач зоз Нового Саду родзени дзень „Пупчу” повинчовала зоз композицию Александра Човса „Дзива дзивка”, за хтору текст написала Ана Тамаш. Потим знова наступали домашнї шпиваче. Елеонора Дудаш и Иґор Фейди ше представели зоз шпиванку „Брат и шестра” Марини Роман и Владимира Дудаша, а Любомир Загорянски на свой текст „Жадам єден други швет” написал музику, та дал най ю одшпиваю Елена Шомодї и Емина Бики. Дует Ребека Сабадош и Станислава Новакович за тогорочне швето достали композицию „Чупчок” Ани Бучко и Агнети Папгаргаї, а шпиванку „Блихов живот” Маґдалени Горняк Лелас и Ирини Гарди Ковачевич вєдно виведли Тияна Бучко и Лана Штранґар. З нову композицию „Ошмих за цали швет” Даниєли Горняк и Душанки Костич представела ше солистка Надя Каурин. На бину после каждей шпиванки виходзели танєчнїки, та програма була як права филована торта за вельки родзени дзень: шор писнї, шор танцу.

Члени Дзецинскей ґрупи КПД „Карпати” зоз Вербасу виведли „Козачок”. Кореоґраф им Славко Микитишин, а фахови руководитель Владимир Воротняк. „Миколов танєц” одтанцовала Младша дзецинска ґрупа КУД „Яким Ґовля” з Миклошевцох, на чолє з кореоґрафом Звонком Костелником и фахову руководительку Виолету Гирйовати. Ґрупа „Печарки” ПУ „Бамби” Кула, оддзелєнє „Цицибан” у Руским Керестуре, зоз свою виховательку и фахову руководительку Оленку Русковски, публику розвешелєли зоз „Африцким танцом”, а Дзецинска ґрупа КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова виведла „Руски танци” хтори поставели фахово руководительки Тамара Салаґ и Мария Хромиш. Наймладша дзецинска ґрупа Дому култури Руски Керестур зоз кореоґрафом Сашом Палєнкашом научела и на манифестациї одтанцовала танєц „На мосцику”, а Младша дзецинска ґрупа зоз истим кореоґрафом танєц „На пажици”. У Миклошевцох активна и Штредня дзецинска ґрупа хтора на „Пупчу” була зоз „Валалску полку”. Танєц „Руслана” нащивительом програми указала Ритмична секция КУД „Жатва” зоз Коцура зоз кореоґрафку и фахову Наградзени композициї Першу награду достала композиция „Ошмих за цали швет” Даниєли Горняк, другонаградзена „Дзива дзивка” Александра Човса, а трецонаградзена „Иноватор” Мирослава Папа. Награду за найкрасши текст „Чупчок” достала Агнета Папгаргаї.

руководительку Силвию Маґоч. Домашнї, члени Штреднєй дзецинскей ґрупи виведли кореоґрафию Саши Палєнкаша „Швитанє”, а Старша керестурска дзецинска ґрупа танєц „Карички, чапаши и чардаши”. На концу ше представела и Пририхтуюца дзецинска ґрупа КУД „Тарас Шевченко” зоз Дюрдьова, хторих кореоґраф Звонко Костелник и фахови руководитель Микола Хромиш научели танєц „Танцовала би я”. У закончуюцей часци манифестациї трио Даница Плавшич, Кяра Будински и Корнелия Будински зоз Руского Керестура требали шпивац дзецом познату шпиванку „Лєм по моди” хтору на слова Дюри Папгаргая компоновал Юлиян Бучко, а аранжман написал Мирослав Пап. Композицию „Ґол” Владимира Дудаша и Юлияна Рамача мали шпивац Лука Фа, Марко Колошняї и Адриян Гарди зоз Руского Керестура, а „Шкорванчки” и ґрупа Музичней оводи Руски Керестур, зоз дириґентку Лидию Пашо, ше порихтали за „Родзени дзень” Мирка Преґуна, алє ше згарли чарни хмари и лєйба розогнала з бини учашнїкох, а зоз двора числену публику. Конферансу водзели Яна Варґа и Ема Живкович, а помагали им и Ребека Планчак и Андрей Орос. Шицких шпивачох провадзели „Шкорванчки”. М. Р.

Надя Каурин зоз С. Митровици

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

ПЕРШИ ШКОЛСКИ ДЗЕНЬ Нєшка мой мали син почина ходзиц до школи. Там му спочатку шицко будзе нєпознате, нове, та вас модлїм же бисце були нїжни ґу ньому. Вон руша до авантури хтора го може одвесц прейґ континентох, дзе можебуц будзе прекрашнє, алє можу буц и войни, страхоти, церпеня. За таки живот потребна вира, любов и шмелосц. Прето, мили учителю, модлїм вас, влапце го за руку и научце го тото цо муши знац. Научце го же на каждого нєприятеля приходзи и єден приятель. Нє шицки людзе щири, алє єст и доброжичлївих и пожертвовних. Научце го же дзешец чесно заробени центи вредза вецей як єден найдзени долар. Научце го же у школи вельо чеснєйше погришиц, як спреведнуц. Научце го нє завидзиц и нє вимсцовац ше. Научце го най каждого слуха, алє и най зна попреберац, та затримац лєм тото цо прейдзе през шитко правди. Научце го най вше вери до себе, до своїх идейох, бо теди будзе мац возвишену виру до чловечества и до Бога. Тото писмо написал дакедишнї америцки предсидатель Абрагам Линколн кед його син почал ходзиц до школи.

Духовна приповедка

МОЙ ПРИЯТЕЛЬ И Я Чи дакеди подумаш же твой приятель добри, алє би могол буц ище лєпши? Поведзме, же би ци на одпочивку дал часц своєй ужини, же би ци помогнул виробиц чежки задаток зоз физики, або же би це волал под свой амрел кед пада диждж?! Гей? А вец ше у себе опитай чи би ти тото исте зробел за ньго. Скорей як пожадаш часц його ужини, подзель зоз нїм свой сендвич лєбо чоколадку. Питай ше му чи зрозумел шицки задатки зоз физики... Зроб за ньго шицко цо биш любел кед би вон зробел за тебе. Увидзиш же ци приятель враци з исту миру. То прави способ похопиц же лєм тот хтори дава, може и достац. Нє лєм прето же себично очекує, алє прето же нєсебично дава. Вше виберай сцерпезлївосц, довириє, красне слово... То права драга ґу добрим дїлом и добрим приятельом.

ЗАДАТОК ЦЕРКВИ Перша заповид Божа глаши: „Я ГОСПОДЬ БОГ ТВОЙ, НЄ МАЙ ДРУГИХ БОГОХ ОКРЕМ МНЄ!” Тоту заповид нам дал Створитель швета. Чловек, як Боже створенє, длужен свойого Створителя припознац и йому ше поклонїц. Правда же дакеди людзе заблукаю, та ше место правдивому Богу кланяю идолом, алє кеди-теди учую глас Божи и предлужа шлїдзиц Його науку. Исус Христос поучел людзох о Створительови. Сам умар за нас и воскреснул. Пред своїм вознесеньом на нєбо основал Церкву, дал єй заповиди и святи тайни, и гварел: „Як цо Оцец послал мнє, так и я посилам вас”. Так Церква ма власц водзиц людзох през живот до вичносци. Вона научує, пошвецує и управя зоз своїма вирнима. Прето кажди християн длужен: – слухац ученє Церкви – служиц ше з тим цо нам дава Церква – святи тайни, – жиц по заповидох Божих и церковних. „Любиме Церкву”, Катехизис IV

НАРОДНИ ПРИСЛОВКИ ХТО НЄБО НЄ НОШИ У ДУШИ, ДАРМО ГО БУДЗЕ ГЛЄДАЦ ПО ЦАЛЕЙ ВСЕЛЕНИ. ЛЄГНЇ И НАПРАВ ШЕ ЖЕ ШИ ХОРИ, ТА ШВИДКО ДОЗНАШ КЕЛЬО МАШ ПРИЯТЕЛЬОХ.

МИКОЛА СКУБАН

ШКОЛЯРИКИ

У нашей класи єст вельо лавки, а у нїх шедза весели главки.

Клайбащок чарни у каждей ручки буквочки пише так... помалючки.

На каждей главки два красни очка, а пред очками стої кнїжочка.

Док нам вирошню пальчики тоти швидко законча шицки роботи.

МЕЛАНИЯ РИМАР

СЦЕМ БРЕНЧОК

У

сушедовим гумнє бива єдна овца и єй дзецко баранче. Вона велька, та ше на ню лєм припатрам. Вона ше нє зна бавиц. Баранче мале и барз шумне. Бега и подскакує. Сушед му завязал коло шиї жовти, блїщаци бренчок. Вше кед воно подскочи, бренчок забренка. Єсц пита так же ше розбегнє ґу овци и подскочи, та вона розуми же єй баранче гладне. Як би иншак питало млєчка, кед нє зна бешедовац? И я сцем мац бренчок, гоч сом нє баранче. И бициґла ма бренчок, и годзина, и школа, и дїдова капурка и нашо дзвери. Єст вельо вшелїяки бренчки. Я нє мам нїяки, а анї нє знам дзе мож купиц. Модлїм вас, сушед, купце и мнє таки весели бренчок як ма вашо баранче!

ЯКИМ ОЛЕЯР

БАРАНЧАТКА Баранчатка любя травки, вец жимней водички, цепле млєко пиц од мамки, бегац по пажички. Баранчатка любя з рана вигравац полями, док травичка орошена пахнє з квециками. Баранчатка мило видзиц били и рощкати, кед су вшадзи по пажици ширцом розошати.

СЕРАФИНА МАКАЇ

СОН Сон красни, сон цикави, часто вноци чуда прави. У сну можеш и цар постац, у сну можеш пляску достац. У сну лєциш на ракети, и на Марсу можеш жиц и зоз шитка води пиц. ВАСИЛЬ МУДРИ

З ЛЄТОВАНЯ Так нам крашнє було влєце у природи, на купаню, же памятки з бистрей рички ище жию и – останю.

Вец з гущави стара жаба хрипацо ше оглашела: – Кре-ке-ке-ке! Идзце спац! – як да шицким повесц сцела.

Гоч бул вечар, ми ше ище на рибки там припатрали: як скакаю, як плюскаю, єдна другу оганяю...

Же час спаню – ми то знаме, алє ище остац сцеме. Ту так крашнє, так приємно – анї сон нє чувствуєме.

Ема Уйфалуши Коцур

Хана Хромиш, 5 роки Коцур

Ема Мученски, 5 роки Коцур

Юлияна Бесерминї, 6 роки Коцур Владимир Медєши, 5 роки Руски Керестур

ЯКУ ШКОЛУ ЖАДАМ Нє шицки школяре любя школу. Допито им у нєй и думаю же ше там дакеди траци час. Нє патра на школу зоз красшого угла, як я патрим. Нє видза ю як установу дзе ше дружиме, учиме, уживаме. До нашей школи ходза коло пейцсто школяре. Даєдни лєдво чекаю розпуст, а други нєсцерпезлїво чекаю перши септембер. Гоч як любя лєбо нє любя школу, муша до нєй ходзиц и закончиц ю. Перши осем роки школованя даваю нам вельо знаня и указую можлївосци за нови дражки у живоце. Гваря же наша школа „Йован Йованович Змай” єдна з найкрасших школох у околїску. Добре є опремена и сучасна, алє би ше могло ище вельо койчого злєпшац. Мури були обилєни на шиво, вец на жовто, а я би любела кед би у каждей учальнї були розлични фарби мурох и лавкох. Табли би требали буц били и по нїх би ше писало зоз маркерами. Опрез каждей учальнї були би лавки, а над нїма панои з рисунками. У дворе бизме мали рижни гомбалки и драбинки за бавенє. Вшадзи би було древа, а место бетону би була трава. Место голу у котрим єме, була би велька кантина дзе би було вше смачни єдла.. По полудзенку бизме доставали лакотки. Наставнїци би при оценьованю були дакус благши. Кед бизме мали контролни, баржей би нам були похвалєни роботи. Ходзели бизме на вилєти. Шицко би у школи яку я жадам, було благше. Наставнїци би менєй бешедовали о слабих школярох, а вецей би хвалєли добрих и наградзовали би их, та би и тоти слабши видзели як крашнє кед ше дачию роботу похвалї. Нашу школу любим таку яка є тераз,бо у нєй мам вельо товаришох з котрима вше останєм блїзка. У нєй препровадзуєм найкрасши роки свойого живота. Школа яку задумуєм, можебуц єдного дня наисце така будзе. Мария Горняк, VIII, Дюрдьов

КЕД ЗАПАХНЄ БИШАЛМА У РУКИ

ЗЛЄКЛА СОМ ШЕ

Єшень припутовала до нашого краю. У Коцуре, и вшадзи доокола шицко пременєла. Почало буц жимнєйше. Частейше падаю дижджи и дую моцнєйши витри. Нєбо часто похмарене. Слунко уж нє греє, алє лєм ошвицує днї. Птици селїдбенїци уж одпутовали до цеплих крайох. Лїшки ше приблїжую ґу валалу глєдац себе єдзенє. Статок ше збива же би му було цеплєйше. Людзе починаю облєкац грубши шмати. Даєдни уж топя до пецох. Кед вонка жимно, любим остац нука бавиц ше на компютеру у цеплей хижи. Трава престава роснуц и помали жовкнє, преє. Древа зоблєкаю свойо желєно-жовти сукнї. На польох людзе ламу кукурицу и цагаю цукрову цвиклу. Плоди у овоцнїкох узрели и порихтани су за оберанє. Найволїм кед благи витор розноши пах узретих бишалмох по цалим дворе. Кед сом бул младши, любел сом грабац лїсце зоз цалого двора на єдну громаду и вец скакац по нєй. Тераз сом старши и нє мам дзеку анї грабац лїсце, анї по нїм скакац. Вєшенї мам вельо обовязки. Робим вонка, по дворе, рихтам огриву и ходзим до школи. Док шицко тото робим, уживам у паху єшенї, а найбаржей у паху узретих бишалмох.

Кед сом ходзела до першей класи, барз сом ше бала од псох. Думала сом же пес може поєсц чловека. Єдного дня моя пайташка Минеа ме поволала най пойдзем до нєй. Питала сом ше мами чи ме одведзе, бо сом нє знала дзе тота пайташка бива. Мама ме нє могла одвесц, бо мушела пойсц на родительску схадзку. Потолковала ми кадзи най идзем. Рушела сом ше, и кед сом була опрез Минеовей улїчки, наишол вельки, чарни пес. Барз сом ше злєкла од нього и почала сом бежац. Вон перше на мнє лєм брехал, а кед видзел же сцекам, почал ме оганяц. Розплакала сом ше и ище швидше сом бежала. Так сом сцекала, же сом нє видзела дзе Минеова хижа. Пребегла сом цалу улїчку. Одразу сом стретла Минеу. Врацала ше з дутяну. Гварела сом єй же ме оганял страшни пес, а вона ми одвитовала же то єй пес и же нє куса, лєм барз люби дакого оганяц. Зрадовала сом ше и вецей сом нє плакала, алє сом ше почала шмеяц. Потим сом вєдно зоз Минеу и єй чарним псом пошла до нїх. Ище вше ходзим до тей пайташки и часто ше бавиме зоз єй псом. Тей подїї ше вше будзем здогадовац.

Алексей Салонтаї, VII, Коцур

Мая Ерделї, VIII, Руски Керестур

УЖ СОМ НЄ ДЗЕЦКО ВЕЦЕЙ Одроснул сом даґдзе у шестей класи, бо зме ше теди з товаришами почали частейше бавиц вечарами. Так зме ше єдного вечара догварели на кельо годзин видземе вонка и дзе ше понаходзиме. Кед сом ше порихтал и сцел сом рушиц, мац ми гварела же най нє оставам длуго, алє же досц лєм до дзешец годзин. Теди сом ше зоз мацеру повадзел, бо ше ми видзело же до дзешец годзин барз мало, а и мойо товарише оставали длужей. Заш лєм, престал сом ше зоз ню спричкац, же бим нє запожнєл. Кед зме сцигли на догварене место, пошли зме на Яраш бавиц ше. Кед зме сцигли, там уж були и други дзеци. Почали зме ше шицки вєдно бавиц на джмурки. Так нам було крашнє, же сом забул думац на час. Кед сом попатрел на годзинку, було уж єденац годзин. Такой сом ше рушел дому. Накадзи сом сцигол, мац и оцец ше почали вадзиц зо мну и гварели же ше вецей нє шмем пойсц бавиц. Теди сом ше барз нагнївал и процивел сом ше, алє родичи и далєй гуторели же сом мали. Пошол сом до хижи и лєгнул сом спац. Зрозумел сом же гоч ме родичи нє сцу пущиц вечар длуго з товаришами, важне же ме сцу пущиц кеди сцем. Матео Чордаш, VIII Руски Керестур

УЖ СОМ НЄ ДЗЕЦКО ВЕЦЕЙ Одрастаме. Шицко ше помали меня. Наш випатрунок, и вонкашнї и нукашнї. Меня ше и попатрунок на даєдни ствари, роздумованя. Як мали дзеци, радовали зме ше каждей дробнїци, бегали зме по вонку, були зме безбрижни. После длугшого периоду шицко ше почало поступнє меняц. Вецей ше нє радуєме лакотком, даяким плусом и шмишком, похвалом, бо ше нам видзи же вельо важнєйше достац диплому, успишно закончиц школски рок. Тиж ше пременєл и наш погляд на швет. Видзиме же то нє пажица ошвицена зоз слунком, по хторей мож зоз товаришами бегац боси. Тераз пред нами драга на хторей єст вельо препреченя и треба ше барз трудзиц же бизме их прешли. Починаме обачовац же живот нє лєгки. Нєпреривно треба пенєжи, а велї их нє маю. У наших рокох дзеци починаю обачовац фамелийни проблеми хтори ше по тераз од нїх скривало. Наприклад, нєдосц пенєжи. Дзеци сцу помогнуц родичом, алє вец занєдзбую свойо обовязки. Ту вец и пременки випатрунку. Одрастаме и нашо цело ше меня, а меняю ше и чувства. Скорей ме потрафяли нє барз красни думаня даєдних людзох о мнє. Барз сом ше намагала буц така же би ми нє пригваряли. Було ми жаль кед ме даєдна особа, мнє барз мила, охабела пре даяку мою хибу. Думала сом же свойо проблеми и тайни можем повесц гоч кому, алє сом научела же то була найвекша гришка у моїм живоце. Розчаровала сом ше. Виплакала сом морйо слизох. Даєдни тайни тераз нє гуторим анї найблїзшим особом. Нє верим до правого товаришства. Мам два особи хторим можем шицко повесц, алє... Тримам ше на одредзеней оддалєносци пре страх же кед знова так будзем вериц шицким, останєм розчарована. Можебуц єст дахто кому сом годна вериц, алє покля го нє найдзем, нє верим до правого приятельства. Тераз уж ходзим до осмей класи. За тоти штири роки кельо сом препровадзела у Керестуре, видзела сом же чежко найсц особу хторей мож шицко вериц. Шицки огваряю єдни других пре випатрунок, пре способ виражованя, пре хороти, нєдостатки. Наздавам ше же док почнєм ходзиц до штреднєй школи, вельо того ше пременї. У каждим периодзе живота мишаю ше велї розлични емоциї. Нажаль, вони завиша од поєдиних особох, од родичох, од школи. Любим ше дружиц зоз школскима товаришами, алє даєдни нє щири. У школи ше правя важни, видвоюю ше пре тото лєбо пре гевто, а кед зме сами вонка, пременя ше. Тото ми вше завадзало, прето ше найчастейше дружим лєм зоз єдну особу. Анї єй нє цалком верим, алє чувствуєм же сом помали годна здобуц праве довириє. Нєодлуга закончиме основну школу и пойдземе до школох у других местох, та знова будзем глєдац нових товаришох. Кед сом була младша, думала сом же швет коло мнє сиґурне место. Тераз меркуєм. Волїм остац сама, як знова плакац и правиц дурни крочаї пре особи хтори тото нє заслужую. Нє мам вельо искуства у живоце, алє знам же сом ше пременєла. Нє дзецко сом хторе будзе наївно вериц каждому. Кед вам ше нє пачи як випатрам, як бешедуєм лєбо як ше справуєм, шлєбодно видзце зоз мойого дружтва. Фалшивих приятельох нє будзем модлїц же би остали при мнє. Марина Джуджар, VIII Руски Керестур

ДОЖИЛА СОМ СТРАХ

ЄДНО МОЙО ДОЖИЦЕ Мойо дожице ше случело кед сом пошла з фамелию на морйо до Горватскей. Єдного поладня надумали зме же пойдземе на морйо до Омишу. Шицки зме були щешлїви. Були зме там до вечара, бо бул кирбай. Бавели зме ше и вожели. Вечерали зме пицу, а вец зме ше ище дакус шпацирали. Кед зме ше врацали до квартелю, видзели зме же у горох бовчи огень. Теди сом ше барз злєкла, бо сом думала же огень сцигнє аж до нашого квартелю. Окупали зме ше и полєгали зме спац. Чула сом сирени. Огньогасци понагляли гашиц огень. Кед зме рано ишли на плажу, нє видзели зме огньогасцох. Дакус познєйше зме видзели як геликоптери лєца над морйом и беру воду за гашенє огня. Мой братняк плакал, бо ше бал. Цали дзень геликоптери лєцели и ношели воду док нє загашели огень. Я ше и далєй боїм од огня, алє знам же ми вон нє може нїч, бо ту огньогасци.

Страх то чувство хторе шицки людзе маю, алє го нє вше указую. Кед сом мала седем роки, дожила сом страх. Мушела сом пойсц на операцию мандульох и ухох. Була сом у шпиталю. Лїкаре ме упознали зоз другима дзецми хторих там лїчели. Дакус зме ше прешпацирали по шпиталю, та зме вошли до хижи и полєгали на посцелї. Шлїдуюцого дня пришол шор же би ме оперовали. Так сом ше злєкла, же сом нє сцела пойсц ґу лїкарови. Алє, вец сом себе гварела же то нє страшне. Вошла сом до операцийней сали. Кед сом там видзела ножнїчки, койяки ложички, маски и инше, знова сом ше злєкла, алє ми медицинска шестра гварела же то нїч нє страшне. Лєгла сом на операцийни стол. Питали ше ми яки пах сцем най ми положа до инфузиї. Вец ми почали шпивац, та сом швидко заспала. На твар ми положели маску зоз инфузию, и почали ме оперовац. Зобудзела сом ше у хижи дзе зме з дзецми прешлей ноци спали, алє сом обачела же тоти дзеци нє ту. Озда пошли дому. О даскельо днї и я вишла зоз шпиталю. Други страх сом дожила раз кед ме родичи охабели саму дома. Була сом смутна и застарана дзе су. Нєодлуга ше врацели. Видзели же сом застарана, та ше ми питали прецо. Гварела сом же сом ше барз злєкла. Свойо страхи сом звладала. Шицки треба же би ше трудзели звладац страхи, бо ше так одшмеля, та ше нє буду гоч од чого бац.

Лора Новакович, VI Руски Керестур

Ксения Вереш, VI Дюрдьов

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО Людзе у прешлосци жили иншак як ми тераз. До школи ношели таблїчки. На нїх писали з крейдами, а вец сцерали. У школи мали кари, а дараз ше нєдобрих школярох и било. Кед школяр нє виробел домашнї задаток або достал єдинку, бул покарани та цалу годзину клєчал на кукурици, або бул бити з ценким пруциком по пальцох. Дзеци вєшенї любели ґажиц капусту у гордове. Вечар, кед родичи порихтали капусту за квашенє, та ю гобльовали, дзеци поумивали ноги и ґажели ю. У прешлосци жени ношели широки пасово сукнї. Дома ткали, геклали, штрикали шапки, рукавици, шали. На полю найвецей роботи робели з руками, бо нє було трактори, комбайни и други машини. Вєдно робели и хлопи и жени. Дзеци себе сами правели бависка. Бабки правели з кукуричанки и зоз желєних чуткох кукурици. Хлапци мали лабди направени зоз старих рендох... Шицки ше любели бавиц на джмурки и на оганячки. Мацери и баби рихтали стародавни єдла, колачи и капущанїки. Думам же людзе у прешлосци лєпше жили як ми нєшка и любела бим буц у гевтим чаше, алє знам же нє можлїве врациц ше до прешлосци. Ясмина Мудри, VI, Дюрдьов

МОЯ МАЦ Моя мац ма трицец седем роки. Мено єй Татяна. Ма кафово очи и длугоки власи. Красна є и добра. Люби нашу фамелию. Радує ше кед зме шицки вєдно дома. Теди бавиме дружтвени бависка. Дакеди ше ходзиме шпацирац. Барз є радосна кед у школи достанєм петицу, а нє люби кед длуго шедзим опрез компютера. Моя мац роби у Кули як медицинска шестра у лабораториї за цаганє креви. Кед ше враца з роботи, вельо раз ми дацо принєше як цо слички до албума лєбо подобне. Щешлїви сом же мам таку добру фамелию. Теодор Штранґар, III Руски Керестур

Дамян Радванї, IV, Коцур

КРАСОТА МОЙОГО ВАЛАЛА

Марина Медєши, VII, Коцур

МОЙ ЛЮБИМЕЦ Дома мам пса. Мено му Цуца. Жиє у своєй хижки. Ма чарно-кафову шерсц. Барз є красна. Кармим ю зоз ґранулами и давам єй вше швижей води. Добра є и крашнє ше справує. Меркуєм на ню и часто ше бавим з ню. Цуца ше барз радує кед ше врацим зоз школи лєбо од баби. Адрияна Русковски, V Руски Керестур

У плодней Бачки находзи ше мой валал Дюрдьов. У нїм нєшка жию вельо народи и народносци. У центру валала маме два церкви: грекокатолїцку и православну. Школа до хторей я ходзим ма наставу на руским и сербским язику. Дюрдьовски улїчки длугоки и широки. Маме и вельки парк. У нїм красне бавилїще за дзеци. На яр, кед шицко зажелєнї, природа прекрасна. Теди ше любим зоз шестринїцу шпацирац. Людзе у Дюрдьове ше занїмаю з польопривреду. Наш валал познати по садзеню ґереґох и диньох, алє и по музичей манифестациї „Дюрдьов отвореного шерца”. На тей манифестациї участвую познати шпиваче и музичаре, а мож коштовац и ґереґи и динї. Дюрдьов красни валал, а же наисце так, треба присц и прешвечиц ше. Кристина Дюранїн, V Дюрдьов

ЄШЕНЬСКИ СОН Єшень жовта, єшень мила, тей ше ми ноци пахняца шнїла. Жовти лїсточка з древох падали, сладки овоци мнє ше давали. Вивирка мала орехи зберала, а била ґовля на юг ше рихтала. Так ше ми шнїло о єшенї вельо, алє сом сцигнул записац лєм тельо.

Теодора Ґайдош, IV, Коцур

Иґор Фейди, IV Руски Керестур

УКАЗАЛ СОМ СВОЮ СХОПНОСЦ

Тара Корпаш, II, Нови Сад

МОЙ ТАТО Мойому татови мено Иґор. Ма трицец осем роки. Зоз роботи ше враца позно, вечар на єденац годзин, та вец рано люби длужей спац. Всоботу и внєдзелю, кед ма часу, оправя компютери. Люби патриц телевизор. Смачни єдла му пасуля, поховане месо, юшка и сендвич. Я барз любим свойого тату. Стефан Ґнип, III Дюрдьов

Раз сом свою схопносц указал на кросу. Станул сом рано, порихтал сом ше и пошол сом до школи. Мали зме пейц годзини. Кед ше настава закончела, рушели зме ше на фодбалски терен ФК „Бачка”. Там бул и наш тренер фодбалу. Поохабяли зме ташки у хладку. Перше ше у обегованю змагали дзивчата, а вец хлапци. Школяре пиятей класи мали найкратшу драгу. Док ше дзивчата пририхтовали за обегованє, ми уж обували копачки лєбо патики. Я нє мал копачки прето же сом ше бал же бим до дакого случайно нє копнул зоз крампонами. Влонї сом нє освоєл анї єдно з перших местох. Бул сом пияти, та сом ше анї тераз нє наздавал векшому успиху. Кед наставнїк зазвиздал зоз пищком, почали зме бежац. Бул сом штварти, алє дзешка на половки драги обегнул сом першого. Там шицки навияли за мнє. Барз сом ше трудзел и посцигнул сом успих. На концу дражки за обегованє чекали ме шестринїци Анамария и Єлена. Бул сом задихани, та сом ше напил води. Верим же и нарок освоїм даєдно з перших трох местох. Борис Тиркайла, VI Дюрдьов

ФЕСТИВАЛ ДЗЕЦИНСКЕЙ ТВОРЧОСЦИ „ВЕСЕЛИНКА” У НОВИМ САДЗЕ

К

онєц прешлого школского року у юнию випровадзени и на 17. Фестивалу дзецинскей творчосци Руснацох Войводини „Веселинка” у Новим Садзе. Цепли слунечни дзень 9. юния уж у пополадньових годзинох привитал весели дзеци у дворе Руского културного центру. Швижо обилєни мури нєсцерпезлїво чекали инспированих малих и векших рисовачох най их з рижнофарбовима крейдами поприбераю. За подобову роботню були задлужени Силвестер Д. Макаї, Боґданка Сопка и Станислав Мудрох. У просторийох РКЦ-а була отворена и вистава малюнкох школярки Хани Кочиш з Нового Саду. Вше прицагуюце бавенє з балонами – правенє вшелїяких фиґурох водзел Мистер Твистер, та прешвечел дзеци же ше и з балонами мож мечовац як на правим боїску. Найнащивенша була вечарша програма на лєтней бини у дворе Дружтва. Окрем домашнїх, хторих того року було наисце барз вельо, на „Веселинку” дружиц ше и указац як знаю шпивац, рецитовац и танцовац пришли и госци – дзеци зоз ОШ и Ґимназиї зоз Руского Керестура, наймладши аматере КУД „Жатва” зоз Коцура и школяре з Миклошевцох у Републики Горватскей, як и „Партизан 2” зоз Нового Саду. Найменши новосадянє хтори у Предшколскей установи „Радосне дзецинство” у обєкту „Палчочка” ходза на годзини пестованя руского язика, зоз виховательку Александру Колбас були найшмелши, та перши вишли на бину и указали цо научели на своїм мацеринским язику. После нїх ше зменьовали рецитаторе, шпиваче, ґлумци и танєчнїки зоз других местох, а школяре хтори у новосадских основних школох ходза и на ходзини руского язика як виборного предмету, зоз своїма наставнїцами Ана-Марию Рац и Олю Яковлєв за тот дзецински фестивал порихтали вельо нови рецитациї и шпиванки. Вечаршу програму водзели Павлина Шепински и Александра Живкович Бучко, хтора за тото швето написала и конферансу. Друженє и радованє предлужене и после тей програми, кед за шицких учашнїкох и патрачох почала „журка”. М. Р.

ЛЄТНЯ ШКОЛА РУСКОГО ЯЗИКА У ПОПРАДЗЕ

У

ж традицийна, штварта Лєтня школа руского язика у Попрадзе у Словацкей того лєта отримана од 2. по 8. юлий. Орґанизовал ю Одбор за образованє Националного совиту Руснацох, а участвовали 27-еро школяре шестих и седмих класох зоз Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова, Кули, Вербасу, Нового Орахова, Нового Саду, Сримскей Каменїци, Шиду и Беркасова. Була то ище єдна награда за шицки дипломи, припознаня и успихи посцигнути у прешлим школским року у настави мацеринского язика и на змаганьох. Окрем годзинох руского язика, хтори тримали наставнїци Каролина Папуґа и Сенка Бенчик, школяре у Словацкей мали и годзини историї и виронауки, а преподавал им о. Владимир Еделински Миколка. Годзини ґеоґрафиї тримал наставнїк Дарко Бобаль, информатики Далибор Болдиш, музичней култури Сашо Палєнкаш, а за рекреацию бул задлужени Деян Будински. Учашнїки Лєтнєй школи були змесцени у штредньошколским интернату у Попрадзе. Настава нє була класична, алє обдумана так же би школяром було цикаво и же би ше уключовали до едукативних роботньох, же би шицки були активни у роботи по ґрупох и так здобули нови знаня, научели нови слова, нови руски шпиванки, и тото цо найдрагоцинше, упознали и зблїжели ше з новима товаришами. Научели и же на Фейсбуку, без хторого млади нєшка нє можу задумац дзень, мож комуниковац и по руски з руску латинку. Шицким ше барз пачели вилєти на Високи Татри и до Старей Любовнї, прекрасне дожице була и нащива Сканзену – етноґрафскому музею на отвореним, дзе окрем хижох з вецей крайох Словацкей, видзели и грекокатолїцку церкву, та у нєй мали и молебен. Були и у Старим каштелю дзе им туристични водзач приповедал о його историї. Там видзели и школу соколарства и дознали як ше дресира соколи за лєт. Настава физичней култури починала накадзи ше шицки повиспавали, зоз раншу физкултуру, а вец пополадню були рижни активносци, тренинґи, ґрупни спорти, ґимнастика и пендранє по горох. Остатнього вечара у Лєтнєй школи орґанизовани квиз на хторим учашнїки могли указац цо нове научели зоз шицких предметох. Шицки ше дому врацели задовольни. Школяре гваря же наставнїци були барз добри и трудзели ше цо красше обдумац активносци за кажди дзень, а наставнїци хваля школярох же були послухни, зацикавени за роботу, же ше крашнє дружели и скоро шицки ше трудзели приповедац по руски.

ЧИ МЕ ҐОВЛЯ ПРЕПОЗНА Геленка уходзи з мацеру до зоолоґийней загради, та ше пита: - Мамо, єст ту ґовлї?

- Єст, а чом ше питаш?

- Интересує ме чи ме ґовля препозна.

ЗАГАДКИ

ГОРУЧАВА Шпацираю ше два капчаци ґомбошки по плажи и єдна гвари другей: - Яй, яка горучава! Цо робиц?

- Га, розкапчай ше!

* * * На ньго кладу єдло, напой, та ше госциш, сину мой. Вон нїч нє є и нє пиє, гоч у кухнї вично жиє.

(лотс)

ЦО НЄ СПАДА ТУ Ту по азбучним шоре написани єденац назви рижних предметох, алє цошка „заблукало”, а нє место му ту. Цо и прецо? БУКВАР, ВОСКОВО ПЕЧАЦИ, ҐЛОБУС, КЛАЙБАС, ПЕНКАЛО, ТЕКА, ТРОУГЕЛНЇК, ЦИҐОНЬ, ЦИРКЕЛЬ, ЧИТАНКА, ШПУНДЖИЯ

* * * Ноги ма, руки нє ма; боки ма, ребра нє ма; хрибет ма, главу нє ма; кед други шедза, вон стої. (льецсрак)

Повяж шором числа од 1 по 159, та достанєш розбавеного конїка.

Автор Нела Таталович

ПОВЯЖ ЧИСЛА

ОФАРБ РИСУНОК

Офарб тот рисунок зоз фарбами яки ту предложени, а можеш и з иншакима, лєм най твой рисунок будзе найвеселши.

ЛАВИРИНТ З МОРЯ

Барз кривулькава, алє права дражка за виходзенє з того лавиринту. Найдз ю.

НАГРАДЗЕНИ

СОТРУДНЇКИ „ЗАГРАДКИ” За перше число „Заградки” у новим школским року до Редакциї сцигли 76 роботи лєм зоз двох наших местох. Вербас: Николина Кошарко, Итана Косич, Бояна Сабадош, Тияна Косич, Милун Колошняи, Михайло Чизмар, Павле Скубан, Милан Милановски, Йован Имамович (II); Уна Рашич, Милица Милановски, Варя Контра, Наташа Костелник, Милица Миклош, Дуня Тешанович, Маґдалена Будински, Яна Скубан, Андєла Бубаня, Юлия Радованов, Шарлота Стоїлькович, Надя Дюрдєвич, Саша Ґайдош, Иван Киш (III); Мила Мандич, Бояна Сабадош, Леонора Ґайдош, Оґнєн Сабадош, Дамян Косич (IV); Елена Ґайдош, Андєла Миклош, Андрей Киш, Михайло Бесерменї (V). Вєдно 56 роботи. Дюрдьов: Елена Колбас, Саня Миятов, Теодора Суботин, Стефан Радишич, Никола Матошевич, Никола Чакан, Борис Павлович (II); Дуня Бабий, Давид Такач, Никола Йованов, Иван Молнар, Стефан Ґнип (III); Борис Тиркайла (VI); Мария Такач (VIII). Вєдно 20 роботи.

61. ЗМАЙОВО ДЗЕЦИНСКИ БАВИСКА

А РАДОСЦ ПИСНЮ ШПИВА! Юнийски програми Змайових дзецинских бавискох того року тирвали од 4. по 10. юний на вельо местох у Новим Садзе, а участвовали даскельо тисячи дзеци зоз Предшколских установох, основних школох, културно-уметнїцких дружтвох, рижних клубох, здруженьох... Найвекше швето радосци отворене у Спомин збирки Йован Йованович Змай у Сримскей Каменїци дзе уручени и награди Змайових дзецинских бавискох, а вец цали тидзень отримовани найрижнороднєйши програми, роботнї, бабкарски представи, рисованє на асфалту, музични концерти, театрални представи... У велїх основних школох у городзе и околних местох и у Городскей библиотеки орґанизовани друженя дзецох з познатима писателями як цо Ґордана Малетич, Славка Петкович Ґруїчич, Ґордана Тимотиєвич, Виолета Йович, Весна Чорович Бутрич, Божидар Мандич, Слободан Станишич, Бранко Стеванович, Ґоран Новаков и други. Програму збогацели и Руснаци На концерту Музичней школи „Исидор Баїч” зоз талантованима школярами участвовал и Матей Фейди хтори грал на саксофону. Нашо успишни мали рецитаторе Кристина Ковач и Никола Вукмирович з Нового Саду на Змайових дзецинских бавискох на Малей сцени у центру городу рецитовали стихи по руски. М. Р.

Пре вше менше число школярох у руских оддзелєньох у наших основних школох церпи и „Заградка”, бо од менєй сотруднїкох достава и менєй литературни и подобово роботи. У прешлим школским року до Редакциї сцигли 955 роботи, а лєм пред двома роками було 322 школярски роботи вецей. Алє, вше ше єст зоз чим поцешиц и похвалїц найвреднєйших. Найвецей роботи од септембра 2017. по юний 2018. року послали сотруднїки зоз Руского Керестура (293), а такой за нїма школяре зоз Дюрдьова (204) и Коцура (202). Вербаски школяре були вельо вреднєйши як скорейших рокох и послали аж 122 роботи, а заслужели буц похвалєни и Шидянє (38) и Бачинчанє (32). За нїма школяре зоз Нового Саду (18), зоз Кули (15), Бачкей Тополї и Нового Орахова (14), Савиного Села (7), Бикич Долу (4), Ґосподїнцох (4), Петроварадину (2), а єден малюнок сцигол аж зоз Риєки (Р. Горватска). Награди за писнї, приповедки и малюнки обявени у дзешец числох „Заградки” достали: ЗА ПИСНЮ Иґор Фейди, IV, Руски Керестур: Жима Дамян Радванї, IV, Коцур: Пахулька Мария Жирош, VI, Кула: Слунко и гвизди Александар Девич, IV, Шид: Татов ремень ЗА ПРОЗУ Михаел Скубан, VIII, Коцур: Шнїєм о... Ваня Роман, III, Дюрдьов: Моя мац Андрей Шайтош, V, Руски Керестур: Любимец обовязка, алє и радосц Ясмина Будински, VIII, Дюрдьов: Єден бок з мойого дньовнїка ЗА МАЛЮНОК Ана Монар, VIII, Нови Сад Матеа Джуджар, VIII, Руски Керестур Милан Гарвилчак, VII, Шид Стефан Буила, V, Коцур Специялну награду достал Драшко Перович (V) зоз Вербасу, хтори поряднє скенировал и посилац до „Заградки” нє лєм свойо, алє и малюнки шицких школярох хтори у трох вербаских школох ходза на годзини руского язика и читаю наш єдини руски часопис за дзеци.

НАЙСТАРША ТВЕРДИНЯ У ВОЙВОДИНИ

НАЙМЕНШЕ НАСЕЛЄНЕ ОСТРОВО

У держави Нюйорк (ЗАД) на рики Сен Лорен хтора дзелї Нюйорк и Онтарио, медзи 1 864 островами, находзи ше острово Just Room Enough Island (Лєм єдна хижа). Вошло до Ґинисовей кнїжки рекордох як найменше населєне острово на швеце. Вельке є як тениски терен, та го дакеди волали Точка. Купела го 1950. року єдна богата фамелия жадаюци мац лєм свою оазу мира. Направели хижку дзе було места лєм за єдну просторию, а коло нєй нашли месточко и посадзели єдно древо. Дзечнє би ше под нїм у хладку одпочивали, кед би их нє знємирйовали любопитлїви туристи.

На дакедишнїм острове медзи рику Мостонґу и єй рукавком, на териториї места Бач у Бачкей у XIV вику, точнєйше, од 1338. по 1342. рок угорски краль Карло Роберт Анжуйски вибудовал Твердиню же би ше одбранєл од велїх освойовачох и змоцнєл гранїци свойого царства. По месце Бач и цала плодна ровнїна медзи Дунайом и Тису достала назву Бачка. Тот простор бул населєни од праисториї. Населєнє ше спомина у младшим неолиту, пред 6 милениюмами. Перши писани шлїди о Бачу походза зоз периоду цара Юстинияна I, кед го спомина у єдним писме 535. року. Затримовали ше на тих просторох, Аваре, Хуни, Славянє, заберали територию и Турки, а єден час, у трецим походу на Єрусалим, ту було цале крижарске войско, чий вожд бул Фридрих Барбароса. Нєшка то найочуванша штредньовиковна твердиня у Войводини. Конєчни випатрунок достала у XV вику, а вец є виками нападана, окрадана, руйнована. Статус памятнїка култури твердиня достала 1948. року и з тим застановене дальше препаданє. Покраїнски завод за защиту памятнїкох култури нєдавно ю почал реставровац. У цалосци є обновена 1961. року, Конзерваторе ту пренашли єдини ренесансни украси на териториї Сербиї. То теракота на хторей ясно видно уплїви вчасней италиянскей ренесанси. Тераз Бачка твердиня отворена за нащивительох, и рочнє ше по нєй прешпацираю коло 7 000 туристи.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

Мартина Уйфалуши, V, Коцур

Сара Сабадош, II, Нови Сад Сара Горняк, V, Коцур

Елеонора Винаї, III, Дюрдьов Патриция Будински, V, Коцур