Заградка 6-7 2020

РОК LXХIII • ЧИСЛО 6-7 ЮНИЙ–ЮЛИЙ • 2020 ЦЕНА 100 ДИН

ТУРНИР У МАЛИМ ФОДБАЛУ ЗА ПИОНИРОХ

У

рамикох 29. спортских бавискох „Яша Баков” внєдзелю, 7. юния у Дюрдьове отримани Турнир у малим фодбалу за пионирох. Змагали ше три екипи: пионире ФК „Искра” зоз Коцура, екипа пионирох Руского културного центру зоз Нового Саду, и домашнї, бавяче ФК „Бачка 1923” зоз Дюрдьова. Перше место завжала екипа домашня екипа, други були новосадски, а треци коцурски фодбалере. Текст и фотоґрафиї Л. Кухар

Здраво, заградкаре! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин

По початок другого полроча шицко ишло гладко, а вец, у фебруару почало дирґац. Перше нас застала епидемия ґрипи, а вец нам, як и цалому швету, почала грожиц корона. Порядни школи позаверани, а поотверани онлайн школи. Прейґ дротових и бездротових вязох, екранох и вшелїякей електронїки, школски рок успишно сцигол ґу концу. Нове знанє и искуство здобули и ви, вредни школяре, и вашо учителє, наставнїки, тренере, руководителє секцийох, и родичи. Оцени позаключовани, школски ташки поодкладани, алє пред тим як ше порозбегуєце на луки, пажици, беґелї, базени и моря, и я вам мушим заключиц оцену за сотруднїцтво. Достали сце петицу зоз трома гвиздочками. Од марца по конєц мая ваша „Заградка” достала тельо состави, малюнки, фотоґрафиї и поздрави як нїґда по тераз. Було бриґи як змесциц цо вецей красни школярски роботи на боки, алє то були сладки бриґи. Почал длуги лєтнї одпочивок – час за челїченє у безбрижним друженю и бавеню. Тераз ше и „Заградка” пойдзе дакус одпочинуц и нахлїпац ше новей енерґиї. Озда найдзе и нови идеї за ище красши часопис. По септембер лєм уживайце! Поздравя вас ваша редакторка

МИКОЛА М. КОЧИШ

МОРЙО

YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar.

– Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Школяре руского оддзелєня першей класи у Коцуре уживаю на розпусту. (Фото: Славица Чельовски, учителька)

Часто ши слухал о морю дзе рошню смокви и лимуни; велї ше писнї о нїм шпиваю и граю их з гушльох струни. Алє кед придзеш на брег прикри, кед шеднєш до плахтарки, заплїваш по бистрей води и рибар це вежнє до „барки”, та по мешачней ноци прейдзеш по габох, як з колїску, и радосц це наполнї кед влапиш рибу шлїзку, будзе ци слана морска вода милша од каждей рики и нїґда ши нє годзен забуц белави морски слики: вше будзеш жадац слунка, радосци и палмох циню, писку и чайкох лєгких на витре, Дубровнику, Сплиту и Лошиню.

МИХАЙЛО КОВАЧ

МОТИЛЇ

У

нашим валалє тей яри случовали ше чудесни ствари. Перше слунечко приграло, та висушело шицки бари. Вец ше дзеци позобували, та по блаце талябали. Найвецей густого блата було под нашу ягоду. То нам хлапцом дало красну нагоду за нове бависко. Я и мой пайташ весело пошедали коло блата, та зме з нього губаби правели. Кед ше вечар слунко загашело, за нашу заграду постало весело. На лукох у плїткей води розшпивали ше жаби. Єдни були захрипнути, єдни моцни, а єдни слаби... Нє знам яку писню шпивали, алє нам ше дзецом видзело же то вони и нас до тей цеплей водички волали. Прето кед ютредзень слунко викукло споза лєса, ми подмасцели свойо колєса и спущели зме ше з брещка до тей широкей долїни. А там, браца мойо, як кед би дахто розпрестар кветовани перини: миши хвосцики и когутово нохцики, руменцово кольчата и якишик дзиви босорчата, вец червене пипинє и якишик белави квецики цо ше дзиви пшички волаю, а так як белави дзвончки випатраю. Верби уж багнїтки нє мали, алє на себе вельо ройточки жабурково навишали, та таки прибрани як даяки млоди у желєнкастих шматох облєчени випатрали. Попод верби ше по поточку бистра водичка котуляла и вербом ноги умивала. Коло квецикох вшелїяки мушки лєтали, а желєни конїки як шалєни од радосци скакали. Донґов, зоз жовту каричку на хрибце, вельку роботу мал, бо ше до каждого квецика хпал. Бул, гварим, барз утрапени и як даяки воденїчар зоз муку омучени. На єдним месце поточок зоз обидвох бокох бул широки. На тим месце влєце людзе мочели конопи. Кед зме ґу тому месту сцигли, там тераз лєм даскельо жабки стали. Кед нас збачели, такой до води поскакали. Єден мотильчок коло нас облєтовал, як кед би ше радовал же зме на ньго патрели. Алє вон нє знал же зме го влапиц сцели. Мижо ми гварел: – Ти, Яни, знєй шапочку, та стой ту, при поточку. Я го отамаль заженєм, та ци го просто до шапочки наженєм. Мотильчок бул зоз чарнима и жовтима слугами писани. На кридлох мал таке застругане як даяки шидла джобаци. Мал два рожки и шейсц

ценюнди ножки. Нос му бул як даяка цива, а Мижо гварел же мотиль зоз тоту циву мед зоз квецикох випива. Кед ше му видзело же коло нас длуго лєцел, вон нараз надумал, та прейґ поточка прелєцел. То ше Мижови попачело, та ми гварел весело: – Видзиш, Яни, мотильчок нам указує як ше поточок прелєтує. Я ше теди розбегнул же би и я так як мотильчок поточок прелєтнул, алє сом нєлапшно подскочел и лєм дакус ногавки до води замочел. Я вецей прескаковац поточок анї нє пробовал. Шеднул сом и воду зоз ногавкох сом вицадзовал. А пайташ ми гвари: – Нолє, пать тераз, товаришу стари, як я прелєцим прейґ тей бари. Будзем так лєциц як и мотилї лєца... Вец ше розбегнул, полєцел и спаднул до стредку потока и то по плєца. Зоз води му лєм глава стирчала и як лоповик на води ше кивала. Єдну хвильку так цихо у води стал, а вец ше до надзераня дал. Озда ше злєкол. Я му шапочку мою додал, та сом го зоз води вивлєкол. Кед вишол на сухе, бул шицок мокри и мурцави од петох, та по верх глави. Мотильчок цо ше первейка прейґ поточка страцел, тераз ше знова врацел. Знова коло нас облєтовал, як кед би ше Мижови видрижньовал. Страка нєдалєко стала, та ше и вона з нас обидвох наглас шмеяла. Ми при поточку кучац мушели, док зме ше цалком нє осушели. Кед зме ше дому врацели, я ше перше за гордов у шопи скрил, а Мижо ми познєйше приповедал же його оцец ище и бил. Кед зме о пар днї на тоту пригоду забули, ми єдного вечара нараз чули як конїки и цверчки свойо смики по гушелькох цагали и о нашей пригоди шпиванку шпивали.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ВИОЛЕТА ЙОВИЧ Виолета В. Йович позната сучасна писателька за дзеци зоз Нишу, дзе є и народзена 8. марца 1966. року. Там закончела Правни факултет, там жиє и роби на Универзитету, а з дзецми ше дружи на велїх фестивалох и манифестацийох пошвецених наймладшим, на литературних стретнуцох у школох ширцом Сербиї, а свойо кратки приповедки и писнї посила и до нашей „Заградки.” Написала вельо кнїжки писньох, приповедкох и романи за дзеци: Писмо зоз Мешаца, Слункова вишивка, Радованє и бавенє, Кед заврем очи, Шашава русалка, Швитляк у очох (збирки писньох), Сезона лову на швицацих хробакох (збирка приповедкох), Цо кед..., Як сом постал пшичок, КатЯ (романи) и други. У видавательним подприємстве за дзеци BOOKLAND у Беоґрадзе 2018. року видата єй кнїжка о псови лабрадорови Арис без Тотела.

ВИСТАВА ПСОХ ШИЦКИХ РАСОХ

Є

дного рана Ана ме вицибрала, завязала ми ременьчок и, у преходзе, зґрабела зоз фийовки мой пасош. На вистави була велька гужва. Кельо розлични пси и їх власнїки?! Водзели нас геваль-тамаль, вец тадзи-тамаль, та знова од початку. Вец до круга... Ту сом научел же круг нє ма конца. Заш лєм, на якимшик концу хтори видумали, преглашели побиднїкох. У чим, нє знам. Знам лєм же на концу, якиш чловек хтори барз гласно приповедал, гварел же побиднїк: – Арис без Тотела! Ана квичала. Скочела до висока, та знова квичала. Вец облапела Николу и длуго го обочковала. Лаки и я шедзели и нє розумели зме цо ше збува. Роздумовал сом чи най и я облапим Лакия, алє сом одруцел тоту идею. Цагал сом Ану ґу парку. Сцел сом цо скорей найсц древо... А Ана ме цагала на други бок, там дзе дзелєли якишик блїщаци вельки погари, лєбо цошка цо на нїх здабало, лєм вельо векши и блїщаци на слунку, же нє мож було на нїх патриц.

– Арис без Тотела! – пречитал знова тот цо кричал. Ана ме одведла най ше випендрам на якуш шкатулу. Виложела ме горе. Стала при тей шкатули, а я дробкал, дробкал, дробкал...

– Гав! – пукнєм!

– Як сце псови вибрали мено? – опитал ше гевтот чловек Ани.

Випатра же наисце мам чудне мено, та нїкому живому нє ясне дзе зме нашли тото мено.

– Е, то длугока приповедка... – гварела и вжала тото цо волаю „пехар” т. є погар. Нє думала му виприповедац длугоку приповедку о моїм мену, а його тото анї нє интересовало. Обчековал же пове у єдним кратким виреченю, алє похопел же нє постої длугока приповедка у кратким виреченю, та нє мал вецей питаня. На погару писало мойо мено: АРИС БЕЗ ТОТЕЛА. Ана гордо пречитала, вец ме облапела и длуго ше радовала. Подскаковала од щесца и знова облапяла и бочкала Николу, хтори ю нагварел най нас ту приведзе. Погар стал на жеми при їх ногох. Шепнул сом Лакийови: – Лаки, приятелю, попишкам ше...

– Од щесца?

– Та нє! Од власней потреби. Цо най робим?

– А цо ше роби у таким случаю? Цихо будз и прав ше шалєни.

– Як най ше правим шалєни?

– Ниа, так – гварел Лаки, подзвигнул ногу и зробел тото цо ше я стримовал зробиц. Нє гварел сом нїч. Послухал сом Лакия и у цихосци окончел цо сом мал... Ту, при нїх и при погару. Виривок зоз кнїжки Арис без Тотела Преложела М. Р

ЛАСЛО БЛАШКОВИЧ

ШАМПИОНИ ОСОБИ: Лале, Ґоран и Дюра ЛАЛЕ: Знаце, ви, хлапци, хто би посцигнул шветови рекорд у хрустаню лїсковцох без зубох, кед би тот спорт бул заступени на Олимпияди? ҐОРАН: Знаме! Тото ши нам уж сто раз гварел! Твоя баба! ЛАЛЕ: Точно! А тераз вам повем цошка инше. ҐОРАН: Лєпше би було кед биш бул цихо. Знова дацо видумаш. ЛАЛЕ: Я нїґда нє видумуєм! Гуторим вше правду. Питай ше Дюрови кед нє вериш. Поведз, Дюро, чи гуторим правду? ДЮРА: Нє повед бим. Кед нє видумуєш, ти вец повторюєш тото цо ши уж виприповедал. ЛАЛЕ: Значи, нє верице ми? ҐОРАН: Нє вериме, гоч дакеди и цикаве тото цо ти навидумуєш. ЛАЛЕ: А цо я то таке навидумовал? ҐОРАН: Ша, гвариш же твой дїдо шветови рекордер у правеню кругох зоз диму... ЛАЛЕ: Гварим, та цо? ДЮРА: Прецо вец о тим нє писало у новинох? ЛАЛЕ: Можебуц и писало... ДЮРА: Е, нє писало! Так, Ґоран, же нє писало? ҐОРАН: Наисце, я о тим нїґдзе нє пречитал. ЛАЛЕ: Анї ши нє могол пречитац, кед ти читаш лєм стрипи. ҐОРАН: Читам я и новини, алє о тим нє писало! ДЮРА: Чул ши, Лале? ЛАЛЕ: Та цо! Нє могло писац кед тота дисциплина урядово нє постої. ДЮРА: Як вец докажеш же праве твой дїдо рекордер? ҐОРАН: Як докажеш? ЛАЛЕ: А як ви докажеце же є нє? (Пауза) ЛАЛЕ: Цошка сце цихо! Випатра вецей нїхто нє ма цо повесц! ҐОРАН: Нє так же нє... ДЮРА: Пришло ци, Ґоран, дацо на розум?

ҐОРАН: Гей! Кельо я знам, Лалетов дїдо нє кури. ДЮРА: Наисце? ЛАЛЕ: Нє кури, та цо? ҐОРАН: Лєпше. Куренє чкодлїве. А, як вец прави круги зоз диму, кед нє кури? ДЮРА: Тото питанє ци одличне! ЛАЛЕ: Яки сце допити! Бешедуєм о шампиону, а ви ше лапаце за нєважни дробнїци! Анї єден вельки змагатель нє кури. ҐОРАН: Наисце, мушиме припознац. ЛАЛЕ: А тераз досц о тим. Опитам ше вам цошка инше. Поведзме, хто посцигнул шветови рекорд у лапаню мухох? ДЮРА: Нє патрел сом на телевизиї. ЛАЛЕ: Анї ши нє могол, бо патриш лєм рисовани филми. А ти, Ґоран, знаш? ҐОРАН: Шветови рекорд у лапаню мухох посцигнул... посцигнул... сиґурно даєден павук! ЛАЛЕ: Та, яки павук! ҐОРАН: Алє хто вец? ЛАЛЕ: Шветови рекордер моя родзина. Ви го барз добре познаце. ҐОРАН: Чи нє твой бачи? ЛАЛЕ: Та, яки бачи! Анї бешеди! Мой бачи нїґда нє лапал мухи. ДЮРА: Та, поведз нам уж раз хто тот рекордер? ЛАЛЕ: Кед сце таки любопитлїви, повем вам. Шампион у лапаню мухох мой шовґор! ҐОРАН: И тото ши видумал. ДЮРА: Можебуц анї нє! Идзем я поглєдац його шовґра, та ше му опитаме. ҐОРАН и ДЮРА: Гайде, идзме! ЛАЛЕ (идзе за нїма): Нє радзел бим вас глєдац го. Вон барз нєдзечнє о тим приповеда. ДЮРА: Прецо? ЛАЛЕ: Скромни є як и гевтот мой братняк хтори три раз єдно за другим освойовал титули шампиона у швидким кусаню бундавових маґочкох, лєбо як мой оцец хтори би могол... Хтори би могол... Наютре вам повем цо би шицко могол мой оцец... Преложела М. Р.

БЕШЕДА З НЄДОКАЗАНИМ ЛЮБОМИР МЕДЄШИ

Н

є барз ше ми сце стануц вчас рано. Любим дакус длужей спац. Кед бим могол, спал бим ище вецей. Єдного рана, додня, зобудзело ме дудранє.

– Нє сцем буц рахункар. Сцем буц компютер. Гоч сом яки бул поспани, знал сом з ким мам роботи. Мушел сом стануц з посцелї.

– Рахункар чи компютер, шицко єдно. Лєм назва иншака – пробовал сом му потолковац, змириц го.

– Нє сцем мац назву рахункар. Сцем най ме волаш компютер!

– Добре, можем це волац компютер – пробовал сом го урозумиц. – Наволани ши рахункар прето же твой корень настал з рахованя. Ти настал з рахованя. Од давен давна людзе себе помагали раховац. Давни народи, як Китайци, Японци, Индийци, та и Русиянє, хасновали рижни справи за помоц у рахованю. И ми себе у школи дзекеди помагали раховац на пальцох, чи нє? Людзе видумали вельо койчого за лєгчейше здаванє, однїманє, дзелєнє и множенє. Мой дїдо и баба гваря же вони

у школи раховали на рачуналькох. То були древени кульки наздзивани на дротох и так ше раховало.

– Нє сцем буц рачуналька! – упрекосцел тот мой. – Сцем буц компютер!

– Нє рачуналька ши, алє ти єдна файта машини.

– Нє сцем буц машина. Сцем буц компютер.

– Добре, алє ти, заш лєм, машина за рахованє и койдзеяки други роботи. Дзецом ши барз хасновити. А воламе це компютер прето же давно людзе у Анґлиї хторим робота була рахованє, наволани компютере. Виходзи же чи рахункар, чи компютер, то шицко єдно.

– Нє сцем буц компютер, нє сцем буц машина! Сцем буц чловек! Видзел я з ким мам роботи. Упартому, твардоглавому нє доповеш. Таки нєдоказани нїґда нїч нє научи. Вше останє упрекосни. И нїґда му нїчого нє досц. Добре же з компютера нє може постац чловек. Занавше останє машина и будзе там, дзе му и место.

ВЛАДИМИР ЮГИК

Кед пойдзем до дїда, вше єст дацо нове. Вше даяки галайк там, у другим дворе. Кандур у чардаку ровно миши чека, а заяц зоз лади уж по дворе сцека. Когут пишни ходзи, барз ше важни прави, а пуляк надути, шицок є белави. Пшичок ґазда прави, вшадзи забегує, чи шицко у шоре, вше будни меркує.

У ДЇДА

ЛЄТОВАНЄ НА МОРЮ

СЛАВКА ПЕТКОВИЧ ҐРУЇЧИЧ

Н

айлєпша Маркова пайташка, ище од оводи, док чекали мацери опрез школи най по нїх приду, виприповедала му: Кед сом була мала, и я жадала пойсц до валалу. Нє сцела сом пойсц на морйо, прето же у валалє у баби лєпше, а оцец нє мал часу пойсц з нами. На морйо ше путовало на авиону. Кед авион прелєци понад наш будинок, випатра як склєняна птица, а малючки, як авточка – бависка. Подумала сом же оцец нє пойдзе з нами прето же є векши од авиона, та нє може войсц нука. Яка сом була мала, нєука! Того лєта зме, заш лєм, були на морю. Лєцели зме мирно. Бул слунечни дзень. З авиона сом видзела же морйо белаве, а од нашого городу є оддвоєне зоз велькима брегами, полями, драгами, городами. Морйо було слане як юшка и дакус горке, прето сом нє сцела єсц юшки. Було ми горуцо, а и юшка була горуца. Мац ше гнївала на мнє. Оцец нє бул з нами, прето була нагнївана. Чула сом кед ше вадзели. Мнє було крашнє лєм єден дзень, лєм пред полудзенком. Упознала сом нову найлєпшу пайташку. Було єй мено Ема. Правели зме дворец зоз мокрого писку. Ище зме правели и парк и базенчки. Я у кантички приношела воду, а Ема украшовала дражки з каменчом и коритками. Дворец бул як дворец у „Успаней красавици”. Так, наисце було крашнє. Кед зме ше по полудзенку врацели на плажу, мац ми нє дала пойсц нїґдзе з нашого ручнїка, прето же сом страцела кантичку. Ему сом вецей нє видзела. Мац ми гварела же сом иста як мой оцец и же ме кажде може спреведнуц. Теди сом подумала як би було крашнє кед би з нами бул и оцец. Я би збила ноги и счупела бим ше, та би и вон могол шеднуц до авиона. Того вечара на улїци рисовал ме якишик улїчни маляр. Вон мальовал, а я мушела буц мирна и нє приповедац. Так мац гварела. Мой младши брат плакал. Як йому добре же є мали! Може плакац кеди лєм сце. Мацери пожнєли по нїх до школи. Стали дзеци так сами, а ташки на хрибтох им були чежки. Преложела М. Р.

ВИОЛЕТА ЙОВИЧ

ЯК У СКАЗКИ Случело ше як у сказки: на дню родзеним принца сом збачела, лєциц з нїм до царского дворцу, на килиму – так барз сом сцела! Пред спаньом сом шепла мацери: Нє можем любов скривац, знаш. Цо ми гварела – нєт у сказки: „Забога, дзецко, лєм осем роки маш!” Длуго сом була будна тей ноци. Цешело ме рано поспане наглас: „Кед придзе час, и принц ци придзе. Лєм най вирошнє. Ище му вчас”.

Прешпивала М. Р.

З НАУКОВЕЙ ФАНТАСТИКИ

У ДРАЖЕ НА МЕШАЧОК Тераз сом праве купел карту на Мешачок.

Наш гайзибан порихтани за рушанє. Войдзме нука! Нашо шедзиска дакус нїзки, пре шпорованє места, алє ше у нїх можеме добре розцагнуц, бо су мегки и зоз шицких бокох обложени зоз заглавками. И патос и повала обложени зоз заглавками. През тоти округли облачки на патосу годни зме ше припатрац на нашу Жем, а при тим зме годни похасновац и тот далєкопатрач; його мож обрацац, алє є герметично вихпани през патос. Дзвон дава перши знак за рушанє. Шицки уходза нука и забераю одредзени места. Наш гайзибан руши зоз швидкосцу 240 километери на годзину, а познєйше будземе лєциц вше швидше, уж и прето же прицагуюца моц Жеми будзе вше слабша, а наш гайзибан вше лєгчейши. Нука ше нє будзе топиц; то нє будзе потребне. Накадзи вилєциме зоз Жемовей атмофери, наш гайзибан будзе ошвицени з цепима Слунковима зарями; вони буду цеплєйши од тих цо приходза аж по Жем. Зарї буду уходзиц нука през облачки, та так буду шицко ощвицовац и зогривац. Алє тоти цо у циню, охладзели би ше. Прето ше наш гайзибан будзе обрацац же би шицки його часци були шором виложени Слунковим зарйом. Єдно так обрацанє будзе тирвац штерацец минути, та ше през тот час будзе зменьовац шветлосц зоз цмоту. Накеди зохаби Жем, наш гайзибан постава самостойне нєбеске цело, котре ма свойо власни днї и ноци. Дзвон дава и други знак. Завераю ше дзвери и облаки. Инсталациї за пречисцованє воздуху и за обновйованє швижого оксиґену пущаю ше до роботи. Оштре писканє, моцне гурчанє, гайзибан ше потреса. То ище лєм наша локомотива пущена до роботи, до ротациї коло своєй осовини. Нєвитримовне гурчанє будзе страцене накадзи охабиме нашу атмосферу; у безвоздушним просторе, котри нє преноши звук, наша локомотива занєми.

МИЛУТИН МИЛАНКОВИЧ

У каждей минути ше дзвигаме горе штири километери, а зоз тоту швидкосцу сцека Жем од нас. Под нами лєжи престарти и рошнє, як кед би го дахто розкруцал, предїл котри зме охабели. Ище лєм три минути лєциме, а наш попатрунок облапел цалу Швайцарску з єй брегами и озерами. Шнїг ище закрива гори, трепеци на Слункових зарйох, а озера ше белавею. Видзиме и добру часц Нємецкей; гевтот там, кед ше нє спреведам, Тиринґски, а тот Чески лєс, гевто Восточни Алпи. Мож обачиц Апенини, блїщи ше Лиґурске морйо. И на югу нови предїли, белави Ядран зоз безчисленима островами, далєй на право Тоскана, Корзика. А гевто там? Париз зоз свою желєзну турню. Цо зме лєм шицко видзели у пейцох минутох нашого путованя! Вошли зме до горнїх пасмох Жемовей атмосфери, котри уж зошицким преридзени. Вони вецей нє розсипую Слунково зарї и нє фарбя нєбо з белавидлом. Прето нєбо поцмело. Попатьме лєм на гвизди! Вони нє трепеца, алє швица з мирну шветлосцу, без живота. То пошлїдок безвоздушного простору. Патрени зоз Жеми, гвизди трепеца лєм прето же ше воздух бави з їх зарями. Попатьме заш долу, на нашу Жем. Видокруг ше нам преширел. Видзиме уж и Скандинавске полуострово, Финску, вельку часц Русиї, шицки три штредожемни полуострова – Балканске, Апенинске и Пиринейске, вец Алжир, Тунис, Анґлию зоз Ирску: живу мапу Европи. Кед зме були на Жеми, нашо одстоянє од єй штредку було коло 6370 километери, а тераз є 6870 километери. Зоз звекшаньом того одстояня ослабла, по Нюзновим закону, моц зоз котру нас прицагу Жем. Наша власна чежина ше зменшала за штернац проценти. Я прето страцел у чежини полни єденац кили... (Виривок)

МИЛИЦА МАЛИНОВИЧ

Н

У Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре

а концу школского рока вредни школяре осмих класох нєсцерпезлїво обчекую дзень кед дознаю хто у їх ґенерациї бул найуспишнєйши. Два школярки зоз Вукову диплому у рускокерестурскей основней школи були кандидатки за тото високе припознанє, а кед положени на папер шицки дипломи зоз змаганьох, шицки припознаня и медалї, и кед комисия препатрела документацию, за школярку ґенерациї преглашена Милица Малинович зоз VIIIб, чий оддзелєнски старшина наставнїца Єлена Шомодї. Вона о Милици гварела: – Вредна, мудра, одвичательна, скромна, циха, а у дньовнїку лєм петици зоз шицких предметох. Була предсидателька оддзелєня и член школярского парламенту, и тоти функциї барз одвичательно окончовала. Заинтересована за науку, участвовала на Фестивалох науки у нашей школи, як и на шицких гуманитарних акцийох школи. Була успишна на велїх змаганьох, бо витирвало ишла ґу цилю, цо потвердзую посцигнути резултати.

5. класа: На школским змаганю зоз руского язика и язичней култури була треца, а на Медзиокружним перша. На школским зоз Технїчного и информатичного

образованя „Цо знаш о транспорту?” завжала друге место, а исти пласман посцигла и на Општинским и на Окружним змаганю. Екипно и на општинским и на Окружним освоєне перше место. На школским змаганю з математики була перша, а за писмени состав на Смотри кириличней писменосци у Тителю достала другу награду. И на єшеньским и на ярнїм кросу на циль сцигла треца.

6. класа: На Школским и Медзиокружним змаганю зоз руского язика и язичней култури Милица завжала перше место, а на ярнїм кросу була треца.

7. класа: На Школским и Медзиокружним змаганю зоз руского язика була друга, а на Републичним треца. Зоз сербского як нємацеринского язика на Школским змаганю була друга, на Окружним перша, а на Републичним треца. Участвовала и на Школским змаганю зоз хемиї и завжала друге место, а на обидвох кросох була треца.

8. класа: Перше место Милица завжала на Школским змаганю зоз сербского як нємацеринского язика, а на єшеньским кросу була друга. Успишна була и у каратеу. Є. Ш. и М. Р.

КАТАРИНА НЕДИЧ

Ч

У Основней школи „Братство єдинство” у Коцуре

и волї руски як сербски, чи анґлийски як французки, лєбо математику и програмованє як историю, школярка ґенерациї у коцурскей школи, Катарина Недич, нє може повесц. Окрем школских предметох, интересую ю и други обласци, та єй витирвалу роботу краша вельо, вельо дипломи, припознаня и похвали. На Општинских змаганьох з математики у штвартей и шестей класи була треца, а у седмей перша. На математичних змаганьох „Мислиша” у трецей и штвартей класи

була похвалєна, а на Дописней математичней олимпияди „Архимедес” од пиятей по осму класу у другим колє вше мала першу награду и пласман до финала, и у седмей класи похвалу у финалу. Катарина участвовала и на Лєтнїм математичним кампу у Шабцу после пиятей, шестей и седмей класи, а на змаганю у тим Кампу 2018. року завжала треце место. Нє чежка єй анї физика, цо потвердзує завжате треце место у шестей, и друге у седмей класи на Општинским змаганю. З наградами

ше врацела и зоз Медзиокружних змаганьох зоз руского язика, на хторих у пиятей класи була треца, у шестей друга, а у седмей перша, после чого була и на Републичним змаганю, дзе завжала друге место. Теди (2019. року) и на Окружним и на Републичним змаганю зоз сербского як нємацеринского язика була треца. У осмей класи Катарина завжала перше место на литературним конкурсу „Слункова єшень живота”, а на Општинским змаганю зоз историї була друга. Же є нє лєм вредна, алє и барз швидка, шведоча успихи на кросох Радио Телевизиї Сербиї, дзе у першей и другей класи завжала перше место, вец у шестей треце, а у седмей класи друге место. Познаме ю и як барз успишну рецитаторку на Смотрох рецитаторох. Штири раз участвовала на Општинскей и пласовала ше на Зонску, а два раз и на Покраїнску смотру. На Еколоґийним кокурсу „Школски желєни пресс 2017” мала успишну роботу у тиму зоз Катарину Ґайдош, а на 15. медзинародним дзецинским

подобовим конкурсу 2015. року достала припознанє зоз Япону. У библиотеки „Данило Киш” Вербас 2017. року достала припознанє „Читатель рока”, а 2019. року участвовала у лєтнєй науковей школи у Петници. Паралелно зоз основну школу, Катарина закончела и основну музичну школу у Вербаше, дзе грала на виолини. На Медзинародним музичним змаганю „Фантаст” у катеґориї – виолина, 2014. року достала другу, а 2015. трецу награду. На школским змаганю у Вербаше зоз виолину 2016. и 2018. року завжала перше место, а два раз перша и раз друга була на Екипним фестивалу солфедя „Славенски”. У шлєбодним чаше люби читац, патриц филми, фотоґрафовац, рисовац, бавиц одбойку, писац за Википедию, путовац и... чежко и начишлїц шицко цо люби. Планує ше уписац до Ґимназиї у Вербаше, а цо будзе студирац, озда єй поведза ґимназийски роки. М. Р.

ДРАҐАНА ИВАНОВ

С

У Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох

помедзи 35 школярох двох оддзелєньох осмей класи у валалє и у школи дзе єст мало Руснацох, за школярку ґенерациї вибрана Драґана Иванов, од другей класи порядна на годзинох руского язика як виборного предмету и вредна сотруднїца „Заградки”. Кед дознала же є преглашена за школярку ґенерациї, Драґана гвари же була барз щешлїва, бо єй тото вельке припознанє потвердзело же ше уложени труд и успишна робота виплацели. Уж у штвартей класи почала ходзиц на рижни змаганя и доставац награди. Теди на Општинским змаганю зоз математики завжала перше место, а перша була и на Општинским подобовим конкурсу „Мойо место: Ту ше бавим, шмеєм ше и рошнєм”. У пиятей класи завжала друге место на Окружним змаганю зоз сербского, а на Општинским зоз биолоґиї була медзи трома найлєпшима змагателями. Вец у шестей класи була перша на Општинским змаганю зоз физики, а пласовала ше и на Окружне зоз сербского. Замерковани успих посцигла и на Медзиокружним змаганю зоз руского язика, а вец у седмей класи „заблїсла” зоз завжатим першим местом на Медзи-

окружним и на Републичним змаганю зоз руского язика. На Општинским змаганю зоз французкого язика влонї була друга. На концу каждого школского року у основней школи єй успих бул 5,00, та достала и Вукову диплому. Драґана люби и рисовац, та участвовала на штернастей, петнастей, шеснастей и седемнастей подобовей колониї „Стретнуце у Боднарова” у Ґосподїнцох. Єй наставнїца руского язика Ана-Мария Рацова о тей своєй школярки ма лєм похвални слова, а шицко найкрасше о Драґани ма повесц и Редакция „Заградки”, бо була вредна сотруднїца, чийо подобово роботи крашели боки того нашого часописа. Донєдавна думала же ше упише до штреднєй Економскей школи, а тераз ше оддумала од тей, а ище нє одлучела до хторей другей школи би ше найволєла уписац. Матурски вечар бул прекрасни. Ґосподїнски, тераз уж бувши, школяре осмей класи дружели ше у ресторану „Фазан”, популарним „Ловцу” у своїм валалє. М. Р.

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО ЛЮБИЦ ЗНАЧИ МОДЛЇЦ ШЕ Любиц значи – модлїц ше. Любови нє ма тота мац хтора свойо дзецко нє научела модлїц ше. А нє ма любови анї тото дзецко хторе ше нє модлї Богу за своїх родичох. Нє лєм потамаль покля родичи дзецом складаю руки на молитву, алє и кед дзеци вирошню, нє шмели би закончиц свою молитву без додатку: „Боже, благослов и чувай и моїх родичох.” На каждей Служби Божей требало би шепнуц Исусови: „Исусе, будз добри моїм родичом, бо и вони мнє добри!”

ИСУС ВИБЕРА АПОСТОЛОХ Тих дньох Исус вишол помодлїц ше на гору и препровадзел цалу ноц у молитви ґу Богови. А кед ше розвиднєло, поволал ґу себе ученїкох и гварел им: „Жатва велька, алє роботнїкох мало.” Теди вибрал спомедзи нїх дванацох и наволал их апостоли. Перши Симон, хторому дал мено Петро, и його брат Андрий, вец Яков и Йоан, Филип и Вартоломей, Тома и Матей, Алфейов син Яков и Симон, такволани Зилот, Тадей, Яковов син Юда и Юда Искариотски хтори зрадзел Исуса. Их дванацох поставел же би остали зоз нїм и же би их могол послац наказовац, же би мали власц виганяц дияволох, лїчиц хороти и слабосци. И гуторел им Исус: „Кед же дахто сце исц за мну, най ше одрекнє самого себе, най вежнє свой криж и най идзе за мну. Мнє прешлїдзовали, буду и вас прешлїдзовац! Ученїк нє векши од свойого учителя. Будзце блажени кед вас людзе буду понїжовац и прешлїдзовац! Радуйце ше и вешельце, бо ваша плаца велька на нєбе! Най швици вашо шветло пред людзми же би видзели вашо добри дїла и преславйовали Оца вашого хтори на нєбе.” Терашнї апостоли то владикове. Нєшкайши апостол Петро то Папа Римски, хторого наволуєме Святи Оцец. Вон предводзи Христову Церкву. Ми маме помагац Святому Оцови и владиком насампредз зоз каждодньову молитву.

ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА Єден хлапец ше бавел з лабду у хижи. Руцал ю до горе, гоч му мац гварела же ше нє шме у хижи лабдац. Одразу лабда спадла на прекрасну вазну и розбила ю. Хлапец гварел мацери цо ше случело. Було му жаль и обецал же ше вецей нїґда нє будзе нука лабдац. „Добре, пребачуєм ци” – гварела му мац. Заш лєм, хлапец ше сцел даяк викупиц за тото цо зробел. Позберал шицки склєнчини. Вец вишол вонка, алє ше нє предлужел бавиц. Пошол и натаргал вельо красного квеца, та принєсол мацери. Була барз радосна, а и хлапцови було мило же розвешелєл мацер. Як ше ти можеш викупиц за свойо гришки? Перше ше покаєш, а потим вимодлїш покуту хтору достанєш на Святей споведзи. З любову ґу Богу можеш зробиц и вецей. Одредз єден дзень же нє будзеш бавиц бависка на компютеру, алє тот час пошвециш помаганю родичом. Спо ведз и мо ли тва по мог ню ци оду пе рац ше спо ку сом и три мац ше цо да лєй од гри ха.

ДЮРА ПАПГАРГАЇ

ЮНАК ЯНИ

МИКОЛА СКУБАН

ШВИНЯ У блаце ше люби валяц швиня, та є вецка брудна – сама риня. Иншак, хасновита кажда швиня, прето є домашня животиня. Меса и колбаси „дава” швиня, лєм дзекеди зна войсц до копиня. Теди од нєй страда кромпля, диня... Та цо єй можеме, кед є швиня!

„Дїду, дїдочку, докля прашатком хвосцики буду позакруцани?” – кричи на дїда у гевтим дворе, там при оборе нєсташни Яни. „Нолє, Яничку, вежнї палїчку кед же ши юнак и кед знаш шора”, дїдо му гвари, „прашатом хвости идз повипросцац сам до обора”. А юнак Яни швидше як заяц вибег на копу з кукуричанки, та кричи долу: „На жиму я их випросцим, дїду, там у котлянки!”

МЕЛАНИЯ РИМАР

НА МОРЮ

В

лонї ше дїдо и баба рихтали пойсц на морйо. Нина Верунка там бива и уж вельо раз их волала най на лєто пойду дакус до нєй. Морйо видзели лєм на телевизиї. Були барз возбудзели кед ше конєчно догварели же одпутую. Надумали одвесц и свойого шейсцрочного унука Ґабрика. Мац му складала до куфрика найважнєйши ствари: ґумово бависка за воду, каблїк и лопатки за писок, душек, пластични сандалки, помади и олєйчки за слункованє и, розуми ше, даскельо маїчки, ґачки и кратки панталонки. Оцец му купел ґуму, рукавки за плїванє и маску за чирянє.

– Цо вам, людзе божи? Хто будзе влєчиц телї зайди? – злєкла ше баба од Ґабрикових полних ташкох и куфрика.

– Нє бойце ше, ша нє будзеце исц на морйо пешо! Одцагнє гайзибан и вельо векши терхи! – благал оцец бабу. Почала закуковац до ташкох и чудовац ше нач хлапцу тельо прибору за купанє. Ґабрик нє дал виняц нїч од того цо уж порихтане за лєтованє.

– Як ше научим плївац без ґуми и без рукавкох? И як ше будзем чиряц и винїмац коритка зоз морского дна, кед нє вежнєм маску?

– питал ше.

– Ей, дзецко мойо, кед дїдо и я були таки мали як ти, нє було нїчого за купанє, лєм домашнє мидло и вельки плехови лавор лєбо купачка. У долїни и на беґелю зме ше купали по цале лєто, а нє влєкли зме нїяки серсан. Уходзели зме до води перше по костки, вец по колєна, вец до паса... и так вше глїбше и глїбше... та треп з руками и ногами. Яки ґуми! Яки рукавки, душеки! Були зме витирвали, та ше могло научиц плївац – гварела баба, а унук нє гварел нїч, лєм позаверал свойо ташки и одцагнул их ґу уходним дзвером. Баба и дїдо мали вельо вецей зайди, та ше лєдво месцели до авта. Оцец их одвезол на гайзибанску станїцу. Путовали вноци, та барз швидко сцигли на морйо. Так думал Ґабрик, бо скоро цалу драгу од Кули по Котор преспал. Рано на морю було прекрасне. Хлапец такой бежал до води. Мачкал ше, плюскал и винїмал каменьча. Дїдо на ньго мерковал же би ше нє пошлїснул и нє вошол до глїбокого. Баба шедзела на побрежю. Нє могла ше лєм одшмелїц замачац анї вельки палєц на ноги. Вец дїдо одплївал далєко, а Ґабрик ше припатрал и махал му.

– Бабо, чом и ти з дїдом нє плїваш? – питал ше унук.

– Я, дзецко мойо, нє знам плївац – припознала баба. Ґабрик ше нашмеял. Здогаднул ше як му баба гварела же ше, кед були мали, купали у долїни и лєм трепали з руками и ногами, та хто сцел, могол ше научиц плївац и без рукавкох и без ґумох и койдзеяких чамчикох и душекох.

– Нє знам чи ше моя баба нє сцела научиц плївац, чи сцела, лєм ше єй нє удало. Цо будзе два тижнї робиц на морю? Припатрац ше? Я ше нє сцем нї на кого припатрац. Сцем ше такой нєшка научиц плївац. Прето ми гайзибан прицагнул тельо прибору за школу плїваня.

КВИЗ ЗА НАЙМЛАДШИХ

О ЛЄТУ Влєце ходзиме: 1. До оводи 2. На факултет 3. На лєтованє

Влєце вонка: 1. Барз швици слунко 2. Веє шнїг 3. Дує кошава

Парасти влєце: 1.Тлача жито, ярец и овес 2. Шию бочкори 3. Пукаю ґестинї

После лєта приходзи: 1. Гайзибан 2. Єшень 3. Русалка

Заокруж точни одвити и зоз стрелку их повяж зоз одвитуюцима илустрациями.

Нора Медєши, 4 роки Руски Керестур

Марко Станкович, I класа Дюрдьов

Леа Ранкович, 4 роки Нови Сад

Ванеса Няради, 7 роки Руски Керестур Марко Бастая, I класа Дюрдьов

СОСТАВИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛЮ Мили нашо приятелє,

постояня и друженя, то друПод час нашого осемнацрочного катастрофалних вилївох хтоги раз же зме ше нє стретли: после жем, и того року, кед нас ри 2014. року потрафели нашу су. застановела пандемия корона виру писменосци у Тителю нє ней лич ри ки тра Смо 18. Нажаль, одлучел же того року донє ва зо ни отримана, алє Одбор за єй орґа . Писмени состави и калиґрафдзелї кнїжки шицким учашнїком ляре зоз основней школи у ски роботи на Смотру послали шко Подобова ґрупа у Нишу, як и Индїї, ґимназиї у Босилеґраду и тро Кузмяк” у Руским Кере„Пе зиї нашо школяре зоз ОШ и Ґимна єдинство” у Коцуре (6) и стуре (32), зоз ОШ „Братство рдьове (8). ОШ „Йован Йованович Змай” у Дю Пупина „Зоз пасовиска по наго ско ор Идв ла й ха Ми ку Зоз кнїж ба буц витирвали и остац вируковца”, сцеме вам припомнуц як тре хторе воно ноши. Привитни ни свойому походзеню и нашлїдству цовей мацери Олимпияди; слова закончуєме зоз словами науков швета, о хторим ши тельо „Дзецко мойо, кед сцеш пойсц до – очи за читанє и писанє. очох ру слухал, мушиш мац ище єдну па можеш дознац кед нє знаш У швеце єст вельо того о чим нє ґарадичи по хторих ше идзе до читац и писац. Знанє, то златни ицує нашу драгу през живот и нєба; знанє шветлосц хтора ошв слави.” водзи нас до живота полного вичней и того року послали свойо ри хто ком шнї Дзекуєме милим уча роботи. Орґанизацийни одбор Смотри

ДЇДО МАСЛЕЙ Дїдо Маслей бул щешлївец. Нє бул богати у материялним смислу, алє бул духовно богати. Дїдо Маслей нє мал свою жем, та арендовал люцку, а нє мал анї свою хижу, та жедлярел цали живот. Нє бул щешлївец о хторому гутори перзийска приповедка, цо бул пастир и анї кошулю на себе нє мал. Дїдо Маслей мал кошулю и нє єдну, мал коч и коня и кажди рок себе викармел швиню. Бул иншаки як други людзе. Шицкому ше радовал и у шицким видзел добре. Жил скромно и худобно, алє заш лєм бул задовольни зоз тим цо мал. Його щесце и задовольство було моцнєйше од шицких проблемох. Тото задовольство, доброта и щесце було його животне опредзелєнє. Дїдо Маслей бул динянкар. Кажде рано зберал ґереґи и динї хтори були дозрети, и ношел их до колїби. Вше з нїма бешедовал як з дзецми. Ґереґи хтори були били од сподку, обрацал же би пожелєнєли и дозрели. Ходзел по улїцох предавац динї и ґереґи. Врацал ше раз зоз поля з полним кочом порозбиваних диньох и ґереґох. Нашмеял ше, та гварел же ше на концу Капитанскей улїчки бавели дзеци. Кобула ше од нїх злєкла, скочела на бок, коч ше преврацел до блатного беґельчика, а друк ше зламал. Людзе помогли дїдови позберац ґереґи и динї. Вон ше нашмеял та гварел же ше и швиньом дакеди треба наєсц сладки динї. Дїдо Маслей любел робиц и находзел щесце и задовольство у роботи. Бул полни доброти и радосци. Милица Малинович, VIII, Руски Керестур

ДОБРЕ ШЕ ЧУВСТВУЄМ КЕД... Цали живот нас обнїмаю даяки чувства. Раз зме весели, вец жалосни, або осамени, розположени, смутни... Пре тоту ситуацию кед сом вше дома, похопел сом кеди ше добре чувствуєм. Доброму розположеню вельо доприноша нашо приятелє, як и добре здравє и успихи хтори посцигуєме. Я ше добре чувствуєм кед сом у школи и кед ше дружим зоз пайташами. Вельо бешедуєме о спорту, о домашнїх задаткох, о рижних интересованьох, и вше єден другого вислухаме. Часто ше шалїме и шмеєме ше. Вєдно койцо плануєме и путуєме у фантазийох. Весели сом кед ше фодбалуєме на школским дворе, або кед бавиме кошарку. Теди барз вистанєм, алє ми тото приноши окремне задовольство. Барз добре ше чувствуєм кед дакому помогнєм. Часто ходзим до баби кед єй треба пойсц дацо купиц до дутяну. З дїдом ношим древа, пайташови помогнєм виробиц домашню задачу, а мами помагам кед вари. Найлєпше ше чувствуєм кед нє мам нїяки обовязки и можеш ше одпочинуц або препровадзиц час зоз фамелию, и кед всоботу нє маме школу, та ше можем дружиц з пайташами. Любим патриц телевизию, бавиц рижни бависка, бо ме тото опущує и спричинює ми задовольство. Кед сом здрави, барз сом щешлїви. Нєт красшого чувства як кед шлєбодно можем кеди сцем пойсц на улїцу, вожиц ше на бициґли, або зоз братом пойсц на беґель лапац риби. Кед у школи достанєм добру оцену, зяви ше ми ошмих на твари. Щешлїви сом и задовольни же сом зоз своїм закладаньом посцигнул успих. Миле чувство и кед ме дахто похвалї. Теди знам же робим цошка добре. Похопел сом же ше часто мож добре и приємно чувствовац. Медзитим, кед би нас нє обнїмали и тоти нєприємни чувства, нє знали бизме почитовац хвильки кед ше чувствуєме добре. Томислав Бесерминї, VI Коцур

СОСТАВИ ЗОЗ СМОТРИ У ТИТЕЛЮ

ДРОБНЇЦИ ХТОРИМ ШЕ РАДУЄМ Дробнїца хтора ми потребна за щесце? Тельо бим могла писац о тим, алє думам же нє треба. За каждого щесце ма иншаке значенє, та и за мнє. За щесце нє треба вельо. Дакеди ше досц лєм нашмеяц. Ошмих... Ошмих на твари милей особи за мнє представя найвекше щесце. Нє важне чи то ошмих моєй мами, братняка, симпатиї, товариша... то цошка цо ме вше може розвешелїц. Нє шицким днї починаю у мире, щесцу, вешелю. Теди нам тот ошмих найпотребнєйши, як у даяких филмох. Дакеди днї починаю у слизох, без позитивней енерґиї и без ошмиху на твари. Алє, то бриґи на хтори треба забуц, голєм накратко, кед зме з товаришами. Праве прето же нашо бриґи можу поцагнуц других же би роздумовали неґативно и же би им знїщело дзень. Ошмих на твари то наша слика, цошка по чим нас людзе запаметаю. Правда, дакеди тоти бриґи моцнєйши од нас, та ше зна случиц же пущиме слизи пред милима особами. Теди ше вони нашмею, даю совит хтори у тей хвильки помогнє. Облапя ме и поведза лєм єдно: „Вше зме ту за це”. Дакеди, кед почнєм глїбше роздумовац, подзековна сом же мам таки особи коло себе, и знам же мам потримовку у каждей хвильки. Каждому щесце и радосц инше знача. Дакому то велька хижа, луксузни готели, найновши авта, телефони. За мнє щесце и радосц ошмих на твари милих особох. Тоти мали дробнїци хтори нам приноша задоволство, то цошка окремне цо бизме требали чувац. Треба же бизме були подзековни же нам кажди дзень прейдзе у мире, здравю, щесцу и радосци, бо нє шицким людзом днї починаю зоз ошмихом, а тиж ше так анї нє закончую. Ребека Семан, VIII Руски Керестур

КЕД БИМ БУЛА НАСТАВНЇЦА Кажде дзецко задумовало цо будзе у живоце, та так и я. Школярка сом седмей класи. Мам досц вельо предмети, а кажди характеристични на свой способ. У тим школским року достала сом нови предмет – хемию. Вона ми интересантна. Годзини хемиї ми швидко преходза, прето же на каждей робиме даяки огляди. През бависко научиме вельо лекциї. Попачел ше ми предмет и любела бим буц наставнїца хемиї. Задумуєм себе як благу наставнїцу. На початку годзини бим побрала телефони и охабела их у ладички, же би шицки школяре були уключени до настави. Трудзела бим ше же би годзини були интересантни. Охабела бим дзешец минути потолковац кед дакому дацо нє ясне. У оценьованю бим нє була строга, бо нє кажде дзецко талантоване за хемию. Мали бизме и змаганя по ґрупох. Так бизме повторели шицко цо зме научели. Найвреднєйших бим наградзела з добру оцену. Нє мала бим наймилших школярох. Шицки би ми були єднаки. Кед би нам остало часу при концу годзини, бавели бизме ше „на букву, на букву”, лєбо бим школярох пущела най ше одпочиню. Тото жадам тераз, а можебуц ше по конєц школованя жаданє пременї. Марина Барна, VII, Дюрдьов

ШНЇЄМ О... Кажди чловек роздумує о своїх снох и жада их у будучносци реализовац. Мойо жаданє же бим победзел на Олимпийних бавискох у каратеу. У тим сну сом познати каратиста. Мам вельо награди и медалї. Путуєм по цалим швеце и освоюєм велї шветово змаганя. Сон каждого спортисти же би ше пласовал на Олимпийни бависка и же би там победзел. Ниа, я на финалним змаганю на Олимпияди у Токию. Стоїм на своїм месце и видзим лєм процивнїка, а провадзи нас вельочислена публика, а шицко приказує телевизия. Людзе на трибинох навияю за мойого процивнїка, а тото ми дзвига прицисок, алє сом подумал на свою фамелию хтора ме дома провадзи прейґ телевизиї. У думкох ми мамово слова хтори ми часто повторює: „Сину, лєм напредок и правилaно роздумуй!” Судия ше нам питал чи зме порихтани. Обидвоме зме му гварели же гей. Кед зме почали борбу, мой процивнїк рушел швидше одо мнє, та освоєл перши поен. Другу рунду сом почал без освоєних поенох. Єден, два, три контакти було медзи нами, а судия загвиздал и дал поен процивнїкови. Питал сом спортску павзу. Змирел сом ше и подумал сом на мою маму. Тота хвилька ми дала моци у остатнїх двох рундох. На початку трецей рунди перши сом вдерел процивнїка и видзел сом же можем победзиц. Задавал сом му вельо болю, та вон спаднул, а судия ми дал три поени. Резултат бул три поени за процивнїка, а и я мал три поени. У штвартей рунди сом видзел же процивнїк вичерпанши як я. Тота рунда була найдлугша. Обидвоме зме ше бранєли. Знал сом же го можем победзиц, та сом шицку свою моц дал до остатнього поцагу. Тот поцаг шицко ришел. Судия загвиздал, влапел ме за руку и дзвигнул ю. Бул то знак же сом победзел. Додзелєна ми златна медаля и цали швет ме видзел як побиднїка. Любим карате и бул бим щешлїви кед би ше ми тот сон виполнєл. Иґор Чордаш, VII, Коцур

РОЗХОД ЄДНЕЙ ҐЕНЕРАЦИЇ Осма класа. Час преходзи, конєц основней школи ше приблїжує, гоч нє шедзиме у школских лавкох. Наша ґенерация ше розходзи, кажде на свой бок. Кажде провадзи свою животну драгу. Основна школа длуго тирва, а швидко прейдзе. У нєй зме шицки ище одмалючка, у нєй зме прежили найлєпши и найгорши хвильки, здобули перших товаришох, формовали ше и постали особи яки зме тераз. Цала класа, ґенерация, шицки вєдно зме преходзели през цале осемрочне школованє. Нє шицки зме ше медзи собу дружели, алє ше познаме и доставаме малу часц у тим вельким искустве школи. Шицки з нас ту здобули основне знанє, нє лєм у смислу лекцийох, алє и знанє за живот. Прешли зме перши векши проблеми, перши розчарованя, робели зме и у тиму и самостойно. У тим зме помагали єдни другим, голєм зоз потримовку, або щирим словом и совитом. За контролни и одвитованя вєдно зме ше учели, а на тестох зме помагали єдни другим. Домашнї задатки зме часто робели заєднїцки и вєдно ришовали задати проблеми. Кед дакому дацо нє було ясне, вше ше ту нашол дахто з класи хто мал часу и сцерпеня потолковац. Кажде з нас ше пренашол у дачим иншим, кажде ма тото цо люби и на основи того предлужи свойо школованє. Вадзели зме ше, мирели, и шицки вєдно зме прешли осем роки. Тераз приходзи час кед шицки пойдземе на иншаке место, упознаме нових товаришох, а нашо друженє ту закончене. Сиґурно ище останю даяки менши ґрупи людзох хтори ше буду дружиц и по законченей основней школи, алє тоти ґрупи буду малочислени, прето же шицки буду у иншаким штредку и буду мац иншаки приоритети. Сиґурно ше пременїме як особи, та ше можебуц о дзешец роки анї нє будземе познац. Алє, шицки будземе паметац часи хтори зме вєдно прежили и шицки хвильки хтори зме дзелєли. Наша ґенерация ше того року розходзи, як цо ше каждого року потераз єдна ґенерация ламала на вельо часточки. Даєдни тото лєгчейше поднєшу, други чежше, алє шицким будзе жаль же єден длуги период закончени. Каждому з нас, наздавам ше, у паметаню основней школи останю шицки красни хвильки нашого медзисобного друженя, час вчасного дзецинства, як и шицки искуства и лекциї хтори зме вєдно, як ґенерация, прешли. Катарина Недич, VIII, Коцур

ЛЮБЕЛА БИМ Кед придзе до нас моя товаришка, приповедаме о своїх жаданьох. Любела бим уж почац знова ходзиц до школи. Дружели бизме ше, оганяли и учели ше як и скорей. Кед прейдзе опасносц од корона вирусу, годна сом ше вецей дружиц зоз товаришками. Любела бим того лєта пойсц зоз фамелию на морйо, алє родичи гварели же ище нє знаю чи ше годно путовац до иножемства. Кед нє пойдземе, прейдзе и тото лєто зоз купаньом дома у базену. Будзем волац и товаришки, та ше вєдно будземе купац. Верим же нам и так будзе крашнє. Мария Сакач, III, Коцур

СТРАКА

Страка наша мила, птица чарно-била. Швидко вона лєци, най накарми свойо дзеци. Вона птица нє гоч яка. Вше ше скриє до чардака. Страку шицки познаю, часто на ню лярмаю.

Исак Новта, III, Руски Керестур

Катарина Штефанко II, Коцур

Дарко Колошняї, V, Руски Керестур

ЖАДАМ

Шицко було добре покля ше нє розширел корона-вирус. Пременєл нам живот. Кажди дзень и на телевизиї, и доокола шицки лєм о тим приповедаю. Родичи слухаю висти, бо сцу знац о тей опасней хороти. Барз ми жаль же ше велї людзе похорели. Любела бим най утаргню полицийни час, бо чежко витримац шедзиц дома заварти. Нє можем ше бавиц на улїци и пойсц до дакого кеди сцем. Любела бим уж ходзиц до своєй школи. Хибя ми пайташки, пайташе и наша учителька. Лєдво чекам ознова пойсц до школи и врациц ше дому щешлїва и полна нового знаня. Наздавам ше же ше ми тото жаданє нєодлуга витвори. Тамара Салонтаї, III, Коцур

Бояна Сабадош, V, Вербас

Иван Планчак, V, Руски Керестур

КАЖДИ ДЗЕНЬ ЄДНАКИ Понеже у нашей держави преглашена епидемия вируса корона, школи заварти. Кажди дзень ми єднак випатра, бо сом лєм дома. Кед ше рано зобудзим, нафриштикуєм ше и вец починам робиц домашнї задатки цо нам учителька посила. Кед закончим, такой починам патриц наставу на телевизиї. Тоти лекциї зме уж робели з нашу учительку у школи пред позарядову ситуацию. Кед ше законча школски годзини на телевизиї, наша фамелия полуднює. Нє пачи ше ми же сом нєпреривно дома, алє ше трудзим же бим каждого дня научела дацо нове. Лана Бєкич, IV, Нови Сад

КЕД ЯР ПРИШЛА Станула сом рано з посцелї и попатрела сом през облак. Похопела сом же пришла яр. Конари полни зоз младим желєним лїсцом и прекраснима квитками хтори прицаговали мой попатрунок. Умилне чвиринканє птичкох хтори приходзели з югу, розвешелєло дзеци. Слунко ганьблїво швицело и зогривало ме. Шицки мойо пайташе з ошмихами на тварох виходзели вонка бавиц ше. И пчоли ше побудзели, бо им у паркох запахла трава и любичици. Вшелїяки инсекти, мотилї бавя свойо бависка на желєней трави. Любим яр прето же ма вельо красни фарби, цеплоту и пахи, и прето же можем уживац и бавиц ше вонка з пайташками. Сара Шовлянски, V, Нови Сад

МИЦКА И ҐРИЦКО Мнє интересантна животиня заяц. Єст польски и лєсово заяци. Дома мам два заяци. Мено им Мицка и Ґрицко. Єден жовти, а други било-жовти. Любя єсц кукурици и ґранули за заяци. Кед им натаргам мокрей трави або желєней шалати, нє давам им води, бо ше здую и од того можу загинуц. Маю нєвельки клїтки у хторих препровадзую цали дзень, алє им правиме вельку клїтку най можу бегац. Дакеди их однєшем до моєй хижи, та ше бавим з нїма. На жеми мам ламинат, та ше по нїм шлїзкаю. Кед Мицки руцим лабдочку, вона бежи за ню. Купела сом им реклочки за заяци, та их облєкам кед су вонка. Раз кед сом ше бавела з нїма вонка, вошол єден пес и почал кусац заяца. Барз го покалїчел, алє мой заячок прежил. Була му поламана задня нога, та по цалим дню бул у моєй хижи. Кед виздравел, пошла сом зоз заяцами вонка, алє сом перше пси заварла до ґаражи. Ґрицко почал сцекац, та сом оганяла за нїм. Барз любим мойо заяци и будзем их чувац. Марґарета Чизмар, V, Руски Керестур

Виктор Будински, II, Вербас

КРАСНА ЯР После длугей жими пришла нам яр. Слунково цепли зарї нїжно гласкаю зобудзену природу. Древка розквитли и достали нове облєчиво. Зоз трави викукую фиялки. Птички шпиваю, пчолки лєтаю, а дзеци бегаю. Вшадзи радосц. Ластовки пришли зоз цеплих крайох и под стрехами себе правя гнїзда. Накадзи пришла яр, шива жима скапала. Цала природа тераз красна и желєна. Яр приноши радосци, та ю прето шицки чекаю и барз любя. Сара Салонтаї, V, Нови Сад

ТО Я Мено ми Матей, а презвиско Макаї. Мам белави очи и кафово власи. Найволїм єсц пражени вайца „на око” и шницли, и пиц кока-колу, пепси-колу, кокту, фанту, миранду, яблуков сок и минералну и обичну воду. Любим бавиц фодбал. Тренирам столни тенис. На компютеру бавим бависка: Роблокс, Фарминґ симулатор 17, Хари Потер 2, Майкрафт и Фортнайт. Мойо найлєпши пайташе Алекса и Андрей, а найлєпши пайташки Аня и Хана. Матей Макаї, IV, Руски Керестур

Милица Малинович, VIII, Руски Керестур

РОЗДУМОВАНЯ О ТИМ ЦО ШЕ СЛУЧУЄ КОЛО МНЄ Вшелїяк сом задумовал законченє основней школи, алє так як тераз випатра у позарядовей ситуациї, нїґда. Як кед бизме заспали у єдним швеце, а зобудзели ше у другим. Вельо часу препровадзуєм сам, та ми рижни думки приходза на розум. Од кеди почала позарядовa ситуация, барз ридко виходзим на улїцу и вельо часу препровадзуєм у хижи. Кед попатрим през облак, ридко кеди видзим дакого вонка. Природа вельо иншак випатра. Похопел сом же рано, место як звичайно, же би ме зобудзело гурчанє автох и тракторох, мнє будзи чвиринканє птичкох. Часто чуєм лєсового дохтора як дурка до древа. Природа коло мнє вше чистейша, заключуєм, прето же людзе менєй гоня авта, а по нєбе нє лєца авиони. Природа оживює и вше є красша. Тото сом потераз нє так обачовал, а тераз заключуєм же вона без чловека може, алє чловек без природи нє може. Нажаль, велї тото аж тераз похопели як и я, и свидоми су яка чкода природи направена. Даскельо мешаци сом препровадзел зоз свою фамелию, а найвецей зме були вєдно кед була полицийна годзина. Дружели зме ше, патрели филми и бешедовали. Жаль ми же нє можем так часто ходзиц до бабох и дїдох, алє так лєпше пре їх здравє. Барз длуго сом ше нє видзел зоз товаришами, алє ше часто чуєме прейґ телефона, та дакеди мам упечаток як кед бизме були вєдно. Тераз сом и опущенши, бо нїґдзе нє понаглям. Нє ходзим до школи, алє дома патрим школски годзини на телевизиї и на интернету. Я барз любим патриц спорт, алє тераз утаргнути шицки спортски змаганя. Наздавам ше же позарядова ситуция швидко прейдзе и же ше пошвидко шицко враци на старе. Павле Бесерминї, VIII, Коцур

ЗОЗ ПРОЄКТНЕЙ ОНЛАЙН НАСТАВИ Значносц овоци за нашо здравє. Правели зме овоцово шалати и змоцньовали свой имунитет под час пандемиї.

Школяре руского оддзелєня першей класи зоз Коцура

ДОМАШНЇ ЗАДАТКИ

Маш три древа. Вицифруй их з нотами и одвитуюцима павзами. Стебла древох най буду зоз павзами, а коруни зоз нотами.

Кристина Сопка и София Симунович, школярки трецей класи у Руским Керестуре робя домашню задачу – читаю „Заградку”.

Патрик Варґа, III Руски Керестур

МОЙ БРАТ Я мам брата Лазара. Старши є одо мнє. Кед сом ше народзел, Лазар мал осем роки. Тераз ходзи до штреднєй школи. Ма кафово очи, барз кратки власи, а вельки є як дзвери. Худи є, а ма розвити мускули. Свой телефон люби, думам же баржей як мнє. Слухалки му вше муша буц у ухох. Люби пси. Кед придзе дому, облєка баде мантил. Люби длуго спац, люби єсц, а найволї чоколади. Мой брат нє бешедує вельо. Часто патри страшни филми, а дакеди патриме вєдно. Люби историю и зна крашнє рисовац. Люби ше купац и пахняциц. Вше ми потроши шицку цеплу воду. Раз кед ме штригал, думам сом же ми и ухо одштригнє. Любим свойого брата Лазара прето же ми є брат. Иван Будински, III Руски Керестур

Марко Драґутинович, школяр трецей класи зоз Руского Керестура на вельким одпочивку у онлайн школи.

ЛАБДИ

ПАЛИДРОМ

Кельо лабди єст на тим рисунку? Найдз их и офарб.

Палидром то загадка дзе ше слова читаю од задку и знова дацо знача. Палидроми єст два файти: єст таки дзе и од предку и од задку виходзи исте (потоп, радар, колок, а други таки дзе од задку читаюци доставаме цалком друге слово (Рим – мир, Анита – Атина, сир – рис...)

Вежнї печаци, опущ ше и офарб рисунок зоз задатима фарбами.

Автор Нела Таталович

ОФАРБ РИСУНОК

Прейдз по лавиринту.

Автор Нела Таталович

ЛАВИРИНТ

Найдз на тим рисунку задати елементи нарисовани на правим боку, и заокруж их.

Автор Нела Таталович

НАЙДЗ ЗАДАТИ ЕЛЕМЕНТИ

НАША ДОБРА БАБА За остатнє число „Заградки” у тим школским року достали зме 62 роботи. Коцур: Даниєла Ґайдош, Надя Ґайдош, Нуколина Маґоч, Рамона Будински, Филип Буила, Михайло Копчански (I); Мария Сакач, Тамара Салонтаї, Катарина Штефанко, Матия Макша (III); Дамян Радванї (V); Томислав Бесерминї (VI); Иґор Чордаш (VII); Катарина Недич, Павле Бесерминї (VIII). Вєдно 39 роботи. Руски Керестур: Миа Чордаш, Кристина Сопка, София Симунович, Иван Будински, Марко Драґутинович (III). Вєдно 8 роботи. Дюрдьов: Мария Рамач, Валентина Пушкаш, Милана Йованов, Марко Бастая, Владимир Молнар, Андрей Балїнт, Марко Станкович (I); Иван Молнар (IV). Вєдно 8 роботи. Нови Сад: Леа Ранкович (овода) послала 7 рисунки.

Моєй баби мено Мелания. Дзивоцке презвиско єй було Рац, а тераз єй презвиско Сопка. Ма шейдзешат шейсц роки и у пензиї є. Добре ше чувствує, та досц вельо часу препровадзує у загради. Ми зоз шестру єй дакеди помагаме робиц. Вона нам кажди дзень вари. Кед нашо родичи на роботи, баба нам помага у ученю. Маме вельо обовязки, та кед идземе до школи, зоз школи, лєбо на даяки секциї, вона нас вожи на авту. Водзи нас и до дохтора кед зме хори. Любиме остац у баби спац, кед мама и тато даґдзе иду. Вона ше барз трудзи же би нам було добре, прето ю любиме. Док будзем вельки, а вона старша, любел бим єй врациц шицко тото цо вона за мнє и мою шестру роби тераз, у нашим дзецинстве. Алекса Сопка, IV Руски Керестур

РОДЗЕНИ ДЗЕНЬ Народзени сом седмого мая. Родзени дзень славим дома, прето же красна хвиля. На преславу пришли до нас шицки мойо товарише. На столє було порихтане койцо слане за заєданє и соки за ошвижованє. Кед шицки поприходзели, почали зме ше бавиц. На концу зме ше госцели зоз тортами. Єдна була чоколадова, а друга овоцова. Обидва торти були барз смачни. Кед ше товарише порозходзели дому, я отверал дарунки. Було их барз вельо. Достал сом лакотки, облєчиво и бависка. Так сом преславел дзешати родзени дзень. Барз ше ми пачела преслава, та тот дзень будзем длуго паметац. Арсен Станкович, IV Дюрдьов

Елеонора Винаї, IV, Дюрдьов

Иван Молнар, IV, Дюрдьов

ШВЕТОВИ ДЗЕНЬ ҐОВЛЬОХ Знали сце же и ґовлї маю свой дзень? Боме маю! Шветови дзень ґовльох означує ше 24. юния. То моноґамни птици. Кед ше раз спарую, цали живот су вєдно, алє и медзи нїма єст винїмки. Гоч вєшенї одлєца на „лєтованє” до южней або штреднєй Африки, на яр ше врацаю до своїх гнїздох. Дакус их пооправяю, попорая и вец ґовля знєше три до пейц вайца, та на нїх на змену шедза, раз ґовля, раз ґовляк 25 до 38 днї. Окрем жабох, найсмачнєйшей лакотки, єдза и ящурки, гади, хлїсти, хробачки, инсекти, та аж и мали птици и дробних цицарох, як цо герчок. Можу жиц медзи двацец и трицец роки. У нашей жеми найволя бивац у Потамишю. Валал Тараш, нєдалєко од Зренянину 2015. року преглашени за Европски валал ґовльох. Там єст коло 40 активни гнїзда. Лєм кус менєй ґовльово обисца єст у валалє Сакуле, (општина Опово, на чиїм гербу праве тота длугонога птица). Била ґовля символ Гаґу у Голандиї и Алзасу у восточней Французкей.

УВАГА! СТОЙ! ЖИВОТНИ ШТРЕДОК НЄ ЛЄМ ТВОЙ! На конференциї о защити животного штредку, хтору орґанизовала Ґенерална скупштина Зєдинєних нацийох у Стокголму 1972. року, 5. юний одредзени як Шветови дзень защити животного штредку. Од теди ше на тот дзень ширцом нашей планети отримую рижни активносци з цильом обрациц увагу на еколоґийни проблеми зоз хторима себе загорчуєме живот. Руцаме себе и другим под ноги пластични мещки и фляши, плехово пиксли, зношени патики, поламани амрели... Велї рики у розвитих городох постали отворени „канализацийни циви” одрутней води. А ми ше у тей води купаме, райбеме, вариме... Фуй!

БОГАТСТВО У ЧИШЛЄ ШВИНЬОХ

За швинї ше дума же су брудни животинї, а поправдзе, вони вельо чистейши як даєдни други домашнї животинї. У часцох Малезиї людзе ше ґу швиньом одноша як ґу членом фамелиї. Кажде видзел, гоч лєм на слики, як ше швинї валяю у блаце, а чи дахто видзел як швинї плїваю? На нєнаселєних местох Бахамох паную водово дзиви швинї. Людзе их на чамцох одвожа на плїванє, та им так даваю нагоду найсц себе оброк у морю. Велї жителє Океаниї оценюю свойо богатство по чишлє швиньох хтори маю у своїм ґаздовстве. На Маршалских островох польопривреда, рибарство и хованє швиньох главни привредни дїялносци тей жеми. Данска ма два раз вецей швинї як людзох, а сланїна важни вивозни продукт. Дански селянє продукую три раз вецей поживи як треба жительом цалей держави. „Кед одпилїме остатнє древо, кед отруєме остатню рику, кед влапиме остатню рибу, дознаме же пенєж нє можеме єсц!”

ЕКОЛОҐИЙНИ ЗАПОВИДИ • Знайме же жем дарує, кед розум царує.

• Кед нєстаню пчоли и квеце, нє будзе анї людзох на швеце.

• Нє очекуйме од природи вецей як зме єй дали.

• Частейше думайме о одруткох, же бизме нє закончели у нїх.

• Урахуйме цену чуваня животного штредку до цени каждого продукта.

• Нє дошлєбодзме же би ше птици селїдбенїци оддумали врациц ше до нас.

• Защицуйме тоту планету, бо другу нє маме, анї ю нє можеме очерац за нову.

• Будуюци нє завадзайме, алє о твоїм и моїм околїску дзбайме. Пририхтала Р. Ґ. П.

Корнелия Будински, VIII, Руски Керестур

Андрей Балїнт, I, Дюрдьов Мария Сакач, III, Коцур

Дамян Косич, V, Вербас

Хелена Новта, VII, Руски Керестур