Заградка 6-7

РОК LXХIV • ЧИСЛО 6-7 ЮНИЙ–ЮЛИЙ • 2021 ЦЕНА 100 ДИН

РЕПУБЛИЧНА СМОТРА РЕЦИТАТОРОХ Републична смотра рецитаторох отримана 28. и 29. мая у Валєве, а зоз Войводини ше змагали 27˗еро рецитаторе, найлєпши на Покраїнскей смотри. Медзи нїма були и тройо успишни рецитаторе зоз рускей националней заєднїци. У младшим возросту ше змагал Исак Новта, школяр штвартей класи зоз Руского Керестура, а у штреднїм возросту Марина Барна, школярка осмей класи зоз Дюрдьова, хтора у Валєве завжала 5. место. У старшим возросту по руски рецитовала Валентина Новта зоз Руского Керестура. Перше место на Републичней смотри завжала Биляна Митрич зоз Кули, змагателька у штреднїм возросту. Чкода же того року, пре епидемийну ситуацию смотри у шицких возростох отримани онлайн, а знаме же рецитаторе прешвечлївши кед уметнїцки стихи вигваряю пред публику. Ан. М.

МИА ЧОРДАШ МАЛА ВИСТАВУ У рамикох означованя Дня Основней и штреднєй школи з домом школярох „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре у школским голу направена вистава найуспишнєйших подобових роботох школярки штвартей б класи Мии Чордаш. Вона на вельким подобовим конкурсу у Панчеве нєдавно достала першу награду за свой малюнок у еколоґийним духу „Заґадзенє”. Вельку радосц Миа подзелєла и зоз товаришками, товаришами и учительку, та до „Заградки” послала и фотоґрафию опрез вистави. В. М.

СПОРТСКИ ДЗЕНЬ ЗА ДЗЕЦИ До Марийового святилїща Водица у Руским Керестуре 15. мая того року позберали ше коло 170 дзеци основних школох на спортско˗духовне стретнуце „Рун4унити”. Окрем домашнїх, були там и нашо школяре зоз Кули, Коцура, Бикичу, Беркасова и Шиду, алє и дзеци зоз Беоґраду, Бечею, Зренянину, Суботици, Канїжи, Сенти и Горнього Брегу. З родичами хтори их попривожели, и зоз волонтерами того дня у Водици було вецей як 200 особи. За учашнїкох орґанизовани рижни барз интересантни бависка мудросци, надїї, солидарносци и витримовносци, а веселе друженє почало зоз обегованьом. Мали уметнїки участвовали у роботнї рисованя, та порихтана и красна вистава. Найуспишнєйши у спортских бавискох достали и символични награди, а шицки учашнїки у Водици достали и маїци зоз лоґом Стретнуца. Таки спортски стретнуца зоз хторима дзеци доприноша миру у швеце, отримую ше од 1996. року у велїх жемох ширцом швета.

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Футожска 2/ІІІ 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин YU ISSN 0353-9938

Здраво, заградкаре! Цо було далєко, пришло блїзко ‒ гваря людзе. А цо ви гварице? Цали школски рок бул таки як нїґда, та най ше нє повтори. Пондзелок у школи, вовторок дома, стреду у школи, штварток дома... Перша половка оддзелєня виходзи зоз учальнї, друга уходзи... а вєдно... нїґда. Шицко сце витримали так як вам накладали, а же нє було лєгко, нє було нїкому. Епидемиолоґийна ситуация ше помали змирює, а пред вами длуги лєтнї розпуст, та озда ше кажде сцигнє одпочинуц и попробує забуц шицко цо ше му у тим школским року нє пачело и цо го гамовало витворйовац ше у своїх креацийох и талантох. Вредним и одвичательним ше удало посцигнуц цилї и буц успишни. За сотруднїцтво зоз „Заградку” мам лєм похвали. За кажде число сце посилали литературни и подобово роботи, алє и вельо вистки и красни фотоґрафиї, та сце каждого мешаца доставали красни часопис. За тото заслужни и вашо учительки и наставнїци хтори вам припоминали же треба дацо послац до Редакциї и прибрац ю зоз своїма творами. Послухним нє треба два раз гуториц, агейце! Шицко красне цо ше вам будзе случовац на беґелю, на озеру, на морю, у хладку лєбо на пажици, опишце, нарисуйце и висликуйце, та пошлїце до „Заградки”, же би було з чого направиц нови, єшеньски часопис. Безбрижни розпуст жада вам ваша редакторка

E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

ИРИНА ГАРДИ˗КОВАЧЕВИЧ

НА ЧАРНИМ КОНЮ

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar.

– Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Спортско-духовне стретнуце школярох у Водици у Руским Керестуре (Фото М. Римар)

На чарним коню пойдземе ми, дзеци з городу, на лєтованє, одвеже нас тот конь швидки на далєке путованє.

Розбегнє ше вон зоз нами док вилєци зоз станїци, одвеже нас до природи, напущиме асфалт на улїци.

Уж зме на станїци, а гайзибан як конь моцни дихци, дупка, шицок чарни, зоз челїку, шерцо його писка, лупка!

Розшеє нас гет по горох, тот конь чарни желєзнїци, розбегнєме ше по трави при потоку на пажици.

МИРОН БУДИНСКИ

ДАНКО ЗДОГАДАНКО И ДЇДОВА ПРИПОВЕДКА

Г

инто, кед зме швиню клали, на огень зме сламу зношовали, а кед раз, я зоз хижи чуєм якиш глас. То мац ме єсц волала, алє я гварел: „Нє сцем єсц лоньски сухи колбаси!” Мой дїдо тиж так на швиню слами доруцовал, та кед мойо слова чул, барз ше зачудовал. „Чи видзиш – гвари – нє сце колбаси стари. Ей, нє знаце ви дзеци як ви тераз добре жиєце, а доброту, суху колбасу, анї єсц нє сцеце.” Ми видзели же ше дїдо сцел о давних часох розприповедац, бо такой почал свою пипку глєдац. „То анї нє було так давно – почал дїдо свою приповедку – кед нашо людзе шицки важни документи, та аж и святи кнїжки тримали за гредку. У моїм дзецинстве (то напевно нє було так давно, бо наш дїдо гвари же вон ище нє таки барз стари) – предлужел дїдо – шицко иншак випатрало и швинї ше тельо як тераз нє клало. У вельких фамелийох зоз єденац членами, з велїма дзецми и роботнима хлопами, та лєм по єдну або анї єдну швиню нє клали, а дзеци полно, як ластовчата гладни чекали.” Дїдо ше ту нашмеял, дакус пипку оправел, та вец так наставел: „Паметам як мой оцец, кед гурки правел, шицко цо треба на стол поставел, та их зоз варенима крупами напольновал, а нас, дзеци,

шицких пошоровал. Накеди даєдна гурка була наполнєта, такой з ню дзецко цо було на шоре, бежало до приклєта. А шицки други му весело шпивали: „Цагай гурку на капурку! А крупа... знам же була варена и, можебуц дакус помасцена и посолєна. А яке то смачне було, нє требало цагац гурку по капурку, досц було дойсц лєм до приклєта и уж була гурка випражнєта. А вец, кед дзецко гурку випражнєло, знова до шора ставало, та нове надзиванє гурки чекало. А тераз, палє, яки пришли часи же дзеци нє сцу єсц анї колбаси!” Дїдо зоз своєй пипки поцаговал и з уживаньом ше тих часох и тей подїї здогадовал. Мой оцец ше питал дїдови: – Чом же сце нє єдли крупи з миски, з ложками? Чи лєпше було вицицовац ю зоз гурки з устами? А дїдо гвари: – Шицким тераз випатра же зме були глупи, алє треба знац же ми теди єдли гурки, а нє крупи... А на концу, кед ше уж шицки дзеци засицели, мой оцец и мац гурки з печинками и скорками наполнєли, та их за познєйше одложели. Того дня сом мацери поцихи крупи увариц розказал, а кед оцец гурки надзивал, я єдну потайомнє зоз крупу надзал и завязал. Сцел сом пробовац тоту дїдову доброту, алє сом ше од шицких ганьбел, та сом за гурку пошол аж гет ґу загради, ґу плоту. Чи сом бул таки пажерни, а чи наш дїдо знал так барз насладзиц, я себе нє можем порадзиц, алє, верце же тота гурка зоз крупу наполнєта, цо сом ю поєд при плоце, була найлєпша гурка у моїм живоце.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ҐУНАР ҐАҐИ Мам ґунара я билого цо му мено Ґаґи, з його пирйом, з його пирйом полнїме пирнаґи. Мегке пирє яґод баршонь з нього наскубеме, под перинку, под перинку вец ше зогреєме.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ВЕСНА ВИДОЄВИЧ˗ҐАЙОВИЧ Позната сербска писателька Весна Видоєвич˗Ґайович народзена 4. януара 1953. року у Обреновцу. Дипломовала на Филолоґийним факултету у Беоґрадзе (ґрупа за Общу литературу зоз теорию литератури). Обявела кнїжки приповедкох за дзеци: Глєданє лєта, Бабароґова родзина, У жеми Пируежанох, Фартух з билима джобками, Санки за принцезу, Бетелїна зоз штирома лїсточками, Наша заграда, Два японски салвети и други приповедки, потим романи за дзеци Желєни папаґай, Шлїмачок и його хижа и Едаров пес. Пише и драми, преклада приповедки зоз анґлийского и италиянского язика, а пририхтала и читанку за трецу класу основней школи. За свойо кнїжки достала вельо награди. Роби як редакторка Дзецинскей рубрики Телевизиї Беоґрад. Жиє у Беоґрадзе.

ЛЄТО ПРЕД ПОЧАТКОМ ШКОЛИ

Р

ики найкрасши влєце. На шицки боки вре од купачох, вода знємирена, галайк чуц з далєка. На рики подїї чечу як габи. Нова авантура викукує спод каждого каменьча. Ту ше народзую перши тайни и нови товаришства. Нє важне же замок зоз шлюнку и блїщацих кориткох, правени цале дополаднє, дачия бесна нога звалєла у єдней секунди. На рики ше каждого лєта дахто научи плївац. Одразу руци ґуму и шмело ше пущи до габох. На рики ше каждого лєта дахто налїґа води. Можебуц вчас руцел ґуму, лєбо вистал од плїваня. Алє, ту вше дачия осторожна рука хтора це поцагнє за власи и виратує, гоч нас после гандрую чом так длуго оставаме у води, же нам аж ґамби збелавею. А шицки очи упарти на того цо ше чиря и дави, и на того хто ратує. Цалу подїю ше потим годзинами шептаюци преприповедовює. Влєце ше на рики валя рекорди у плїваню з єдного на друге побрежє. Лєм нєт дакого геверного же би шицко призначел, бо каждого дня нови рекорд зацинює гевтот предходни. Нового юнака длуго одшмелюю, кляпкаюци му. На рики ше барз вигладнї, та и ужини муша буц богати. Одразу ше коло поладня ручнїки претворюю до вельких столох приятельства. Шицко ше дзелї: и фалаток хлєба, и варене вайцо, и желєни кайсочки. А купаче ше нє можу лєм понаєдац. И кед ше випражня ташки и найлоново мещки, кед вецей нєт цо дзелїц, одкадзшик ше, як по правилу, зяви дачия баба, андя лєбо нина, шицко єдно. Шицки умилно патра на ню. Нє пришла ше вона купац, сохрань Боже. Ноши вельку ташку закриту зоз коцкасту хлєбовку и вибера вельки хладок. А вец вола шором (зна шицким мена) и дзелї червени бухти посипани з цукром. Аж на концу лєта купаче обача як огорели, як им ход оштрейши, мускули моцнєйши. Длуго ше облєкаю до панталонох хтори ше влєце скрацели, и думаю: як зме и того лєта нєобачлїво повирастали голєм за центиметер˗два. Зоз кнїжки Златни ґарадичи

ОДЛОЖЕНА ОДАВАНКА

‒ Мамо, кеди ше я одам? ‒ опита-

ла ше єдного дня Мира. Мац престала помивац судзину и збунєто попатрела на Миру. Алє Мира ше нє збунєла. Повторела питанє чекаюци одвит. ‒ Ище ши мала. Мушиш перше вироснуц, закончиц школу, и найсц роботу... пробовала мац потолковац дзивочки. Мира ше ошмихла як кед би шицко розумела. Вец ше предлужела мацери випитовац о иншим цо ю интересовало. Мац розшато одвитовала, думаюци на тото питанє о одаванки. Нєодлуга Мира вишла на двор. Почала ше бавиц зоз своїм товаришом Владом. А вец ше чогошик здогадла. ‒ Знаш, Владо, я ше одам док ше врацим з роботи ‒ толковала занєшено. Владо примахнул з главу як кед би тото и обчековал. Преложела М. Р.

КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС МИКОЛА СКУБАН

ЧКОДЛЇВЕЦ У загради спод квица вишла єдна кертица. Ту ше єй попачело и було жиц весело. „Ту я хижку вириєм и у краси прежиєм. Ту дзе корень зоз ружи, за приклєт ми послужи; на тим боку од двора будзе красна комора; хижа будзе при рути ˗ досц ми будзе три кути. Ту дочекам пензию ˗ озда ме нє забию!” Лєм ше вона спреведла: мачка би ю поєдла, з воду би ю виляли, алє сцекла и сама, як панїца, як дама. Нїби: квартель єй мали, а то пси ю ˗ вигнали.

МИХАЛ РАМАЧ

ПИСНЯ О ЦЕЛЯТКУ Целятко вишло першираз на дєпик, цвалує ширцом, лампащики паха, и до качатох ше при бари репи, и на Бундаша зоз хвосциком маха. Вец коло ярку бежи за мотильом и страши ґовлю, барз ше на ню хмури; вец подскочело, аж ратичку збило и зоз мордочку джубло до маґнури. Та нїч то, нїч му, уж є за чардаком и мурчи, упрекосци пулякови, и повидрижня ше берблявим страком, а нє зна вистац, нє зна ше становиц. Чудує ше шицкому цо лєм збачи: капури, плугу, ролї и сецеру, кольчатом, прощом, грабльом и дерлячи и гуском цо ше на долїнє перу. Раз ту раз там, вше єдно и вше исте: вирабя вертко, цали дзень веселе, и дума себе, шумне и дурнїсте, же нєт на швеце красше як буц целє.

ЗАЧУВАЙМЕ ПРИРОДУ Кед придземе з предавальнї, у рукох нам мещки суща; та рушаме до єдальнї, кажде свою з рукох пуща. Тато винял свойо пиво, мама кафу и помаду, а я чекам сцерпезлїво єдну вельку чоколаду. Так зме шором випражнєли шицки мещки з продуктами. На столє ше громадзели кекси, кифли и салами. Кед ше шицко похаснує, останє нам вельо шмеца, та го вец одруцуєме раз до канти, раз до пеца. У школи нас научели же модерни єст фабрики, у хторих мож и зоз шмеца правиц папер и барбики. Стари папер нови дава; лєси нашо зачуваме. Природа останє здрава, та вец у нєй уживаме. Нє руцайце шмеце вшадзи, анї мещки зоз пластики. Кажде од нас най провадзи чи нам чисти лєси, рики. Прето ше ми потрудзиме, маме дзеки и сцерпеня, бо природу маме чувац и за нашо поколєня.

СИҐУРНА ОХРАНА М

ац и оцец ше нєскоро врацели дому. Уж ше давно спущела ноц, а Владко сам дома. „Сиґурно шедзи у капурки и плаче” ‒ думала мац. „Охабел отворене обисце и пошол до сушеда з Петриком” ‒ думал оцец. Обидвойо застарани и за Владка и за обисце, та понагляю. На капурки обидвойо станули ‒ нєт шветла у обисцу. Владко зна зашвициц. Нє дома є! Застарана мац бежи ґу приклєтним дзвером, а оцец розпатра по дворе.

Мац отворела дзвери, алє ‒ яй! У приклєце при дзверох цошка здубонєло, зашкрипело и счерепчало на жем, а вец ше чул крик и трепанє з кридлами. Злєкла ше мац и скричала на оца. Оцец нацагнул руку до приклєта и запалєл шветло. Кед вошли нука, мали цо видзиц: плехова купачка лєжала преврацела при дзверох, коло нєй розшата судзина, а прейґ шицкого того лєта злєкнути ґунар Мижо. То Владко подопар дзвери з купачку, на купачку положел ванґлочку з нєпомиту судзину же би послужела як дзвон на опасносц, а до приклєта поставел вирного стражара ґунара Мижа, котри уж велїм дзецом засичал за петами. Ґунар мушел задримац и сиґурно му ше пришнїло як го лїшка оганя, та ище вше нє могол присц ґу себе, гоч видзел же то лєм оцец и мац пришли дому. И кед го випущели на двор, вон ище длуго на своїм гушим язику приповедал о страшней опасносци з котрей праве сцекол. Попри страху було у його гласу и радосци же остал живи. Оцец отворел хижни дзвери. Зоз цми, отамаль дзе стої Владкова посцель, чуц було якишик чудни глас, якешик грожаце мурчанє. Шветло блїсло и мурчанє уцихло. Спод перинки викуковал лєм кудлати хвосцик и весело махал. Оцец попонаглял ґу посцелї, алє ше пошпоцел на цошка и кус хибело, та би спаднул. Заш лєм щешлїви бул же ше забанал, бо му у тим чаше коло

МИКОЛА М. КОЧИШ

глави засичала стрела з ґумовим верхом. Щешлїви же ше залїпела на очко дзверох, а нє на його чоло, оцец попатрел на цо ше пошпоцел. Од орманчика у правим куце по стол на штред хижи бул нацагнути порващок, а за ножку стола була увязана Владкова пушка котра виштрелєла стрелу. То ище нє було шицко. На столє стало дзело и танк, а циви им були напросцени на дзвери же би дочекали зоз своїм огньом нєжаданого госца. Лєм, вони нє могли штреляц без Владка. Прето ше оцец понаглял видзиц же цо з нїм. Вон спал блаженим сном яґод даяки ґенерал котри сиґурни до будносци своїх стражарох. А заш лєм, за кажди случай у руки тримал свойого ґумового ниґера Нямбу˗Нямбу, котри ше нє бої вдериц анї на лєва або крокодила. Оцец ше ошмихнул и гварел мацери: ‒ Я винєшем на двор кудластого, бо му там и место, а нє у посцелї, а ти зруц свойого оштроумного ґенерала. Нє верим же и ципели зобул. Рано ше Владко чудовал же ше нє зобудзел кед мац и оцец пришли. Барз му було мило же шицко цо порихтал за свою охрану добре послужело, лєм ше дакус ганьбел же ше нє пребудзел, бо и то було у його плану охрани.

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

У СНУ БИВАЮ У сну биваю валали, хижи, и слон и мачка, миши и їжи. Ту бива хмарка, слунко и дуби, лєси брезово, думки ружово и дробна тарка. Ту бива щесце и радосц и вельо мали, вельки любови ‒ надїї нови... Кажди сон найдзе даяки дом. А у нїм вельки чаривни квет зоз котрим ше найдзе чудесни швет.

СЛОБОДАН ВУКАНОВИЧ

ЗАБУЛ ШИ ПРАХ

М

ал сом єденац роки. На лавки, на Булеваре палмох, шедзел вон. Здабал ми на приповедача зоз єдней сказковитей представи. Ношел сом фляшку соку, же бим ше ошвижел од тропскей горучави. Патрел на мнє, благосц ше швицела на його старецким поглядзе. Погласкал ме по глави. „Я путнїк. И вше будзем. Можебуц ми так судзене. Нє купя ме” ‒ здихнул, як кед би замар од вистатосци. Ище єден оддих, та предлужел: „Будзем ношиц свой прах, запрашим швет з надїю. Вона потребна як воздух”. Дал сом му фляшку, най лїґнє дакус соку. ‒ То нє я, попила пустиня. Вер Давидови, а анї нє мушиш. Я слухам и того кому треба забранїц, най нє поганї слова. Од нїх треба сцекац. Нєшка шицки сцекаю од себе и од других. Швет жиє у жеми сцеканиї. Кед их стретнєш, помогнї Григорийови и Амалиї.

Станул и пошол. Ишол помали. Длуго сом патрел за нїм. Нє розумел сом о ким бешедовал. Нєшка, на початку жими, после пол вика, у новинох, у рубрики ‒ Глєда ше, писало: „Григориє и Амалия, пребачце ми, вецей сом нє путнїк. Нє глєдам вецей гвизди. Чекам вас дома. Люби вас ваш Давид”. Тото ме здогадло на стретнуце з нїм. Вироятно то було порученє, лавиринт, крижалька. „То прах”, чул сом. Огляднул сом ше. Нїкого нє було. Стал сом даскельо хвильки. „Нє хаснуй вше жвератко. Скорей ше знайдзеш, скорей будзеш видзиц”. Подумал сом, то даяки мойо старецки галуцинациї. Док сом крачал, пахульки засиповали палми. „Барз любим шнїг, то бал билїни” ‒ гварела преходнїца. На моєй твари пущали ше пахульки. „Забул ши прах. Нє хаснуй жвератко.” Преложела М. Р.

ИҐОР КОЛАРОВ

ЮЛИЯН О РОДЗЕНИХ ДНЬОХ

1. Родзени дзень служи же бизме ше, на концу, здогадли же зме ше заш лєм народзели.

2. Сиґурно хиби єдна деска у глави тому хто ше нїґда нє народзел, а слави родзени дзень.

3. Родзени дзень найлєпши способ достац громаду дарунки, а тото нї зоз чим нє заслужиц.

4. Родзени днї доказ же и ми стареєме як и шицки други.

5. Лєгко мац родзени дзень. Чежко з єдну руку подзвигнуц слона.

6. Шмишни чловек хтори ше прави же нє ма родзени дзень. Видава го тото же ше народзел. Бо кед би нє, людзе би ше гнївали же нє упекол торту.

7. Людзох хтори маю родзени дзень, мож видзиц вшадзи, алє пса хтори грає на контрабасу, нїґдзе.

ЗОЗ ШВЕТОВЕЙ ЛИТЕРАТУРИ

ЗАЯЦ И ОСЕЛ

У

МАҐДАЛЕНА САМОЗВАНЄЦ

(Польска)

ПРИНЦЕЗА ШМИШКА У хижки дзе биваю, тоту принцезу Шмишка волаю. Чи цма ноц чи слунко греє, Принцеза ше вше лєм шмеє. И чуц лєм „хи˗хи! ха˗ха!”‒ од шмиху лєдво диха. Треше ше, лапа ше за брух: „О, шмейце ше як я, ух!” Шмих ю гартуши, як з того висц, Дала би шицко ‒ ґу себе присц. Уж лєм питанє часу, кеди принцеза спаднє до фрасу. Нїяк нє може удихнуц, стануц: Од шмиху бидна годна пукнуц. Зоз польского на сербски прешпивал Зоран Дєрич

лєше бул вельки нєшор. Заяци обявели войну орлом. Позберали свойо войско и пошли глєдац союзнїкох. Надишли на лїшки и гварели им: ‒ Поце з нами, та ше будземе вєдно бориц. ‒ Перше поведзце кому сце обявели войну ‒ опитали ше им лукави лїшки. ‒ Орлом! ‒ скричали заяци у хору. Накадзи сце почали войовац зоз орлами, зачувайце одликованя за свойо юнацки перша: ми нє будземе войовац зоз орлами. Заяци предлужели далєй. Вишли з лєса на ровне польо. Збачели старого, хромого осла як паше. ‒ Гей ‒ питали ше му здалєка ‒ ти лєв? ‒ Я нє лєв, алє мам лєвово шерцо ‒ одвитовал осел. ‒ Будзеш наш союзнїк? Кед побиєме орлох, одликуєме це зоз найвисшима воєнима одликованями. ‒ Добре! ‒ зрадовал ше осел и пошол опрез заяцох. Ишли так, ишли и сцигли по брег. Високо на нєбе зявел ше велїчезни орел. Кед го збачели, заяци ше позлєкали и почали сцекац назад. А кед ше нєсподзивано зявели ище седем орли, заяци ше порозбеговали на шицки боки. Осел бул хроми та нє могол сцекац. Єден ше орел спущел на ньго и почал го биц зоз кридлами. ‒ Охаб го! ‒ гварели орли свойому пайташови. ‒ Кед го звалїш на жем, шицки други птици поведза: „Алє справели вельке юнацтво тоти орли! Надвладали старого, хромого осла!” И птици ше подзвигли и одлєцели на брег. Кед ше шицко закончело, почали приходзиц заяци. ‒ Дзеже пошли орли? ‒ питали ше вони ослови. ‒ Розогнал сом их! ‒ гордо одвитовал осел. Теди заяци зволали совит и єдногласно преглашели осла за свойого цара. Езопова басна

ҐЛОРИЯН ШТРАНҐАР

У Основней школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре

К

онєц школского рока школяром осмих класох приноши окремну радосц же успишно закончели основне школованє, алє и збунєтосц и нєодлучносц до хторей штреднєй школи ше упишу. У керестурскей школи, озда, найрадоснєйши Ґлориян Штранґар, хтори вибрани за школяра ґенерациї. Нє трапи го нєодлучносц, бо зна же дальше школованє сце предлужиц у ґимназиї у своїм валалє. Вше одлични школяр, добитнїк Вуковей дипломи могол виберац – и уж вибрал. У школи найволєл физику, информатику и математику, о чим шведоча участвованя и дипломи на велїх змаганьох. У седмей класи бул перши на Општинским змаганю зоз хемиї, а дальши пласман го мал одвесц и на Републичне змаганє, алє епидемийна ситуация загамовала отримованє рижних змаганьох, та так и того. Влонї завжал друге место на Општинским змаганю зоз физики, а 2018. року бул перши на школских змаганьох зоз биолоґиї, математики, технїки и технолоґиї „Цо знаш о транспорту” и зоз руского язика и язичней култури. На Општинским и вец на Окружним змаганю „Цо знаш о транспорту” Ґлориян завжал друге место, а истого року на Општинским зоз математики завжал треце место. У седмей класи перше место завжал на школским змаганю „Цо знаш о транспорту”, а вец на Општинским бул треци и на Окружним други. Теди бул други на Општинским змаганю зоз математики, а перши зоз физики, док на Окружним зоз физики бул други, яки пласман посцигнул и 2020. року. Ма Ґлориян прихильносц и ґу язиком. На Медзиокружним змаганю зоз руского язика и язичней култури у шестей класи завжал перше место, а перши бул и на школским и на медзиокружним змаганю у седмей класи. Влонї бул перши на школским змаганю зоз сербского як нємацеринского язика, а того року други на Општинским зоз нємецкого язика. Достал и другу награду за писмени состав на Смотри кирилскей писменосци у Тителю 2019. року.

Одмалючка ше Ґлориян глєдал у даєдней спортскей активносци. Почал бавиц фодбал, алє ше швидко предумал, та уж у другей класи почал тренирац карате, перше рекреативно, а вец, у трецей класи бул и на першим змаганю. У валалє нє могол напредовац, бо шицки хлапци були нїзши од нього и прето нє мал партнера, та ше уключел до Карате клубу „Гайдук” у Кули. Там ше змага поєдинєчно и екипно. На Зонским змаганю 2018. року бул перши, а истого року на Першенстве Войводини завжал треце место и на Купу Сербиї тиж бул треци и теди, и 2019. року, кед бул треци на Купу Войводини и треци на Першенстве Сербиї. Друге место завжал на Купу Войводини – кадети екипно, 2020. року, а перше на Першенстве Войводини – кадети, истого року. На змаганю Куп Войводини – кадети екипно, того року бул перши, як и на Купу Войводини юниоре екипно, а треце место завжал и на змаганю Куп Войводини, юниоре до 68 кг. Успишни бул и на Купу Сербиї 2021. року, дзе освоєл друге место – юниоре борби екипно, треце место – кадети борби екипно, и треце место – юниоре борби 68. ‒ Ґлориян на каждого у школи охабел моцни упечаток. Вшадзи ше визначел, а нє могол указац шицко цо зна и може, бо пре пандемию велї змаганя були одказани. Шицки го любя, бо є добри товариш. Цихи и благи, совисни. Шицко виполнює и вельо посцигує ‒ гвари наставнїца музичней култури Лидия Пашо, його класни старшина. М. Р.

КСЕНИЯ ВЕРЕШ

У Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове

У

штирох оддзелєньох осмей класи (три сербски и єдно руске) вєдно було 65 школярох. Спомедзи нїх за школярку ґенерациї вибрана Ксения Вереш зоз руского оддзелєня. Вона и у предшколскей установи „Дюрдєвак” була у воспитней ґрупи при виховательки Марини Сабадош хтора наставу водзела по руски, а вец и основне школованє предлужела на своїм мацеринским язику. Лєм петици мала

и у нїзших класох при учительки Єлени Салаґовей, а така, вше одлична була и далєй, по конєц осмей класи, та достала и Вукову диплому. Окрем того припознаня, Ксения ма и вельо други дипломи и подзекованя. У школи найволєла математику, биолоґию и музичну културу. На Општинским змаганю зоз биолоґиї завжала треце место, а зоз математики участвовала на змаганю „Мислиша”. Музика єй у шерцу

одмалючка. Єй оцец грал на тамбурки у оркестру КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове, та ше єй питал чи би и вона сцела пробовац грац на даєдним инструменту. Пачела ше єй гушля и почала вежбац. Уж седем роки грає, а два роки була и член дзецинскей тамбуровей оркестри хтору водзел Михал Лїкар. Закончела основну музичну школу „Исидор Баїч” у Новим Садзе, дзе поряднє ходзела шейсц роки и наступала на велїх концертох: у новосадскей Синаґоґи, на Змайових дзецинских бавискох, на концерту у Земуну... У КУД-у є активна у фолклорней секциї и у дзецинскей шпивацкей ґрупи. Як соло шпивачка того року будзе участвовац на манифестациї „Мелодиї руского двору” у Шидзе. Гоч гвари же ю спорт нїґда окреме нє прицаговал, змагала ше и на Кросу РТС „През Сербию” 2019. року и посцигла одлични успих ‒ завжала друге место. Свойо схопносци випробовала и у рецитованю, та участвовала и на Општинскей смотри рецитаторох у Жаблю. Сенка участвовала и на змаганьох з руского язика и язичней култури. У пиятей класи на 9. Медзиокружним змаганю завжала друге, а у шестей класи перше место. Тераз, у осмей класи на Медзиокружним

змаганю була друга, а на Републичним перша. Першу награду достала и за писмени состав написани по руски, на Смотри кирилскей писменосци у Тителю. Наставнїца руского язика Мария Самарджич барз поцешена зоз таку вредну и успишну школярку, а радосна зоз Сенковима успихами и наставнїца музичней култури Татияна Барна, єй класни старшина, як и родичи и шестра Лидия, хтори ю вше потримовали. Радує ше и „Заградка”, бо кед Сенка ходзела до штвартей класи, єй оддзелєнє було найвреднєйше од шицких сотруднїкох хтори писали и рисовали за часопис, та од Редакциї достали специялну награду – пририхтац кратку програму хтору зняла и емитовала руска редакция РТВ. А Сенка теди була окреме наградзена, бо през цали школски рок до часописа послала аж 34 свойо литературни и подобово роботи. ‒ У шлєбодним чаше любим читац, слухац музику и длуго грац. Уписала сом ше до штреднєй музичней школи у Зренянину, а потим бим любела закончиц Музичну академию и грац на гушлї ширцом швета ‒ гвари Ксения Вереш, щешлїва же є школярка ґенерациї. М. Р.

ИҐОР ЧОРДАШ

У Основней школи „Братство єдинство” у Коцуре

К

ажди класни старшина ше радує кед вибрани школяр ґенерациї зоз його оддзелєня, а у школи у Коцуре тераз озда найрадоснєйша наставнїца руского язика Снежана Шантова, бо зоз трох оддзелєньох осмей класи (двох сербских и єдного руского) за найлєпшого школяра ‒ школяра ґенерациї, вибрани єй школяр Иґор Чордаш. Совисни и одвичательни у сполньованю своїх обовязкох, вредни, педантни и унапрямени на тото цо го окреме интересує, а скромни у виражованю своїх вимогох и жаданьох, Иґор заслужел тото вельке и важне припознанє. Од пиятей по осму класу у школи бул найактивнєйши у моделарскей секциї, та ходзел и на змаганя. Найуспишнєйши бул у шестей класи кед сцигол аж на Републичне змаганє. У седмей и осмей класи участвовал на Општинских змаганьох и освоєл перше место, алє пре пандемию, висши уровнї змаганьох нє були реализовани. Зоз руского язика и язичней култури поряднє участвовал на Медзиокружних и Републичних змаганьох. У седмей класи достал награду за писмени состав на Смотри у Тителю. Од спортских активносцох у школи бул анґажовани у карате клубу и шоровал успихи перше у звладованю технїки тей дисциплини, а потим и у индивидуалних борбох, дзе мал замерковани пласмани. Нажаль, пре калїченє на годзини физичного престал тренирац карате, алє є порихтани предлужиц накадзи годзен. Бул Иґор и активни член шаховскей

секциї у школи, бул и на да ске лїх зма га нь ох, алє корона загамовала шицки активносци. У нїзших класох бул уключени и активни и у Добродзечним огньогасним дружтве. Барз є колеґиялни, а його колеґиялносц була вираженя окреме у онлайн настави кед ше товарише з класи барз операли на його ажурносц у ришованю домашнїх задаткох. Товарише го барз любя нє лєм пре помоц хтору им нєсебично давал, алє и пре одношенє яке ма ґу шицким. Вше бул коректни, флексибилни и щири. ‒ Иґор барз скромни, витирвали и довирлїви, та ше нї у чим нє видвойовал од парнякох, нє визначовал ше, алє вше бул унапрямени на тото цо го найбаржей интересовало и порихтани детально виглєдац и преучиц обласц хтора го прицагла. Кед ше бодовало кандидатох за школяра ґенерациї, Иґор бул найуспишнєиши и достал найвецей боди, та и тото вельке припознанє з яким закончел основне школованє ‒ гвари наставнїца Снежана Шантова. С. Ш. и М. Р.

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

ВОЗНЕСЕНИЄ ХРИСТОВО Штерацети дзень по воскресеню Исус пошол зоз апостолами на Олївну гору, поблагословел их и вознєс ше на нєбо. Апостоли патрели за Нїм горе, док го нє закрила хмара. Теди ше указали два ангели и гварели: „Цо стоїце и патрице на нєбо? Тот исти Исус ше тераз вознєс на нєбо, враци ше назад як цо Го тераз видзице же идзе на нєбо.” Апостоли ше врацели до Єрусалиму поцешени. Исус ше зоз свою силу вознєс, як наш Одкупитель и побиднїк над грихом и шмерцу. Тераз царствує у слави Бога Оца, одкаль придзе судзиц живим и мертвим. Так модлїме у Вируї: „... и вознєс ше на нєбо и шедзи з правого боку Оца. И знова придзе зоз славу судзиц живим и мертвим, а Його царству нє будзе конца.”

ДУХ СВЯТИ У Старим завиту Дух Святи нєвидлїво водзел шерца. Исус го обецал апостолом на Тайней вечери. Гварел им: „Утїшитель, Дух Святи, хторого вам пошлє Оцец у мойо мено, поучи вас у шицким и пригада вам шицко цо сом вам гварел”. Дзешати дзень по вознесеню, т. є. на Сошествиє, Исус виполнєл свойо обецанє. У сущаню моцного витра зишол на апостолох Дух Святи. Його приход указал ше у форми пламених язикох над главами апостолох. Тот дзень (швето Русадля) бул наполнєти з Духом Святим и истого дня апостоли почали научовац и покресцели коло три тисячи людзох. Як цо Оцец и Син правдиви Бог, так и Дух Святи правдиви Бог. Прето го славиме и модлїме ше му як цо ше модлїме Оцови и Синови. Дух Святи треца особа Пресвятей Тройци. Кед Исус розказал апостолом же би пошли научовац шицки народи, теди им и наказал най их кресца „у мено Оца и Сина и Святого Духа”. То була перша церква Христова, перши християнє.

МОЛИТВА ДО СВЯТОГО ДУХА Цару небесни, Поцешителю, Духу Правди, котри ши вшадзи и шицко виполнюєш, Сокровище благох и давателю живота, придз и усель ше до нас, и очисц нас од каждей нєчистоти, и спаш, Благи, души нашо.

ПЛОДИ ДУХА СВЯТОГО Святи апостол Павло у своїм Посланю ґу Галатом пише о плодох Духа Святого и начишлює их (Гал. 5,22).

1. Любов 2. Радосц 3. Мир 4. Велькодушносц 5. Лагодносц 6. Доброта 7. Вирносц 8. Благосц 9. Стриманосц

ЯКИМ ОЛЕЯР

ГИША–ГИША Гиша, гиша, гиша, чеше мачку миша. Чеше мачку, чеше, а шицка ше треше.

СЕРАФИНА МАКАЇ

КУПАНЄ Алє велька горучава! Окупац ше радосц права. И нєшка на беґель пойдзем, та до води по пас войдзем. А вец дакус, по колєна, най ше пачи, гиґиєна. За купанє купим ґачи най випатрам прави бачи. О морю шпивам шпиванки док ше мурям у мутлянки. А по тим красним купаню, по тим вельким уживаню: „О, мой сину!” мац ми кратко, „ша ти здабеш на прашатко!”

Пожичена сказка

ШЛЇМАКОВА ХИЖКА

Чом шлїмак ма хижку на хрибце и вшадзи ю ноши зоз собу? Ниа, цо о тим гвари єдна африцка сказка. Було то давно, кед цар шицких животиньох у Африки бул вельки слон. Раз вон розказал же би шицки жителє у його царстве пришли ґу ньому на пораду. Шицки пришли на час, лєм шлїмак запожнєл. Цар слон ше прето барз розгнївал.

– Як ши шмел запожнїц? – кричал вон.

– Дзе ши ходзел? И шлїмак розповед царови цо ше му случело:

– Рушел я з дому вчас. Алє драга далєка, а я ше шлїзкам на єдней ноги. Ґу тому, бал сом ше же замаржнєм и змокнєм кед будзе диждж падац, та сом ше врацел дому, вжал свою колїбу на плєцо и так путовал.

– Розумим цо розповедаш, шлїмаку – гварел цар. – Алє прето же ши нєшка запожнєл, кара ци така будзе: Од тераз будзеш вше и вшадзи ношиц свою хижку на хрибце! Наисце, од теди шлїмак жиє у своєй хижки, скрива ше у нєй кед му грожи даяка опасносц и вшадзи ю ноши зоз собу. Пририхтал: Юлиян Пап

ПО ШИРОКИМ ДУНАЮ По широким Дунаю штири качки плїваю. Док их дому догнали шейсц пар чижми подрали. Руска народна писня

КВИЗ ЗА НАЙМЛАДШИХ

О ЛЄТУ

Цо то лєто?

1. Жимске швето 2. Рочна часц 3. Маскенбал

Влєце вонка: 1. Горуцо 2. Моцни мраз 3. Дує витриско

Влєце людзе: 1. Ламу кукурицу 2. Иду на лєтованє 3. Штрикаю

Влєце ше бавиме: 1. У шпайзу 2. На шлїщанки 3. На пажици

Заокруж точни одвити и зоз стрелку их повяж зоз одвитуюцима илустрациями.

Николина Копчански, 6 роки, Коцур

Леа Ранкович, 5 роки Нови Сад

Анастасия Кучмаш, 7 роки Коцур

Катарина Бесерминї, 4 роки Коцур

Стефан Ґайдош, 6 роки, Коцур

НАГРАДЗЕНИ СОСТАВИ НА СМОТРИ У ТИТЕЛЮ I награда

I награда

НАХОДЗИМ ЩЕСЦЕ У ДРОБНЇЦОХ

МОЙО ПЛАНИ ЗА БУДУЧНОСЦ

Велї людзе находза щесце у автох, динарох, нових шматох... Медзитим, я находзим щесце у дробнїцох. Вше ми мило кед помогнєм дакому, чи пайташки у школи, чи моєй баби. Скоро шицки знаю же музика велька часц мойого живота, алє нє знаю чом. У музики находзим барз вельке щесце. У велїх писньох ритем весели, алє текст ма глїбоке значенє, та ше часто розплачем. Тиж так сом щешлїва кед моя мама направи мой наймилши колач. Понеже сом уж старша, сцем им врациц тоту любов. Кед мам шлєбодного часу, вше помагам моїм родичом, аж направим и даяку лакотку. Часто себе повем же кед особи хтори мнє блїзки, щешлїви, и я щешлїва. Нє муша то вше буц особи. Часто сом щешлїва и пре мойого пса. Мам го уж дзешец роки. През тот час зме ше зблїжели, та знам кеди є смутни, престрашени, або весели. Кед ше бавим зоз нїм, видзим як швидко маха з хвостом, та сом нашмеяна. Щесце находзим и у других животиньох, як цо птици. Накадзи чуєм як чвиринкаю под моїм облаком, уживам у тей красней мелодиї. Мойо родичи ше вше трудзели коло нашого двора. У нїм єст барз вельо красного квеца. Вше кед преходзим по дворе, здогаднєм ше як ше шестра и я у нїм бавели. По моїм думаню, щесце нє мож найсц у материялних стварох, алє у дробнїцох, бо тоти хвильки будзем вше паметац. То права еуфория у живоце.

Векшина моїх парнякох нє зна зоз чим ше будзе занїмац у будучносци и вообще нє роздумую о тим. З другого боку, я векшу часц своєй будучносци вибудовала на основи своїх жаданьох и снох. Ище нє знам цо бим студирала, алє знам як тото посцигнєм. За початок бим любела уписац ше до штреднєй музичней школи. Потрудзим ше мац добри оцени и вельо концерти, же бим ше могла уписац до найлєпшей академиї. Любела бим буц наставнїца гушлї, або член даєдного симфонийного оркестру. Тото жаданє сом достала кед ше ми першираз питали цо сцем буц док вирошнєм. Гварела сом же сцем буц наставнїца музичней култури. Любим кед на годзинох бешедуєме о музики. Тото ме барз виполнює. Дакеди кед идзем на годзину гушлї, задумуєм же сом у велькей концертней сали. Видзим як ме тисячи и тисячи людзе слухаю и уживаю у моєй музики. Я знам же нє шицки дзеци маю талант, та бим их нє нагваряла же би ше занїмали зоз музику, або уживали у нєй як я. Думам же моя будучносц будзе интересантна, гоч можебуц нє будзе шицко так як я плановала. Шицко цо сом годна, зробим же бим ше уписала до школи хтору сом вибрала и же бим ше занїмала зоз роботу хтору жадам одмалючка. Ксения Вереш, VIII Дюрдьов

Лора Новакович, VIII Руски Керестур

II награда

ПРИПОВЕДАЛ МИ СТАРИ ДУБ У лєше єст єден стари, сторочни дуб на хторим вишела колїмбачка. Коло дуба була прекрасна природа. На стеблу того древа було вирезане шерцо. Єден хлапец и дзивче ше упознали блїзко при тим месце. Шпацирали ше и наишли на тот дуб. Кажди дзень на штири годзин пополадню ше находзели на тим месце. Єдного дня, кед ше колїмбали, бешедовали и припатрали ше на природу, хлапец гварел дзивчецу же ю люби и побочкал ю. Вона го исто любела, алє ше бала же цо єй поведза родичи. Вони двойо ше предлужели там находзиц. Раз, кед заходзело слунко, хлапец зишол з колїмбачки, винял з кишенки красну червену шкатулку. Клєкнул и питал ше дзивки чи ше ода за ньго. Вона мушела припознац родичом же ше уж длугши час сходзи з леґиньом. Родичи цалком иншак реаґовали як їх дзивка обчековала. Зрадовали ше и сцели упознац леґиня. О даскельо мешаци направели свадзбу. Леґинь и дзивка ше побрали. Тот дуб им барз вельо значел, гоч бул сторочни. Виприповедал стареньки як ше двоїм младим шерца наполнєли з любову. Клара Катрина, VIII, Руски Керестур

НАГРАДЗЕНИ СОСТАВИ НА СМОТРИ У ТИТЕЛЮ II награда

III награда

ШКОЛА ТЕРАЗ И ДАКЕДИ

ДАКЕДИ ПОЖАДАМ БУЦ ДАХТО ДРУГИ

Скорей, кед моя баба и прабаба ходзели до школи, було иншак як тераз. За нєдобрих школярох було вшелїяки кари. Било ше их зоз тирсовку, лєбо бегали даскельо круги, лєбо робели дацо треце. Понеже школа була строгша, школяре чежше закончовали класу. Кажди школяр мушел мац школску униформу котру мушел ношиц у школи. Моя прабаба учела и мадярски язик, бо Войводина була под Австро-Угорску. Домашнї задатки ше робело зоз крейду на таблїчки. Скорей у валалє було вецей дзеци, та було а, б и в оддзелєня. Настава ше отримовала и соботами. Нови школски рок починал 6. септембра. Тераз школа нє така барз строга и єст менєй кари. Школяре нє муша ношиц униформи. Од странских язикох нє учиме мадярски, алє анґлийски и нємецки. Домашнї задатки робиме до текох, а нє на таблїчки. Єст лєм а и б оддзелєня, а соботами нє маме наставу. Нови школски рок почина першого роботного дня у септембру. Мнє школа тераз вельо лєпша. Нє можем задумац буц у тей строгей школи яка була дакеди. Андрей Провчи, V Руски Керестур

Дакеди любим роздумовац як би ми було кед бим бул дахто други. Любим роздумовац хто бим бул, як би то було, и цо бим робел. Дакеди роздумуєм буц дахто богати, познати и мудри. Як би ми було гонїц швидки авта, вожиц ше на богатих яхтох и лєциц кеди лєм и дзе лєм сцем на своїм авиону. Як би було жиц у огромней модерней хижи и войсц до дутяну, та купиц шицко цо сцем. Алє, дакеди пожадам врациц ше дас седем˗осем роки назадок и буц оводарец. Здогаднуц ше особох хтори ше одселєли и бавиц ше як зме ше дараз бавели. Нє мац обовязки и нє мушиц думац о тим же кеди маме контролни задаток, або зробиц домашнї задаток на час. А вец ше здогаднєм же то нєможлїве. Можеме роздумовац о тим, алє знац же ше то нїґда нє случи. Кед сцеме же би нам було красше, мушиме ше намагац прето же єдино ми можеме пременїц вельо ствари же би нам було як задумуєме. Алекса Ґолубович, VI Руски Керестур

III награда

БЕШЕДУЄМ ЩИРО О СЕБЕ Дакеди ше питам сама себе о своїх чеснотох и нєдостаткох. Кед ше задумам, похопюєм же сом авантуриста. Любим путовац, ходзиц на журки, сликовац ше, дружиц ше. Найволїм кед дахто од моїх пайташкох або я направиме даяке друженє. Теди бешедуєме, танцуєме, слухаме музику, франтуєме. Барз сом любопитлїва, та вец любим видзиц и випробовац дацо нове. Любела бим покоштовац китайске и японске познате єдло „суши”. Чула сом же ма специфични випатрунок и смак. Любим тренирац кажди спорт и мерковац о красним физичним випатрунку. Уживам док ше шминкам, бо ме то на єден способ змирює. Вше пробуєм даяки нови фарби. Потим кладзем на твар маски. Интересантне ми класц рижни помади. Вони ми чисца твар. Интересантне ми експериментовац и у кухнї. Любим печиц колача, пражиц палачинки и мишиц цесто. Мам добри и нєдобри звикнуца. Найгорше звикнуце пре котре ме мац нєпреривно опомина то телефон. Барз часто хаснуєм мобилни телефон. Найчастейше ше дописуєм зоз пайташками и пайташами, або патрим видео. Одвикуєм ше нє телефоновац кед єм, бо то нє добре. Велї людзе нє маю таки єдла, та мушим почитовац тото же я мам. Пробуєм нє хасновац телефон голєм два годзини потим як рано станєм. Мойо добри звикнуца же ше поряднє учим, пораїм хижу, помагам кому треба помогнуц и добра сом пайташка. Шицки ми маме добри и нєдобри прикмети и пре тото ше нє треба ганьбиц. Треба вше буц свой и нє дац же би нас други погубели. Марина Барна, VIII, Дюрдьов

ПРИШЛА ЯР До нашого валалу пришла яр. Птички ше врацели зоз цеплих крайох. Дзеци ше барз радую. Квеце квитнє, трава желєна, а вонка цепло. Древа коло нашого обисца порозквитали и ширя прекрасни пах. Яр на моєй улїчки найкрасша. Дзивчата ше вожа на ролерох, а хлапци бавя фодбал. Людзе почали рихтац жем за садзенє. Любим яр, бо вонка цепло, та ше можем бавиц зоз мачку и псом, а найчастейше ше бавим зоз пайташками. Корина Будински, III Руски Керестур

МОЙ БОБИ Дома мам билого пса. Мено му Боби. Я го любим. Вон ше ми радує. Вноци шпи у своєй хижки. Боби ма барз оштри зуби. Люби єсц косци. Бої ше кед пада диждж. Адрияна Рац, I Руски Керестур

ЯРНЇ ЗМЕРК У МОЄЙ УЛЇЦИ Бояна Малобович, III, Савине Село

СТРЕТНУЦЕ ЗА ПАМЕТАНЄ У живоце ше стретаме з велїма людзми. Даєдни на нас охабяю моцни упечатки. Так и мойо стретнуце з бачиком було за мнє стретнуце за паметанє. Мой бачи Владислав жиє у Зєдинєних Америцких Державох. Там пошол кед закончел факултет и од теди нє приходзел до Коцура. У тим чаше ше я народзела. Як сом росла, упознавала сом родзини, алє бачика нє. Кед сом наполнєла осем роки, вон пришол на рочни одпочвок до Коцура. Гоч сом го скорей видзела прейґ скайпу и приповедала сом з нїм, прейґ интернету то були жимни и далєки стретнуца. Кед зме ше стретли, бул мили, нашмеяни и радосни, а мнє було мило же є у нашим доме. Цали час док бул ту, ми ше дружели. Приповедал ми о своїм живоце у Америки, о варошох, о його роботи, а мнє шицко було интересантне. Вєдно зме були у Вербаше и у Новим Садзе. Нащивели зме штредню школу и факултет, були зме на базену и у тарґовинских центрох. Чувство же бул ту, а нє з другого боку екрана, и же сом го могла облапиц, нїґда нє забудзем. Од теди прешли штири роки. И далєй бешедуєме прейґ интернету. Наздавам ше же пошвидко знова придзе, алє тераз зоз свою фамелию. Будзе то нове стретнуце за паметанє. Патриция Будински, VII, Коцур

Од шицких штирох рочних часцох я найволїм яр. Теди нє жимно, анї нє горуцо. Кед дацо найкрасше на яр, то ярнї змерк у моєй улїци. После велїх обовязкох и чежкей роботи, кед ше видзем на улїцу бавиц або ше шейтац, любим патриц на уж червенкаве слунко на заходзе. Ластовки хтори ше врацели з цеплих крайох, шпиваю нїжну витрову писню за добру ноц. Слунко вше нїжей, а нєбо випатра як кед би горело. Кед ше слунко скриє за хижи, видно лєм червено˗помаранчецове нєбо. После слунка на сцену виходзи мешац и зоз своїма товаришками гвиздами дакус ошвицує жем. Людзе ше на тракторох врацаю з поля. Так випатра заход слунка у моєй улїци. Даєдни уж лєгаю спац, бо рано треба стануц вчас и понагляц на роботу. Мнє яр наймилша рочна часц, найбаржей пре прекрасни змерк. Томислав Бесерминї, VII Коцур

ДЖЕНИ ЛЮБИ ДЗЕЦИ Я дома мам нємецкого овчара. Мено му Джени. Ма шейсц роки. Найволї ше зо мну бавиц. Люби кед ю гласкам. Кед придзем дому, вона шедзи под капуру. Люби вельо єсц, а найволї косци. Джени ма красни очи. Нє пачи ше єй кед ю чешем. Барз гласно бреше и вше сце бегац. Барз люби дзеци. Вжиме ме Джени цага на санкох. Адела Мецек, I Руски Керестур

Ванеса Няради, I, Руски Керестур

БРАМУШКА И ПЧОЛКА ЧЛОВЕК ПРОБЛЕМ ‒ ЧЛОВЕК И РИШЕНЄ Здрави животни штредок основа за очуванє живота на планети Жеми, та так треба же бизме ше и справовали. Тераз єст вельо способи за рециклованє, як и условия за очуванє животного штредку. Алє, людзом як кед би нє було бриґа. Заґадзую, нє шпорую, лєм троша, купую, одруцаю без роздумованя о пошлїдкох. У Сербиї нєт вельо центри за рециклованє, алє заш лєм, рецикловац мож гоч єст тоти центри, гоч их нєт. До рециклованя спада шицко цо мож ознова вихасновац, а нє одруцац. Приклад: дарованє шматох. То вельо лєпше як шицко одруцац. Даєдни ствари нє мож рецикловац, алє сом сиґурна же мож пречерац. Вода тиж так представя проблем, односно, людзе котри ю троша у вельких количествох. Кажда литра важна. Нашо мало швету значи вельо. Без рециклованя нє мож задумац дальши живот на швеце. Прето мушиме знац, мушиме ше информовац, же бизме ше пременєли. Рушме вєдно на драгу, драгу овичательносци, бо так чуваме, унапредзуєме околїско, условия за живот людзох, за обстоянє природи и животиньского швета. Анита Чизмар, VII Руски Керестур

Єдного дня пришла брамушка ґу пчоли и гвари єй: ‒ Добри дзень, пчоло, цо робиш? ‒ Ниа, зберам нектар зоз квеца – одвитує пчола. Брамушка єй гутори: ‒ Твоя робота нїч наспрам моєй. Я робим барз чежку роботу. ‒ Поведз ми яку роботу робиш? ‒ зачудовано ше питала пчола. ‒ Ношим вшелїяки ствари до брамушнїка ‒ патри на пчолу и гордо одвитує. ‒ За лєгчейшу роботу од твоєй сом нє чула. Гайде, очерайме роботи, та ци докажем же я можем робиц кажду роботу и же сом вреднєйша од тебе. ‒ Гайде! Най видзиме чи ши годна позберац нектар ‒ розєдла ше пчолка. Ютредзень брамушка пошла до кошнїци, а пчола до брамушнїка, та им дали роботи. Зберанє нектару брамушки нє ишло. ‒ Як пчола роби тоту роботу? Я нє можем вжац зоз квитка анї кус нектару ‒ дума у себе брамушка. Пчоли тиж так нє ишло уношенє лїсца. ‒ Як то брамушка роби? Хиби ми моя робота ‒ дума пчолка. Так вони обидва рушели назад ґи своїм хижом, та ше стретли, и пчола ше пита: ‒ Цо же, нє идзе ци зберанє нектару? ‒ Нє, нє идзе ми! ‒ одвитує брамушка. ‒ А тебе моя робота идзе? ‒ Нє, анї мнє нє идзе ‒ одвитує пчолка. Та, так ше и помирели. Вецей нїґда нє розправяли о роботох, бо заключели же кажде треба най роби тото у чим є успишни.

Каролина Пап и Иван Фейди, V Руски Керестур

ЛЇЧЕНЄ ПЛАНЕТИ ЖЕМИ Наша планета хора, а за тото виновати чловек, односно, людзе. Хора є прето же людзе руцаю шмеце на жем, фабрики заґадзую воздух, людзе рубу древа, руцаю здохлїни до беґельох и рикох. Ми можеме очувац природу так же будземе садзиц древка и квеце. Нє будземе розруцовац шмеце на жем, алє до канти за одрутки. Можеме на вшелїяки способи зачувац природу, лєм мушиме сцец. Велї дзеци шедза дома опрез компютерох и бавя бависка, а нє виду вонка до природи прешпацирац ше. Ми жиєме на валалє и ту нє таки барз заґадзени воздух. Мойо родзиново котри жию у Новим Садзе, пришли з єдней нагоди до Керестура. Вечар зме ше пошли прешпацирац. Моя тета патрела до горе. Зачудовала сом ше, та сом ше єй питала прецо то роби. Одвитовала ми же у городзе нїґда нє видно гвизди, прето же воздух барз заґадзени. Теди сом ше барз нєсподзивала. Людзе без роздумованя заґадзую власну планету, а ми ту же бизме ю чували.

КРАСНА ЯР До мойого валалу сцигла яр. Цала природа ожила. Кажди конар на древе таки били, же чловек подума же спаднул шнїг. Кед попатрим долу на желєну траву, видзим у нєй вельо били и жовти квецики. Того року ше ми нє так барз пачи яр, бо часто пада диждж и дакеди зна буц барз жимно. Здогадуєм ше же прешлих ярох було вельо цеплєйше. Накеди придзе яр, зоз пайташами ходзиме лапац риби, а зоз татом уживам вожиц ше на чамцу по нашим беґелю. Матия Чапко, III Руски Керестур

Хана Будински, V Руски Керестур

ЛЇЧЕНЄ ПЛАНЕТИ ЖЕМИ О лїченю нашей планети треба цо вецей бешедовац. Главна ствар за лїченє Жеми то древа. Вони нам нєобходни, як и шицким живим єством. Древа продукую барз вельо оксиґену котри ми удихуєме. Прето треба садзиц древа. Як друга главна ствар то же бизме нє заґадзовали природу, нє руцали шмеце на жем, нє палєли вельки огнї, нє палєли пластику и шицко цо нам вецей нє треба. Треца нєобходна ствар же бизме нє заґадзовали озера, моря и океани. У нїх єст барз вельо одпадки, а вони загрожую животинї. Прето велї животинї вимераю. Думам же нєобходне же бизме лїчели планету Жем, прето же на нєй жиєме. Дамир Надь, VII Руски Керестур

Николина Ковач, II, Руски Керестур

МОЙО МАЧКИ Мам два мачки. Єдней мено Блиса, а другей Марко. Сушедова мачка пришла до нас. Мойо мачки любя кед их гласкам. Кед идземе до оводи и до школи, часто иду за нами. Моя обовязка кармиц их. През викенд длужей шпиме, та ше мачки випендраю на наш облак и дуркаю. То їх знак же би ше з нами бавели. Лара Рац, I Руски Керестур

МЕДЗИОКРУЖНЕ ЗМАГАНЄ З РУСКОГО ЯЗИКА

Ш

коляре висших класох основних школох хтори порядну наставу маю по руски, и за гевтих хтори руски язик маю як виборни предмет, 15. мая у Основней и штреднєй школи зоз домом школярох „Петро Кузмяк” отримане 11. Медзиокружне змаганє з руского язика и язичней култури. Од 41 змагателя 26 були зоз порядней настави: 14 зоз Руского Керестура, 9 зоз Коцура и 3 зоз Дюрдьова. Зоз виборней настави руского язика зоз елементами националней култури на змаганю були 15 школяре: 6 зоз Нового Саду, 4 зоз Бачкей Тополї, 3 зоз Кули и 2 зоз Вербасу. Змаганє отворел Желько Ковач, предсидатель Вивершного одбору Националного совиту Руснацох, и Ирина Папуґа спред Дружтва за руски язик, а дипломи наградзеним школяром уручела о.д. директора Наталия Будински. Кед закончели ришованє тестох, школяре мали презентацию керестурскей школи и интернату, а нащивели и музейну збирку у „Замку”. Орґанизатор змаганя було Министерство просвити, науки и технолоґийного розвою, Дружтво за руски язик, литературу и културу, и домашня школа „Петро Кузмяк”. Шицки наградзени достали и по єдну руску кнїжку НВУ „Руске слово”.

НАГРАДЗЕНИ ШКОЛЯРЕ

Порядна настава ‒ пията класа 1. Каролина Пап и Алекса Сопка, Руски Керестур 2. Иван Фейди, Руски Керестур и Иван Молнар, Дюрдьов 3. Максим Катона, Руски Керестур Шеста класа 1.Тияна Бучко и Ребека Сабадош, Руски Керестур; Теодора Ґайдош, Филип Хромиш, Синиша Буила, Коцур 2. Ема Живкович, Руски Керестур 3. Яна Варґа, Руски Керестур Седма класа 1. Емина Бики, Руски Керестур 2. Мартина Уйфалуши, Коцур 3. Елена Шомодї и Анита Чизмар, Руски Керестур; Осма класа 1. Хелена Новта, Руски Керестур и Марина Медєши и Сара Ґайдош, Коцур 2. Андреа Надь и Лора Новакович, Руски Керестур и Ксения Вереш, Дюрдьов 3. Сара Гарди, Коцур

Виборна настава ‒ пията класа 1. Сара Надь, Вербас; и Кристина Ковач, Нови Сад 2. Миклош Бенчик, Бачка Тополя Шеста класа 1. Сара Шовлянски, Нови Сад 2. Никола Вукмирович, Нови Сад 3. Дєрдь Хуняди, Бачка Тополя Седма класа 1. Мирослав Колошняи, Вербас, 2. Лара Сопка, Кула; Даниєла Бицок, Бачка Тополя; и Матей Фейди, Нови Сад 3. Никша Йоксович, Кула Осма класа 1. Лана Хорват, Бачка Тополя; Маша Джуджар и Михайло Ковач, Нови Сад 2. Мария Жирош, Кула

Ю

РЕПУБЛИЧНЕ ЗМАГАНЄ З РУСКОГО ЯЗИКА

вилейне, 20. по шоре Републичне змаганє з руского язика и язичней култури отримане 28. мая у Основней и штреднєй школи з домом школярох „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. На нїм ше змагали 19 школяре седмих и осмих класох зоз трох основних школох дзе ше порядна настава одвива по руски, и школяре хтори у школох руски язик зоз елементами националней култури виучую як виборни предмет. НАГРАДЗЕНИ Порядна настава – седма класа 1. Емина Бики, Руски Керестур 2. Мартина Уйфалуши, Коцур 3. Елена Шомодї и Анита Чизмар, Руски Керестур Осма класа 1. Андреа Надь, Руски Керестур; Ксения Вереш, Дюрдьов; Сара Гарди, Коцур 2. Марина Медєши, Коцур 3. Хелена Новта и Лора Новакович, Руски Керестур

Виборна настава – седма класа 1. Мирослава Колошняи, Вербас; Лара Сопка, Кула; Даниєла Бицок, Бачка Тополя 2. Матей Фейди, Нови Сад 3. Никша Йоксович, Кула Осма класа 1. Лана Хорват, Бачка Тополя; Маша Джуджар и Михайло Ковач, Нови Сад; Мария Жирош, Кула

ДЗЕНЬ ШКОЛИ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

Дзень Основней и штреднєй школи зоз домом

школярох „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре означени 25. мая зоз пригодну програму, присподобену ґу ситуациї пре корона˗вирус, у якей ше шицки находзиме. Шветочносц отримана у школским голу, у присустве терашнїх и дакедишнїх занятих у тей школи, як и представительох школярох, представительох Месних власцох и Националного совиту Руснацох. Госцох привитала о.д. директора Школи мр Наталия Будински и єй помоцнїца Лїляна Фина. Видео знїмки приказани на програми пошведочели же активносци у Школи було, гоч епидемия гамовала роботу. Наградзени три найлєпши промотивни видеа: перше место завжали школярки Миряна Пилич и Сара Мандич, друге место Филип Будински, а треце Матеа Югик и Аня Ґовля. Отримани промоциї Школи школяром седмих и осмих класох у наших школох у Коцуре и Дюрдьове, як и у местох у околних општинох.

На змаганьох зоз рижних предметох, од општинских по републични, хтори були отримовани, претарговани, були и онлайн, алє кед ше шицко поздавало, було и замерковани успихи зоз спорту, мацеринского и странских язикох, зоз рецитованя и писаня. На програми ше нащивительом представела рецитаторка Валентина Новта хтора ше пласовала на Републичну смотру у Валєве, а свою литературну роботу за хтору бул наградзени на конкурсу Дружтва сербско˗русийского приятельства у Сримскей Митровици, пречитал ґимназиялєц Леонтий Сивч. У школским голу з нагоди Дня школи була вистава подобових роботох Мии Чордаш, школярки штвартей класи, хтора достала награду на конкурсу у Панчеве. Пречитани и мена шесцерих школярох чийо писмени состави и калиґрафски роботи наградзени на тогорочней Смотри кирилскей писменосци у Тителю.

ПОВЯЖ ФИҐУРИ Повяж єднаки фиґури у горнїм зоз фиґурами у долнїм шоре.

ОФАРБ РИСУНОК

Автор Нела Таталович

Найдз на тим рисунку глєдани поля нарисовани на правим боку, а потим рисунок офарб.

ПОЛЯ

Офарб поля з фарбами задатима зоз числами, та достанєш слику „Дзивка зоз бисерну миндюшу” познатого уметнїка Йоганеса Вермера.

ЛАВИРИНТ Прейдз по лавиринту и одведз Формулу 1 на циль.

Автор Нела Таталович

ОФАРБ

За остатнє число „Заградки” у тим школским року до Редакциї сцигли 127 роботи од вредних сотруднїкох. Руски Керестур: Ванеса Няради, Ела Колєсар, Адрияна Рац, Лара Рац, Кира Пап, Лола Хрнчар, Кристина Жеґарац, Деяна Тот, Адела Мецек, Даниел Фейди, Виктор Надь, Оскар Грубеня, Давид Гарди, Лука Бандич, Неманя Винаї (I); Теа Сабадош, Николина Ковач, Ема Венґрин, София Чуни, Николина Олеяр, Леонтина Еделински, Ника Дудаш, Стефан Арва (II); Надя Горняк, Клара Джуджар, Ана Мария Сопка, Корина Будински, Лана Папуґа, Николая Рац, Доротеа Рамач, Лена Зелич, Матия Чапко, Никола Петкович, Никола Планчак, Денис Чизмар (III); Аня Колошняї, Каролина Пап, Хана Будински, Иван Фейди, Теодор Штранґар, Андрей Провчи, Даниел Иванкович (V); Анита Чизмар, Деян Надь, Дамир Надь (VII). Вєдно 60 роботи. Коцур: Николина Копчански, Анастасия Кучмаш, Катарина Бесерминї, Алексей Бесерминї, Микола Штефанко, Стефан Ґайдош, Миколка Дротар (овода); Теодора Ґайдош, Борис Чордаш, Филип Хромиш (V); Мария Горняк, Сара Горняк, Мая Ґайдош, Саманта Ґайдош, Исидора Майкич, Катарина Хубер, Драґана Дудаш (VI); Патриция Будински, Мартина Уйфалуши, Марина Медєши, Сара Ґайдош, Сара Гарди, Томислав Бесерминї (VII); Деян Кузманович, Денис Шанта, Владимир Суботин (VIII). Вєдно 37 роботи. Вербас: Маґдалена Скубан, Милена Корпак, Доротеа Проданович, Матео Ґшвенґ, Павле Шашороґа, Алекса Влахович, Никола Монар (I); Оґнєн Сабадош, Иґнят Сабадош (II); Надя Ґшвенґ, Сара Сеґеди, Уна Аритонович, Милан Корпак, Лука Стоїлькович, Серґей Такач, Данило Монар, Лука Монар, Виктор Будински (III); Бояна Сабадош, Михайло Чизмар (IV); Андєла Бубаня, Шарлота Стоїлькович (V); Юлияна Радованов (VI). Вєдно 23 роботи. Нови Сад: Леа Ранкович (овода) послала 7 малюнки.

Ана-Мария Малацко, VIII, Руски Керестур

Юлияна Радованов, VI, Вербас

НАГРАДЗЕНИ НА СМОТРИ КИРИЛСКЕЙ ПИСМЕНОСЦИ У ТИТЕЛЮ Смотра кирилскей писменосци у Тителю, на Дзень св. Кирила и Методия, 24. мая нє отримана пре епидемиолоґийну ситуацию, алє Конкурс бул розписани и нашо вредни школяре зоз Руского Керестура и Дюрдьова посилали писмени состави, та було и наградзених.

V‒VIII 1. Лора Новакович, VIII, Руски Керестур: Находзим щесце у дробнїцох; наставнїца Тамара Хома 1. Ксения Вереш, VIII, Дюрдьов: Мойо плани за будучносц; наставнїца Мария Самарджич 2. Андрей Провчи, V, Руски Керестур: Школа тераз и дакеди; наставнїца Каролина Джуджар 2. Клара Катрина, VIII, Руски Керестур: Приповедал ми стари дуб; наставнїца Тамара Хома 3. Алекса Ґолубович, VI, Руски Керестур: Дакеди пожадам буц дахто други; наставнїца Каролина Джуджар 3. Марина Барна, VIII, Дюрдьов: Бешедуєм щиро о себе: наставнїца Мария Самарджич У катеґориї Кирилска калиґрафия, наградзени за найкрасши инициял: 1. Лана Штранґар, VI, Руски Керестур 2. Яна Варґа, VI, Руски Керестур

ЛЄТОВАНЄ Л

ЗМАЄВСКИ ОЗЕРА

Коцурским рибаром, кед на їх бе-

ґелю нє цвенка, найблїжей пойсц лапац риби на Змаєвски озера. Настали у долїни дзе ше екплоатовало глїну за потреби цеглярнї у Змаєве. Вец ше напущена долїна почала полнїц з воду и тераз ше озера природно полня зоз 26 жридлох. Од 2014. року зоз озерами управя Здруженє рибарох „Потька” зоз Змаєва, на чолє зоз искуснима рибарами, правима любителями природи. Поверхносц озера 6 гектари, а глїбоке є коло 2 метери. Ма 14 вельки бокси за лапанє рибох. Найлєпше цвенка потька и амур, а єст и харчи, чуки и шулї. Кажде може лапац лєм зоз трома циґонями, а шицку влапену рибу ше муши врациц до озера.

ФРУШКОГОРСКЕ ОЗЕРО БИЛИ КАМЕНЬ

єтовац ше нє муши на морю. Єст и блїжей, ту, у нашей Войводини красни места за одпочивок и рекреацию. Фрушка гора нам блїзко. А там, окрем прекрасних лєсох єст и 16 штучни озера. Правда, лєм даскельо ушорени за нащивительох. Єдно з нїх то озеро Били камень нєдалєко од Бешенова, та го людзе волаю и бешеновацке озеро. То дакедишня копальня лапорцу за фабрику цименту у Беочину. Кед ше наполнєла з воду, копальня ше претворела до озера. Людзе гваря же вода у нїм лїковита пре минерални состав. Глїбина озера коло 50 метери, а уровень води и далєй рошнє. Идзце на вилєт на озеро Били камень, нє побануєце. Тиркизно белава вода вас обчарує. Цепла є и приємна за купанє. У Беочину глєдайце драгу до Чоту, та сцигнєце по тоту перлу на сримским боку Дунаю.

У

ПРОВАЛА НАЙГЛЇБШЕ ОЗЕРО

општини Бач, нєдалєко од валалу Вайска маме найглїбше природне озеро у Войводини, глїбоке од 5 до 19 метери. Настало после ,велького вилїву Дунаю 1924. року. Теди рика Дунай пребила гац и преглїбела уж постояци базен природного озера. Дзекуюци под,жемним каналом, озеро повязане зоз Дунайом, та ше нєпреривно дополнює з воду. Влєце там єст и до 3.000 купачох зоз околних местох, алє и од далєй. Плажа писковита, та и наймладши маю розвагу. Околни лєс прави природни хладок, а у озеру єст барз вельо риби, цо прицагує рибарох. При мотелу простор ушорени за кампованє, та ше можеце пойсц одпочивац и даскельо днї. У околїску познати манастир Бодяни, потим твердиня у Бачу, баня Юнакович и даскельо археолоґийни находзиска: Долня Бранєвина, Мостонґа, Вайска и Дорослово.

Пририхтала Р. Ґ. Петрович

Мария Горняк, VI, Коцур

Ема Венґрин, II, Руски Керестур Сара Горняк, VI, Коцур

Стефан Ковачевич, II, Руски Керестур

Теа Сабадош, II, Руски Керестур