Заградка 5 - 2020

РОК LXХIII • ЧИСЛО 5 • МАЙ • 2020 • ЦЕНА 100 ДИН

У ШЛЄБОДНИМ ЧАШЕ Барз ми хиби школа, мойо пайташе и пайташки, и наша мила учителька. Поряднє провадзим наставу на телевизиї и робим шицко цо нам учительки задаваю. У шлєбодним чаше любим слухац музику, скакац на трамболини и бавиц ше зоз псом Хуґом. Найбаржей ше радуєм моїм понийом Теи и Ели. Любим их гласкац, чесац и шедлац. Бавим ше и зоз барбиками и гомбам ше на ґуми. Зоз маму бавим тенис и одбойку, зоз братом Алексейом пикадо, а зоз шестру Лену вежбам физкултуру. Шицки вєдно у фамелиї любиме бавиц дружтвени бависка. Тамара Салонтаї, III Коцур

НА ВЕЛЬКИМ ОДПОЧИВКУ Як и у правей школи, после двох або трох годзинох ученя єст вельки одпочивок, у позарядовей ситуациї у „школи з дому” школяре тиж маю час за одпочивок. Тадей Виславски, школяр трецей класи у Руским Керестуре тот час препровадзує при своїх домашнїх любимцох – заяцох.

Катарина Штефанко, школярка трецей класи у Коцуре и єй младши брацикове Петар и Павле кажди дзень ше бавя зоз осмерима кощатами и єдним баранчецом

Звонимир Мудри, школяр трецей класи у Руским Керестуре шлєбодни час препровадзує у карменю и бавеню зоз кощатми и баранчецом, и зоз їх мамами козу и овцу.

ВИПРАВКА У априлским чишлє часописа „Заградка” у рубрики Фото памятки на 2. боку под фотоґрафиями зоз облїваня у Дюрдьове пише же то було влонї, а тоти хлапци ходзели облївац дзивчата 2017. року. Авторка обидвох фотоґрафийох зоз Дюрдьова Тамара Салаґ, вредна сотруднїца у НВУ „Руске слово”, а нє Лидия Кухар, як написане под фотоґрафию. Модлїме Тамару най нам пребачи. Редакция

^ASOPIS ZA DZECI

Здраво, заградкаре!

П Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar.

– Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Силвия Папуґа, школярка трецей, и Клара Блаґоєвич, школярка першей класи у Руским Керестуре шлєбодни час часто препровадзую зоз домашнїма любимцами (Фото: Светлана Папуґа)

ред вами уж треце число „Заградки” одкеди преглашени позарядови стан у цалей держави. Нє лєм же сце нє ходзели до школи, алє сце анї шлєбодни час нє могли хасновац за бавенє з товаришами по драже, у парку, на спортских теренох, на пажици... Ученя сце мали надосц, кажди дзень було и домашнї задатки хтори вам учительки и наставнїци задавали онлайн, та гоч з початку таке ученє шицким було чудне, швидко сце ше звикли. А цо повесц о сотруднїцтве зоз „Заградку”? Лєм шицко НАЙЛЄПШЕ! Тельо сотруднїкох и тельо состави, рисунки и фотоґрафиї озда нїґда нє було. Звичайно за єдно число часописа до Редакциї сциговали медзи 50 и 120 школярски роботи, а тераз, у позарядовей ситуациї, прейґ мобилних телефонох и мейлох достали зме вецей як 250 вашо прекрасни роботи. Требало то почитац! Глобел ше ми и телефон и компютер, и на часи нє могол одразу полїґац тельо кельо доставал и єден и други апарат. Алє, верце же було уживанє з доброго материялу рихтац часопис! Кого баржей похвалїц: чи вас, вредних школярох, чи вашо учительки и наставнїци же ше так барз трудзели посилац вашо роботи до Редакциї? Кед би „Заградка” давала оцени, шицки бисце достали петички зоз гвиздочками! Останьце таки вредни и вше будзце здрави, жада вам ваша редакторка.

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

НЄМИРИ

Прецо так суща конари на нашей старей яблонї? То ше май згваря з овоцу чи будзе роду як влонї?

Хто то пахняци вноци по нашей заградки преходзи? То май чаривни, весели, нєвесту-яр на свадзбу водзи.

Цо то у дзецох наших нємирне бега, оганя? То май чаривни, млади, роки им швидки здоганя.

АГНЕТА БУЧКО ПАПГАРГАЇ

МАЛЇНКА И ДЗИВА ДЗИВКА

Б

ул красни, цепли дзень. У загради, обок при маку, дзеци оберали червени малїни. Таки розбавени и розбуйдошени рушели ґу маку. Дзивче зоз червенима руками од малїнох бесно почало таргац маково главки. Одразу ше зявела Дзива дзивка и скричала: ‒ Чом таргаш главки моїм дзецом? ‒ То нє твойо дзеци. То зашала моя мац – пусто одповедло дзивче. ‒ Нє бриґа ми хто цо робел, а ти за свою пустоту заплациш! Од тераз будзеш малїна и будзеш чекац док це нє обере твоя мац – вигварела свойо преклятство Дзива дзивка и скапала. И док други престрашени дзеци сцекали зоз загради, дзивче на конарчку поставало червена малїна. Дзеци дома виприповедали о Дзивей дзивки и мац одбегла до загради, алє дзивче нє нашла. Вистата обиходзела шицки загради, а даремно ю з конарчка доволовала єй малїна. Зунована шедла под стару кайсу. Єдна кайсочка спадла єй до рукох. ‒ О, кед би ми голєм дахто знал повесц дзе ми дзивче! – здиховала мац. ‒ На концу швета Дзивей дзивки, там глєдай одвит – прегварела кайсочка у єй руки. ‒ А дзе конєц швета? – питала ше мац, алє одвиту нє було. Думала мац, думала... ‒ Кед жиє ту, у нашей загради, значи же то може буц лєм ту! Рушела. Була боса и джобало ю цернє. Зоз каждого джобнуца почала капкац крев и кажда капка ше претворела до червеней малїни. ‒ Дзивче себе глєдай у власних шлїдох – докричовали зоз шицких бокох миши хвосцики. Кед ше обрацела, за собу видзела на жеми червени малїни. ‒ Мушело тадзи прейсц – думала мац. ‒ Кого глєдаш? – питал ше стари орех. ‒ Дзивчеца ми нєт, а дзеци гваря же го одведла Дзива дзивка. ‒ У моїх конарох жию велї духи, алє твойого дзивчеца нєт. Воно нє у їх швеце.

Шедзела зунована мац на концу загради под орехом. На заходзе ше отворело жовте шветло хторе ше ширело. У нїм збачела якиш блїщаци єства. Крочела. ‒ Цо глєдаш у царстве жовтих циньох? ‒ Глєдам свойо дзивче. ‒ Нє у нашим царстве є. Глєдай индзей! Рушела спрам стрибернїстей шветлосци. ‒ Цо глєдаш у шветлосним швеце? – приходзело зоз шицких бокох. ‒ Дзивче свойо глєдам. Вистала сом, а нє можем го найсц. ‒ Анї ту го нє найдзеш, нє у нас є. Врац ше и глєдай го на месце дзе скапало. Зунована мац нє знала анї кельо часу прешло. Лєм глєдала и глєдала. Преходзели роки, а у їх загради каждого лєта дозревали малїни. Медзи нїма и Малїнка. Розжалєла ше над ню добра заградова Русалка. ‒ Нє плач, помогнєм ци, бо прешло уж вельо часу твойого смутку – гварела и позбивала з чаривну палїчку шицки други малїни. Лєм малїна Малїнка остала на конарчку. Витрапена и смутна врацела ше мац дому. Думала же дзивче занавше страцела. Вец ше знова врацела до загради и з остатню надїю доволовала Дзиву дзивку. Єй нє було, лєм ше з далєка чул якиш чудни хихот. Кед сцигла ґу малїном и кед ше пообрацала коло себе, обачела же у єй шлїдох нєт малїни. Лєм єдна була на конарчку. Старгла ю и положела на длань. Тримаюци ю, слизи єй капкали з очох. Дзвигла ю ґу ґамбом и побочкала. На ню ше зляло жовто-белависто-стрибернїсте шветло. З того шветла вишла прекрасна дзивка хтора мала лїца як плоди малїни. Мац препознала свойо дзивче и облапела го. И їх слизи и їх радосц пахли на малїни. Од теди мац нїґда вецей до загради нє шала мак, та Дзивей дзивки нє було. Цала заграда ше каждого лєта червенєла лєм од малїнох. А єй дзивка була така красна и добра же ше шицки чудовали и єй краси и єй доброти и волали ю Малїнка.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА Ютюб канал „Руского слова” за дзеци

ВИДЕО ПРИПОВЕДКИ И ПИСНЯ ПО РУСКИ

Н

єдавно наша Видавательна хижа „Руске слово”, вєдно зоз часописом за дзеци „Заградка”, направели свой канал на ютюб порталу, котри ше вола „Руске слово за дзеци” (YouTube: Ruske slovo za dzeci). На нїм ше за пол рока назберало три авдио-визуални приповедки и єдна писня по руски за дзеци возросту од 1 по 5 роки. Обявени три авдио-визуални приповедки за котри текст читала млада руска ґлумица Адрияна Надь. А то приповедка Штефана Гудака „Як Вирка виволала вселенску катастрофу”, за котру анимацию зробела Аня Гудак, вец приповедка Сашу Палєнкаша „Марсовци” котри за ню направел и анимацию, а тиж и приповедка Любици Фа-Гарди „Як ше тройо прашатка рихтали за жиму”, котрей анимацию зробел Йован Живкович. На тим ютюб каналу обявена и писня за дзеци „Весели и розшпивани руски буквар”, котра лєм озвучена кнїжка-сликовнїца „Весели буквар”, а котра у „Руским слове” вишла концом прешлого року. То руска азбука писня по тактох Моцартовей „Дзецинскей писнї”, котру вишпивал и на ґитари одграл Сашо Палєнкаш. У подлоги положени слайди илустрациї сликовнїци „Весели буквар”, а єй авторка Мария Ковачевич, док идея хаснованя Моцартовей музики, виховательки Емилиї Костич зоз Руского Керестура. Шицки писнї найлєгчейше найсц кед ше до ютюбу на глєданє уруци ориґинална руска назва (поведзме: Як ше тройо прашатка рихтали за жиму). Б. В.

ВИДЕО-ПРИПОВЕДКИ У рамикох проєкту „Учме вєдно руски язик: Читай ми!” у Заводу за културу войводянских Руснацох у Новим Садзе орґанизоване емитованє видео-приповедкох за дзеци.

ҐОРДАНА БРУН

ЖЕЛЄНИ ФАБРИКИ Улоги: БРАМУШКА, ВИВИРКА, МОТИЛЬ БРАМУШКА: Вивирко, ти ище шпиш? Швидко скакай з посцелї! Уж ше и медведз зобудзел! Сцигує нам яр! ВИВИРКА: Та, цо вец? Нє лярмай так! Нє, нє можем вериц власним очом! Алє, понеже мам окуляри, видзим же наисце правда: даєдни дзеци уж ту! БРАМУШКА: Га, тото сом ци сцела повесц. Опать лєм, як ше радошнє припатраю на перши ярнї вистнїки – подшнїжнїки и любичици! Маю и звекшуюце скло. ВИВИРКА: Звекшуюце скло? Озда и вони нє барз добре видза? БРАМУШКА: Та, видза, алє сцу цо лєпше видзиц и найменши часточки рошлїнкох. ВИВИРКА: Пать-лє ти их! Чи нє сцу одкриц „тайну” желєних рошлїнох? БРАМУШКА: Випатра же гей. Чула сом же споминаю якишик желєни фабрики! ВИВИРКА: Ти приповедаш вошнє? Чула сом за фабрики чоколади, алє за желєни фабрики нїґда. БРАМУШКА: Ага, анї ти нє знаш шицко! Дзеци чули од учительки же рошлїни як желєни фабрики. Робя по цалим дню. МОТИЛЬ: Гей, то правда! ВИВИРКА: Одкаль ше тераз и ти зявел? Чи ци нє барз вчас? МОТИЛЬ: На щесце, уж ту и там єст и за мнє смачного єдзеня. Видзел сом же даєдни рошлїни уж вредно робя. Од швитаня аж по змерканє. БРАМУШКА: И нє лєм тото. Чула сом кед дзеци гуторели же рошлїни нїхто нє може одменїц, бо лєм вони маю дробни желєни заренка, хтори ше волаю хлорофили. Тоти заренка, то роботнїки у фабрики хтори робя з помоцу Слунковей шветлосци... ВИВИРКА: Тото знам и я, мудра брамушко! Озда видзим цо ше коло мнє случує! Нє шлєпа сом. Ниа, мой дуб єдна велька желєна фабрика.

БРАМУШКА: Правда! Конєчно ши ше розбаторела! Же би желєна фабрика робела, точнєйше, твой Дубчок, потребне му Слунко, вода и минерални материї. ВИВИРКА: Потребни су и нам! БРАМУШКА: Гей, алє ми нє маме тоти желєни заренка, та прето себе нє можеме продуковац анї єдзенє, анї оксиґен. ВИВИРКА: Обачела сом же ше у стеблу цошка чудне случує. Як кед би дацо циркуловало. БРАМУШКА: Нє видумуй так барз! Кед твой Дубчок бере воду и минерални материї зоз жеми, нїч нє чуц. Ти видумуєш, або ци ше привидзує. МОТИЛЬ: Най вам я помогнєм, приятелє? Можебуц ше ми лєм привидзує, алє слухайце ме: кед злєтнєм на даєдну рошлїну, видзим малючки отвори на лїсцох?! БРАМУШКА: Думам же ци ше наисце привидзує! Слухай ти мнє: праве през тоти дзирочки рошлїна бере з воздуху угльо-диоксид хтори, гваря, чкодлїви за чловека. ВИВИРКА: А чи вон вец нє чкодзи и рошлїном? БРАМУШКА: Нє! Рошлїни себе без угльо-диоксиду нє можу продуковац поживу. ВИВИРКА: Цикаве! И то єдна тайна природи. Кед себе рошлїни пририхтую поживу, источашнє помагаю и людзом. Вони прави чаривнїци. Место чкодлївого угльо-диоксиду рошлїни до воздуху випущую добри оксиґен. БРАМУШКА: Хтори шицким нам барз потребни. ВИВИРКА: Яй, як я любим дихац! Ту, у нашим лєше воздух таки барз чисти, агейце! БРАМУШКА: Полни є з оксиґеном. Окреме теди кед шицки рошлїнски фабрики почню робиц и кед шицко ожелєнї. ВИВИРКА: Добре! Прешвечела ши ме, мила брамушочко. И я ше барз радуєм яри! Алє и лєту, и єшенї... и шицким рошлїном! А найбаржей ше радуєм лїсковцом и жалудзом! Преложела М. Р.

ТАМАРА ХРИН РОНЧЕВИЧ

ПОРАДА У БАБОВИМ ДВОРЕ

ЮЛИЯН ПАП

СОН

У бабовим дворе нєшка одлучене зоз шекеру одрубац древо висушене.

Приходзи сциха, дакеди з блїзка, дараз з далєка. Дакеди красни, дараз страшни, раз жалосни, а вец шмишни. Водзи це гет, до цеплих крайох, долїнох и гайох. У нїм ше бавиш, хижу правиш, чардаки складаш, лєциш и падаш. У нїм ше збува живот прави, як на яви. Шицко у ритму, як на филму. Хто вон? То твой сон.

ВЛАДИМИР ДЇТКО

ОН ЛАЙН ШКОЛА Цошка нове у ученю. Шедзим дома, ту ми школа. Кажде рано место бренчка рахункар на наставу вола. Там, на знїмку учителька трима он лайн лекцию, слухам, пишем осторожно, же научим, мам надїю. Нєзвичайна тота школа, нєт школярох, нєт бавеня, а кед тото шицко прейдзе, будзе часу за друженя.

Кандурови барз нєправо, и тащки ше спроцивели, а и дзеци зармуцени – хижку на древе страцели. Баба на то одвитує: – Огриву за жиму порихтац мушиме, пецик у кухнї з древом розпалїме! Бухти напражиме, зоз маджуном намасциме, та ше при пецику шицки засладзиме! Кандурови ше баюси такой закивали, а тащки радошнє ґу комину злєтовали. Вредни дзеци помагали, а кед ше бухти понаєдали, при цеплим пецику сити шицки поспали.

СКРИТЕ БЛАГО

ИҐОР КОЛАРОВ

В

ан Ґоґ маляр. Моцарт композитор. Бранко Стеванович писатель. Аж и Катарина Зита цошка, лєм сом забул цо. А я? Цо я? Нє знам. Випатра сом нїч. Без вязи буц нїч. Прето сом одлучел же будзем авантуриста и найдзем скрите благо. Озда нє шицки блага пренайдзени? Зволал сом шицких своїх приятельох, то єст, Аґнуса и мнє, и рушели зме ше глєдац. Уцагли зме ше до загради бачика Моджа и прекопали зме заграду воздлуж и попрейґа. Нїч зме нє нашли. Анї отрушинку блага! Сиґурно го пред нами одкрил пан Модж. И як тераз будзем авантуриста, кед пан Модж шицко упрепасцел? Преложела М. Р.

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

ЄДНА ЦАЛКОМ ОБИЧНА МАЧКА

Т

очно знам кеди сом ю перши раз обачел. Було то пред и-гай роками, кед сом зоз школи принєсол дому першу двойку. Добре, нє двойку, алє два плус, та заш лєм... Паметам, скрил сом тоту зраднїцку писмену вежбу, од себе и од других, за кухньов креденц. Цо сом думал? Озда же бридка оцена скапе кед нє зосцем знац за ню. Баяко же скапе! Же престанє постояц кед ше упарто будзем правиц же нє постої. Та, хто зна цо сом думал, нє знам анї сам. Алє, мачка. Вишол сом теди з хижи и – обачел сом ю. Лєжи на мурику у церковней порти, велька и жовта. Розцагла ше и упарла свойо пламени желєни очи на мнє. (Пламени и желєни, точно так!) Патри, клїпка, упарто, вишлїдзовацки. „Вона зна! – прелєцело ми през главу як блїскавка. Сиґурно зна! Ниа, такой змявчи: Цо ши зробел?” Обляло ме чувство нєпремосцуюцей ганьби, пред жовту мачку як пред цалим шветом. Алє, бул то лєм початок! Кед сом познєйше, а прешло од теди роки и роки, сцел дацо сциґанїц, занєдзбац, заташкац, ниа – вона. Велька, жовта мачка зоз пламенима желєнима очми. Дал сом єй и мено: Офелия. Моя власна, предруцуюца мачка. Наприклад, кед повем же придзем дому на пейц пополадню, а нє придзем... Нє лєм же мушим порихтац молбу за пребаченє, алє и мисочку з млєком за мачку. Та, ниа, и тота приповедка: обецал сом же ю напишем ище прешлого тижня, а опать хтори дзень нєшка. Шиц, Офелия! Преложела М. Р.

З НАУКОВЕЙ ФАНТАСТИКИ

ПРИХОД НА МЕШАЧОК

Я

н Бибиян сциха зменшал швидкосц ракети „Блїскавка” же би могол поважнєйше патриц и почал правиц вельки круги и глєдац место дзе би ше могол спущиц. Нєодлуга ше нашол на лєм єден километер над Мешачкову поверхносцу и аж теди почувствовал лєгке одуперанє. По лєценю през єден скоро цалком празни простор, вон почувствовал же уходзи до ценкого пасма воздуху.

– Воздух! – обрацел ше вон ґу Блаткови. – Наша астрономия на Жеми твердзи же коло Мешачка нєт воздуху. Випатра же тото твердзенє нє точне. Алє у нїм, заш лєм, єст цошка. Воздушне пасмо коло Мешачка випатра же досц ценке... Ниа, спущиме ше ище нїжей... Так... Тераз зме нє вецей як пейцсто метери над Мешачкову поверхносцу... Чи чувствуєш, Блатко?

– Цо?

– Пасмо, до хторого зме вошли, густейше; одуперанє векше. Тото воздушне пасмо, по моїм думаню, таке густе яґод и воздух на Жеми, алє на найвисших горох... Гей, на Мешачку воздушне пасмо барз ценке. Алє є достаточне же би ше у нїм могло жиц... И кед направел єден лєгки круг над ровнїну хтора ше находзела под нїма – оградзена яґод з даяким венцом нє барз високих, алє барз оштрих горох – вон прициснул єдну ґомбичку и виштрелєл даскельо раз зоз електричного оружия хторе було на глави „Блїскавки”.

ЕЛИН ПЕЛИН

–Най то будзе поздрав Мешачку и вистка о нашим приходзе. Ґу нїм ше од долу врацел тройнїсти одгук. У тим Блатко радосно скричал: – Ян, чи видзиш? Чи то людзе, чи животинї? Зоз якихшик дзирох, там спод гори, вискакую якишик животинї, лєбо людзе, хтори у страху сцекаю на шицки боки. Ян Бибиян вжал меселатов.

– Раховало ше же на Мешачку нєт живота. Алє тото цо видзим, то живи єства, можебуц людзе. А як барз скакаю! Скорей як ше спущиме, треба ше нам порихтац за охрану.

– Гайде, спущим даскельо застави! – гвари Блатко. Зоз ладички под шедзиском Блатко винял даскельо желєни застави на хторих була нарисована Жемова куля, отворел єден облачок и випущовал єдну по єдну над местом дзе бегали нєпознати єства. Длуго ше затримовали у воздуху. Мешачкова чежа вельо слабша як Жемова. Єдна кила, яку ми познаме на Жеми, ту чежка лєм сто ґрами. *** Пред тим як вишол зоз ракети, Ян Бибиян препатрел шицки инструменти за меранє и випитованє. Потим послал перши радиоґрам з Мешачка: „Сцигли зме щешлїво. Мешачок населєни зоз живима єствами, алє зме зоз нїма ище нє контактовали. Ту велька горучава. Будземе посилац звити кажди дзень.” У истим чаше Ия на Жеми послала звит шицким вельким радио-станїцом и о даскельо годзини вистку обявели новини по цалим швеце.

– Лияна, оцец! – почала кричац. – Ян Бибиян ше явел з Мешачка. Док Ян водзел розгварку зоз Жему, Блатко отворел облачок на ракети, положел на очи вельки чарни окуляри и припатрал ше. Над нїм прелєцела якаш животиня, хтора здабала на маґарца, алє мала и кридла, як пергач. На нєй шедзел чудни шедлач, у желєних превидних шматох. Ноги му були составени зоз цмих кафових персценьох, яґод ноги велького хробака. Место ухох мал два пипалки, яґод пирка.

– Зидземе долу? – питал ше Блатко Янови.

– Гей, ша нє можеме навики остац у ракети. Приблїжели ше ґу чудному шедлачови маґарца и Ян гварел: – Поздравяме це, жителю Мешачка, у мено далєкей планети Жеми!... (Виривок)

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

икона о. Михайла Й. Гардия илустрация Лю. Сопки

СОШЕСТВИЄ СВЯТОГО ДУХА – РУСАДЛЯ Пред своїм вознесеньом на нєбо Исус обецал апостолом же им пошлє Духа Святого. Дзешати дзень по Вознесению (а пейдзешати дзень по Воскресеню) апостоли були вєдно и модлєли ше з Марию, Исусову мацеру, у хижи у хторей Исус на Вельки штварток установел Пресвяту Евхаристию. Одразу задул моцни витор – як буря, и апостоли видзели огньово язики як ше спущую каждому з нїх над главу. Бул то Дух Святи котри зишол на Исусових ученїкох и наполнєл їх души з ласку Божу. Вецей нє чувствовали нїяки страх. У Єрусалиме того дня було вельо людзох, а апостоли им могли наказовац слово Боже на велїх язикох. По теди апостоли бешедовали лєм на єдним язику, а вец одразу знали бешеду яку по теди нїґда нє чули. Шицки их розумели и почали славиц Бога. Було то наисце чудо! Святи Петро перши наказовал о Исусовим церпеню, шмерци и воскресеню. Людзом було жаль и питали ше цо маю робиц, а Петро им гварел най покутую за свойо грихи и най ше покресца у мено Исуса. Такой того дня покресцели ше коло три тисячи людзе. Була то перша Церква Христова – перши християнє. Петро указал як го барз Дух Святи пременєл. Лєм пред даскельо тижнями одрекол ше од Исуса, а тераз бул шмели учитель. Катакиз о. Михайла Макая

МАЙ – МАРИЙОВ МЕШАЦ Мешац май пошвецени Пречистей Дїви Мариї. Чловечество озда нє могло найсц красши дарунок: пошвециц найкрасши мешац у цалим року найкрасшей особи – нашей Нєбесней Мацери. Добре знаме же Марийова краса нє у красних очох, власох и подоби. Нє значи же Мария нє була красна, анї же природна краса нє заслужує почитованє. Алє, ище сиґурнєйше же Мария була красна и на надприродни способ. Од свойого зачаца була очувана од гриха. Бог нє допущел анї у єдней хвильки же би була у власци диявола. Найвекша вредносц Мариї же вона и наша мац. Як цо нашо мацери любиме нє лєм прето же су мудри, красни, прибрани, же нам варя, випровадзаю нас до школи и з радосцу чекаю дому, алє же їх любов и доброта ґу нам нїґда нє гашнє, нє троши ше, алє рошнє... Лєм кед будземе як Мария – мац Исусова, будземе мац тоту „лєпшу часц цо ше нє однєє од нас”. Будземе мац любов. У велїх жемох швета друга нєдзеля у маю означує ше як Дзень мацери – и Божей и нашей. о. М. Малацко

НАРОДНИ ПРИСЛОВКИ КЕД ДЯБОЛ ДУРКА НА ДЗВЕРИ, ПОШЛЇ ИСУСА ЖЕ БИ МУ ОТВОРЕЛ. О СВОЇХ НЄПРИЯТЕЛЬОХ БЕШЕДУЙ КРАШНЄ! ТИ ИХ СТВОРЕЛ!

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

ЧИСТИ РУКИ Миделко чухаме, ручки умиваме, з чистима ручками здравє очуваме. Плюс, плюс, плюскаме, очка умиваме. Зубки зоз щеточку дакус почухаме. Бо умити зубки то добра робота. Нє лапа ше до нїх зубова хорота.

ШТЕФАН ЧАКАН

СОВА И МЛАДИ ПТИЧКИ Поодрастали млади птички у гнїздох у лєшику и почали подлєтовац по конарох. Шпачок прилєцел ґу гнїзду соловейка и штиґлинца, та пакосно почал дошпинтовац: – Ми маме красне гнїздо... Моя мац ма барз красне пирє и красни глас. Мали соловейко ше увредзел на тоти слова, а мали штиґлинчок ище баржей. И єден и други ше парли зоз шпаком же чия мац ма красше пирє и красши глас, алє ше зложиц нє могли. У тей звади соловейко предложел: – Патьце, на тим грубим древе у глїбки згнїтого конара шедзи мудра сова. Опитаме ше єй чия мац ма найкрасше пирє и найкрасши глас. Вона наймудрейша у лєше! Предкладанє було прилапене. Замодлєли сову же би им пресудзела. Сова пристала буц судия, алє под условийом же каждому окреме пошепта свойо думанє. Кед прилєцел ґу сови млади шпачок, вона му пошептала: – Твоя мац ма найкрасше пирє и найкрасши глас у лєшику. Шпачок радосни одлєцел. За нїм прилєцел соловейко. Сова му гварела: – Твоя мац ма найкрасше пирє и найкрасши глас у лєшику. И соловейко одлєцел радосни. Кед прилєцел ґу сови штиґлинц, вона му гварела: – Твоя мац ма найкрасше пирє и найкрасши глас у лєшику. Ище мали штиґлинц анї нє одлєцел од сови, а под древом ше наглас почал шмеяц заячок, бо зоз длугокима ушками вислуховал цо сова поцихи гуторела птичком, а вец єй гварел: – Ей, ухата сово, тримам це за барз мудру, а ти каждого спреведаш. Сова попатрела долу и одвитовала заячкови: – Я, заячку, каждей птички гуторела лєм правду! МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ЗАГАДКИ Швидки, вредни, сцели, роботу робели. Зоз своїма продуктами живот нам сладзели.

(пчоли)

*** На древе хижочка, без дзверох, без очка. Направена є зоз блата, без рукох и без шекери. Най опатри хто нє вери. (древо)

КВИЗ ЗА НАЙМЛА ДШИХ

У МАЮ Найкрасше ше бавиц: 1. На шлїщанки 2. У парку 3. У пиньвици

Ходзиме з учительку: 1. До байбера 2. По шпиваню 3. На вилєт

Зрею перши овоци: 1. Ягоди и черешнї 2. Бишалми 3. Грозно

Облєкаме: 1. Фартухи 2. Бермуди и ценки маїци 3. Капути

Заокруж точни одвити и зоз стрелку их повяж зоз одвитуюцима илустрациями.

Йован Цвєтичанин, I класа Руски Керестур

Мария Рамач, I класа Дюрдьов

Иґнят Сабадош, I класа Вербас

Антония Рац, 6 роки Бачинци Милица Маджар, 6 роки Руски Керестур

ВЕЛЬКА НОЦ Велька ноц найвекше християнске швето. Слави ше як памятка на Христово воскресенє. Тото швето вше внєдзелю, а датум ше меня. Велькей ноци предходзи штерацецдньови пост. У посце велї вирни нє єдза месо, а кед строги пост, нє єдза анї млєко, анї вайца. Зоз постом ше цело вичисци од масней поживи, од гришних дїлох, думкох и жаданьох. На Вельки пияток Понтиє Пилат розказал Христово розпинанє на криж. Исус розопяти на Голгофти – брегу вонка з Єрусалиму. На тот дзень трима ше строги пост. У церквох священїки виноша плащанїцу. Внєдзелю ше служа Служби Божи и теди ше швеци паску. До плєцених кошаркох ґаздинї кладу паску, шунку, колбасу, сирец, писанки, масло и хрин, та ноша до церкви на пошвецанє. Здравка ше „Христос воскрес”, а одздравкує „Воистину воскрес”. Тот дзень препровадзуєме у кругу своєй фамелиї и розбиваме писанки. Пондзелок ше слави Други, а вовторок Треци дзень Велькей ноци. Вельку ноц любим прето же то найрадоснєйше швето хторе славиме дома зоз своїма наймилшима. Драґана Иванов, VIII, Ґосподїнци

МОЯ МАМА Моєй мами мено Мануела. Ма кафово очи и кафово власи. Люби мац вше иншаку фризуру. Вельо раз ше з нами шалї. Найчастейше є весела. Любопитлїва є и барз люби пиц кафу, буц на Инстаґраму и на Фейсбуку. Моя мама вари барз смачни єдла. Кед ма часу, бави ше з нами. Блїзки зме зоз ню. Патрик Варґа, III, Руски Керестур

Йоан Винаї, I, Нови Сад

ЗАЯЧОК У ЛЄШЕ Єдного красного дня заячок станул и видзел же швици слунко. Трава доокола желєна, а лєшик розквитнути. Бул щешлїви и пошол ше бавиц зоз своїм пайташом. Обидвоме ше радовали и скакали. Єден бул шиви, а други кафови зоз чарнима платками. Док ше бавели и розпатрали природу, шиви заячок так барз скакал же себе покалїчел лабку. Кафови приятель му положел лїсце на лабку, же би го цо скорей престала болїц. Рушели ше дому, а кед сцигли, заячкова лабка ше загоєла. Знял з нєй лїсце и предлужели ше бавиц. Мартин Фа V, Вербас

Тияна Сабадош, III, Руски Керестур

НАЙКРАСШЕ О МАМИ Моя мама ма найкрасше мено на швеце – Мария. Висока є, ма белави очи и длугоки власи. Зна ше крашнє пооблєкац, направиц фризуру, алє ше нє шминка. Ма тройо дзеци, а я медзи нїма наймладша. Найволїме нєдзелю кед зме шицки дома. Раз зме зоз шестру надумали направиц колачи. Барз ше нєсподзивала и зрадовала, гоч остало вельо судзини за помиванє. Цеши ше кед шицки вєдно дацо робиме. Любим з ню шеднуц до авта и пойсц дацо окончиц цо нам треба. Ксения Катрина, III, Руски Керестур

ВЕЛЬКА НОЦ У МОЇМ ДОМЕ

Яков Фурман, I, Нови Сад

ЯР У МОЇМ ВАРОШУ Яр пришла до мойого городу. Принєсла нам красну хвилю и прекрасни фарби. Древа пооблєкали свойо желєни шмати. Квеце рижних фарбох, як найкрасши тепих, прекрило пажици и розширело свойо прекрасни пахи. Птици ше врацели з югу, та тераз шпиваю весели ярнї шпиванки. Щешлїви и розшпивани тащки ше бавя зоз новима товаришами. Ластовки понагляю направиц гнїзда за свойо ластовчата. Цифровани мотилї радосно лєтаю з квета на квет. Слунко розганя дижджово хмари и вше моцнєйше греє. Витор розноши нашенє лампащикох и гласка лїсце як кед би му шептал. Весели людзе ше шпацираю по улїцох. Дзеци часто пребуваю у природи. Любим яр прето же ше мож бавиц вонка и прето же ми дарує облюбену овоц – ягоди. Андрей Монар, V Нови Сад

Велька ноц найвекше християнске швето. У нашим обисцу тото швето преславюєме барз шветочно. Пририхтованя починаю ище пияток. Того дня фарбиме писанки на червено зоз цвиклу, а на кафово зоз цибульовима лїсцами. Зоз воском на вайца рисуєме крижики и так украшуєме нашо писанки. Ношиме их до баби хтора рихта паску. До кошарки кладзе варену шунку, колбаси, сирец, масло, хрин, писанки и паску. Внєдзелю ше крашнє облєкаме и идземе до церкви на Службу. На концу паноцец пошвеца кошарки з вельконоцнима єдлами. Тото року зме, нажаль, нє були у церкви, пре епидемию вируса. Вельку ноц зме преславели дома зоз свою фамелию, а бабу и дїда зме волали на вайбер, же би нє були осамени. Никола Вукмирович, V Нови Сад

СТРАШНА БУРЯ Рано кед сом станула, отворела сом облак. Хвиля нє була красна, алє страшна. Дул барз моцни витор, аж гучал. Кажде лїсце и конарчок ношел. Злєкла сом ше. Положела сом руки на уха и заварла сом очи, та сом чекала чи ше буря змири, чи нє. Нє змирела ше. Дзеци ше нє шмели пойсц вонка бавиц. Диждж плющал. Мушела сом висц вонка по мачки Жику и Йоцу и унєсц их на терасу. Злєкли ше и куцови. Кед диждж престал падац, винєсла сом Жику и Йоцу вонка, гоч сом ше ище бала. Вец вишло слунко. Пошла сом ше бавиц. Барз сом була задовольна же зашвицело слунко. Силвия Папуґа, III Руски Керестур

Милена Рамач, I, Руски Керестур

У МОЇМ ДВОРЕ Дома маме барз вельки и широки двор. Кед войдзеце до ньго, обачице вельки ядловец, а за нїм ше находзи хижка за мойого пса Бурка. На лїво од Бурковей хижки посадзени два древка. Медзи нїма хижка за заяца Филозофа. У другим куце нєт нїч, алє там, у заднєй часци єст шицкого: бициґли, лопати, шаблї... Там мой пес приходзи по ужину. Мой двор наисце вельки, та у нїм мож вельо койчого робиц. Исак Новта, III, Руски Керестур

Ваня Роман, IV, Дюрдьов

ЖИВОТИНЇ ДОЧЕКАЛИ ЯР

ПИТАНКИ ПРИ РУСНАЦОХ

Єдного рана коло красней пажици ожелєнєл густи лєс. Над нїм ше видзело вельке слунко хторе ше дзвигало вше висше и пущало цепли зарї же би зобудзело шицки животинї и рошлїни. Пришла яр. Лампащики повипихали свойо главки над жему, а любичици почали квитнуц. Животинї ше розбудзели и рушели ше глєдац себе єдзенє. Яри ша найбаржей обрадовали два мали заяци. Єден кандрасти, кафови заяц зоз велькима ухами, хторому було мено Тапши, вишол вонка. Опатрел чи нєт блїзко даяка опасна животиня и пошол на пажицу. Пасол траву, бо тей жими нє було шнїгу, та трава остала желєна. Нєодлуга на пажицу пришол и Тапшийов брат. Нє барз ше розликовал од Тапшия, лєм мал чарни платки на гладкей шерсци, дакус кратши уха, и дакус длугши хвост. Кед ше спущела ноц, шицки животинї ше позберали под єдно високе, кед нє и найвисше древо у тим лєше и приповедали хто цо робел рано и пополадню того першого ярнього дня. Лїшка гварела же ше уцагла до двора єдного бачика и покрадла му кури. Медведз ше хвалєл же од пчолох краднул мед. Заяци ше напасли трави, та вислухали шицких, а вец сити пошли до своєй дзири, полєгали и такой поспали, радуюци ше же ютре придзе нови ярнї дзень.

Леґинь хтори ше сцел оженїц вжал хлєб и палєнку, та з двома пайташами и єдним старшим чловеком пошол питац дзивку. После розгварки, кед ше староста и видавач догварели, будуца млода подаровала будуцому млодийови хусточку и покрейтку зоз хтору дружки прикрашовали його калап. Млодей дружки кладли на главу били венєц. Кед ше будуца млода и млоди догварели же ше повинчаю, гуторело ше же ше заручели. Будуца швекра млодей даровала хустку, а тото символизовало же ю приме до обисца. Нєшка кед леґинь и дзивка одлуча повинчац ше, вон своєй дзивки купує персцень. Кед ше повинчаю, на рукох ноша карички.

София Симунович, III, Руски Керестур

Михайло Ковач, VII, Нови Сад

ВЕЛЬКА НОЦ У МОЇМ ДОМЕ Тогорочну Вельку ноц препровадзел сом дома. Помагал сом мами на Вельки пияток фарбиц писанки. Правел сом и гнїздо за заячка. Внєдзелю зме нєсцерпезлїво чекали цо нам принєше заячок. Потим зме ше госцели з лакотками. Павле Тимко Каждого року у нашим обисцу преславюєме Вельку ноц. Пред шветом шицки маме роботи. Найбаржей ше радуєме шестра и я. Пияток фарбиме писанки. Всоботу печеме паску, вариме шунку и сирец. Внєдзелю, у гнїздзе хторе зме направели за заячка, нашли зме лакотки. Я того року Вельку ноц препровадзела дома зоз маму и шестру. Емилия Уйфалуши

Катарина, Петар, Павле и Микола Штефанково

Любим Вельку ноц, бо можем помагац мами у обисцу. Найволїм мальовац писанки. Того року зме нє ношели кошарку до церкви на пошвецанє, алє зме порихтали шицки єдла за тото швето. Нє ходзели зме анї по облїваню. Наздавам ше же шлїдуюцого року будзем окружена з вецей милима людзми. Юлияна Бесерминї

Юлияна Бесерминї

Емилия Мученски

Велька ноц вельке швето за шицких нас. Рано, кед сом станула, пошла сом опатриц цо ми заяц принєсол. Обрадовала сом ше красному дарунку. Потим зме слухали Службу зоз церкви и вец зме пошвецели єдзенє. По полудзенку сом ше бавела з маму и з татом. Того дня ми було барз крашнє. Емилия Мученски

Я за Вельку ноц любим украшовац писанки. Всоботу, док мац пече паски, брат и я правиме гнїздо за заячка. Внєдзелю рано, кед ше зобудзиме, перше закукнєме до гнїздочкох, же бизме видзели цо нам заячок принєсол. На поладнє шицки пошедаме ґу столу и єме: паски, колбаси, шунки, писанки и други вельконоцни єдла. Я найволїм єсц писанки. Михаел Дротар Школяре руского оддзелєня другей класи зоз Коцура

ДОМАШНЇ ЗАДАЧИ Учителька нам задала домашнї задаток зоз Познаваня природи и дружтва – посадзиц даяку рошлїну и провадзиц єй розвой. Мама ми дала черепчок най идзем до загради принєсц у нїм глїни. Посадзел сом даскельо пасульки и залял сом глїну. Кажди други дзень сом залївал и старал ше о пасулькох. Барз сом ше зрадовал кед викукли зоз глїни. Предлужел сом их допатрац. Тераз су уж вельки и розквитнути. Тони Орос, III, Руски Керестур

Стефан Ґнип

ШВЕТОВИ ДЗЕНЬ КНЇЖКИ ЗА ДЗЕЦИ У своєй он‐лайн учальнї школяре руского оддзелєня штвартей класи у Дюрдьове, у априлу означели Шветови дзень кнїжки за дзеци, а домашнї задаток бул висликовац ше з кнїжку и послац учительки. Домашнї задаток зоз Познаваня природи и дружтва у трецей класи у Руским Керестуре бул – Прешлосц мойого краю и нашо обичаї, та Кристина Сопка нарисовала облїванє. Кед закончи домашнї задатки, Тияна Сабадош, школярка трецей класи у Руским Керестуре помага мацери розганяц цесто.

СИМЕТРИЯ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ Понеже зоз писмених составох, рисункох и фотоґрафийох хтори сце посилали за тото число часописа видно же барз любице животинї, пробуйце у каждим з тих виреченьох найсц скрите мено єдней домашнєй, лєбо дзивей животинї.

Прерисуй и офарб задати круги зоз слики на лїво на слику на право.

1. Рано Мирко заметол цали двор.

2. Од Дїда Мраза я ципели глїбоки достал.

3. Тот месар нялкош вельки.

4. Рамач каждому подзелєл бонбони.

5. Мокра вата знїма шпляхи.

6. Милош винял з ярку дзираву лабду.

Автор Нела Таталович

РОЗЛИКИ

Найдз и заокруж 8 розлики медзи сликами 1 и 2.

Препознай и заокруж цинь хтори одвитує тому павукови.

ЛАВИРИНТ

Одведз ладю ґу острову з благом през лавиринт.

Автор Нела Таталович

Автор Нела Таталович

ЦИНЇ

МОЙО ЖАДАНЄ За майске число „Заградка” достала аж 264 роботи од вредних сотруднїкох. Руски Керестур: Кристина Сопка, Силвия Папуґа, София Симунович, Миа Чордаш, Тияна Сабадош, Валентина З. Гарди, Ксения Катрина, Мартин Рац, Марко Драґутинович, Тони Орос, Патрик Варґа, Тадей Виславски, Исак Новта, Звонимир Мудри (III); Ребека Сабадош, Ивона Рац, Сташа Малинович, Анастасия Петрович, Сара Боцка, Дарко Колошняї, Дарийо Кишюгас, Иван Планчак, Кристиян Малацко, Филип Ноґо (V); Елена Шомодї, Анита Чизмар, Матей Виславски, Ґабриел Сивч (VI); Теодора Фа, Клара Катрина, Мая Сивч, Хелена Новта, Даница Плавшич, Борис Жирош, Стефан Шарич (VII); Ґлория Джуджар, Корнелиа Будински, Милица Малинович, Йована Вилянац, Дарко Провчи (VIII). Вєдно 66 роботи. Дюрдьов: Мария Рамач, Милана Йованов, Валентина Пушкаш, Марко Бастая, Владимир Молнар, Андрей Балїнт, Марко Станкович (I); Елеонора Винаї, Иван Молнар, Ваня Роман, Стефан Ґнип, Арсен Станкович, Никола Йованов (IV). Вєдно 48 роботи. Вербас: Даниел Фа, Иґнят Сабадош (I); Уна Аритонович, Сара Сеґеди, Серґей Такач, Лука Стоїлькович, Виктор Будински (II); Бояна Сабадош, Итана Косич, Тияна Косич, Милун Колошняї (III); Милица Миклош, Шарлота Стоїлькович (IV); Мартин Фа, Дамян Косич (V); Андєла Миклош (VII). Вєдно 31 робота. Коцур: Емилия Уйфалуши, Юлияна Бесерминї, Емилия Мученски, Павле Тимко, Михаел Дротар (II); Мария Сакач, Тамара Салонтаї, Катарина Штефанко, Матия Макша (III); Дамян Радванї (V); Катарина Недич, Михаела Горняк, Павле Бесермоинї (VIII). Вєдно 35 роботи. Нови Сад: Лана Бєкич, Йоан Винаї, Яков Фурман (I); Сара Шовлянски, Сара Салонтаї, Андрей Монар, Никола Вукмирович (V); Михайло Ковач (VII). Вєдно 13 роботи. Ґосподїнци: Драґана Иванов (VIII) послала 1 состав. Бачинци: Антония Рац (овода) послала 1 рисунок.

Тераз 21. вик. Дзеци маю вельо и шицкого. Нашо дїдове анї до конца свойого живота нє дочекали даяки ствари о хторих ше приповедало же их єст у далєким швеце. Верим же и я дочекам дацо цо тераз нє можем анї задумац. Обчекуєм же у будучносци будзем мац свой дрон котри будзе шицко робиц. Будзе таки же я нє будзем мушиц нїч робиц. Годни зме аж и лєциц н нїм. Вироятно будзем мац товариша у Африки, Америки, або у Канади котри придзе до мнє пред поладньом, а я вец пойдзем до ньго пополадню. Тераз шицко тото лєм мойо жаданє. Хто зна, можебуц тераз даяки мудри чловек у швеце ма исте таке жаданє. И праве тераз задумує як направи таки дрон. Нє знам, алє можебуц тот чловек будзем и я. Матия Макша, III, Коцур

На швето Дзуря (по юлиянским календаре), 6. мая означує ше и Дзень Месней заєднїци Дюрдьов. З тей нагоди школяре руского оддзелєня штвартей класи мали домашнї задаток – нарисовац даєден значни будинок у валалє. Арсен Станкович, IV, Дюрдьов

Милана Йованов, I, Дюрдьов

РЕЗЕРВАТ ПРИРОДИ У ВОЙВОДИНИ

Сиверовосточно од Нового Бечею и рики Тиси находзи ше специялни резерват природи Слане Копово. То єдна зоз остатнїх очуваних сланих барох у Сербиї и єдинствени панонски бивальнїк хтори характерую слани блатняви бари, дараз претворени до озерох, а дараз цалком висушени. У прешлосци рика Тиса часто меняла свойо корито, та Слане Копово єдно з єй старих меандрох. Наставало у 17. и 18. вику кед ше висушовало мочари и правело гаци. Слане Копово барз вигодни амбиєнт за журавлї, дзиви качки и гуски, птици шаблярки и други птици. Нєшка там жию 203 файти птицох, а то аж 63% од шицких познатих файтох птицох у Войводини. У ярнїх и єшеньских селїдбох у тим защиценим резервату природи нараз зна буц вецей як 5 тисячи дзиви гуски, 15 тисячи журавлї и 20 тисячи качки.

НАЙСТАРШИ ЛАДЇ Нєдалєко од Израїлу одкрити найстарши ладї. То два феничански (чи феникийски) ладї накладзени з вином пред вецей як 2.500 роками, а зачирени су у велькей бурї. Нашол их з помоцу подводней автоматскей мурячки америцки виглєдовач Роберт Балард. Ладї ше рушели зоз феникийского пристанїща Тир (нєшка у Либану), превожаци стотки фляши наполнєни з вином. Тоти фляши найдзени нєрушани, поскладани у шорох, алє ше вино з нїх випарело. Ладї на глїбини 457 метери були исправни. Найдзене и камене сидро.

НАЙВИСШИ АКТИВНИ ВУЛКАН На юговосточним побрежю Сицилиї, нєдалєко од Месини и Катаниї, на 3.320 метери надморскей висини дзвига ше вулкан Етна. Три раз є висши од познатого вулкана Везув, тиж у Италиї. Етна медзи найактивнєйшима вулканами на швеце. Учишлює ше ґу младим вулканом, бо ше зявел пред коло милион роками. На наводньованих схилох, дзе вулкански ґар прави барз плодну жем, мож и пейц раз оберац желєняву рочнє. У подножю Етни рошню помаранчата, черешнї, яблука, винова лоза, потим лїсковци и ґестинї, брези и дуби, а на горских верхох предїли под вичним лядом. Пририхтала Р. Ґ. П.

Уна Аритонович, II, Вербас

Мартин Рац, V, Руски Керестур Никола Йованов, IV, Дюрдьов

Дарко Провчи, VIII, Руски Керестур

Матия Макша, III, Коцур