Заградка 5 - 2019

РОК LXХII • ЧИСЛО 5 • МАЙ • 2019 • ЦЕНА 100 ДИН

„БАМБИ-ФЕСТ”

Н

айвекше швето предшколских дзецох у ПУ „Бамби” Кула, „Бамби-фест” у априлу того року означене зоз веселима програмами у шицких оддзелєньох Установи у општини. Место зоз цифрованима тортами, „Бамбийов” 24. родзени дзень преславени зоз шпиванками, рецитациями, розчитованками и танцами. Таке вешелє 9. априла було и у оддзелєню „Цицибан” у Руским Керестуре. На велькей бини у сали Дома култури зменьовали ше поприберани и радосни дзеци зоз воспитних ґрупох чийо виховательки Ксения Вучкович, Оленка Русковски, Емилия Костич и Мария Дюрчански, а пред преполну салу патрачох представели ше и дзеци зоз музичней секциї хтору водзи Тат,яна Фейди, як и наймладши школярики анґлийского язика зоз учительками Теодору Вранєш и Єлену Тошич. Найменши дзеци зоз яшелькох за „Бамби-фест” пририхтали виставу своїх заєднїцких роботох. Виховательки ше остарали и за сценоґрафию, костими и реквизити. Конферансу водзела сотруднїца Марина Преґун, музични сотруднїк бул Сашо Палєнкаш, а уж преверени мали ґлумци аматере Яна и Патрик Варґово збогацели шветочносц зоз шмелим представяньом учашнїкох у прекрасней програми. М. Р.

ДЗЕЦИ НА ВЕЛЬКОНОЦНИМ КОНЦЕРТУ У ДЮРДЬОВЕ

К

УД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове уж традицийно, на Перши дзень Велькей ноци орґанизує шветочни концерт. На нїм и того року участвовали члени шицких секцийох, а наймоцнєйши аплаузи заслужели наймладши, дзеци зоз оводи хтори були и шмели, и весели и барз поприберани. То будуци школярики руского оддзелєня першей класи и будуци активни аматере у дюрдьовским Дружтве. Численей публики ше представели и члени пририхтуюцей и виводзацкей фолклорней ґрупи, соло шпиваче и шпивацки ґрупи, и найуспишнєйши рецитаторе. Найбаржей ше радовали учашнїки, а поцешени з нїма були їх руководителє секцийох, родичи, учительки и шицки присутни на концерту.

^ASOPIS ZA DZECI

Здраво, заградкаре!

Direktor dr Boris Var}a

Ту и предостатнє число „Заградки” у чечуцим школским року. Май потрошице на остатнї и найважнєйши, републични змаганя, смотри и фестивали, а кельо будзе ученя, контролни и писмени задатки, най анї нє споминам. Сцелосц, витирвалосц и уложени вельки труд сиґурно нє будзе надармо. Знам же вас заквица дипломи, медалї, награди и припознаня, а було би барз крашнє кед бисце, вредни сотруднїки, радосци пре посцигнути успихи подзелєли зоз своїм часописом. Юнийско-юлийске число „Заградки” би мало буц прибране зоз вашима фотоґрафиями и вистками о заслугох у школи и звонканаставних активносцох. Направце кратки оддих у оганяню за петицами, та найпознєйше по 1. юний пошлїце свойо найкрасши литературни и подобово роботи, най ше боки резервовани за вашо уметнїцки дїла блїща од креативносцох и талантох. Най вам остатнї, уж анї нє цали, мешац школского рока будзе плодни и благородни, жада вам ваша редакторка

Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “SAJNOS DOO”, Нови Сад YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar.

– Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: Зоз означованя дня школи „Братство єдинство” у Коцуре (Фото: З. Колєсар)

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

ДЗЕЛЇДБА Дзеци сушедово єдного дня пред нас я поволал, и бависка свойо, цо ми мац роками куповала, им я подаровал. Куча дзеци ту, коло мнє. Медзи собу ше спричкаю. „Я сцем тото,” „Мойо красше”, та бависка однїмаю. Я лєм стоїм. Патрим на нїх, та себе так роздумуєм: Вони и нє знаю, же зоз бависками я им часц свойого дзецинства даруєм.

И РИБАРЕ ШЕ УЧА ПЛЇВАЦ

Р

ибаре муша буц добри плїваче, бо су нєпреривно у чамцу лєбо ладьочки. Гоч ше тото занїманє найчастейше преноши зоз оца на сина, анї рибар нє народзени зоз тоту схопносцу. И вон ше муши научиц плївац. О тим як ше учел плївац єден будуци рибар зоз Пенанґу, острова у Малезиї, дознаце дакус познєйше, док поопатраме острово. Пенанґ нас одушевйовал. Путуюци по нїм, видзели зме вельо койчого цо зме по теди нє видзели: лєси мускатового орещка хтори ширели пах километри далєко; фикуси хтори би нє облапели анї дзешецме хлопи; филодендрон яки ше у нас пестує як хижна украсна рошлїна, ту рошнє шлєбодно, а на наш готел ше поцагал аж по треци поверх – висше нє могол бо штварти поверх нєт; лєси кавчукового древа пресцераю ше до безкраю, а кед зме ше на єдним месце застановели, видзели зме як по урезаних ярчкох на стеблу помали чури кавчук зоз хторого буду пнеуматики – можебуц и за ваш BMX... О острове би мож було повесц ище вельо того, алє ми маме приповедац о иншим. Прето рушаме далєй... Драга нас водзи коло побрежя, бо у нукашньосци бреги и там єст мало драги.

АНДРЕЙ ЧИПКАР Опрез єдней кривини погляд нам прицагли шакранї. Лєцели високо над лєсом хтори нам закривал погляд на тото цо ше за кривину криє. Шарканї! Як дзецко, шнїл сом же пущам шарканя. Направел сом го зоз наду и финого паперу, алє ше вон нє сцел одлїпиц од жеми. Анї други шарканї хтори сом направел зоз школскима пайташами, аж анї тоти цо ми их правел сушедов леґинь. И так за мнє шаркань лєцел лєм у жаданьох и вихвальованьох леґиньох як їх шарканї дакеди лєца аж по хмари. Тераз сом видзел вельо шарканї високо, високо... Петнац, двацец... Хто би их чишлєл. Треба лєм уживац у тей краси шарканьох! Кед автобус скруцел до кривини, збачел сом у морю дас петнац хижи на слупох, на води. Ґу нїм водзел приход зоз дескох, поставених на колїкох. Рибарски валал – писало на мапи острова! Гоч и бул рибарски, нє знам чом є нє на копну кед там єст места нє лєм за валал, алє за цали варощик. За колїки на хторих стали хижи, були повязани чамци. Вец сом збачел дзеци. Були на писковей плажи и змагали ше чий шаркань пойдзе найвисше. Рибарски дзеци пущали шарканї, а я обчековал же нє виходза з води. Теди сом нє знал же пущанє шарканьох гоби жительом Азиї. Дзецом, алє насампредз одроснутим... У морю нє було нїкого. Чи наисце нє було? У циню под хижами видзел сом цошка коло чого вода була знємирена. Вжал сом филмску камеру и през телеобєктив патрел сом з блїзка цо ше збува. И цо сом видзел? Двацец-трицец бундави, грушкасти, осушени, помагали дзецом научиц ше плївац. Лєм чом бундави були таки нємирни? Кед сом лєпше опатрел, видзел сом же єдна бундава у штредку ма уста и отвера их як риба на сухим. Вец сом обачел и очи хтори клїпкаю, и ручки зоз хторима трепе по води... Коло бундавох були дзецински глави. Конєчно сом похопел: у штредку нє була бундава хтора ма очи, уста и руки, алє прави, правучки хлапец. То ше будуци рибар учел плївац. Озда прето же му плїванє нє барз ишло, похасновани бундави за хтори ше притримовац, покля одлично нє звладал плїванє. Будзе му потребне цали живот...

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ДОБРИЦА ЕРИЧ Медзи найпознатшима сучаснима сербскима писателями бул Добрица Ерич. Його стихи и приповедки вошли до велїх читанкох, школских лектирох и антолоґийох, а театрални фалати и драмски и гумористични поеми емитовани на радию, телевизиї и у театре. Народзени є 22. авґуста 1936. року у валалє Долня Црнуча, општина Горнї Милановац. Закончел штири класи основней школи и пробовал виучиц даскельо ремесла, алє, як сам гуторел, анї єдно нє закончел. Цали живот пошвецел свойому найвекшому таланту – писаню. Першу збирку писньох обявел 1959. року, и од теди вше лєм писал, и кед орал, шал, дерлял лєбо тлачел, складал стихи, найвецей за дзеци. Написал вецей як сто кнїжки, а твори му прекладани на двацец странски язики. Познати збирки писньох Добрици Ерича: Швет у слунечнїку, Винїцар, Студня за приятельох, Вашар у Тополї, Трава вше млада, Цар пчолар, Укаж, шлїмак роги, Писмо кралїци квеца, Еколоґийни буквар и други. Добитнїк є велїх наградох и припознаньох. Добрица Ерич умар 29. марца 2019. року у Беоґрадзе, а поховани є у своїм валалє, Долнєй Црнучи.

ЦИХО

ПУЛЯК Єдного красного ярнього дня видзел сом випиреного пуляка як ше шпацира коло курнїка як павур, лєбо райска птица даяка. Єдного другого дижджовного дня видзел сом истого пуляка на пияцу дзе му диждж мачка прекрасне пирє цо гашнє як жирячка. Єдного трецого дня на швето видзел сом того пуляка у гарчку варел ше без ґраму гордосци а над нїм жубрали госци. У живоце, у шалєней свити гладних устох, зубох и видлїцох нє лєгко буц пуляк тлусти цо ше пиши при других птицох.

– Цихо.

– Чом?

– Так.

– Цихше, сциха. Чи чуєш як лєшик диха?

– Чуєм.

– Пст! Шпи.

– Хто?

– Лєс шпи и шнїє єдного велького лєва. Лєва хтори накадзи ноц закриє швет розженє шицких древорубачох гет!

ВИДЛИ Желєзни зуби, древена ручка. Яка то справа? То видлїчка зоз хтору вечера крава!

ЯБЛОНЯ Як з кошарох з єй полних конарох цошка зме крадли, цошка зме сладке оберали и голєм раз попадали як птички зоз свойого гнїзда и у штред дня указала ше нам по єдна блїщаца гвизда! Прешпивала М. Римар

МИКОЛА М. КОЧИШ

ЧУДНА СВАДЗБА

ЖИВОТ У ПРЕШЛОСЦИ

Нєшка рано у приклєце галайк, гук и звискованє: чарни ожог и кочерга вибрали ше на винчанє.

Людзе ше селя зоз своїх домох пре рижни причини. Углавним пре климу, фамелию, пре школованє дзецох лєбо пре роботу. Селїдба представя вельку пременку у чловековим живоце, котра треба же би принєсла лєпши условия за роботу и вецей пенєжи. Руснаци мали вецей причини за селїдбу зоз старого краю. Тедишня царица Австроугорскей, Мария Терезия дошлєбодзела же би ше худобни фамелиї преселєли до южних часцох Австроугорскей, до терашнєй Бачки. Од 1751. року Руснаци помали почали напущовац оцовщину и одходзиц до, за нїх нєпознатого краю. Думам же мало знаме о чежким живоце у старим краю. Нє мали воду, струю, превозки.... Чежко було напущиц доми, поля, лєси, пажици, членох фамелиї хтори там оставали, и присц до жимних, пустих, мочарних предїлох и прилапиц ту нови дом. Драга од Карпатох була длугока и чежка. Даєдни ше можебуц наздавали же их ту чека красши и цеплєйши дом, алє нїхто нє очековал богатство и лєгки початок. Дочекала их велька пустара з мутнима мочарами, блатом и високим надом. Шицки вєдно, як велька фамелия, Руснаци висушовали жем и почали ю обрабяц. Були вредни, витирвали, та помали напредовали. Обезпечели себе, своїм дзецом, и шицким нам лєпшу будучносц. Нєшка жиєме у чежких часох. Людзе одходза, охабяю доми и глєдаю лєгчейши живот. Велї пошли, а велї ище пойду. Верим же и я єдного дня пойдзем оталь. Попри шицкого нового цо нам шлїдзи, мушиме запаметац же нашо предки були упарти и барз вредни, та остали жиц ту, у своїм новим краю. Заш лєм нє забули дом, прешлосц у старим краю, обичаї, язик. И ми нєшка нє шмеме забуц, занєдзбац шицко цо вязане за наш народ як єдну зложну, вельку руску фамелию.

Сваха-брила танцовала, метла-дружка звисковала, шметнїк писню виквицовал, кабел му ше видрижньовал. И снопи ше умишали, та по пари танцовали, по керпарох ґазловали, цали приклєт вирипали. Галайк, гук и звискованє, писня, лярма, танцованє! Аж и гордов зоз капусту вилєт з угла на вешелє, дупкал, скакал, подскаковал, сам, без пари вон танцовал. Руши право, скруци лїво, дружтву кричи: „Живо, живо!” Галайк, писня, танцованє, живе, швидке викруцанє! Лєм орманчик цошка дудре, вешелє му нє по волї – нє патри го дружка-метла, та го шерцо яґда болї. Галайк, писня, звискованє, а вец нараз мир! Пошла пара на винчанє, закончел ше пир!

Мария Горняк, VIII, Дюрдьов

ВЛАДИМИР САБО-ДАЙКО

НАШО ШКОЛОВАНЄ

Давно, пред 60 и вецей роками, ходзели зме до школи. Алє теди було цалком иншак як нєшка. И теди школа починала 1. септембра, алє теди лєм даєдно дзецко почало ходзиц од початку школского рока. Концом октобра, кед ше закончели шицки роботи на польох, аж теди зме поряднє ходзели до школи. У першей и другей класи зме мали буквар и таблїчку. Було нас коло седемдзешацецеро у класи у коцурскей школи. Шицки були народзени 1928. року. Школяре котри ше учели по нємецки и мадярски, мали окреме свойо школи. Учел нас паноцец Максимилиян Буїла. Бул барз строги. Хто нє знал одвит на питанє, такой го учитель бил на дереш. Аж у трецей класи зме почали учиц историю и земльопис. До школи зме ходзели два раз на дзень. Вжиме зме ходзели до школи у клюмпох. Вельо раз зме нє пошли до школи. Остали зме ше бавиц при бари лєбо на пажици. Родичи нє барз дзбали за нашо ученє. Гуторели же заш лєм будземе парасти, та нач ше школовац. Теди ше мало школовали. Я бул одлични школяр. Мац нє сцела же бим ше школовал, бо ше бала же хто вец будзе обрабяц жем. Так роздумовали и други родичи, та прето велї нашо ґенерациї остали нєвишколовани. Гоч ше дахто и вишколовал, то було за паноца лєбо за учителя.

Обявене у „Заградки” у септембру 1998. року

ПРИПОВЕДКА О ЖАБКИ КСЕНИЯ ВАРҐА

О

пар Мижо карсцель ґу лози и пробовал долапиц цалком малу ґиризду грозна цо заостала медзи пожовкнутим лїсцом. Найволєл єсц тоти мали, покус висушени бобки грозна цо найдлужел упивали до себе слунково зарї, бо були сладки. Гевти други, векши ґиризди, уж давно пооберани. Скоро ше и забуло яки маю смак. Тераз ше на тоту малу, затрацену пажери Мижо. Пробує ю старгнуц, алє конарчок моцни. Вец на єдним лїсцу збачел мале желєне створенє. Шедзи и патри на ньго. Анї нє клїпнє. И Мижо ше запатрел до нєй. Була то мала жабка. Каня.

Tей єшенї Мижо почал ходзиц до першей класи. Пачи ше му и учителька, и кнїжки цо пахню на якуш друкарску фарбу и слики на мурох... Алє шедзенє у лавкох по двойо – то дацо! Дакеди лавки поскладани до круга, алє вон найволї кед лавки поскладани до двох шорох и кед кажде ма свою пару. Пара у лавки то таке як найлєпши пайташ. Вон шедзи зоз Соню. Познаю ше ище зоз оводи, алє тото школске познанство цошка цалком инше. Соня му дава свою стругалку най заструга клайбас, Соня нє маха з ногами док шедзи на карсцелю, Соня ма длугоки били покруцени власи и у власох бляди желєни райф же би ше єй прекрасни локни нє розсипали. Соня му випатра як принцеза зоз сказкох яки му, одкеди ше лєм памета, читали и родичи, и дїдо и баба, и воспитачка у оводи. Мижо патри на каню як мирно шедзи на лозовим лїсцу як кед би од вше ту жила. Лєм ю нїхто нє обачовал. Каня малка, нє векша од ґомбички на Мижовей якни. Гваря же ше оздзива пред дижджом, „пита дижджу”. Алє тераз вона нє ма намиру нїґдзе пойсц, лєм шедзи. Така блядо желєна на вибляднутим лозовим лїсцу. Здогаднул ше сказки дзе зла босорка претворела принца до жаби. И гварела: „Претвориш ше ознова до принца кед це побочка дзивка”. Видзел Мижо у заградки и на беґелю менши и векши жабки. Нїґда ше до нїх нє запатрал. Жаба як жаба. Алє тота ту цо патри на ньго иншака. Скрата якошик на финшу мустру, и по фарби є иншака. Така дакус як райф у Соньових блядих кандрастих власох. Бляди желєни.

– Ти чом нє така як други жабки? – пита ше Мижо канї. Вона цихо. И видзи ше Мижови же якошик мило патри на ньго тото желєне створенє.

– Знам же ши нє вше була каня. Ти така нєзвичайна. Така блядожелєна. Як Соньов райф. Ти сиґурно була дахто други. Давно предавно. Або ше можеш претвориц до дакого другого. Думам, до шумного дзивчеца! Каня ширцом отворела очи и патри просто на Мижа. Осторожно вжал жабку и положел ю на длань. Патрела на ньго. Гоч му тота каня симпатична, заш лєм, вона жаба. „Teраз, лєм тераз мам нагоду видзиц чудо зоз сказки. „Тота каня то можебуц моя пайташка Соня з покруценима локнами и желєним райфом.” Зогнул ше так же му ґамби лєм цо нє дотикали малу каню. Цошка знука му шептало: „Гайде! Побочкай ме. Нїч нє страшне. Можебуц увидзиш цо ши нїґда потераз нє видзел. Место канї увидзиш Соню. З длугима власами и блядим желєним райфом”. Сцел дознац чи чуда зоз сказкох голєм дакеди можлїви. Алє скорей як би ше ту мала зявиц красавица, Мижо сцел превериц чи єст дакого у нїх на дворе, або на тераси. Бул би то шведок сказкового чуда. А Мижо то нє сце. Док розпатрал доокола, жабка одразу випросцела свойо ножки, подскочела кельо мала моци и нєстала медзи лїсцом виновей лози. Мижо видзел лєм празну длань. Даремно глєдал малу каню. Таїнствено нєстала як кед би до жеми препадла. Остало му лєм отаргнуц нєвельку ґиризду грозна. Найсладшу, бо найдлужей зрела.

АЛЕКСАНДРА УРОШЕВИЧ

СИЛВИЙО, ЦО ТИ ВООБЩЕ ЗНАШ О КОНЬОХ

С

илвия одлучела – плїванє, колїмбанє и ходзенє, шицко то без вязи! Шедлац – то єй циль! Була сита, виспана и моцна кед виявела же сце мац коня. Нє була єй важна фарба, велькосц, анї фризура єй будуцого коня, лєй най за ню вше будзе ту. Шицко виплановала. Будзе го тримац у купальнї, на другим поверху єй хижи. Добре же ве-це шолька такой при дзверох, а конь будзе єсц зоз кадзи, бо конї сиґурно вельо єдза. А спац... Га... озда конї шпя на стояци! Чи конї наисце шпя на стояци? Гм.... Силвия ше зорвала од бачикового питаня: – Силвийо, цо ти вообще знаш о коньох? Силвия нє положела палєц на чоло, лєм пошла до библиотеки, виплацела членарину и вжала енциклопедию... о авионох! Силвия ма вельки двор... А лєциц... то єй циль!

МОШО ОДАЛОВИЧ

КЛЮЧ Мой добри оцец замкнул дзвери и пошол дзешка, далєко пирхнул, а кед пришол дїдо зоз Банату длуго дуркал, гнївал ше и здихнул: „Сто му ключи, змерк уж густи, жимно ми, дзе тот мой син! Боїм ше, барз сом тлусти, а сцел бим войсц през комин.” Прешпивала М. Римар

ВЕСНА АЛЕКСИЧ

ДНЇ СЛАВИ И БЛЇСКУ Як роснул, Моцарт ше, розуми ше, и часто залюбйовал. Найчежше було кед ше залюбел до шпивачки Алойзиї Вебер, а вона, шейсц мешаци по його розбовчаней залюбеносци – лєм змахла зоз лепезу и обрацела му хрибет пред вельким дружтвом. Моцарт бул нагнївани и смутни. Думал же єй є, вироятно, нє досц красни. Щиро поведзено, тот мали ангел зоз билима локнами, як леґинь анї нє бул даяка краса. Остал нїзки, бул главати, носати, и мал рапаву твар од прелєжаних овчих покох. У єдних новинох го наволали „Моцарт з вельким носом”. Алє, бул духовити и симпатични, та ше попачел єй младшей шестри, Констанци Вебер, зоз хтору ше, гоч барз млади, одлучел такой оженїц! Бул теди єден од найважнєйших людзох у Бечу, а оцец Леополд занавше остал у Салцбурґу. Кед ше любов зоз Констанцу розбовчала, вон такой послал писмо свойому синови, полне з даремнима, родительскима предруцованями. Тераз виключно завиши од твоєй добрей дзеки и способу живота чи умреш як звичайни чловек, цалком забути, лєбо як славни капел-майстор хторого и потомство будзе познац – чи як раб якейшик жени умреш на сламячи на мансарди, полней зоз гладнима дзецми, односно, чи будзеш жиц по християнски у задовольстве и чесци, як познати музичар, и охабиш на тим швеце маєтну фамелию и мено хторе шицки буду почитовац! *** Залюбеного Моцарта тото писмо нє збунєло, та ше заш лєм оженєл зоз паночку Вебер 1782. року, а оцов благослов за малженство запожнєл єден дзень. И без нього, свадзба отримана, и, судзаци по писмох хтори себе писали по конєц живота (кед нє були вєдно), Моцарт и Констанца були щешлїва пара. Дакеди жили на високей ноги, дакеди нє мали досц пенєжи, та ше селєли до скромнєйших квартельох, алє вшелїяк же оцец Леополд у своїм писме погришно видзел синов живот зоз Констанцу. Насампредз погришел у остатнїм виреченю. Тей гришки шведкове и ми нєшка, хтори жиєме два вики после славного салцбурского майстра! Виривок зоз кнїжки „Лудвиґ ван Моцарт”

И У БАВЕНЮ МУШИ БУЦ ЗЛАГОДА Є–дноГайгоде,дняиддзе ци вишли вонка бавиц ше. зме на брег ґу велькому древу

– гварела Ґордана.

– Нє! Идзме долу, ґу озеру – предложел Давид.

– Нє сцеме! Нє сцеме! – скочела Ґордана.

– Сцеме! Сцеме! – скочел Давид. И так, шицки стали. Нїхто нїґдзе нє пошол, бо ше нє могли зложиц. Кед шицки дзеци пристаню вєдно дацо робиц, значи же ше зложели. Вони пецеро ше дараз зложа, а дараз єдни сцу тото, други сцу гевто, и нє можу ше зложиц. Теди и оцец вишол вонка побавиц ше з дзецми.

– Дзе пойдземе? – питал ше.

– На брег, ґу велькому древу – гварела Ґордана.

В

ПЕРЛ БАК

– Долу, ґу озеру – одвитовал Давид.

– Е, вец нє можеме нїґдзе пойсц кед ше нє злагодзиме – гварел оцец и шеднул дакус почекац. И дзеци пошедали, та чекали. Тото ше нїкому нє пачело. Вец Мирко предложел: – Гайде, перше ше випендрайме на брег ґу велькому древу, а вец ше збегнїме з брега долу, ґу озеру.

– То добре предкладанє – гварел оцец и опитал ше Ґордани.

– Приставаш?

– Приставам – одвитовала Ґордана.

– Давид, ти приставаш? – и йому ше оцец питал.

– Приставам – потвердзел Давид.

– Чи шицки приставаце?

– Приставаме! – скричали дзеци нараз. Вец шицки пошли на брег ґу велькому древу и було им крашнє у злагоди. Потим ше збегли з брега долу, ґу озеру.

ОЦЕНИ

БОЖИДАР МАНДИЧ

ечар Ая зоз школи принєсла „ключку”. Ганьбела ше повесц „ключка”, та гварела – достала сом єдинку. Перше слово єй було якошик бридке, аж дакус увредлїве. Важне дацо принєсц зоз школи, гвари єден поета, а я ше трудзел розположиц ю и нє правиц страх пре оцену. Вони дакеди можу буц фатални. Оцени нє одраженє знаня, алє прилагодзованє ґу учительови. Наприклад, учителє ридко од школярох вимагаю знанє. Место же би им помогли, вони як кед би од школярох глєдали нєзнанє. Аж ше чувствує єдна файта супериорносци, гербносци... Школяре, поправдзе, знаю вецей як указую и прето им треба помагац. Єдноставно, можеш ше збунїц. Лєбо ци бул подли дзень. Наостатку, анї мозоґ нє може нєпреривно робиц. Чи вец у питаню нєзнанє? Нє! Важне нє циґанїц. Знац каждому, а окреме родичом повесц правду. Так ше здобуваю перши виправки. Перши зочованя зоз собу и зоз своїм здобутим знаньом. А цо то знанє? Нє знам анї сам. Чи єден вельки гречески филозоф нє гварел: ЗНАМ ЖЕ НЇЧ НЄ ЗНАМ. Можебуц знанє и нєзнанє єдно як єдно. У каждим случаю, кед достанєш єдинку з математики и повеш родичом, знай, достал ши петицу зоз щиросци. Преложела М. Р.

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

СВЯТА СПОВЕДЗ Штварта тайна Нового Завиту вола ше Покаянє, лєбо Тайна святей Споведзи. У Тайни Покаяня владикове и священїки по власци од Исуса Христа место Бога одпущую грихи тим: – котри жалую за свойо грихи, – котри ше щиро висповедаю и – котри маю тварду волю поправиц ше и покутовац за свойо грихи. Скорей як придзеш на св. споведз, вимодлї молитву Царю нєбесни. Тераз роздумай о тим: – кеди ши ше остатнї раз споведал?

– чи ши нє затаєл даєден грих?

– чи ши ше за грихи покаял?

– чи ши ше у чежким гриху причащал?

– чи ши покуту вимодлєл?

1. заповид – Чи ши пригварял Богу? Бул празновирни? Чи ши ше побожно модлєл кажди дзень?

2. заповид Чи ши лал, преклїнал, верабожал ше? Кельо раз?

3. заповид – Чи ши внєдзелю и на швета бул на Служби Божей? Чи ши ше у Церкви побожно справовал?

4. заповид – Чи ши почитовал и слухал своїх родичох, учительох и старших? Чи ши им жичел, або робел зло? Чи ши их гнївал, зармуцовал, або им упрекосцел? Родичи! Чи сце свойо дзеци по християнски ховали? Чи сце им давали добри приклад?

5. заповид – Чи ши начкодзел здравю себе, або другому? Чи ши бил других, або чи ши дакого покалїчел? Чи ши жадал себе, або другому шмерц? Чи ши бул причина дачиєй шмерци? Чи ши зле жичел другому? Чи ши другого на грих зведол? Чи ши животинї мучел?

6. и 9. заповид Чи ши думал, жадал, гуторел, патрел безчесни дїла, або ствари? Чи ши робел дацо бридке сам, або з другим? Чи ши шпивал бридки шпиванки, опатрал бридки слики? Оженєти! Чи сце тримали супружеску вирносц?

7. и 10. заповид Чи ши украднул пенєжи, або дацо инше? Чи ши затримал найдзене? Чи ши дакому чкоду направел? Чи ши приял украдзене?

8. заповид Чи ши гуторел нєправду? Циґанєл? Чи ши дакому з тим начкодзел? Чи ши огварял? Осудзовал других? Чи ши ше на нєправду верабожал? Чи ше гнїваш на дакого, або з нїм нє бешедуєш?

СВЯТИ ВЕЛЬКОМУЧЕНЇК ГЕОРГИЙ (ДЗУРЯ) Святи Георгий єден з найпочитованших святих у швеце, а окреме у нашим народзе. Його мено ма рижни вариянти, як – Дюра, Юрий, Дьордє, Ґеорґ... Народзел ше коло 270. року у Лиди, Кападокиї у Малей Азиї. Родичи му були богати и уж були християнє. По оцовей шмерци Георгий ступа до римского войска у чаше цара Диоклецияна. То бул час кед барз преганяли християнох, а вон протестовал процив судзеня тих нєвиноватих людзох. Цар Диоклециян го дал заврец до цемнїци. Мучели го, алє бул на чудесни способ ошлєбодзени од того мученя. Святого Георгия малюю як на коню забива шарканя. То єдна леґенда по котрей вон забил з копию шарканя, котри каждого дня виходзел з рики и поєдол єдного чловека. Кед раз шаркань мал поєсц єдну дзивку, Георгий го забил. И так победзел зло – то символика такого мальованя святого Георгия. Рахує ше же умар коло 300. року у Никомидиї. Його главу ше чувало у Риме, а вец ше спомина же 1 200. року була у Царгороду. Благо святого Марка у Венециї ма єдну часц мощох св. Георгия. Його швето славиме 23. априла по григориянским, односно 6. мая по юлиянским календаре и теди ше у наших церквох швеци жито.

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

ЯК ПЧОЛА ЗБЕРА МЕД Як то пчола збера мед? Як? Га так, же по цалим дню зоз кантичку лєта од квета до квета, од яри до єшенї лєм лєта, лєта, лєта цалого лєта. Зоз празну кантичку лєта по пажици, а з полну ше враца до кошнїци.

МЕЛАНИЯ РИМАР

ПОГНЇВАНЕ МАЧЕ

Д

ва днї єдно мачатко жалошнє мявчало при сушедовим муричку. Мама ше му дзешка страцела, а воно нє знало дзе ю пойсц глєдац. Яников оцец го збачел, приблїжел ше ґу ньому, кукнул и погласкал го. Алє мачецу тото нє було досц. Олїзало му руку, а то на його язику значело – ище ме гласкай. Цо знал инше, лєм го вжац до руки и однєсц дому. Таке малючке, у його велькей руки було як у цеплим гнїздочку. Як ше му Яни барз зрадовал! Озда почувствовало, та ше и воно почало радовац. Ровно за нїм бегало, шпотало ше му попод ноги. Усипал му до новей мисочки дакус лїтного млєка. Похлїпало и крашнє за собу олїзало мисочку. Мачата так помиваю. Яни малому любимчецу дал мено Цица. Кед вон ишол вонка, и Цица бежала з нїм, а кед вошол нука, и вона ступци за нїм до хижи, до кухнї, до спальнї... Раз Яни пошол з мацеру до загради шац желєняву. Вон правел шорики, а мац пущала до нїх нашенє. Вец загартал шорики, бо нашенє муши буц закрите зоз глїну, як зоз перинку. Одразу обачел за маче идзе за нїм и з лабками гребе по пошатей мархви, петрушки и червеней цвиклочки. Крашнє го два раз опомнул най нє пакосци, алє воно и далєй розгребовало. Вон ше так цешел же помага мацери, а Цица лєм одмага. Сцел аж и скричац на ню, алє як? Така є мала, а шумна! Вжал ю до руки и винєсол зоз загради. Положел ю до якейшик ладички, та ше врацел загартац нашенька. А маче вискочело зоз ладички и знова убегло до загради. Думало озда же и воно важне там дзе ше роби. Тераз ше Яни нагнївал, вжал го и завар до плєвнїка. Отамаль нє могло висц. Вредни роботнїци закончели роботу у загради, та вошли нука. Вец ше Яни здогаднул же маче остало у плєвнїку. Отворел дзверка, закукнул, а його Цица шедзела на штред плєвнїка смутна. Попатрела на Яника, а вец обрацела главу од нього. Була барз погнївана. И вона сцела робиц, а хлапец ю вигнал зоз дружтва и завар. Було му нєправо. Нє знал же ше и маче зна погнївац. Вжал го на руки и гварел: ‒ Пребач ми, Цицо, модлїм це! Нє сцел сом це увредзиц. Погласкал свою мачичку по главки и однєсол нука, ґу людзом.

МИХАЙЛО КОВАЧ

ХЛЄБ Раз так кромпля и пасулька роботи нє мали, та ше главки капустовей хвалїц барз почали: – Знаш ти, дурна главко з лїсца, же нам маш дац чесц, бо нас – кромплю и пасулю швет найволї єсц! А главка им так гварела: – Та идзце ви гет! Мегки, швижи, били хлєбик – то найволї швет.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ЮШКОВА ШКОЛА Баба Сандру вариц учи, вода цепла, та аж гучи.

– Вежнї месо и петрушку, такой будзеш вариц юшку. А цибулю полож цалу и даєдну кромплю малу. Вец вивариш галушочки, та: смачного! Єдз юшочки!

Антония Рац, 5 роки Бачинци

Михайло Копчански 7 роки, Коцур Андрей Горняк, 6 роки Коцур

Рамона Будински, 5 роки Коцур

Филип Буила, 6 роки Коцур

ЛЮБИМ НАШОГО ПСА Флавиан Ґатала, IV, Нове Орахово

РОБОТА ХТОРУ НАЙВОЛЇМ Любим помагац родичом, а найволїм помагац баби, бо є стара и нє може у обисцу шицко сама поробиц. Часто ходзим до нєй пополадню кед треба намиряц. Вона ма вельо домашнї животинї, та єй помагам старац ше о нїх. З початку ме учела кельо єдзеня треба дац животиньом и як их кармиц. Перше у хлїве кармим буяка, бо вон ричи кед є гладни. Вельки є, та баба стої коло мнє и меркує кед му давам єсц. Шицким животиньом давам єднаку покарму, та дакеди порихтам вецей, най будзе за познєйше. Кози давам лєм бетелїну, бо нїч инше нє сце єсц. Я нє знам доїц, та ю баба дої кажди вечар. Псом давам ґранули, косци и остатки од полудзенку. Шицким животиньом давам швижей води, а окреме влєце, кед вельки горучави. Робота у бабовим дворе тирва досц длуго. Кед закончим, позаметам двор и уходзим нука, дзе ми баба вше порихта сок и даяки лакотки, а за вредну роботу достанєм и динари. Барз ше любим старац о животиньох и помагац баби. Ясмина Мудри, VI, Дюрдьов

Любим животинї, а наймилши ми наш пес. Вон лабрадор. Мено му Сиґма. Люби скакац коло мнє. Часто го кармим. Кед го мама випущи з боксу, теди вєдно бегаме по дворе. Сиґма барз люби дзеци. Кед му руцим лабду, вше ми ю принєше. Зна вибегнуц попод облак и кед отворена капура, видзе вонка, алє кед го волам, послуха ме и войдзе до двора. Любим кед ме мой пес слуха. Вец го наградзим и дам му най огриза косц. Радосни є и бега з ню по боксу. Шицки у обисцу любиме Сиґму, бо є барз добри. Мария Сакач, II Коцур

МАМА Моя мама ме барз люби, а и я ю так исто любим. Кед ме облапи, чувствуєм ше барз крашнє. Ми два вєдно вариме, пораїме обисце и бавиме ше. Дакеди ше бавиме вонка и шпацираме ше, а дакеди нука бавиме дружтвени бависка. Барз швидко ме зна нашмеяц. Часто ме приємно нєсподзива кед ми купи даяку лакотку, лєбо нови шмати. Обидва любиме слухац анґлийски писнї. Вше зме добри єдна ґу другей, прето моя мама найлєпша мама на швеце. Тияна Бучко, IV Руски Керестур

Бояна Малобович, II, Савине Село

РАДОСНА СОМ КЕД ПОМОГНЄМ Радосна сом вше кед помогнєм мами и баби, бо ше вони цеша у мнє. И похваля ме. Помагам им поуцерац прах, поуцицовац и попресцерац шмати, гоч начудо. Дакеди ме и наградза. Радосна сом и кед помогнєм дакому нєпознатому. За дзеци у потреби зберам пенєжи и ношим до школи. И шмати хтори ми мали, видвоюєм за дзеци хтори нє маю досц облєчива. Мама ми вше гутори: „Помагай другим, та ци ше враци кед тебе будзе потребна дачия помоц.” Радосна сом и кед попораїм свою хижу. Теди ше мама радує же ми вона нє муши пораїц. Мартина Еделински, IV Руски Керестур

РАЗ СОМ ШЕ ЗЛЄКОЛ

Адрияна Кодба, III, Ґосподїнци

ШКОЛА Школа то цошка найкрасше на швеце. До нєй, дзеци, шицки идзеце. Нє кажде вше школу люби, бо му други плани губи. Бавиц би ше, а муши ше учиц! Нє написац домашнї – таке ше нам нє шме случиц! Кед оцена будзе слаба, вец зме нагнївани на себе, на учительку, бо задачу дала вельку, та нє сцигли зме научиц, нє сце ше нам тельо мучиц! Дакеди маме оцени иншаки, и барз добри, и вшелїяки. Зоз добрима ше цешима, зоз слабима ше ганьбиме. До школи ше кажди дзень береме и так будзе док нє вирошнєме.

Александар Девич, IV, Шид

Було то єдного дня, под час жимского одпочивку. Уж ше спущела ноц. Ишол сом до баби. Падал шнїг. Кед сом скруцел до улїчки у хторей баба бива, видзел сом цошка од чого сом ше барз злєкол. Нєдалєко були штири пси. Почал сом сцекац. Пошлїснул сом ше на лядзе. Пси бежали за мну. Уж були барз блїзко. Брехали. Убегнул сом до бабовей хижи. Шерцо ми моцно дуркало. Облївал ме зной. Баба ше ми питала цо ше случело. Гварел сом же ме оганяли штири пси. Тоту ноц и страшну подїю нїґда нє забудзем. Иван Молнар, III, Дюрдьов

Mария Бенчик, I, Бачка Тополя

ПЕС АЛИ Мой пес Али вельки. Ма вельки зуби и вше начулєни, мали ушка. Очи му цми, блїщаци як ґомбички, а шерсц мегучка. Барз люби кед го гласкам. Кед треба, вон ме вше бранї. Сануєм го кед є завязани. Али люби вельо єсц. Барз бреше кед дуркнє капурка, або кед видзи мачки. Анї кус их нє люби. Шицки ше боя од нього, а вон таки красни и сладки. Я ше барз цешим же го маме. Гибайце го видзиц! Мая Надь, II, Руски Керестур

ШКОЛА Моя школа мила, моя школа красна, прето ю барз любим и здобувам знанє за будуце занїманє. У нєй учителє уча шицки дзеци як ше маю справовац, почитовац старших и любиц каждого як себе самого. Прето моя школа найлєпша на швеце. Придзце нас нащивиц, нє побануєце! Филип Хромиш, IV Коцур

Леонора Ґайдош, IV, Вербас

ВАША И МОЯ МУЗИКА Кажде слуха иншаку музику. Людзе маю розлични смаки и слух за музику. Музику може твориц кажде и кажде ю може слухац. Єст вельо файти музики и нє мож повесц хтора найлєпша. Нє кажде музику єднак доживює. Дакому вона состойна часц живота и без нєй нє може окончовац свойо обовязки. Дахто дума же музику треба слухац кед му чежко, лєбо кед є щешлїви. Я думам же ю треба слухац у каждей хвильки кед чувствуєм же ми є потребна. Даєдни людзе ше видвоюю зоз дружтва и з даским ше нє сцу дружиц лєм прето же гевтот слуха цалком иншаку музику. Я слухам вельо розлични файти музики и анї єдна ми нє завадза. Кед би нє було музики, думам же би було вельо чежше жиц. Павле Гербут, VII, Руски Керестур

Теодора Гнатко, II, Бачинци

МОЯ ЗЛАТНА МЕДАЛЯ Мой гоби то танєц. Уж єден рок тренирам танєц у „Партизану 2”. Тренирала сом и у других клубох. Почала сом тренирац танєц кед сом мала пейц роки, а тераз мам дзевец. Танєц нас учи Ясна Єловац. Того року сом участвовала на Денс вайбу хтори ше отримал на Спенсу и то ми було перше змаганє на хторим сом участвовала зоз „Партизаном 2”. Змаганє було отримане 17. марца. Завжали зме перше место. Пре тото сом барз щешлїва. Були зме пооблєкани шицки до єднаких костимох хтори були кафово-жовтей фарби зоз кришталями. Шицки зме мушели мац залїзани и завязани власи. Наша кореоґрафия ше вола „Слунечнїки”, а танцуєме ю на писню „Синфони”. Ана Митошевич, III Нови Сад

НАЙЛЄПШИ РЕЦИТАТОРЕ

Н ДЗЕНЬ ШКОЛИ У КОЦУРЕ

О

сновна школа „Братство єдинство” у Коцуре 9. мая означела свойо швето – Дзень школи. За школярох була орґанизована рижнородна програма хтора ше отримовала у учальньох и у физкултурней сали. Мож було участвовац у дружтвених бавискох, у язичних квизох, або у мини подобовей колониї, а мож ше було учиц шминкац и правиц фризури, и виводзиц рижни хемийни експерименти. У физкултурней сали за дзивчата було змаганє у одбойни, за хлапцох змаганє у фодбалу, а шицки могли участвовац у бавеню „Медзи штирома огнями”. После активносцох у школи, отримана шветочна програма у Доме култури. Госцох привитала Славица Байор, директорка школи. Вона похвалєла шицких школярох, учительох и наставнїкох хтори у красним шветлє представели коцурску школу и подзелєла им кнїжки. На програми дзеци рецитовали, шпивали и грали, а виведли и єдну драмску сличку. З. Колєсар

а 50. Покраїнскей смотри рецитаторох „Поето народу мойого”, отриманей од 12. по 14. април у Сечню у трох возростох ше змагали и седмеро рецитаторе хтори рецитовали по руски. У младшим возросту (школяре нїзших класох) Ема Живковичова зоз Руского Керестура завжала друге место и пласовала ше на Републичну смотру. Яна Варґова була медзи осемнац найлєпшима – „златнима” змагателями, а на Смотри участвовал и Иван Молнар зоз Дюрдьова. У штреднїм возросту (школяре висших класох) рецитовала Минеа Югас зоз Руского Керестура, и пласовала ше на Републичне змаганє, а и вона, и Валентина Новта, тиж зоз Руского Керестура, були медзи двацец найлєпшима, „златнима” у своїм возросту. У катеґориї старших рецитаторох по руски рецитовала Валентина Салаґ зоз Дюрдьова и була медзи 26 найлєпшима – „златнима” змагателями, а на Смотри участвовал и Йован Живкович зоз Нового Саду.

Ема, Яна и Иван

Валентина и Минеа

ФАРБЕНЄ ПИСАНКОХ У ВЕРБАШЕ

У

ж традицийно, пред Вельку ноцу у КПД „Карпати” у Вербаше орґанизує ше роботню за школярох хтори у трох основних школох у тим месце ходза на годзини руского язика з елементами националней култури як виборного предмету. Так було и того року кед ше на Вельку соботу позберали коло штерацецеро дзеци и учели ше фарбиц писанки и прикрашовац их на вшелїяки способи. Професорка руского язика Славица Малийова им приповедала о Велькей ноци и о обичайох вязаних за тото вельке швето. Кед кажде поукрашовал писанки найрасше як знал, отримане и змаганє за найтвардейшу писанку, а потим шицки вишли вонка, та перше хлапци облївали дзивчата, а вец дзивчата облївали хлапцох. Радосне друженє у креативней роботнї фотоґрафовал наш вредни сотруднїк Драшко Перович, школяр пиятей класи и послал до „Заградки” 46 фотоґрафиї.

КРЕАТИВНА РОБОТНЯ У НОВИМ САДЗЕ У Заводзе за културу войводянских Руснацох у Новим Садзе 14. априла отримана вельконоцна креативна роботня за дзеци. На нєй участвовали вельо дзеци шицких возростох. Зоз кратку презентацию о Велькей ноци и обичайох хтори тримаме на тото швето, учителька Ана Мария Рац започала креативну роботню. Дзеци научели цо то Велька ноц, цо то паска, баранче, писанки и цо облїванє. Потим правели заячки, фарбели писанки з паперу, а вец з нїх интересантни венчики и винчованки. Роботня отримана у рамикох циклусу роботньох за новосадски дзеци, а мала и едукативни характер, понеже дзецом на креативни способ представени нашо обичаї вязани за найвекше християнске швето, Вельку ноц. Рутенпрес

ДРЕСЕРЕ Приповедаю два фоки: - Удало ше ми видресирац дресера! – гвари перша.

- Як? – пита ше друга.

- Вше ми руци рибу кед заобрацам лабдочку на верх носа – толкує перша. ПОЛУДЗЕНОК

СТРАШЕНЄ Уходзи чловек до свойого приятеля и видзи вельки аквариюм.

- Давно сом нє видзел таки красни аквариюм. Маш вельо бриґи з телїма рибками?

- Нє, анї кус... Кед су нємирни и нєпослухни, я им лєм укажем конзерву сардинох и такой ше змиря – гвари чловек приятельови.

Жобрак модлї преходнїка: - Дайце ми сто динари.

- Чом?

- Най ше наєм. Нєшка сом нє полудньовал.

- Анї я ище нє полудньовал, та цо?

- Вец ми дайце двасто динари, та и вам купим дацо за єдзенє.

ПОНАХОДЗ ПРЕДМЕТИ

Понаходз на рисунку глєдани предмети, а вец рисунок офарб.

ЛАВИРИНТ

Прейдз по лавиринту и приведз вивирку ґу лїсковцом.

ОФАРБ РИСУНОК Офарб поля зоз задатима фарбами, та достанєш красну слику Леонарда да Винчия – Мона Лизу.

РОЗХОД ЄДНЕЙ ҐЕНЕРАЦИЇ За майске число „Заградки” до Редакциї сцигли 111 роботи од вредних сотруднїкох. Руски Керестур: Луция Бульчик, Валентина В. Харди, Валентина З. Гарди, Валентина Тот, Ксения Катрина, Яна Сивч, Тони Орос, Тадей Виславски, Исак Новта, Звонко Мудри (II); Емина Няради, Мартина Еделински, Ребека Сабадош, Анастасия Петрович, Сара Ковач, Аня Симич, Яна Варґа, Матеа Югик, Ивона Рац, Тияна Бучко, Кристиян Малацко, Алексей Роман, Дарийо Кишюгас, Филип Илич, Иґор Фейди, Филип Ноґо, Иван Медєши (IV). Вєдно 54 роботи. Вербас: Драшко Перович (V) послал 46 фотоґрафиї. Дюрдьов: Елеонора Винаї, Никола Йованов, Арсен Станкович, Ваня Роман, Давид Такач, Иван Молнар (III). Вєдно 6 роботи. Савине Село: Бояна Малобович, Андєла Тривунчич, Теа Дьокович (II). Вєдно 3 роботи. Ґосподїнци: Мария Ждрня, Адрияна Кодба (III). Вєдно 2 роботи.

МОЯ ХИЖА

Каждей яри, на концу школского рока єдна ґенерация одходзи зоз школи и напущує свой валал. Школяре тей ґенерациї ше на єшень нє враца до истих лавкох. Тото нашо мале дружтво було вєдно найменєй дзешец роки, а даєдни ше познали ещи од перших крочайох. Днї нєзамерковано преходза. Дзецинство и шицки роки у школи одходза и нїґда ше нє враца. По думкох ми преходза слики перших школских дньох. Твари товаришох и велька учальня, нєсподзиваня и обчекованє першого стретнуца зоз учительку. Здогадуєм ше шицкого. Вєдно зме учели писац перши букви, числа, писньочки, вєдно зме ше учели плївац. Тераз кед ше блїжи конєц осмей класи и кед ше здогадуєм прешлих дньох и рокох, похопюєм яки зме були наївни. Були зме потримовка єдни другим, помагали зме єдни другим ришовац домашнї задатки и велї почежкосци. На концу, кед роздумам, нє було вше шицко красне як ружова заградка. У тей нашей заградки було и церня на хторе ше кажде з нас голєм раз уджобнул. Роки нас пременєли. Нє лєм же зме повирастали, алє ше пременєли и нашо интересованя, чувства и жаданя. Тераз, кед пришол час розходу, треба же бизме ше крашнє розишли и пошли до нового швета одрастаня. Док ше о даскельо роки знова стретнєме, нє будземе тинейджере, алє будземе млади людзе хтори нашли свой напрям живота. Жадам подзековац товаришком и товаришом за шицки красни хвильки хтори зме вєдно препровадзели, а учительки и шицким наставнїком же нам щиро помагали при одрастаню. Катарина Кулич, VIII, Коцур

Моя хижа ше находзи обок при спальнї. Нє барз є велька, алє мам у нєй вельо ствари. Обилєна є на блядо лилово и шицок мебель у нєй лилови або били. Кед ше войдзе до хижи, перше ше обачи два вельки облаки, та ми цала простория барз ошвицена На правим боку стої писаци стол. Нє барз го часто хаснуєм, бо ше волїм учиц на кавчу. При столє вельки лилово-шиви орман, а над столом полїчки за кнїжки. У хижи мам и вельку лабду за вежбанє, на хтору мож шеднуц. На муре мам постери познатих спортистох. У хижи нє мам анї компютер анї телевизор, та ше можем опущиц кед вистанєш, и можем ше на мире учиц. Найволїм препровадзовац час у своєй хижи, прето же у нєй єст шицки ствари хтори ше ми пача. За Крачун ю з радосцу украшуєм. Мая Ерделї, VIII, Руски Керестур

Дарийо Кишюгас, IV, Руски Керестур

ГОДЗИНА У КРЕМЛЮ Перша явна годзина на швеце поставена у Кремлю у Русиї 1404. року. Майстор хтори ю поставел бул сербски монах Лазар зоз Святей Гори. Годзина єден з найпрепознатлївших символох Москви. Под ню ше дочекує Нови рок и преславює ше найвекши русийски швета. Механїзем тей годзини мал 3 кулї хтори порушовали млатки за вибиванє часу на кажди 15 минути, цо у гевтим чаше була права ридкосц. Годзина без ставаня и оправяня робела полни 217 роки. У єдним огню 1705. року була знїщена, алє 1737. року у Голандиї купена и положена нова годзина. Станула 1812. року, вец знова була оправена и ишла. Єдна велька оправка була 1974. року, а остатня реставрация 1999. и од 2000. року славна годзина у Кремлю точно „роби свою роботу”.

ПРИРОДА ФАРБИ ВАЙЦА Орнитолоґове уж двасто роки веря же ше фарба вайцох зявела зоз модернима птицами и же потамаль птици нє нєсли офарбени вайца. Медзитим, тераз доказане же птици офарбени вайца нашлїдзели од диносаурусох. Шицки фарби, шпляхи и пеги на вайцох модерних птицох наставаю з помоцу двох пиґментох – белаво-желєного и червено-кафового. Тоти два пиґменти найдзени и у фосилох шкарупинох диносаурусових вайцох. Предпоставя ше же фарба вайцох еволуовала вєдно зоз звикнуцом тих вимартих животиньох же би ше нєсли у отворених гнїздох же би их предаторе могли збачиц.

ШЕЙДЗЕШАТ РОЧНА БАРБИКА Барбика того року преславела шейдзешати родзени дзень, а така є красна як... як бабка! На твари нє ма анї єден ранц. Длугонога златовласа красавица була прави гит кед ше першираз зявела на сайме, 1959. року. Нєшка ше на швеце у каждей минути преда вецей як сто барбики. Коло 58 милиони дзивчата на швеце на дарунок доставаю славну бабку. Кед мала рок, значи, 1960. року достала партнера Кена, а потим и хижу яку би сцело мац кажде дзивче. Барбика ше барз люби преблєкац и приберац, та кед ше єй сце накупиц шмати, обуй, ташочки, машлї и мебель до обисца, треба потрошиц голєм 5 000 долари!

Мария Ждрня, III, Ґосподїнци

Сара Боцка, III, Руски Керестур

Борис Чордаш, IV, Коцур

Никола Прокоп, II, Шид Сара Ковач, IV, Руски Керестур