Заградка 3 - 2015

^ASOPI

ECI S ZA DZ

c

m y

k

Bo`idar Zagorynski, VI, Ba~inci

Leonela Cifri~, V, Ruski Kerestur

Adrien Tapi{ka, IV, Nove Orahovo

Kristina Regak, VI, Ruski Kerestur

ROK LXVIII • ^ISLO 3 • MAREC 2015 CENA 100 DIN

ПРОГРАМА МАЦЕРОМ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ

У ОВОДИ У ДЮРДЬОВЕ

З нагоди Дня женох школяре хтори у Сримскей Митровици ходза на годзини руского язика, зоз професорку Монику Абодї Митрович у Основней школи „Йован Попович” 7. марца отримали пригодну програму. Зоз рецитациями и шпиванками о мацерох дзеци шицким женом повинчовали їх швето и так указали цо понаучовали на годзинох мацеринского язика. На програми бул и Слободан Стоїчевич, директор Школи, Ирина Папуґова зоз Дружтва за руски язик, литературу и културу и паноцец Владислав Варґа, грекокатолїцки парох у Сримскей Мировици.

Жени з Япону Жени з Боливиї ДЗЕНЬ ЖЕНОХ У ШВЕЦЕ

Д Шицки воспитни ґрупи у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове пририхтали мацером шветочни програми з нагоди 8. марца, та кратки стихи и танци були найкрасша винчованка и у руским оддзелєню дзе робя виховательки Марина Сабадошова и Оля Балїнтова. Вони дзецом помогли понаправяц мацером прекрасни пацерки коло шиї, та таки поприберани мацери на концу вєдно з дзецми танцовали „На желєней травки”, а вец ше и погосцели з лакотками хтори найволя. М. Р.

У КУД „ТАРАС ШЕВЧЕНКО”

Зоз осмомарцовску шветочносцу означена и 15. рочнїца орґанизованей настави руского язика у тим сримским месце, дзе од 2000. року годзини тримали наставнїци Златка Сивч-Здравич и Драґана Ненадич. И. П.

На традицийним Осмомарцовским концерту окрем домашнїх хтори рецитовали, шпивали, танцовали, грали и ґлумели, участвовали и госци з Миклошевцох, члени КУД „Яким Ґовля”. Пред шветом дюрдьовски школяре правели рижни прикраски за сценоґрафию, украшели салу и зготовели смачного колача, же би ше шицки учашнїки после концерту вєдно погосцели. С. Б.

ДЗЕНЬ ЗАЛЮБЕНИХ У ДЮРДЬОВЕ Школяре школярского парламенту и парняцкого тиму у ОШ „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове з нагоди Дня залюбених орґанизовали малу програму. Тидзень пред тоту шветочносцу у школским конку була положена цифрована шкатула до хторей школяре кладли писемка за свойо симпатиї. Пред початком програми конк бул оквецени зоз шерцами и швичочками. Шицки були барз возбудзени. Провадзели учашнїкох хтори грали на музичних инструментох, рецитовали, шпивали, ґлумели и танцовали. На концу подзелєни любовни писемка, а вец була журка. Красна програма и друженє шицким останє у паметаню. Тамара Чордаш и Лидия Гарди, VII, Дюрдьов

2

зень женох ше означує у велїх жемох швета, алє нє вшадзи у марцу, и нє вшадзи од 1910. року кед у Копенгаґену отримана Друга конференция женох-социялистох. Як Медзинародни дзень женох, 8. марец прилапени 1917. року. Того дня ше мацером, шестром, учительком и шицким женом найчастейше дарує квеце. Дзень женох у Южноафрицкей републики слави ше 9. августа, як знак здогадованя на исти датум 1956. року кед даскельо тисячи чарни жени орґанизовали протестни марш процив режиму у Преториї, хтори власц нємосердно загартушела. Тот дзень ше од 1994. року означує як свойофайтове женске швето. У Ґвинеї ше 27. авґуст, Дзень женского повстаня, слави як Дзень женох. Док нє умар предсидатель держави, Ахмед Секу Туре (1984. року), нїхто нє шмел анї подумац же би ше славело повстанє процив утаргованя шлєбодней тарґовини на пияцох. У вельких городох вибили бунти хтори предводзели мали пиячни тарґовци, насампредз жени. После владаровей шмерци, новоґвинейски власци преглашели Дзень женского повстаня, 27. авґуст, за националне швето Ґвинеї. У Тунису ше Дзень женох означує 13. авґуста, на дзень кед 1956. року тедишнї владар жеми, краль Мохамед VIII подписал Кодекс статуса особи. Тот документ облапял серию законох о виєдначованю женох у правох зоз хлопами. Забранєл и полиґамию (вельоженство), установел гражданску процедуру розиходзеня и дошлєбодзовал ступанє до малженства лєм зоз согласносцу обидвоїх партнерох. Так жени у тей медитеранскей африцкей жеми здобули єднаки права хтори маю жени у Европи и Америки. У Боливиї швето женох ма праву америцку назву „Дзень мацерох”. Медзитим, вон ше нє слави другей нєдзелї у маю як у ЗАД, алє вше 27. мая, на дзень кед була позната битка зоз шпанскима освойовачами при Ла Коронили, у хторей участвовали и боливийски жени. Року 1927. тот дзень преглашени за державне швето тей латиноамерицкей жеми. У Ираку ше тото швето вола Дзень женох, а у Ирану Дзень Мацери, а означує ше источашнє, 20. дня у мешацу джумаду, на родзени дзень Фатими, дзивки пророка Мухамеда. То нове швето хторе ше у Ирану почало означовац аж после побиди исламскей револуциї. У Япону за Дзень женох цар Хирокито преглашел 6. марец, родзени дзень своєй супруги, царици Наґако, мацери терашнього императора Акихита. Пририхтала Єлена Допудь, редакторка часопису „Невен”

Жени у Тунису

Жени Ираку

Жени Ґвинеї

Жени з Южноафрицкей републики

23

За марцовске число часописа до Редакциї сцигли 145 роботи од вредних сотруднїкох зоз даскелїх школох. Коцур: Ана Папуґа, Патриция Будински, Михаела Ґубаш, Стефан Буила, Томислав Бесерминї, Андрей Дорокхази, Лео Бе серминї (I); Мария Скубан, Сара Ґайдош, Марина Медєши, Сара Гарди, Иґор Чордаш, Вид Неделькович, Алекса Дорокхази (II); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Андрей Русковски (III); Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Ребека Гарди, Николета Чордаш, Дамир Олеар, Давид Гарди, Давид Неделькович, Михаел Скубан, Иван Кучмаш, Марян Шанта, Владко Сакач (IV); Єлена Чордаш, Силвия Маґоч, Даниєла Горняк, Дария Чордаш, Дарина Михняк, Никола Сендерак, Павле Човс, Марко Буила (V); Иґор Фейса (VI); Адрияна Киш, Марта Малїк, Анастасия Чордаш, Давид Кулич, Никола Тимко, Никола Салонтаї и єден малюнок нєподписани. Вєдно 68 роботи. Руски Керестур: Мая Сивч, Елеонора Медєши, Клара Катрина, Ана-Мария Малацко, Теодора Фа, Валентина Чуни, Дорияна Пап,

Хелена Новта, Мая Сопка, Андрейка Надь, Стефан Варґа, Александар Виславски, Желько Шомодї, Валентин Чуни (II); Корнелия Будински, Милица Малинович, Валентина Видичевич, Ребека Семан, Валентина Рац, Андрей Дудаш, Теодор Няради, Павле Гербут (III); Анастазия Надь (IV); Єлена Чизмар, Ана Арва, Валентина Планчак, Леонела Цифрич, Матей Ерделї, Денис Будински (V); Михаела Хома, Ана Костелник, Сара Планчак, Милица Йованович (VI); Неманя Крнаяц (VIII). Вєдно 38 роботи. Дюрдьов: Ана Рамач, Давид Будински, Иван Молнар, Арсен Станкович, Михайло Мушицки (овода); Марина Барна, Кристина Дюранїн, Валентина Пушкаш, Кристиян Будински (II); Мария Горняк, Златка Канюх, Мария Такач, Ясмина Будински, Кристиян Будински, Серґей Пап (IV); Катарина Бесерминї, Єлена Мудри, Борис Хромиш, Иван Кухар, Владимир Горняк (V); Тамара Чордаш, Лидия Гарди (VII); Ивана Цап, Даря Хромиш, Аня Роман (VIII). Вєдно 30 роботи. Нове Орахово: Адриен Тапишка, Синтия Тапишка, Орши Хорват, Янош Хуняди (IV); Сабина Янушко, Аґи Хорват (VI). Вєдно 6 роботи. Нови Сад: Сара Шовлянски (6 роки); Елена Еделински (I); Михайло Ковач (II). Вєдно 3 роботи.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{

Осмомарцовска винчованка школярох хтори у Новим Орахове зоз учительку Сенку Бенчик пестую руски язик

НАГРАДА ЗА „НАЙЧИСТЕЙШИ СОСТАВ” Медзи составами хтори сцигли до Редакциї, було даскельо зоз малима гришками, а у єдним нє найдзена анї єдна єдина гришочка. Будзе ше цешиц учителька и родичи, а найрадоснєйша будзе школярка Корнелия Будински, III Руски Керестур

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА Мило чуц од наставнїцох же зоз своїма школярами на годзинох мацеринского язика наглас читаю тоту рубрику, пишу на велько на таблу, а вец и до текох найчастейши гришки, та ше так трудза цо правилнєйше приповедац и писац по руски. Алє, нє шицки так дзбаю о своєй мацеринскей бешеди, та вец до Редакциї „Заградки” сцигую и состави зоз такима гришками:

НАПИСАНЕ ТАК * Любела би да зме стално... * Приповедаме о облєчиве и обуци * Да вожиме ролери по улїчками * Час хтори сом преведла * Да нємаме нїяких векших бриґох * Найлюбим або найвецей любим

22

А ТРЕБА ТАК Любела бим кед бизме вше (нєпреривно)... Пиповедаме о облєчиве и обуї Же бизме ше вожели на ролерох по улїчкох Час хтори сом препровадзела Же бизме нє мали нїяки бриґи Найволїм

Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Осмомарцовски програми у Руским Керестуре, Коцуре, Дюрдьове и у Сримскей Митровици

У рукох нам перша тогорочна ярня „Заградка”, а то значи же маме вєдно пририхтац ище три числа и ... и... и будзе конєц школского рока. Алє потамаль треба сцигнуц, бо пред нами ище цале єдно тромешаче, вироятно найгоруцейше нє лєм пре длугши и цеплєйши слунково зарї, алє пре вше вецей ученя, пре смотри, змаганя и за петицами оганяня. Школски и општински змаганя зоз даєдних предметох уж отримани, лєм ше нїхто нє сце сам хвалїц зоз посцигнутима успихами. Прето маме новинарох хтори шицко подознаваю и понаписую, лєм нє вше сцигню поинформовац о тим и „Заградку”. Того мешаца найвреднєйши були школяре-новинаре зоз Дюрдьова, та послали вистки о означованю Дня залюбених. За награду за литературни состав написани без гришки, правилно, чисто по руски нє була велька конкуренция. Мушиме шицки вєдно ище баржей мерковац же би ше нам странски слова нє уцаговали до мацеринскей бешеди, бо нїхто нє люби кед го калїча, та верце же нє люби анї наш красни руски язик.Чувайме го. Поздравя вас ваша редакторка

ВАСИЛЬ МУДРИ

ДОБРИ СЛУГА Гоч мешац марец часто спреведаци, вон заш лєм слуга весели: вошол до двора, з витром ношаци, та попораєл двор як зме сцели. Зоз цеплим витром жем нам посцерал, лавочку и наш плот стари. Пред тим з лопату шнїг нам позберал, назношенїска... Двор чистей твари. Вошла до двора красна яр з улїчки и зоз своїх рукох даровала птички.

3

ЯК ШЕ ДАКЕДИ БАВИСКА ПРАВЕЛО Нєшка дзецински бависка правя велї фабрики. Зоз такима бависками ше и ви бавели. Алє дакеди купче бависко було ридкосц, а дзеци ше заш лєм бавели и мали бависка. Звичайна чутка зоз хторей олупана кукурица, була универзалне бависко. Дзивчатка зоз чутки знали справиц праву-правучку бабку. Облєкали би ю до сукньох и завязовали би єй хусточку и, ниа – права бабка. Хлапци би знали прислонїц чутку кус до бока и пригадац себе коня. З вецей олупаних чуткох дзеци себе правели хижки и чардаки. Змагали ше хто може направиц висшу и красшу. Тиж так и чутку одламану зоз желєней кукурици могло ше похасновац за правенє бабкох. Власки на младей чутки могло ше плєсц до варґочикох, та вец, поведзце и сами же чи тота чуточка нє здабала на бабку. Хлапци себе правели паридї. То було досц опасне бависко и нє приношело вельо хасну. Паридя мала рошки (рачки), ґумки и скорочку зоз хторей ше з вельку швидкосцу вируцовало каменче, фалаток цегелки, твардейшу грудку на одредзену далєкосц. Озда пре нєзнанє тедишнїх дзецох, од того бависка, попри тащкох, страдали и други хасновити птици и бул розбити подаєден облак. Праве як и нєшка од воздушней пушки. Пукалка зоз габзового стебла, хтору себе хлапци сами правели, мала кундак (рамач) и два кульки зоз клоча хтори ше на змену виштрельовало през габзову дзирку под воздушним

прициском, подрильовани були зоз кундаком (рамачом). Кульки зоз клоча, же би достали свою мегкосц и форму, мушели буц прежувани у устох. Дзеци, жуваюци тоти кульки, випатрали як и тоти терашнї цо жуваю жувача, хторим брада нїґда нє мирує. Хлапци ше змагали у тим же кому баржей пукнє пукалка и кому далєй пойдзе кулька. Губаби то було бависко за менши возрост, тиж на принципе воздушного прициску. З блата би ше справело полуокруглу лабду до хторей би ше плювло и вец би ше з долню полуотворену часцу вдерело до жеми. Губаба би вец пукла, розпирсла ше, цо при дзецох спричиньовало задовольство. Можеце себе задумац як „крашнє” випатрали дзеци по тим бависку. Страшидла з бундави правело ше на тот спо соб же ше бундаву велько сци чловековей глави видлобало зоднука. Вец би ше на нєй справело облачки у форми очох, устох, но са, зубох. До такей „виробеней” бундави кладло би ше запалєну швичку и зоз ню би ше звечара, кед ше уж зацми, страшело менши, бояжлїви дзеци. Роздумайце и сами же чи и то було мудре бависко? Заш лєм, у „чаше бо соркох, русалкох и нєчистих силох” таке страшидло челїчело празновирних и бояжлївих. Пищки себе дзеци правели вшелїяки и з рижних материялох. Начишлїме даскельо таки материяли: кайсова маґочка, рижни лїсца, вербово младнїки, над, макова главка з надову цивочку и инше. Лабди себе дзеци правели на тот способ же би до ботоши нахпали стари ренди або клоча, и тото шицко зоз шпарґу на округло завязали, та би ше бавели як ше и нєшка бави з лабду. При дзецох уживали вельке припознанє и почитованє тоти цо знали крашнє цо округлєйше завязац лабду. А було, боме, и кус мегчейши лабди, а були зоз кравскей шерсци. Дїдове хтори окреме любели своїх унукох, при чесаню статку зберали би шерсц зоз хторей би дзеци познєйше правели лабди. Тота статя нє облапела шицки бависка, алє ю може дополнїц кажди дїдо або баба... Та кед вас ище дацо вецей о тим интересує, замодлїце ваших старших най вам о тим вецей поведза. („Пионирска заградка”, януар 1975.)

4

G

МИКОЛА СЕҐЕДИ

U

ПЕНЄЖИ ЯК ПЛЄВИ – Гвариш же у кишенки нє маш анї динара, а вчера ши ше хвалєл же маш пенєжи як плєви?

– Правда, мам тельо як плєви, а плєви нє мам анї кущичко.

СХУДНУЛ – По операциї шлєпого черева наш Яни схуднул седем кили – поносує ше застарана мац.

– Нє знала сом же шлєпе черево таке чежке!

– чудує ше младше дзивче.

MO

R

ХТО МАЛ ЩЕСЦА Оцец и син ишли вчас рано по валалє и на драже нашли пенєжи.

– Видзиш – гвари оцец – хто вчас става, ма щесца. И ми прето нашли пенєжи.

– Гей, алє тот хто их страцел, станул ище скорей од нас – заключел син.

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Зоз буквох у слову РУСНАЦИ мож вискладац ище голєм дванац слова – меновнїки.

СИР, ЦАР, ИРАН... ЛАВИРИНТ

ПОВЯЖ ЧИСЛА

Орел обачел плєн, та ше наздава же будзе смачнє полудньовац. Повяж числа од 1 по 40 и дознаш цо орлова наймилша лакотка.

Помогнї Яникови прейсц по лавиринту и сцигнуц з тим пахняцим букетом ґу своєй мацери.

21

ПОВЯЖ ЧИСЛА

ШТЕФАН ГУДАК (1931-2015)

ВИПОЛНЇ ТАБЛЇЧКУ До празних польох напиш слова процивного значеня.

Наш познати писатель, учитель, новинар и театрални дїяч, Штефан Гудак народзени 6. януара 1931. року у Миклошевцох. У своїм валалє закончел и основну школу, а нїзшу ґимназию з малу матуру закончел у Руским Керестуре. Потим ходзел до Учительскей школи у Осєку, а накадзи достал диплому, почал робиц як учитель у месце Києво у Босни и Герцеґовини, а вец як директор школи у месце Трново. Директор бул и у Школи у Петровцох, а потим ше преселєл до Нового Саду и робел як редактор културней рубрики у Рускей Редакциї Радио Нового Саду. Писал поезию, прозу и драмски тексти за дзеци и за старших. Нєшкайшим дзецом найпознатша Гудакова збирка приповедкох „Кудлик пудлик чека ґазду”, а старшим гумористични роман „Гриц Бандурик”, хтори написал вєдно зоз писательом Михайлом Ковачом, потим роман „Шлїдом голуба по нєбе”, збирку приповедкох „Вини и зради” (обявена и по сербски) и „Скарби и утрати”. Пририхтал и даскельо антолоґийни збирки, а писал и моноґрафиї, ґлумел у представох и режирал, бул и сценоґраф, кед требало, вон и компоновал, а у Петровцох основал и тамбурови оркестер. Пред даскельо роками новосадски дзеци ожили на сцени його театрални фалат „Судзенє домашнїм животиньом”. Штефан Гудак умар 22. фебруара 2015. року у Петроварадину.

ДАЛЄКО ЧЕЖКО ЖИМНО ВИСОКО МАЛО ТВАРДЕ ГРУБЕ

ШТУРМОВИКИ МЕДЗИ ГОЛУБАМИ

Повязуюци числа од 1 по 90, увидзиш од кого ше рибар так злєкол, же лєм цо нє замлєл. На концу офарб рисунок.

РЕБУСИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим з тих виреченьох криє ше по єдно хлопске мено. Попробуй их найсц!

1. Видзим их, алє их нє можем здогонїц.

2. Пошла уж и Павла дому.

3. Швиня погубела кармик и рила у дворе.

4. Наймладши син Андрийов ґений за хемию.

5. При слупе тройо мачата шпя.

6. Вашо дзивче вше веселе, мирне и послухне.

Avtor: Silvester D. Maka>

Н Є В О Л А Н И Г О С Ц

20

Медзи осем предметами на тей слики и єден „нєволани госц”. Хтори?

П

ах звеженого до копох шена, на котрим Кирил лєжи, запатрени до нєба, приємно дїйствує. З руками под главу, з очми шлїдзи шейсц мали точки на чистим белавим нєбе – то його голуби високолєтаче. Шейсц точки на нєбе у руху прелїваю ше у зависносци од напряму лєта. Тримаю ше у ґрупи. Кеди-нєкеди скапу зоз белавого нєбесного океана, же би ше о хвильку знова зявели у наглим полукружним руху. „Ище вше лєца до горе... Високолєтаче! ... Яки зоз тей висоти випатра швет? ... Муши же є барз красни кед два раз на дзень виволує потребу при тих малих крегких птицох уложиц тельо моци, же би ше им очи напавали зоз його красу... Ей, чом и чловекови нє наросли кридла?!” А шнїл, вецей раз шнїл як лєци. Так, розбегнє ше, крочай му вше длугши, цело постава вше лєгчейше, чувствує же лєм цо дотика жем, а вец почина махац з руками и лєци... Тото чувство шлєбодного лєценя у просторе, гоч дожите лєм у сну, нательо присутне же у хвилькох часточней одсутносци, постава обсесия. Голуби, його найблїзши и найинтимнєйши швет. Ма их прейґ пейдзешат рижни файти: високолєтаци, надуваци, випиряци, дзивяки... Позна вон каждого свойого голуба окреме, каждому дал мено и позната му нє лєм його животна драга, алє и характер. Як и його парняци, и голуби рижного темперамента, характерох, та аж и чувствох.

Випиряци, котрого наволал Мирни, найчастейше осамено шедзи на летевки на бантох одкаль ше зоз безпечного места припатра на других. Його озбильносц прилапюю и други, прилапює го аж и Нєсташко, випиряци, котри уж каждому вишол на пипец. До шицких ше вон задзера: єдному нагло прелєтнє над главу, другого джубнє, алє Мирного керує. Маю голуби аж и свою подобу, як и людзе. Кирилови вони аж и по випатрунку подобни дзепоєдним людзом зоз валалу. Пирґава иста андя Мица: и по справованю, и по ходу, и по виразу очох, а Збитлїва исти Янко Кухар. Аж и главу так заноши як Янко. „Ище дакус та ше почню спущовац! ... Ище дакус!...” Зна то Кирил. При спущованю лєт високолєтачох постава мирнєйши и вельо ґрациознєйши. Хаснуюци досягнуту висину вони мирно плїваю у кругох на воздушних струйох. Кирилово очи провадза їх лєт и нє лєм очи: цале його єство з нїма. Чувствує вон швижосц воздуху котри гвижджи коло цела, чувствує швидкосц лєта, глїбину под собу, жем котра кружи прицагуюци ґу себе, радосц шлєбодного лєценя. „Пать, цо то тераз?!... Авион!... Нємецки штурмовик медзи голубами! ... Лєци вон у напряме востоку, а високолєтаче ше розлєтую на шицки боки, як кед би медзи нїх улєцел орел!” Кирил ше нагло дзвигнє зоз шена и жґиртаюци зоз зубами и грожаци зоз песцу пилотови, котри ше усудзел знємириц його високолєтачох, провадзи його одход спрам востоку.

5

У КУЦЕ У ШЛЄБОДНИМ ЧАШЕ ЗОРАН СТАНОЄВИЧ

УСПИШНИ АТЛЕТИЧАРЕ З РУСКОГО КЕРЕСТУРА На Першенстве Сербиї за младших пионирох, хторе отримане у фебруару того року у Новим Садзе, участвовали и дзешецеро атлетичаре зоз Руского Керестура. Кристина Катонова зоз Атлетского клубу „Русин” була єдина у конкуренциї дзивчатох, а на змаганю освоєла златну медалю. У прескакованю латки посцигла свой особни рекорд – 1,46 метери.

Особи: ХЛАПЕЦ и МАЦ ХЛАПЕЦ: Мамо... Гей, мамо! А чом я тераз стоїм у куце? МАЦ: Прето же ши нє бул добри: прето же ши нє сцел шицко поєсц; прето же ши „яґод случайно” розбил танєр. Треба ище начишльовац? ХЛАПЕЦ: Нє треба! Мамо... МАЦ: Охаб ме, бо пейґлам. Опечем ше! ХЛАПЕЦ: Нє бой ше, нє опечеш ше. Поведз ми чи єст даяка замена за кафу? МАЦ: Єст, та цо? ХЛАПЕЦ: Га... думал сом... же кед єст замена за кафу, и за цукер... чи може буц и даяка замена за станє у куце? МАЦ: Може. Кед волїш инше, можем ци вицагац уха. ХЛАПЕЦ: Нє! Нє! Оддумал сом ше! МАЦ: Чудо як це шицко интересує док стоїш у куце! ХЛАПЕЦ: Мнє шицко интересує, гоч дзе ше находзим. (Здихує.) А чом сом нє дахто други? Вец би вон стал у куце... МАЦ: Гоч цо! Кед биш бул дахто други, ти би бул ВОН, односно ТОТ ДРУГИ, и знова би ТИ стал у куце. ХЛАПЕЦ: Значи, лєпше ми же то я, гоч анї то нє добре. МАЦ: Цихо будз и охаб ме най пейґлам! Лєм цо сом ше нє опекла! ХЛАПЕЦ: Мамо! Гей, мамо! МАЦ: Цо тераз знова сцеш? ХЛАПЕЦ: А може ме Сека одменїц у куце? МАЦ: Чом, кед вона нїч нє звинєла? Ей, кед би ти бул як твоя шестра, бул би мир у обисцу... ХЛАПЕЦ: Га, думал сом... кед дахто нїч нє звинєл, вец му анї нє завадза же стої у куце. То нє добре лєм кед мушиш. А друге, од нєй би бул одлични власни заменовнїк... Мамо, а чом нє купиме даяки автомат за видео бависка, за тот кут, та уж кед стоїм, же бим нє геверовал и же би ми нє було допито?

6

МАЦ: Наисце видумуєш! Яка би то вец була кара? ХЛАПЕЦ: Га... кара шицко цо ше муши. Значи, ти би ме могла строго покарац так же мушим стац у куце и мушим насилу бавиц видео бависка на автомату! Гайде, пробуйме, мамо! МАЦ: Цихо будз уж раз! Видзиш же пейґлам, та ми годна затлєц кошуля! ХЛАПЕЦ: Уф, кеди уж вирошнєм таки вельки же ше нє будзем месциц до кута (здихує). Лєдво чекам же бим вироснул, та напишем свойо памятки зоз дзецинства и увидзим яке то шицко смутне... Мамо, гей, мамо! МАЦ (вистато): Цо знова? ХЛАПЕЦ: Кед нє пишем домашнї задатки, вец то мой шлєбодни час, чи нє? МАЦ: Гей. ХЛАПЕЦ: А яки ми то шлєбодни час кед у нїм стоїм у куце? Дзе ту шлєбода? МАЦ: Добре, добре. Нє мушиш вецей стац у куце! ХЛАПЕЦ: Йооой! Ураааа! МАЦ: Нє мушиш стац у куце... алє идз крашнє до кухнї, вежнї тот мещок з кромплями, та чисц покля ци я нє повем же биш престал... ХЛАПЕЦ (розчаровано): Уууууу... Преложела А. Р.

Окрем Кристини, на Першенстве барз успишни бул и Тони Пашо, хтори у руцаню кулї завжал пияте место и тиж посцигнул свой особни рекорд – 7,73 метери, и Неманя Ковачевич – седме место. У скаканю до висока Микола Накич завжал шесте место, а Микола Папуґа седме место. Неманя Стойков и Давид Надь ше змагали у обегованю на 60 метери, а у скаканю до далєка Деян Надь, Денис Будински и Дарко Надь. Їх тренер, професорка физичного, Саня Тиркайла барз поцешена зоз своїма атлетичарами и зоз успихами посцигнутима на Першенстве Сербиї. Пред нїма нови змаганя, та ше млади керестурски спортисти буду ище баржей пририхтовац, бо сцу и можу освоїц ище вецей медалї. М. З.

ПРИРОДА ТВОЯ, МОЯ, НАША

Нїхто нє таки шлєпи як тоти хтори нє сцу видзиц. А ми уж од давна нє патриме – а видзиме! Наша нєдзбалосц ґу природи тирва. У нашим справованю и знєважованю природи громадзи ше нємилосердносц. Вшадзи дзе чловек крочел, вецей нїч нє таке як було. Анї жем, анї вода, анї нєбо. Цо вецей приповедаме о доброти, красоти и правди, вше зме менєй добри, красни и чесни. По наглосци, нєдзбалосци и нєодвичательносци ґу природи постали зме прави уметнїки, бо материялни интереси вше найважнєйши. А природа ше сама нє може защициц од нас. Прето ше шицки вєдно мушиме потрудзиц и пошпиртац по власним шмецу, по власней совисци, та попораїц опрез своєй хижи, опрез свойого будинку. Нє шмеме одрутки руцац хто дзе сцигнє, алє лєм до кантох за шмеце. Чи шмеме дома, у хижи кусац слунечнїк лєбо маґочки, та лупки виплювовац по столє, по тепиху, по посцелї? Чи шмеме фляшку лєбо конзерву од соку шпуриц на штред двора лєбо до квецовей заградки? Ага, шмеме!!! Нє робме то анї на драже, анї у школским дворе, у парку лєбо на плажи. Одкальшик мушиме почац. Найлєпше почац од себе, од свойого обисца и двора. Теди нам пребачи и природа и тоти хтори приду после нас.

ЧАЙ ЧУВАР ЗДРАВЯ Нє гутори ше без причини же чаї чуваре здравя. Влєце ошвижую, вжиме грею, вистатих и хорих окрипюю, смутних благаю... Єст вецей тисячи файти чайох, а у каждим обисцу би требало буц голєм даскельо файти того напою. Руменєц часто перши помоцнїк у велїх здравствених почежкосцох. Дїйствує змирююцо на орґанизем, ошвижує го, умирює запалєня и хасновити є за облоги. Чай зоз менти (нани) дїйствує як благи лїк за змиренє и помогнє швидше заспац, кед длуго нє можеце доволац сон. Хибискус ма еґзотични пах и приємни ароми. Добре го пиц вжиме, бо змоцнює имунитет.

Єдно з найважнєйших жридлох витамину Ц то шипка (плод дзивей ружи). Ма у себе вельо овоцово квашнїни витамини Б2, К и минерали. Лїпов чай барз помага кед маце натху и кед длуго нє можеце престац кашляц. У пубертету добре пиц шалвийов чай, бо тота лїковита рошлїна нїжни, алє ефикасни хормонални реґулатор. Цепли шалвийов чай зоз медом помага прехладзеним, чисци крев и ошлєбодзує орґанизем од спричиньовательох велїх хоротох. Прето место фляшки кока-коли и других ґазированих сокох уварце лїковити чай. Начкодзиц нє може нїґда, а же помага – помага.

19

Visti zoz {koloh...

OBLA^OK DO [VETA

ВИДОВИТИ ПРИПОВЕДКИ

ДЗЕНЬ ШКОЛИ У ВЕРБАШЕ

ЛЮБИВОЄ РШУМОВИЧ Любивоє Ршумович, познати сербски писатель, народзени у валалє Любишу, на гори Златибор 1939. року. Школовал ше у Любишу, Чаєтини, Ужицу и Беоґрадзе. Дипломовал на Филолоґийним факултету, на ґрупи за компаративну литературу у Беоґрадзе. Писац почал ище у основней школи. Робел на Радию и Телевизиї Беоґрад, дзе бул автор велїх емисийох за дзеци, як „Тисяч прецо”, „Гайде, рошнїме” и „Фори и фазони”, а вец робел у Дзецинским театру „Бошко Буха”. Єден є з найчитанших писательох за дзеци. Обявел вецей як 80 кнїжки. Найпознатши Ршумовичово наслови то: „Ище нам лєм али хибя”, „Нєвидлїва птица”, „Сиверозаходни крокодил”, „Нє цагайце ме за язик”, „Буквар дзецинских правох”, „Три ґузли на павучайки”, „Тайна лядовей пещери” и други. Любивоє Ршумович добитнїк велїх наградох и припознаньох. Так достал награду „Невен”, награду „Златни ключик”, награду Змайових дзецинских бавискох, награду „Мирослав Антич”, награду „Радоє Доманович”, „Вукову” награду, а вон и перши добитнїк награди „Душко Радович”...

У Основней школи „Светозар Милетич” у Вербаше од 19. по 21. фебруар отримани „Милетичово днї” у рамикох хторих отримани литературни и музични вечар, як и спортски змаганя. На шветочносци з нагоди Дня школи медзи другима школярами участвовали и Валентина Сабадош, Митро Уйфалуши и Антоний Контра, хтори ходза на годзини руского язика ґу учительки Славици Малийовей. Антоний Контра участвовал и спред грекокатолїцкей виронауки, а за тоту програму го порихтал парох старовербаски о. Алексий Гудак. За Дзень школи у голу бул етно стол, а нащивителє могли опатриц и виставу старих предметох хтори дараз було у каждим обисцу. А. М.

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ У КОЦУРЕ

М

Дзеци у Предшколскей установи „Герлїчка” у Коцуре ше зоз воспитачками длуго рихтали за 8. марец, бо свойо мами сцели обрадовац з найкрасшима винчованками. У руским пририхтуюцим оддзелєню воспитачка Серафина Яґлица помогла дзецом понаучовац рецитациї и шпиванки о мацерох, а шицки вєдно правели и красни дарунки, та програма за Дзень женох була барз весела.

ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

Школяре нїзших класох Основней школи „Братствоєдинство” програму мацером отримали у сали Дома култури. Публика уживала у рецитацийох, шпиванкох и у краткей драмскей слички пошвеценей мацери. Пред шветом школяре на годзинох подобовей култури зоз учительками правели дарунки мацером, та шветочносц з нагоди Дня женох була приємне нєсподзиване и найкрасша винчованка. Т. Х.

18

Медзинародни дзень мацеринского язика, 21. фебруар и того року означени зоз пригоднима програмами у Руским Керестуре, Коцуре, у Шидзе и других местох. Школяре осмей класи у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре зоз професорку руского язика Каролину Папуґа пририхтали пано зоз записами з акцентом на чуваню мацеринского язика. Шицки могли пречитац руски присловки, архаични слова и найчастейши бешедни гришки яки и сами правя и так калїча власну бешеду. Штредньошколци зоз педаґоґиню Любицу Няради пририхтали прешпиви поезиї зоз рижних язикох на наш язик и шицко то було виложене у школским голу, же би кажди школяр и кажди наставнїк знал же 21. фебруар Дзень мацеринского язика. М. А.

ВИД ЧЕКА ЯР

ай ше нагнїздзел ширцом Шлєбодней териториї кед Вид стретнул Ластовку на хижним прагу.

– Цо ти ту робиш? – нєсподзивал ше Вид.

– Прилєцела сом явиц ци же приходзи Яр.

– Наисце? – озвал ше Вид лєм же би дацо поведол.

– Требало би єй пририхтац шветочни дочек – предлужела Ластовка.

– Гей, правда – потвердзел Вид.

– Нє приходзи нам Яр кажди дзень! – додала Ластовка, змахла Видови з кридлом, та одлєтла далєй. Вид ше першираз того Мая глїбоко задумал, бо нє знал анї як Яр випатра, анї зоз хторого боку Шлєбодней териториї приходзи, а нє знал анї як би мал випатрац тот шветочни дочек. Рушел прешпацирац ше и збачел же му вочи приходзи, у вельких скокох, єдна длугонога Нагода. Вид ю застановел з руку.

– Пребач, чи ти Яр? – опитал ше.

– Нє – одвитовала Нагода и одскакала далєй.

– Хто ши, кед нє Яр? – скричал за ню Вид.

– Озда нє видзиш хто сом? – станула Нагода.

– Нє видзим, нїґдзе ци нє пише – гварел Вид.

– Пише, алє ти нє знаш читац. И Нагода ше у даскелїх високих скокох врацела ґу Видови, шмишкаюци ше загадково.

– Знам, ти блиха! – застановел Вид скаканє.

– Увредзуй ти свою бабу! – нагнївала ше Наго-

да, та сцела скочиц далєй, алє ю Вид знова застановел.

– Пребач, нє представел сом ше. Я Вид!

– Мило ми! Я Конїк – представела ше и Нагода. Вид ше вдерел з руку по чолє. Кед дахто приходзи скакаюци, кед одходзи скакаюци, розуми ше же то Конїк. Чловек ше учи читац покля му учитель жиє, подумал и знова ше вдерел по чолє.

– Сиґурно скакаш з далєка, та ши озда видзел ище дакого як приходзи. Стретнул ши даґдзе драгом Яр?

– То гевто чудне зявенє хторе цага за уха Орхидеї и Лелиї, же би швидше росли?

– Можлїве же то тото! – гварел Вид.

– Вец ци Яр опрез капурки – гварел Конїк и одскакал далєй. Вид рушел ґу капурки, бояжлїво ю отворел, алє там нє було нїкого. Огляднул ше на лїво и на право, патрел опрез себе и споза себе, алє нїхто нє приходзел анї нє одходзел. Вец учул Ластовково чвиринканє и вона злєцела на його плєцо.

– Браво! Тото ше вола домашнє воспитанє! – зачвиринкала.

– Хторе? – опитал ше Вид.

– Зачесани, нашмеяни, сердечни, при отвореней капурки, з радосцу у шерцу, порихтани облапиц, то прави шветочни дочек! Яр будзе одушевена! Преложела А. Римар

7

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ОСМИ МАРЕЦ Осми мацер уж приходзи, та школяре знємирени. Динари завинчовани по Крачунє потрошени. За мацер, бабу и нину уж лєм даяк найдзем „лову”, алє мам и пайташочку за дарунок вше готову.

ЖИМСКЕ БАВИСКО Дзеци полєгали спац. Шнїг залєтовал цалу ноц. Кед ше рано дзеци побудзели, повибеговали вонка. Почали правиц Дїда Шнїжнїка. Дзивче му положело на главу шерпеню. Хлапец му окруцел коло шиї шал. Очи му направели зоз лїсковцох, а нос зоз мархви. Почало ше змеркац, та дзеци пошли дому. Вноци ше єдна вивирка и заячок приблїжели ґу Дїдови Шнїжнїкови. Вжали од нього лїсковец и мархву, а место того му положели каменча и сухи конарчок. Так поупрекосцели дзецом, а сами ше погосцели. Кед ше дзеци повиспавали, такой одбегли ґу Дїдови Шнїжнїкови. Зачудовали ше и нєсподзивали кед видзели на нїм пременку. Нєдалєко од нїх була вивирка. Прибегла ґу дзецом и виволала на заячка же вжал и поєдол мархву. За лїсковци нє виволала. Гунцут єден!

Стефан Варґа, II, Руски Керестур

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

ЗАЧ СЛУЖИ ДЇДО У ПАРКУ

Нарозбивам я бундави, та я своєй пайташочки однєшем полни кишенки напукани реш маґочки.

ЦО БУДЗЕМ ДОК ВИРОШНЄМ Док вирошнєм, любел бим буц столар. Будзем правиц красни столи, карсцелї, ормани и други ствари до обисца. Од алату будзем хасновац млатки, клїщи, шмирґли, лїпкача и вартачку. Кед шицко тото будзем робиц, будзем зарабяц вельо динари. Прето бим любел буц столар.

Думам же ше нє увредзи, укаже ше то и саме, док шицки маґочки вєдно лєм ми двойо покусаме.

Дїдо шедзел на лавки у парку. Прилєцел цифровани, паперови шаркань и заквачел ше на ґестиньов конар. Нєдалєко була лавочка. Прибегнул хлапец, станул

Валентино Пушкаш, II Дюрдьов

Martina Barna, I, Kula

ЛЮБОВНЕ ПИСМО

под древо на хторим ше на витрику гойсал шаркань, та почал подскаковац, же би долапел шарканя. Алє, паперове бависко було пребарз високо. Попатрел хлапец на дїда хтори шедзел на лавочки, дїдо здихнул, вец станул, та ше рушел, операюци ше на куку. Станул под древо, та раз на лїво, раз на право, махал зоз куку и ошлєбодзел шарканя. Спаднул шаркань на жем, а хлапец ше ошмихнул, вжал го и одбегнул далєй. А дїдо ше врацел на лавочку. Преложела А. Р.

8

НЕДЕЛЬКО ТЕРЗИЧ

КЕДИ УЖ РАЗ ШВИТНЄ Таке питанє поставяю тоти хтори ютре обчекую з вельку нєсцерпезлївосцу. Дахто чека свой пияти родзени дзень и интересує го яки дарунки достанє, а дахто чека дачий родзени дзень же би ше там вешелєл и франтовал. Єст и таких хтори чекаю викенд лєбо розпуст, лєбо чекаю же би пришли дїдо и баба, лєбо даяки госци зоз далєкей жеми. Шицкого єст у тим чеканю. Ей, тоту ноц кед ше дацо вельке чека, найчежше преспац. Велї вообще нє шпя и лєдво чекаю швитанє, лєбо ше перши пребудза, та дулую по обисцу так же би их други чули и поставали. А швитанє як швитанє, поряднє приходзи на час и треба лєм же би ши ше зобудзел и отворел свой облак. Преложела М. Р.

Длуго сом роздумовала як почац тото писмо и похасновац прави слова за свойо чувства. Часто ше ми питаю чом ми лїчка так почервеня кед прейдзем коло тебе. На годзинох сом задумана и циха, бо ми думки одблукаю до сушедней учальнї. У думкох ми єдни белави очи, красни, патраци, мнє таки барз мили. Лєдво чекам конєц школскйей годзини же бим ше зоз товаришку прешпацирала по школским конку, а очи ми глєдаю лєм тебе. Вец нам ше попатрунки стретню. Теди ми шерцо моцнєйше дурка. Найволїм кед ми подаруєш єден ошмих и нїжне цихе „Здраво”. Нєшка сом на лавки нашла чоколадку шерцочко. Знам же є од тебе. Дзекуєм ци! Лєдво чекам нови дзень и вельки одпочивок же бим знова видзела твойо белави очи. Твоя мала зоз IV 1 Николета Чордаш, IV Коцур Любовне писмо наградзене на конкурсу з нагоди Святого Валентина

Elena Edelinski, I, Petrovaradin

17

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ЛЇШКОВ ХВОСТ

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Любим животинї, а од шицких ми наймилша моя мачка. Мено єй Виола. Достала сом ю од нини Йовани. Купела ю у Вербаше. Моя Виола ма чарно-билу, барз гладку шерсц. Старам ше о нєй. Давам єй млєка и води. Вона ше люби бавиц зоз лабдочку з волни. Кед мам часу, руцам єй лабдочку. Секира ме кед сом вонка зоз шестру и братом, бо ше нам теди круци попод ноги. Барз є чиста, а любим ю и прето же ме нє драпе. Найволїм ю гласкац по мегкей шерсци, кед вона предзе. @elqko [omod<, II, Ruski Kerestur

Сара Гарди, II, Коцур

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ

П

Моя мила животиня то пес. Мено му Меда. Ма три роки. Шерсц му чарна, а очи кафово. Таки є моцни, же ше може отаргнуц зоз ланца, а кед станє на два ноги, вельки є як я. Меда ме вше обегнє кед ше змагаме. Барз ше люби бавиц з лабду. Прето я любим свойого пса. Иван Хромиш, II, Дюрдьов

ПИСМО ТЕБЕ Длуго сом роздумовала як почац тото писмо и похасновац прави слова за свойо чувства. Часто ше ми питаю чом ми лїчка так почервеня кед преходзим коло тебе. На годзинох сом задумана и циха, бо ми думки одблукаю до сушедней учальнї. У думкох ми єдни белави очи, красни, патраци, мнє таки барз мили. Лєдво чекам конєц школскей годзини же бим ше зоз товаришку прешпацирала по школским конку, а очи ми глєдаю лєм тебе. Вец нам ше попатрунки стретню и теди ми шерцо задурка моцнєйше. Найволїм кед ми подаруєш єден ошмих и цихе, нїжне „здраво”. Нєшка сом на лавки нашла чоколадку шерцочко. Знам же є од тебе и дзекуєм ци. Лєдво чекам нови дзень и вельки одпочивок же бим знова видзела твойо белави очи. Твоя мала зоз IV1 Николета Чордаш, Коцур

Тото любовне писмо наградзене на Конкурсу з нагоди Святого Валентина

16

Milica Jovanovi~, VI, Ruski Kerestur

НАЙКРАСША РОЧНА ЧАСЦ Яр ми найкрасша рочна часц, бо приходзи по сле длугей и жимней жими. Приноши нам цеплєйши днї. Природа ше будзи, розквита квеце и шицко ожелєнї. Кед ше шпацирам по варошу, видзим же людзе нє пооблєкани у грубих бундох, алє маю ценши шмати. Дзеци виходза вонка бавиц ше. Людзе робя на польох и у заградкох. Пчолки уж напахали порозквитани древа, та лєтаю и збераю мед. Любим тоту рочну часц, бо шицко розквитнуте, чисте и пахняце. Михаела Салонтаї, V Коцур

осле возбудлївого ноцного лову, додня рано єдна млада лїшка ше врацала до своєй дзири. Ниа, праве преходзи асфалтну драгу нєдалєко од валалу. Коло драги, у ярку, перше видно цалу лїшку, красавицу у помаранчецовей бунди. Вец ше єй вреценасте цело препиха помедзи черяки. Кончисти писки уж на другим боку, на пажици. Потим викукую и два кончисти уха. Цело єй и далєй маскироване зоз гущаву, алє длугоки хвост, випросцени як рука фодбалского судию, и далєй на рубцу драги. Перши вожач з югу зачудовани. Застановює ше. Нє може одгаднуц чий тот кудлати хвост! Прициска гамульку. З правого боку драги видзи помаранчецове цело як уходзи до кукурици. Алє, лїшков хвост и далєй на драги.

– Оцец, чи лїшка забула свой хвост? – пита ше стрехаве дзивче.

ДРАҐАН ДРАҐИЧЕВИЧ

ИНФОРМАТИКА Лєм най це Поинформуєм За тобу Глїбоко здихуєм Од омнє ше оддалюй Дакого другого Информуй

– Гоч цо! Же би забула хвост? – чудує ше оцец. Можеце ви задумац лїшку без хвоста? Була би шмишнєйша и од найшмишнєйшей карикатури! Єдноставно, лїшков хвост нє обични заячи хвосцик хтори ше месци до кишеночки. Лїшков хвост єй пиха, як веселому дзивчецу варґочик! Цо хвост длугши, лїшка угляднєйша у своїм животиньским царстве! А тота лїшка ше наисце ма зоз чим пишиц! Єй хвост длугши и од найдлугшого варґоча, длугши и од штранджґа за скаканє хтори дзивчата прескакую у швидким ритме. Можебуц є длугши и од орехового конара?! Наисце, тота лїшка ма джиновски хвост! Кед би ше на даяким соборе, так як ше хлопи змагаю хто ма найдлугши баюси, лїшки змагали хтора ма найдлугши хвост, тота красавица би була побиднїк, и, швицаци ше од щесца, на перши би з гордосцу припла ленту „НАЙДЛУГШИ ХВОСТ”! А цо ше збува далєй! Далєй и койцо и нїч. Першому вожачови жаль преґажиц красни лїшков хвост. Прето застановює авто. Сцерпезлїво чека же би лїшка свой розкошни хвост, длугши од дзевец составених щеточкох за умиванє фляшох, конєчно пренєсла до природи, до гущави. Алє, за тим вожачом, хтори прихильни ґу животиньскому швету, рошнє колона автох. Нажаль, други вожаче нє маю тельо розуменя за обични лїшков хвост! Висекирани су и уж поставаю огорчени, та пискаю и викрикую пре „нєоправдане” застановйованє транспорту. Док красни лїшков хвост и далєй над блїщацу асфалтну драгу, приходза транспортни полицає. Били рукави унапрямую авта на другу, заобиходну драгу – покля ше леґендарни лїшков хвост нє страци у кукурицох. Преложела А. Р.

ТВОЙ СОМ ПРИНЦ ЗОЗ БАСНИ Украшим Твойо сни Читай ми Пред спаньом Кед любиш Езопово басни Прешпивала М. Римар

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

„Н

БЛАГОВИЩЕНЄ

єшка початок нашого спашеня и явянє вичного таїнства: Син Божи постава Син Дївици” – шпиваме у тропару Благовищеня. Од хвильки благовищеня почина нови завит. Почина нашо спашенє. То-

ту подїю чекало и нєбо и жем. Чекали души праведних. Сполнєло ше обецанє Боже. А шицко ше збуло кратко и єдноставно. Бог послал архангела Гавриїла ґу дївици Мариї у Назарету, єдней младей дзивки, котра була заручена за Осифа, з роду Давидового. Ангел ю привитал зоз словами: „Радуй ше благодатна, Господь з тобу. Вона ше злєкла, а ангел предлужел: Нє бой ше, Марийо! Ти нашла благодать у Бога. И ниа, зачнєш у утроби и народзиш сина и даш му мено Исус. Вон будзе вельки и будзе ше волац Син Всевишнього. Мария, котра дакус пришла ґу себе од першого шоку, поведла: А як ше то станє кед я нє знам мужа. Ангел єй потолковал: Дух Святи зидзе на це и Сила Всевишнього це зацинї. Прето тото цо ше народзи, будзе ше волац Син Божи...” И Мария пристала и гварела: Я служнїца Господня, най ми будзе по твоїм слове. И ангел пошол од нєй. Швето Благовищенє славиме 25. марца по новим (григориянским), а 7. априла по старим (юлиянским) календаре.

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН ПАСХА (гебрейски – песах, арамейски – пасха).

1. Найвекше єврейске швето котре ше слави 14. нисана и тирва седем днї. Вола ше ище и швето безквасних хлєбох. У предмойсийовским чаше то було и ярнє пастирске швето.

2. У Новим Завиту то назва за такволану пасхалну го сцину, або як ми гвариме – тайну вечеру. Спрам Йоановей евангелиї Исус то пасхалне ягнятко котре ше жертвує за людзох. Вон, по словох св. Павла, нова пасха. Тото ше слово хаснує як преход зоз шмерци до воскресеня.

3. Означує и саме Воскресениє. ПИЕТА (италиянски – жалованє) – подобови вираз жалю. У малярстве и у скулптури Мария, Мац Божа, трима на рукох мертвого свойого сина Исуса Христа, котрого праве зняли з хреста. На й по знат ша Ми келандєлова пиета у базилики св. Петра у Риме.

10

ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

ИНТЕРЕС – ШИЦКО ЦО ДАВАМЕ ДРУГИМ, ДАВАМЕ И СЕБЕ Єден землєдїлец, чийо жито вше доставало першу награду на локалним сайме, мал обичай найлєпше зарно дзелїц шицким парастом у сушедстве. Кед ше му опитали чом так роби, одвитовал: – То лєм питанє интересу. Витор ноши полен з єдного поля на друге. Кед би мойо сушеди мали слабе жито, опращковйованє би зменшало и квалитет мойого урожаю. Ниа, прето ми важне же би шали найлєпше нашенє. *** Шицко цо даваме другим, даваме себе. Нєможлїве помогнуц другому, а же бизме источашнє нє помогли и себе, так як нєможлїве напакосциц другому, а же бизме источашнє нє напакосцели и себе. Зоз кнїжки „Приповедки од хторих ше рошнє” у виданю Здруженя за потримовку и помоц фамелийом дзецох зоз завадзанями у розвою

Наградзени состав!!!

У НАШИМ ДВОРЕ У моїм обисцу єст штири двори. У першим дворе, опрез хижи, моя мама садзи квеце. Маме ружи, арвачки, мушкатли и даскельо украсни древка. У другим дворе за хижу маме пошату траву. На штредку рошнє вельке древо хторе нам влєце прави хладок. У тим дворе ше наша фамелия одпочива. Маме и терасу на хторей два папаґаї. Вони нас зоз своїм шпиваньом розвешелюю. У трецим дворе маме заяци, кури и когута хтори кажде рано кукурика. У заднїм дворе маме швинї, овци и баранчатка. Маме и овоцнїк. У нїм рошню яблука, грушки, вишнї, черешнї, грозно, малини и чичовки. Любим ше бавиц у шицких дворох, алє ше найволїм бавиц там дзе моя овца Ариела. Корнелия Будински, III, Руски Керестур Marina Simanovi~, III Biki~ Dol

ПЕКАР Мой прадїдо Мафтей мал пекарню. Бул добри пекар. У моїм сушедстве єст два пекарнї. Пекар роби вноци, же бизме рано мали хлєба. Вон роби у билих шматох. Зоз муки, води и квасу замиши цесто. Кед цесто викишнє, прави з нього векни, переци, кифли, ципови и ружи. Хлєб садза до пеца. Упечени хлєб склада на полїчку. Рано го предава людзом. Цепли хлєб барз смачни. Ана-Мария Малацко, II Руски Керестур

ГУСАРЕ

Бул раз єден гусар. Було му мено Бери. Мал свою посаду. Єдного дня одкрил острово и подумал же ше там находзи лада зоз златом и дукатами. Праве так и було. Пошол до варошу зоз жаданьом же би худобним подзелєл тото богатство зоз лади, же би людзе мали цо єсц и пиц. Дзецом сцел накупиц лакотки и бависка, же би були радосни и щешлїви. Ладу тримал при себе. Одразу задул моцни витор, пришол шаркань и однял гусарови ладу зоз златом. Бери ше барз борел за свойо благо и лєдво надвладал шарканя и вжал ладу. Подзелєл худобним шицко благо. Людзе були щешлїви, та направели вельку госцину.

ПРИХОД ЯРИ Приходзи нам яр. То моя найкрасша рочна часц. Птици селїдбенїци ше врацаю до наших крайох. Златне слунко вше баржей швици. Кед идзем до школи, припатрам ше на порозквитани квитки у трави. Трава випатра як блишови тепих. На древох рижнофарбово квитки. Людзе робя на польох и у заградох. Кед ше бавим у дворе, чуєм як по драже гурча трактори хтори понагляю поробиц ярнї роботи на польох. Вонка чуц галайк розбавених дзецох. Птици весело чвиринкаю. Днї вше длугши, та ше дзеци можу длужей бавиц вонка. Любим яр, бо нам приноши цеплу хвилю. Саня Будински, V, Коцур

Мижо Ковач, II, Нови Сад

Horvat Or{i, VI, Nove Orahovo

15

Иван Молнар, 5 roki, Dxrdqov

СЕРАФИНА МАКАЇ

НАЧ МИ ТАКА ЖИМА Жима прешла, яр почала, нових госцох привитала.

Найволїм кед славиме ярнї швета. То Осми марец – Дзень мацерох, Нови рок, Велька ноц и Дзецински тидзень. За Осми марец учителька шицким дзецом подаровала квеце, а вони єй рецитовали и шпивали. На Нови рок зме цалу учальню оквецели зоз писанками, а вец зме мацером винчовали їх швето – Дзень женох. Були барз радосни, та нас наградзели зоз крейдами у фарбох. Такой зме повибеговали вонка и рисовали зме по шнїгу. Найкрасши рисунки зме дали поштарови най их однєше до нашей „Заградки”.

Давид Будински, 6 roki, Dxrdqov

А и нач ми гевта жима цо нас охабела? Нєт красного, лєм нам чкоди вельки направела. Зоз блациском залюштана, а шнїгу нє даровала, така скупа, така оштра посанкац ше нам нє дала. Но, та нач нам така жима? Петицию подпишеме, та ше єдней рочней часци ми навики одрекнєме.

Сара Шовлянски, 6 roki Нови Сад Оленк а

14

Ту лампащик и руменєц, дзива бетелїна, любичица запах дава, наисце є фина.

Контр

а, 5 р

оки, В

аса, Коцур Борис Скубан, I кл

ербас

А хто зосце жиму праву, до Сибиру най ше руши, лєм най чува нос и уха, най му их мраз нє одкуши.

11

ШТЕФАН ЧАКАН

СУДЬБА И ЖИВОТИНЇ

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

НЄСТАШНОСЦ Мотильки ше вшелїяки коло квеца оганяли, шедаюци з квета на квет капки роси з нїх стресали. И весело лєтаюци цешели ше же як лєца, та думали же су красши од шицкого цо єст квеца. Алє кед ше у загради зявел Яни з галовиком, вец мотильки залапени завидзели и репиком.

ЯКИМ ОЛЕЯР

П

реклїнала ґамила свою судьбу же муши ношиц горбу, а єлефант же ма длугоки нозґер. Їжови завадзали игелки, та пожадал мац мегучку шерсц як овца. Коритнявка ше попоносовала на свойо косцове коритко, а маґарец на длугоки уха. Допило Судьби слухац тоти скарженя, поволала шицких нєзадовольних и гварела: – Кажде най охаби тото цо му завадза ту при лєшику на громадки. Вашо жаданя сполнїм у подполносци. При лєшику ше нєодлуга створела громада позохабяних терхох. Од рана до вечара животинї поприношели на тоту громадку шицко цо им завадзало. Нєодлуга потим ґамила пошла пиц води и, кед ше видзела у мирней води без горби, барз ше зармуцела. Єлефант без нозґра нє знал цо почац у пралєше, а їж уж по першим крочаю побановал за „бунду” зоз игелками. Коритнявка ше без косцового коритка чувствовала охудобнєна... Ище ше анї цалком нє розвиднєло, а вони, кажде з нїх, зоз громади при лєшику вжали свойо часци. Кед то видзел маґарец, и вон попонаглял по свойо длугоки уха, котри му заш лєм барз швечели. Кед ше Судьба вчас рано врацела же будзе сполньовац нови жаданя, од громадки при лєшику нє остало анї шлїду. Випатра же и по нєшка остало шицко по старим.

12

ПОДШНЇЖНЇК Спод шнїгу – билей скори – подшнїжнїки викукую, та коло лєшика або плоцика, на слунку ше грею и билєю.

13

ШТЕФАН ЧАКАН

СУДЬБА И ЖИВОТИНЇ

ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

НЄСТАШНОСЦ Мотильки ше вшелїяки коло квеца оганяли, шедаюци з квета на квет капки роси з нїх стресали. И весело лєтаюци цешели ше же як лєца, та думали же су красши од шицкого цо єст квеца. Алє кед ше у загради зявел Яни з галовиком, вец мотильки залапени завидзели и репиком.

ЯКИМ ОЛЕЯР

П

реклїнала ґамила свою судьбу же муши ношиц горбу, а єлефант же ма длугоки нозґер. Їжови завадзали игелки, та пожадал мац мегучку шерсц як овца. Коритнявка ше попоносовала на свойо косцове коритко, а маґарец на длугоки уха. Допило Судьби слухац тоти скарженя, поволала шицких нєзадовольних и гварела: – Кажде най охаби тото цо му завадза ту при лєшику на громадки. Вашо жаданя сполнїм у подполносци. При лєшику ше нєодлуга створела громада позохабяних терхох. Од рана до вечара животинї поприношели на тоту громадку шицко цо им завадзало. Нєодлуга потим ґамила пошла пиц води и, кед ше видзела у мирней води без горби, барз ше зармуцела. Єлефант без нозґра нє знал цо почац у пралєше, а їж уж по першим крочаю побановал за „бунду” зоз игелками. Коритнявка ше без косцового коритка чувствовала охудобнєна... Ище ше анї цалком нє розвиднєло, а вони, кажде з нїх, зоз громади при лєшику вжали свойо часци. Кед то видзел маґарец, и вон попонаглял по свойо длугоки уха, котри му заш лєм барз швечели. Кед ше Судьба вчас рано врацела же будзе сполньовац нови жаданя, од громадки при лєшику нє остало анї шлїду. Випатра же и по нєшка остало шицко по старим.

12

ПОДШНЇЖНЇК Спод шнїгу – билей скори – подшнїжнїки викукую, та коло лєшика або плоцика, на слунку ше грею и билєю.

13

Иван Молнар, 5 roki, Dxrdqov

СЕРАФИНА МАКАЇ

НАЧ МИ ТАКА ЖИМА Жима прешла, яр почала, нових госцох привитала.

Найволїм кед славиме ярнї швета. То Осми марец – Дзень мацерох, Нови рок, Велька ноц и Дзецински тидзень. За Осми марец учителька шицким дзецом подаровала квеце, а вони єй рецитовали и шпивали. На Нови рок зме цалу учальню оквецели зоз писанками, а вец зме мацером винчовали їх швето – Дзень женох. Були барз радосни, та нас наградзели зоз крейдами у фарбох. Такой зме повибеговали вонка и рисовали зме по шнїгу. Найкрасши рисунки зме дали поштарови най их однєше до нашей „Заградки”.

Давид Будински, 6 roki, Dxrdqov

А и нач ми гевта жима цо нас охабела? Нєт красного, лєм нам чкоди вельки направела. Зоз блациском залюштана, а шнїгу нє даровала, така скупа, така оштра посанкац ше нам нє дала. Но, та нач нам така жима? Петицию подпишеме, та ше єдней рочней часци ми навики одрекнєме.

Сара Шовлянски, 6 roki Нови Сад Оленк а

14

Ту лампащик и руменєц, дзива бетелїна, любичица запах дава, наисце є фина.

Контр

а, 5 р

оки, В

аса, Коцур Борис Скубан, I кл

ербас

А хто зосце жиму праву, до Сибиру най ше руши, лєм най чува нос и уха, най му их мраз нє одкуши.

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

„Н

БЛАГОВИЩЕНЄ

єшка початок нашого спашеня и явянє вичного таїнства: Син Божи постава Син Дївици” – шпиваме у тропару Благовищеня. Од хвильки благовищеня почина нови завит. Почина нашо спашенє. То-

ту подїю чекало и нєбо и жем. Чекали души праведних. Сполнєло ше обецанє Боже. А шицко ше збуло кратко и єдноставно. Бог послал архангела Гавриїла ґу дївици Мариї у Назарету, єдней младей дзивки, котра була заручена за Осифа, з роду Давидового. Ангел ю привитал зоз словами: „Радуй ше благодатна, Господь з тобу. Вона ше злєкла, а ангел предлужел: Нє бой ше, Марийо! Ти нашла благодать у Бога. И ниа, зачнєш у утроби и народзиш сина и даш му мено Исус. Вон будзе вельки и будзе ше волац Син Всевишнього. Мария, котра дакус пришла ґу себе од першого шоку, поведла: А як ше то станє кед я нє знам мужа. Ангел єй потолковал: Дух Святи зидзе на це и Сила Всевишнього це зацинї. Прето тото цо ше народзи, будзе ше волац Син Божи...” И Мария пристала и гварела: Я служнїца Господня, най ми будзе по твоїм слове. И ангел пошол од нєй. Швето Благовищенє славиме 25. марца по новим (григориянским), а 7. априла по старим (юлиянским) календаре.

ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН ПАСХА (гебрейски – песах, арамейски – пасха).

1. Найвекше єврейске швето котре ше слави 14. нисана и тирва седем днї. Вола ше ище и швето безквасних хлєбох. У предмойсийовским чаше то було и ярнє пастирске швето.

2. У Новим Завиту то назва за такволану пасхалну го сцину, або як ми гвариме – тайну вечеру. Спрам Йоановей евангелиї Исус то пасхалне ягнятко котре ше жертвує за людзох. Вон, по словох св. Павла, нова пасха. Тото ше слово хаснує як преход зоз шмерци до воскресеня.

3. Означує и саме Воскресениє. ПИЕТА (италиянски – жалованє) – подобови вираз жалю. У малярстве и у скулптури Мария, Мац Божа, трима на рукох мертвого свойого сина Исуса Христа, котрого праве зняли з хреста. На й по знат ша Ми келандєлова пиета у базилики св. Петра у Риме.

10

ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

ИНТЕРЕС – ШИЦКО ЦО ДАВАМЕ ДРУГИМ, ДАВАМЕ И СЕБЕ Єден землєдїлец, чийо жито вше доставало першу награду на локалним сайме, мал обичай найлєпше зарно дзелїц шицким парастом у сушедстве. Кед ше му опитали чом так роби, одвитовал: – То лєм питанє интересу. Витор ноши полен з єдного поля на друге. Кед би мойо сушеди мали слабе жито, опращковйованє би зменшало и квалитет мойого урожаю. Ниа, прето ми важне же би шали найлєпше нашенє. *** Шицко цо даваме другим, даваме себе. Нєможлїве помогнуц другому, а же бизме источашнє нє помогли и себе, так як нєможлїве напакосциц другому, а же бизме источашнє нє напакосцели и себе. Зоз кнїжки „Приповедки од хторих ше рошнє” у виданю Здруженя за потримовку и помоц фамелийом дзецох зоз завадзанями у розвою

Наградзени состав!!!

У НАШИМ ДВОРЕ У моїм обисцу єст штири двори. У першим дворе, опрез хижи, моя мама садзи квеце. Маме ружи, арвачки, мушкатли и даскельо украсни древка. У другим дворе за хижу маме пошату траву. На штредку рошнє вельке древо хторе нам влєце прави хладок. У тим дворе ше наша фамелия одпочива. Маме и терасу на хторей два папаґаї. Вони нас зоз своїм шпиваньом розвешелюю. У трецим дворе маме заяци, кури и когута хтори кажде рано кукурика. У заднїм дворе маме швинї, овци и баранчатка. Маме и овоцнїк. У нїм рошню яблука, грушки, вишнї, черешнї, грозно, малини и чичовки. Любим ше бавиц у шицких дворох, алє ше найволїм бавиц там дзе моя овца Ариела. Корнелия Будински, III, Руски Керестур Marina Simanovi~, III Biki~ Dol

ПЕКАР Мой прадїдо Мафтей мал пекарню. Бул добри пекар. У моїм сушедстве єст два пекарнї. Пекар роби вноци, же бизме рано мали хлєба. Вон роби у билих шматох. Зоз муки, води и квасу замиши цесто. Кед цесто викишнє, прави з нього векни, переци, кифли, ципови и ружи. Хлєб садза до пеца. Упечени хлєб склада на полїчку. Рано го предава людзом. Цепли хлєб барз смачни. Ана-Мария Малацко, II Руски Керестур

ГУСАРЕ

Бул раз єден гусар. Було му мено Бери. Мал свою посаду. Єдного дня одкрил острово и подумал же ше там находзи лада зоз златом и дукатами. Праве так и було. Пошол до варошу зоз жаданьом же би худобним подзелєл тото богатство зоз лади, же би людзе мали цо єсц и пиц. Дзецом сцел накупиц лакотки и бависка, же би були радосни и щешлїви. Ладу тримал при себе. Одразу задул моцни витор, пришол шаркань и однял гусарови ладу зоз златом. Бери ше барз борел за свойо благо и лєдво надвладал шарканя и вжал ладу. Подзелєл худобним шицко благо. Людзе були щешлїви, та направели вельку госцину.

ПРИХОД ЯРИ Приходзи нам яр. То моя найкрасша рочна часц. Птици селїдбенїци ше врацаю до наших крайох. Златне слунко вше баржей швици. Кед идзем до школи, припатрам ше на порозквитани квитки у трави. Трава випатра як блишови тепих. На древох рижнофарбово квитки. Людзе робя на польох и у заградох. Кед ше бавим у дворе, чуєм як по драже гурча трактори хтори понагляю поробиц ярнї роботи на польох. Вонка чуц галайк розбавених дзецох. Птици весело чвиринкаю. Днї вше длугши, та ше дзеци можу длужей бавиц вонка. Любим яр, бо нам приноши цеплу хвилю. Саня Будински, V, Коцур

Мижо Ковач, II, Нови Сад

Horvat Or{i, VI, Nove Orahovo

15

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ЛЇШКОВ ХВОСТ

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Любим животинї, а од шицких ми наймилша моя мачка. Мено єй Виола. Достала сом ю од нини Йовани. Купела ю у Вербаше. Моя Виола ма чарно-билу, барз гладку шерсц. Старам ше о нєй. Давам єй млєка и води. Вона ше люби бавиц зоз лабдочку з волни. Кед мам часу, руцам єй лабдочку. Секира ме кед сом вонка зоз шестру и братом, бо ше нам теди круци попод ноги. Барз є чиста, а любим ю и прето же ме нє драпе. Найволїм ю гласкац по мегкей шерсци, кед вона предзе. @elqko [omod<, II, Ruski Kerestur

Сара Гарди, II, Коцур

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ

П

Моя мила животиня то пес. Мено му Меда. Ма три роки. Шерсц му чарна, а очи кафово. Таки є моцни, же ше може отаргнуц зоз ланца, а кед станє на два ноги, вельки є як я. Меда ме вше обегнє кед ше змагаме. Барз ше люби бавиц з лабду. Прето я любим свойого пса. Иван Хромиш, II, Дюрдьов

ПИСМО ТЕБЕ Длуго сом роздумовала як почац тото писмо и похасновац прави слова за свойо чувства. Часто ше ми питаю чом ми лїчка так почервеня кед преходзим коло тебе. На годзинох сом задумана и циха, бо ми думки одблукаю до сушедней учальнї. У думкох ми єдни белави очи, красни, патраци, мнє таки барз мили. Лєдво чекам конєц школскей годзини же бим ше зоз товаришку прешпацирала по школским конку, а очи ми глєдаю лєм тебе. Вец нам ше попатрунки стретню и теди ми шерцо задурка моцнєйше. Найволїм кед ми подаруєш єден ошмих и цихе, нїжне „здраво”. Нєшка сом на лавки нашла чоколадку шерцочко. Знам же є од тебе и дзекуєм ци. Лєдво чекам нови дзень и вельки одпочивок же бим знова видзела твойо белави очи. Твоя мала зоз IV1 Николета Чордаш, Коцур

Тото любовне писмо наградзене на Конкурсу з нагоди Святого Валентина

16

Milica Jovanovi~, VI, Ruski Kerestur

НАЙКРАСША РОЧНА ЧАСЦ Яр ми найкрасша рочна часц, бо приходзи по сле длугей и жимней жими. Приноши нам цеплєйши днї. Природа ше будзи, розквита квеце и шицко ожелєнї. Кед ше шпацирам по варошу, видзим же людзе нє пооблєкани у грубих бундох, алє маю ценши шмати. Дзеци виходза вонка бавиц ше. Людзе робя на польох и у заградкох. Пчолки уж напахали порозквитани древа, та лєтаю и збераю мед. Любим тоту рочну часц, бо шицко розквитнуте, чисте и пахняце. Михаела Салонтаї, V Коцур

осле возбудлївого ноцного лову, додня рано єдна млада лїшка ше врацала до своєй дзири. Ниа, праве преходзи асфалтну драгу нєдалєко од валалу. Коло драги, у ярку, перше видно цалу лїшку, красавицу у помаранчецовей бунди. Вец ше єй вреценасте цело препиха помедзи черяки. Кончисти писки уж на другим боку, на пажици. Потим викукую и два кончисти уха. Цело єй и далєй маскироване зоз гущаву, алє длугоки хвост, випросцени як рука фодбалского судию, и далєй на рубцу драги. Перши вожач з югу зачудовани. Застановює ше. Нє може одгаднуц чий тот кудлати хвост! Прициска гамульку. З правого боку драги видзи помаранчецове цело як уходзи до кукурици. Алє, лїшков хвост и далєй на драги.

– Оцец, чи лїшка забула свой хвост? – пита ше стрехаве дзивче.

ДРАҐАН ДРАҐИЧЕВИЧ

ИНФОРМАТИКА Лєм най це Поинформуєм За тобу Глїбоко здихуєм Од омнє ше оддалюй Дакого другого Информуй

– Гоч цо! Же би забула хвост? – чудує ше оцец. Можеце ви задумац лїшку без хвоста? Була би шмишнєйша и од найшмишнєйшей карикатури! Єдноставно, лїшков хвост нє обични заячи хвосцик хтори ше месци до кишеночки. Лїшков хвост єй пиха, як веселому дзивчецу варґочик! Цо хвост длугши, лїшка угляднєйша у своїм животиньским царстве! А тота лїшка ше наисце ма зоз чим пишиц! Єй хвост длугши и од найдлугшого варґоча, длугши и од штранджґа за скаканє хтори дзивчата прескакую у швидким ритме. Можебуц є длугши и од орехового конара?! Наисце, тота лїшка ма джиновски хвост! Кед би ше на даяким соборе, так як ше хлопи змагаю хто ма найдлугши баюси, лїшки змагали хтора ма найдлугши хвост, тота красавица би була побиднїк, и, швицаци ше од щесца, на перши би з гордосцу припла ленту „НАЙДЛУГШИ ХВОСТ”! А цо ше збува далєй! Далєй и койцо и нїч. Першому вожачови жаль преґажиц красни лїшков хвост. Прето застановює авто. Сцерпезлїво чека же би лїшка свой розкошни хвост, длугши од дзевец составених щеточкох за умиванє фляшох, конєчно пренєсла до природи, до гущави. Алє, за тим вожачом, хтори прихильни ґу животиньскому швету, рошнє колона автох. Нажаль, други вожаче нє маю тельо розуменя за обични лїшков хвост! Висекирани су и уж поставаю огорчени, та пискаю и викрикую пре „нєоправдане” застановйованє транспорту. Док красни лїшков хвост и далєй над блїщацу асфалтну драгу, приходза транспортни полицає. Били рукави унапрямую авта на другу, заобиходну драгу – покля ше леґендарни лїшков хвост нє страци у кукурицох. Преложела А. Р.

ТВОЙ СОМ ПРИНЦ ЗОЗ БАСНИ Украшим Твойо сни Читай ми Пред спаньом Кед любиш Езопово басни Прешпивала М. Римар

9

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ОСМИ МАРЕЦ Осми мацер уж приходзи, та школяре знємирени. Динари завинчовани по Крачунє потрошени. За мацер, бабу и нину уж лєм даяк найдзем „лову”, алє мам и пайташочку за дарунок вше готову.

ЖИМСКЕ БАВИСКО Дзеци полєгали спац. Шнїг залєтовал цалу ноц. Кед ше рано дзеци побудзели, повибеговали вонка. Почали правиц Дїда Шнїжнїка. Дзивче му положело на главу шерпеню. Хлапец му окруцел коло шиї шал. Очи му направели зоз лїсковцох, а нос зоз мархви. Почало ше змеркац, та дзеци пошли дому. Вноци ше єдна вивирка и заячок приблїжели ґу Дїдови Шнїжнїкови. Вжали од нього лїсковец и мархву, а место того му положели каменча и сухи конарчок. Так поупрекосцели дзецом, а сами ше погосцели. Кед ше дзеци повиспавали, такой одбегли ґу Дїдови Шнїжнїкови. Зачудовали ше и нєсподзивали кед видзели на нїм пременку. Нєдалєко од нїх була вивирка. Прибегла ґу дзецом и виволала на заячка же вжал и поєдол мархву. За лїсковци нє виволала. Гунцут єден!

Стефан Варґа, II, Руски Керестур

ҐРАДИМИР СТОЙКОВИЧ

ЗАЧ СЛУЖИ ДЇДО У ПАРКУ

Нарозбивам я бундави, та я своєй пайташочки однєшем полни кишенки напукани реш маґочки.

ЦО БУДЗЕМ ДОК ВИРОШНЄМ Док вирошнєм, любел бим буц столар. Будзем правиц красни столи, карсцелї, ормани и други ствари до обисца. Од алату будзем хасновац млатки, клїщи, шмирґли, лїпкача и вартачку. Кед шицко тото будзем робиц, будзем зарабяц вельо динари. Прето бим любел буц столар.

Думам же ше нє увредзи, укаже ше то и саме, док шицки маґочки вєдно лєм ми двойо покусаме.

Дїдо шедзел на лавки у парку. Прилєцел цифровани, паперови шаркань и заквачел ше на ґестиньов конар. Нєдалєко була лавочка. Прибегнул хлапец, станул

Валентино Пушкаш, II Дюрдьов

Martina Barna, I, Kula

ЛЮБОВНЕ ПИСМО

под древо на хторим ше на витрику гойсал шаркань, та почал подскаковац, же би долапел шарканя. Алє, паперове бависко було пребарз високо. Попатрел хлапец на дїда хтори шедзел на лавочки, дїдо здихнул, вец станул, та ше рушел, операюци ше на куку. Станул под древо, та раз на лїво, раз на право, махал зоз куку и ошлєбодзел шарканя. Спаднул шаркань на жем, а хлапец ше ошмихнул, вжал го и одбегнул далєй. А дїдо ше врацел на лавочку. Преложела А. Р.

8

НЕДЕЛЬКО ТЕРЗИЧ

КЕДИ УЖ РАЗ ШВИТНЄ Таке питанє поставяю тоти хтори ютре обчекую з вельку нєсцерпезлївосцу. Дахто чека свой пияти родзени дзень и интересує го яки дарунки достанє, а дахто чека дачий родзени дзень же би ше там вешелєл и франтовал. Єст и таких хтори чекаю викенд лєбо розпуст, лєбо чекаю же би пришли дїдо и баба, лєбо даяки госци зоз далєкей жеми. Шицкого єст у тим чеканю. Ей, тоту ноц кед ше дацо вельке чека, найчежше преспац. Велї вообще нє шпя и лєдво чекаю швитанє, лєбо ше перши пребудза, та дулую по обисцу так же би их други чули и поставали. А швитанє як швитанє, поряднє приходзи на час и треба лєм же би ши ше зобудзел и отворел свой облак. Преложела М. Р.

Длуго сом роздумовала як почац тото писмо и похасновац прави слова за свойо чувства. Часто ше ми питаю чом ми лїчка так почервеня кед прейдзем коло тебе. На годзинох сом задумана и циха, бо ми думки одблукаю до сушедней учальнї. У думкох ми єдни белави очи, красни, патраци, мнє таки барз мили. Лєдво чекам конєц школскйей годзини же бим ше зоз товаришку прешпацирала по школским конку, а очи ми глєдаю лєм тебе. Вец нам ше попатрунки стретню. Теди ми шерцо моцнєйше дурка. Найволїм кед ми подаруєш єден ошмих и нїжне цихе „Здраво”. Нєшка сом на лавки нашла чоколадку шерцочко. Знам же є од тебе. Дзекуєм ци! Лєдво чекам нови дзень и вельки одпочивок же бим знова видзела твойо белави очи. Твоя мала зоз IV 1 Николета Чордаш, IV Коцур Любовне писмо наградзене на конкурсу з нагоди Святого Валентина

Elena Edelinski, I, Petrovaradin

17

Visti zoz {koloh...

OBLA^OK DO [VETA

ВИДОВИТИ ПРИПОВЕДКИ

ДЗЕНЬ ШКОЛИ У ВЕРБАШЕ

ЛЮБИВОЄ РШУМОВИЧ Любивоє Ршумович, познати сербски писатель, народзени у валалє Любишу, на гори Златибор 1939. року. Школовал ше у Любишу, Чаєтини, Ужицу и Беоґрадзе. Дипломовал на Филолоґийним факултету, на ґрупи за компаративну литературу у Беоґрадзе. Писац почал ище у основней школи. Робел на Радию и Телевизиї Беоґрад, дзе бул автор велїх емисийох за дзеци, як „Тисяч прецо”, „Гайде, рошнїме” и „Фори и фазони”, а вец робел у Дзецинским театру „Бошко Буха”. Єден є з найчитанших писательох за дзеци. Обявел вецей як 80 кнїжки. Найпознатши Ршумовичово наслови то: „Ище нам лєм али хибя”, „Нєвидлїва птица”, „Сиверозаходни крокодил”, „Нє цагайце ме за язик”, „Буквар дзецинских правох”, „Три ґузли на павучайки”, „Тайна лядовей пещери” и други. Любивоє Ршумович добитнїк велїх наградох и припознаньох. Так достал награду „Невен”, награду „Златни ключик”, награду Змайових дзецинских бавискох, награду „Мирослав Антич”, награду „Радоє Доманович”, „Вукову” награду, а вон и перши добитнїк награди „Душко Радович”...

У Основней школи „Светозар Милетич” у Вербаше од 19. по 21. фебруар отримани „Милетичово днї” у рамикох хторих отримани литературни и музични вечар, як и спортски змаганя. На шветочносци з нагоди Дня школи медзи другима школярами участвовали и Валентина Сабадош, Митро Уйфалуши и Антоний Контра, хтори ходза на годзини руского язика ґу учительки Славици Малийовей. Антоний Контра участвовал и спред грекокатолїцкей виронауки, а за тоту програму го порихтал парох старовербаски о. Алексий Гудак. За Дзень школи у голу бул етно стол, а нащивителє могли опатриц и виставу старих предметох хтори дараз було у каждим обисцу. А. М.

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ У КОЦУРЕ

М

Дзеци у Предшколскей установи „Герлїчка” у Коцуре ше зоз воспитачками длуго рихтали за 8. марец, бо свойо мами сцели обрадовац з найкрасшима винчованками. У руским пририхтуюцим оддзелєню воспитачка Серафина Яґлица помогла дзецом понаучовац рецитациї и шпиванки о мацерох, а шицки вєдно правели и красни дарунки, та програма за Дзень женох була барз весела.

ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

Школяре нїзших класох Основней школи „Братствоєдинство” програму мацером отримали у сали Дома култури. Публика уживала у рецитацийох, шпиванкох и у краткей драмскей слички пошвеценей мацери. Пред шветом школяре на годзинох подобовей култури зоз учительками правели дарунки мацером, та шветочносц з нагоди Дня женох була приємне нєсподзиване и найкрасша винчованка. Т. Х.

18

Медзинародни дзень мацеринского язика, 21. фебруар и того року означени зоз пригоднима програмами у Руским Керестуре, Коцуре, у Шидзе и других местох. Школяре осмей класи у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре зоз професорку руского язика Каролину Папуґа пририхтали пано зоз записами з акцентом на чуваню мацеринского язика. Шицки могли пречитац руски присловки, архаични слова и найчастейши бешедни гришки яки и сами правя и так калїча власну бешеду. Штредньошколци зоз педаґоґиню Любицу Няради пририхтали прешпиви поезиї зоз рижних язикох на наш язик и шицко то було виложене у школским голу, же би кажди школяр и кажди наставнїк знал же 21. фебруар Дзень мацеринского язика. М. А.

ВИД ЧЕКА ЯР

ай ше нагнїздзел ширцом Шлєбодней териториї кед Вид стретнул Ластовку на хижним прагу.

– Цо ти ту робиш? – нєсподзивал ше Вид.

– Прилєцела сом явиц ци же приходзи Яр.

– Наисце? – озвал ше Вид лєм же би дацо поведол.

– Требало би єй пририхтац шветочни дочек – предлужела Ластовка.

– Гей, правда – потвердзел Вид.

– Нє приходзи нам Яр кажди дзень! – додала Ластовка, змахла Видови з кридлом, та одлєтла далєй. Вид ше першираз того Мая глїбоко задумал, бо нє знал анї як Яр випатра, анї зоз хторого боку Шлєбодней териториї приходзи, а нє знал анї як би мал випатрац тот шветочни дочек. Рушел прешпацирац ше и збачел же му вочи приходзи, у вельких скокох, єдна длугонога Нагода. Вид ю застановел з руку.

– Пребач, чи ти Яр? – опитал ше.

– Нє – одвитовала Нагода и одскакала далєй.

– Хто ши, кед нє Яр? – скричал за ню Вид.

– Озда нє видзиш хто сом? – станула Нагода.

– Нє видзим, нїґдзе ци нє пише – гварел Вид.

– Пише, алє ти нє знаш читац. И Нагода ше у даскелїх високих скокох врацела ґу Видови, шмишкаюци ше загадково.

– Знам, ти блиха! – застановел Вид скаканє.

– Увредзуй ти свою бабу! – нагнївала ше Наго-

да, та сцела скочиц далєй, алє ю Вид знова застановел.

– Пребач, нє представел сом ше. Я Вид!

– Мило ми! Я Конїк – представела ше и Нагода. Вид ше вдерел з руку по чолє. Кед дахто приходзи скакаюци, кед одходзи скакаюци, розуми ше же то Конїк. Чловек ше учи читац покля му учитель жиє, подумал и знова ше вдерел по чолє.

– Сиґурно скакаш з далєка, та ши озда видзел ище дакого як приходзи. Стретнул ши даґдзе драгом Яр?

– То гевто чудне зявенє хторе цага за уха Орхидеї и Лелиї, же би швидше росли?

– Можлїве же то тото! – гварел Вид.

– Вец ци Яр опрез капурки – гварел Конїк и одскакал далєй. Вид рушел ґу капурки, бояжлїво ю отворел, алє там нє було нїкого. Огляднул ше на лїво и на право, патрел опрез себе и споза себе, алє нїхто нє приходзел анї нє одходзел. Вец учул Ластовково чвиринканє и вона злєцела на його плєцо.

– Браво! Тото ше вола домашнє воспитанє! – зачвиринкала.

– Хторе? – опитал ше Вид.

– Зачесани, нашмеяни, сердечни, при отвореней капурки, з радосцу у шерцу, порихтани облапиц, то прави шветочни дочек! Яр будзе одушевена! Преложела А. Римар

7

У КУЦЕ У ШЛЄБОДНИМ ЧАШЕ ЗОРАН СТАНОЄВИЧ

УСПИШНИ АТЛЕТИЧАРЕ З РУСКОГО КЕРЕСТУРА На Першенстве Сербиї за младших пионирох, хторе отримане у фебруару того року у Новим Садзе, участвовали и дзешецеро атлетичаре зоз Руского Керестура. Кристина Катонова зоз Атлетского клубу „Русин” була єдина у конкуренциї дзивчатох, а на змаганю освоєла златну медалю. У прескакованю латки посцигла свой особни рекорд – 1,46 метери.

Особи: ХЛАПЕЦ и МАЦ ХЛАПЕЦ: Мамо... Гей, мамо! А чом я тераз стоїм у куце? МАЦ: Прето же ши нє бул добри: прето же ши нє сцел шицко поєсц; прето же ши „яґод случайно” розбил танєр. Треба ище начишльовац? ХЛАПЕЦ: Нє треба! Мамо... МАЦ: Охаб ме, бо пейґлам. Опечем ше! ХЛАПЕЦ: Нє бой ше, нє опечеш ше. Поведз ми чи єст даяка замена за кафу? МАЦ: Єст, та цо? ХЛАПЕЦ: Га... думал сом... же кед єст замена за кафу, и за цукер... чи може буц и даяка замена за станє у куце? МАЦ: Може. Кед волїш инше, можем ци вицагац уха. ХЛАПЕЦ: Нє! Нє! Оддумал сом ше! МАЦ: Чудо як це шицко интересує док стоїш у куце! ХЛАПЕЦ: Мнє шицко интересує, гоч дзе ше находзим. (Здихує.) А чом сом нє дахто други? Вец би вон стал у куце... МАЦ: Гоч цо! Кед биш бул дахто други, ти би бул ВОН, односно ТОТ ДРУГИ, и знова би ТИ стал у куце. ХЛАПЕЦ: Значи, лєпше ми же то я, гоч анї то нє добре. МАЦ: Цихо будз и охаб ме най пейґлам! Лєм цо сом ше нє опекла! ХЛАПЕЦ: Мамо! Гей, мамо! МАЦ: Цо тераз знова сцеш? ХЛАПЕЦ: А може ме Сека одменїц у куце? МАЦ: Чом, кед вона нїч нє звинєла? Ей, кед би ти бул як твоя шестра, бул би мир у обисцу... ХЛАПЕЦ: Га, думал сом... кед дахто нїч нє звинєл, вец му анї нє завадза же стої у куце. То нє добре лєм кед мушиш. А друге, од нєй би бул одлични власни заменовнїк... Мамо, а чом нє купиме даяки автомат за видео бависка, за тот кут, та уж кед стоїм, же бим нє геверовал и же би ми нє було допито?

6

МАЦ: Наисце видумуєш! Яка би то вец була кара? ХЛАПЕЦ: Га... кара шицко цо ше муши. Значи, ти би ме могла строго покарац так же мушим стац у куце и мушим насилу бавиц видео бависка на автомату! Гайде, пробуйме, мамо! МАЦ: Цихо будз уж раз! Видзиш же пейґлам, та ми годна затлєц кошуля! ХЛАПЕЦ: Уф, кеди уж вирошнєм таки вельки же ше нє будзем месциц до кута (здихує). Лєдво чекам же бим вироснул, та напишем свойо памятки зоз дзецинства и увидзим яке то шицко смутне... Мамо, гей, мамо! МАЦ (вистато): Цо знова? ХЛАПЕЦ: Кед нє пишем домашнї задатки, вец то мой шлєбодни час, чи нє? МАЦ: Гей. ХЛАПЕЦ: А яки ми то шлєбодни час кед у нїм стоїм у куце? Дзе ту шлєбода? МАЦ: Добре, добре. Нє мушиш вецей стац у куце! ХЛАПЕЦ: Йооой! Ураааа! МАЦ: Нє мушиш стац у куце... алє идз крашнє до кухнї, вежнї тот мещок з кромплями, та чисц покля ци я нє повем же биш престал... ХЛАПЕЦ (розчаровано): Уууууу... Преложела А. Р.

Окрем Кристини, на Першенстве барз успишни бул и Тони Пашо, хтори у руцаню кулї завжал пияте место и тиж посцигнул свой особни рекорд – 7,73 метери, и Неманя Ковачевич – седме место. У скаканю до висока Микола Накич завжал шесте место, а Микола Папуґа седме место. Неманя Стойков и Давид Надь ше змагали у обегованю на 60 метери, а у скаканю до далєка Деян Надь, Денис Будински и Дарко Надь. Їх тренер, професорка физичного, Саня Тиркайла барз поцешена зоз своїма атлетичарами и зоз успихами посцигнутима на Першенстве Сербиї. Пред нїма нови змаганя, та ше млади керестурски спортисти буду ище баржей пририхтовац, бо сцу и можу освоїц ище вецей медалї. М. З.

ПРИРОДА ТВОЯ, МОЯ, НАША

Нїхто нє таки шлєпи як тоти хтори нє сцу видзиц. А ми уж од давна нє патриме – а видзиме! Наша нєдзбалосц ґу природи тирва. У нашим справованю и знєважованю природи громадзи ше нємилосердносц. Вшадзи дзе чловек крочел, вецей нїч нє таке як було. Анї жем, анї вода, анї нєбо. Цо вецей приповедаме о доброти, красоти и правди, вше зме менєй добри, красни и чесни. По наглосци, нєдзбалосци и нєодвичательносци ґу природи постали зме прави уметнїки, бо материялни интереси вше найважнєйши. А природа ше сама нє може защициц од нас. Прето ше шицки вєдно мушиме потрудзиц и пошпиртац по власним шмецу, по власней совисци, та попораїц опрез своєй хижи, опрез свойого будинку. Нє шмеме одрутки руцац хто дзе сцигнє, алє лєм до кантох за шмеце. Чи шмеме дома, у хижи кусац слунечнїк лєбо маґочки, та лупки виплювовац по столє, по тепиху, по посцелї? Чи шмеме фляшку лєбо конзерву од соку шпуриц на штред двора лєбо до квецовей заградки? Ага, шмеме!!! Нє робме то анї на драже, анї у школским дворе, у парку лєбо на плажи. Одкальшик мушиме почац. Найлєпше почац од себе, од свойого обисца и двора. Теди нам пребачи и природа и тоти хтори приду после нас.

ЧАЙ ЧУВАР ЗДРАВЯ Нє гутори ше без причини же чаї чуваре здравя. Влєце ошвижую, вжиме грею, вистатих и хорих окрипюю, смутних благаю... Єст вецей тисячи файти чайох, а у каждим обисцу би требало буц голєм даскельо файти того напою. Руменєц часто перши помоцнїк у велїх здравствених почежкосцох. Дїйствує змирююцо на орґанизем, ошвижує го, умирює запалєня и хасновити є за облоги. Чай зоз менти (нани) дїйствує як благи лїк за змиренє и помогнє швидше заспац, кед длуго нє можеце доволац сон. Хибискус ма еґзотични пах и приємни ароми. Добре го пиц вжиме, бо змоцнює имунитет.

Єдно з найважнєйших жридлох витамину Ц то шипка (плод дзивей ружи). Ма у себе вельо овоцово квашнїни витамини Б2, К и минерали. Лїпов чай барз помага кед маце натху и кед длуго нє можеце престац кашляц. У пубертету добре пиц шалвийов чай, бо тота лїковита рошлїна нїжни, алє ефикасни хормонални реґулатор. Цепли шалвийов чай зоз медом помага прехладзеним, чисци крев и ошлєбодзує орґанизем од спричиньовательох велїх хоротох. Прето место фляшки кока-коли и других ґазированих сокох уварце лїковити чай. Начкодзиц нє може нїґда, а же помага – помага.

19

ПОВЯЖ ЧИСЛА

ШТЕФАН ГУДАК (1931-2015)

ВИПОЛНЇ ТАБЛЇЧКУ До празних польох напиш слова процивного значеня.

Наш познати писатель, учитель, новинар и театрални дїяч, Штефан Гудак народзени 6. януара 1931. року у Миклошевцох. У своїм валалє закончел и основну школу, а нїзшу ґимназию з малу матуру закончел у Руским Керестуре. Потим ходзел до Учительскей школи у Осєку, а накадзи достал диплому, почал робиц як учитель у месце Києво у Босни и Герцеґовини, а вец як директор школи у месце Трново. Директор бул и у Школи у Петровцох, а потим ше преселєл до Нового Саду и робел як редактор културней рубрики у Рускей Редакциї Радио Нового Саду. Писал поезию, прозу и драмски тексти за дзеци и за старших. Нєшкайшим дзецом найпознатша Гудакова збирка приповедкох „Кудлик пудлик чека ґазду”, а старшим гумористични роман „Гриц Бандурик”, хтори написал вєдно зоз писательом Михайлом Ковачом, потим роман „Шлїдом голуба по нєбе”, збирку приповедкох „Вини и зради” (обявена и по сербски) и „Скарби и утрати”. Пририхтал и даскельо антолоґийни збирки, а писал и моноґрафиї, ґлумел у представох и режирал, бул и сценоґраф, кед требало, вон и компоновал, а у Петровцох основал и тамбурови оркестер. Пред даскельо роками новосадски дзеци ожили на сцени його театрални фалат „Судзенє домашнїм животиньом”. Штефан Гудак умар 22. фебруара 2015. року у Петроварадину.

ДАЛЄКО ЧЕЖКО ЖИМНО ВИСОКО МАЛО ТВАРДЕ ГРУБЕ

ШТУРМОВИКИ МЕДЗИ ГОЛУБАМИ

Повязуюци числа од 1 по 90, увидзиш од кого ше рибар так злєкол, же лєм цо нє замлєл. На концу офарб рисунок.

РЕБУСИ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим з тих виреченьох криє ше по єдно хлопске мено. Попробуй их найсц!

1. Видзим их, алє их нє можем здогонїц.

2. Пошла уж и Павла дому.

3. Швиня погубела кармик и рила у дворе.

4. Наймладши син Андрийов ґений за хемию.

5. При слупе тройо мачата шпя.

6. Вашо дзивче вше веселе, мирне и послухне.

Avtor: Silvester D. Maka>

Н Є В О Л А Н И Г О С Ц

20

Медзи осем предметами на тей слики и єден „нєволани госц”. Хтори?

П

ах звеженого до копох шена, на котрим Кирил лєжи, запатрени до нєба, приємно дїйствує. З руками под главу, з очми шлїдзи шейсц мали точки на чистим белавим нєбе – то його голуби високолєтаче. Шейсц точки на нєбе у руху прелїваю ше у зависносци од напряму лєта. Тримаю ше у ґрупи. Кеди-нєкеди скапу зоз белавого нєбесного океана, же би ше о хвильку знова зявели у наглим полукружним руху. „Ище вше лєца до горе... Високолєтаче! ... Яки зоз тей висоти випатра швет? ... Муши же є барз красни кед два раз на дзень виволує потребу при тих малих крегких птицох уложиц тельо моци, же би ше им очи напавали зоз його красу... Ей, чом и чловекови нє наросли кридла?!” А шнїл, вецей раз шнїл як лєци. Так, розбегнє ше, крочай му вше длугши, цело постава вше лєгчейше, чувствує же лєм цо дотика жем, а вец почина махац з руками и лєци... Тото чувство шлєбодного лєценя у просторе, гоч дожите лєм у сну, нательо присутне же у хвилькох часточней одсутносци, постава обсесия. Голуби, його найблїзши и найинтимнєйши швет. Ма их прейґ пейдзешат рижни файти: високолєтаци, надуваци, випиряци, дзивяки... Позна вон каждого свойого голуба окреме, каждому дал мено и позната му нє лєм його животна драга, алє и характер. Як и його парняци, и голуби рижного темперамента, характерох, та аж и чувствох.

Випиряци, котрого наволал Мирни, найчастейше осамено шедзи на летевки на бантох одкаль ше зоз безпечного места припатра на других. Його озбильносц прилапюю и други, прилапює го аж и Нєсташко, випиряци, котри уж каждому вишол на пипец. До шицких ше вон задзера: єдному нагло прелєтнє над главу, другого джубнє, алє Мирного керує. Маю голуби аж и свою подобу, як и людзе. Кирилови вони аж и по випатрунку подобни дзепоєдним людзом зоз валалу. Пирґава иста андя Мица: и по справованю, и по ходу, и по виразу очох, а Збитлїва исти Янко Кухар. Аж и главу так заноши як Янко. „Ище дакус та ше почню спущовац! ... Ище дакус!...” Зна то Кирил. При спущованю лєт високолєтачох постава мирнєйши и вельо ґрациознєйши. Хаснуюци досягнуту висину вони мирно плїваю у кругох на воздушних струйох. Кирилово очи провадза їх лєт и нє лєм очи: цале його єство з нїма. Чувствує вон швижосц воздуху котри гвижджи коло цела, чувствує швидкосц лєта, глїбину под собу, жем котра кружи прицагуюци ґу себе, радосц шлєбодного лєценя. „Пать, цо то тераз?!... Авион!... Нємецки штурмовик медзи голубами! ... Лєци вон у напряме востоку, а високолєтаче ше розлєтую на шицки боки, як кед би медзи нїх улєцел орел!” Кирил ше нагло дзвигнє зоз шена и жґиртаюци зоз зубами и грожаци зоз песцу пилотови, котри ше усудзел знємириц його високолєтачох, провадзи його одход спрам востоку.

5

ЯК ШЕ ДАКЕДИ БАВИСКА ПРАВЕЛО Нєшка дзецински бависка правя велї фабрики. Зоз такима бависками ше и ви бавели. Алє дакеди купче бависко було ридкосц, а дзеци ше заш лєм бавели и мали бависка. Звичайна чутка зоз хторей олупана кукурица, була универзалне бависко. Дзивчатка зоз чутки знали справиц праву-правучку бабку. Облєкали би ю до сукньох и завязовали би єй хусточку и, ниа – права бабка. Хлапци би знали прислонїц чутку кус до бока и пригадац себе коня. З вецей олупаних чуткох дзеци себе правели хижки и чардаки. Змагали ше хто може направиц висшу и красшу. Тиж так и чутку одламану зоз желєней кукурици могло ше похасновац за правенє бабкох. Власки на младей чутки могло ше плєсц до варґочикох, та вец, поведзце и сами же чи тота чуточка нє здабала на бабку. Хлапци себе правели паридї. То було досц опасне бависко и нє приношело вельо хасну. Паридя мала рошки (рачки), ґумки и скорочку зоз хторей ше з вельку швидкосцу вируцовало каменче, фалаток цегелки, твардейшу грудку на одредзену далєкосц. Озда пре нєзнанє тедишнїх дзецох, од того бависка, попри тащкох, страдали и други хасновити птици и бул розбити подаєден облак. Праве як и нєшка од воздушней пушки. Пукалка зоз габзового стебла, хтору себе хлапци сами правели, мала кундак (рамач) и два кульки зоз клоча хтори ше на змену виштрельовало през габзову дзирку под воздушним

прициском, подрильовани були зоз кундаком (рамачом). Кульки зоз клоча, же би достали свою мегкосц и форму, мушели буц прежувани у устох. Дзеци, жуваюци тоти кульки, випатрали як и тоти терашнї цо жуваю жувача, хторим брада нїґда нє мирує. Хлапци ше змагали у тим же кому баржей пукнє пукалка и кому далєй пойдзе кулька. Губаби то було бависко за менши возрост, тиж на принципе воздушного прициску. З блата би ше справело полуокруглу лабду до хторей би ше плювло и вец би ше з долню полуотворену часцу вдерело до жеми. Губаба би вец пукла, розпирсла ше, цо при дзецох спричиньовало задовольство. Можеце себе задумац як „крашнє” випатрали дзеци по тим бависку. Страшидла з бундави правело ше на тот спо соб же ше бундаву велько сци чловековей глави видлобало зоднука. Вец би ше на нєй справело облачки у форми очох, устох, но са, зубох. До такей „виробеней” бундави кладло би ше запалєну швичку и зоз ню би ше звечара, кед ше уж зацми, страшело менши, бояжлїви дзеци. Роздумайце и сами же чи и то було мудре бависко? Заш лєм, у „чаше бо соркох, русалкох и нєчистих силох” таке страшидло челїчело празновирних и бояжлївих. Пищки себе дзеци правели вшелїяки и з рижних материялох. Начишлїме даскельо таки материяли: кайсова маґочка, рижни лїсца, вербово младнїки, над, макова главка з надову цивочку и инше. Лабди себе дзеци правели на тот способ же би до ботоши нахпали стари ренди або клоча, и тото шицко зоз шпарґу на округло завязали, та би ше бавели як ше и нєшка бави з лабду. При дзецох уживали вельке припознанє и почитованє тоти цо знали крашнє цо округлєйше завязац лабду. А було, боме, и кус мегчейши лабди, а були зоз кравскей шерсци. Дїдове хтори окреме любели своїх унукох, при чесаню статку зберали би шерсц зоз хторей би дзеци познєйше правели лабди. Тота статя нє облапела шицки бависка, алє ю може дополнїц кажди дїдо або баба... Та кед вас ище дацо вецей о тим интересує, замодлїце ваших старших най вам о тим вецей поведза. („Пионирска заградка”, януар 1975.)

4

G

МИКОЛА СЕҐЕДИ

U

ПЕНЄЖИ ЯК ПЛЄВИ – Гвариш же у кишенки нє маш анї динара, а вчера ши ше хвалєл же маш пенєжи як плєви?

– Правда, мам тельо як плєви, а плєви нє мам анї кущичко.

СХУДНУЛ – По операциї шлєпого черева наш Яни схуднул седем кили – поносує ше застарана мац.

– Нє знала сом же шлєпе черево таке чежке!

– чудує ше младше дзивче.

MO

R

ХТО МАЛ ЩЕСЦА Оцец и син ишли вчас рано по валалє и на драже нашли пенєжи.

– Видзиш – гвари оцец – хто вчас става, ма щесца. И ми прето нашли пенєжи.

– Гей, алє тот хто их страцел, станул ище скорей од нас – заключел син.

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Зоз буквох у слову РУСНАЦИ мож вискладац ище голєм дванац слова – меновнїки.

СИР, ЦАР, ИРАН... ЛАВИРИНТ

ПОВЯЖ ЧИСЛА

Орел обачел плєн, та ше наздава же будзе смачнє полудньовац. Повяж числа од 1 по 40 и дознаш цо орлова наймилша лакотка.

Помогнї Яникови прейсц по лавиринту и сцигнуц з тим пахняцим букетом ґу своєй мацери.

21

За марцовске число часописа до Редакциї сцигли 145 роботи од вредних сотруднїкох зоз даскелїх школох. Коцур: Ана Папуґа, Патриция Будински, Михаела Ґубаш, Стефан Буила, Томислав Бесерминї, Андрей Дорокхази, Лео Бе серминї (I); Мария Скубан, Сара Ґайдош, Марина Медєши, Сара Гарди, Иґор Чордаш, Вид Неделькович, Алекса Дорокхази (II); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Андрей Русковски (III); Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Ребека Гарди, Николета Чордаш, Дамир Олеар, Давид Гарди, Давид Неделькович, Михаел Скубан, Иван Кучмаш, Марян Шанта, Владко Сакач (IV); Єлена Чордаш, Силвия Маґоч, Даниєла Горняк, Дария Чордаш, Дарина Михняк, Никола Сендерак, Павле Човс, Марко Буила (V); Иґор Фейса (VI); Адрияна Киш, Марта Малїк, Анастасия Чордаш, Давид Кулич, Никола Тимко, Никола Салонтаї и єден малюнок нєподписани. Вєдно 68 роботи. Руски Керестур: Мая Сивч, Елеонора Медєши, Клара Катрина, Ана-Мария Малацко, Теодора Фа, Валентина Чуни, Дорияна Пап,

Хелена Новта, Мая Сопка, Андрейка Надь, Стефан Варґа, Александар Виславски, Желько Шомодї, Валентин Чуни (II); Корнелия Будински, Милица Малинович, Валентина Видичевич, Ребека Семан, Валентина Рац, Андрей Дудаш, Теодор Няради, Павле Гербут (III); Анастазия Надь (IV); Єлена Чизмар, Ана Арва, Валентина Планчак, Леонела Цифрич, Матей Ерделї, Денис Будински (V); Михаела Хома, Ана Костелник, Сара Планчак, Милица Йованович (VI); Неманя Крнаяц (VIII). Вєдно 38 роботи. Дюрдьов: Ана Рамач, Давид Будински, Иван Молнар, Арсен Станкович, Михайло Мушицки (овода); Марина Барна, Кристина Дюранїн, Валентина Пушкаш, Кристиян Будински (II); Мария Горняк, Златка Канюх, Мария Такач, Ясмина Будински, Кристиян Будински, Серґей Пап (IV); Катарина Бесерминї, Єлена Мудри, Борис Хромиш, Иван Кухар, Владимир Горняк (V); Тамара Чордаш, Лидия Гарди (VII); Ивана Цап, Даря Хромиш, Аня Роман (VIII). Вєдно 30 роботи. Нове Орахово: Адриен Тапишка, Синтия Тапишка, Орши Хорват, Янош Хуняди (IV); Сабина Янушко, Аґи Хорват (VI). Вєдно 6 роботи. Нови Сад: Сара Шовлянски (6 роки); Елена Еделински (I); Михайло Ковач (II). Вєдно 3 роботи.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{

Осмомарцовска винчованка школярох хтори у Новим Орахове зоз учительку Сенку Бенчик пестую руски язик

НАГРАДА ЗА „НАЙЧИСТЕЙШИ СОСТАВ” Медзи составами хтори сцигли до Редакциї, було даскельо зоз малима гришками, а у єдним нє найдзена анї єдна єдина гришочка. Будзе ше цешиц учителька и родичи, а найрадоснєйша будзе школярка Корнелия Будински, III Руски Керестур

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА Мило чуц од наставнїцох же зоз своїма школярами на годзинох мацеринского язика наглас читаю тоту рубрику, пишу на велько на таблу, а вец и до текох найчастейши гришки, та ше так трудза цо правилнєйше приповедац и писац по руски. Алє, нє шицки так дзбаю о своєй мацеринскей бешеди, та вец до Редакциї „Заградки” сцигую и состави зоз такима гришками:

НАПИСАНЕ ТАК * Любела би да зме стално... * Приповедаме о облєчиве и обуци * Да вожиме ролери по улїчками * Час хтори сом преведла * Да нємаме нїяких векших бриґох * Найлюбим або найвецей любим

22

А ТРЕБА ТАК Любела бим кед бизме вше (нєпреривно)... Пиповедаме о облєчиве и обуї Же бизме ше вожели на ролерох по улїчкох Час хтори сом препровадзела Же бизме нє мали нїяки бриґи Найволїм

Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku Осмомарцовски програми у Руским Керестуре, Коцуре, Дюрдьове и у Сримскей Митровици

У рукох нам перша тогорочна ярня „Заградка”, а то значи же маме вєдно пририхтац ище три числа и ... и... и будзе конєц школского рока. Алє потамаль треба сцигнуц, бо пред нами ище цале єдно тромешаче, вироятно найгоруцейше нє лєм пре длугши и цеплєйши слунково зарї, алє пре вше вецей ученя, пре смотри, змаганя и за петицами оганяня. Школски и општински змаганя зоз даєдних предметох уж отримани, лєм ше нїхто нє сце сам хвалїц зоз посцигнутима успихами. Прето маме новинарох хтори шицко подознаваю и понаписую, лєм нє вше сцигню поинформовац о тим и „Заградку”. Того мешаца найвреднєйши були школяре-новинаре зоз Дюрдьова, та послали вистки о означованю Дня залюбених. За награду за литературни состав написани без гришки, правилно, чисто по руски нє була велька конкуренция. Мушиме шицки вєдно ище баржей мерковац же би ше нам странски слова нє уцаговали до мацеринскей бешеди, бо нїхто нє люби кед го калїча, та верце же нє люби анї наш красни руски язик.Чувайме го. Поздравя вас ваша редакторка

ВАСИЛЬ МУДРИ

ДОБРИ СЛУГА Гоч мешац марец часто спреведаци, вон заш лєм слуга весели: вошол до двора, з витром ношаци, та попораєл двор як зме сцели. Зоз цеплим витром жем нам посцерал, лавочку и наш плот стари. Пред тим з лопату шнїг нам позберал, назношенїска... Двор чистей твари. Вошла до двора красна яр з улїчки и зоз своїх рукох даровала птички.

3

ПРОГРАМА МАЦЕРОМ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ

У ОВОДИ У ДЮРДЬОВЕ

З нагоди Дня женох школяре хтори у Сримскей Митровици ходза на годзини руского язика, зоз професорку Монику Абодї Митрович у Основней школи „Йован Попович” 7. марца отримали пригодну програму. Зоз рецитациями и шпиванками о мацерох дзеци шицким женом повинчовали їх швето и так указали цо понаучовали на годзинох мацеринского язика. На програми бул и Слободан Стоїчевич, директор Школи, Ирина Папуґова зоз Дружтва за руски язик, литературу и културу и паноцец Владислав Варґа, грекокатолїцки парох у Сримскей Мировици.

Жени з Япону Жени з Боливиї ДЗЕНЬ ЖЕНОХ У ШВЕЦЕ

Д Шицки воспитни ґрупи у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове пририхтали мацером шветочни програми з нагоди 8. марца, та кратки стихи и танци були найкрасша винчованка и у руским оддзелєню дзе робя виховательки Марина Сабадошова и Оля Балїнтова. Вони дзецом помогли понаправяц мацером прекрасни пацерки коло шиї, та таки поприберани мацери на концу вєдно з дзецми танцовали „На желєней травки”, а вец ше и погосцели з лакотками хтори найволя. М. Р.

У КУД „ТАРАС ШЕВЧЕНКО”

Зоз осмомарцовску шветочносцу означена и 15. рочнїца орґанизованей настави руского язика у тим сримским месце, дзе од 2000. року годзини тримали наставнїци Златка Сивч-Здравич и Драґана Ненадич. И. П.

На традицийним Осмомарцовским концерту окрем домашнїх хтори рецитовали, шпивали, танцовали, грали и ґлумели, участвовали и госци з Миклошевцох, члени КУД „Яким Ґовля”. Пред шветом дюрдьовски школяре правели рижни прикраски за сценоґрафию, украшели салу и зготовели смачного колача, же би ше шицки учашнїки после концерту вєдно погосцели. С. Б.

ДЗЕНЬ ЗАЛЮБЕНИХ У ДЮРДЬОВЕ Школяре школярского парламенту и парняцкого тиму у ОШ „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове з нагоди Дня залюбених орґанизовали малу програму. Тидзень пред тоту шветочносцу у школским конку була положена цифрована шкатула до хторей школяре кладли писемка за свойо симпатиї. Пред початком програми конк бул оквецени зоз шерцами и швичочками. Шицки були барз возбудзени. Провадзели учашнїкох хтори грали на музичних инструментох, рецитовали, шпивали, ґлумели и танцовали. На концу подзелєни любовни писемка, а вец була журка. Красна програма и друженє шицким останє у паметаню. Тамара Чордаш и Лидия Гарди, VII, Дюрдьов

2

зень женох ше означує у велїх жемох швета, алє нє вшадзи у марцу, и нє вшадзи од 1910. року кед у Копенгаґену отримана Друга конференция женох-социялистох. Як Медзинародни дзень женох, 8. марец прилапени 1917. року. Того дня ше мацером, шестром, учительком и шицким женом найчастейше дарує квеце. Дзень женох у Южноафрицкей републики слави ше 9. августа, як знак здогадованя на исти датум 1956. року кед даскельо тисячи чарни жени орґанизовали протестни марш процив режиму у Преториї, хтори власц нємосердно загартушела. Тот дзень ше од 1994. року означує як свойофайтове женске швето. У Ґвинеї ше 27. авґуст, Дзень женского повстаня, слави як Дзень женох. Док нє умар предсидатель держави, Ахмед Секу Туре (1984. року), нїхто нє шмел анї подумац же би ше славело повстанє процив утаргованя шлєбодней тарґовини на пияцох. У вельких городох вибили бунти хтори предводзели мали пиячни тарґовци, насампредз жени. После владаровей шмерци, новоґвинейски власци преглашели Дзень женского повстаня, 27. авґуст, за националне швето Ґвинеї. У Тунису ше Дзень женох означує 13. авґуста, на дзень кед 1956. року тедишнї владар жеми, краль Мохамед VIII подписал Кодекс статуса особи. Тот документ облапял серию законох о виєдначованю женох у правох зоз хлопами. Забранєл и полиґамию (вельоженство), установел гражданску процедуру розиходзеня и дошлєбодзовал ступанє до малженства лєм зоз согласносцу обидвоїх партнерох. Так жени у тей медитеранскей африцкей жеми здобули єднаки права хтори маю жени у Европи и Америки. У Боливиї швето женох ма праву америцку назву „Дзень мацерох”. Медзитим, вон ше нє слави другей нєдзелї у маю як у ЗАД, алє вше 27. мая, на дзень кед була позната битка зоз шпанскима освойовачами при Ла Коронили, у хторей участвовали и боливийски жени. Року 1927. тот дзень преглашени за державне швето тей латиноамерицкей жеми. У Ираку ше тото швето вола Дзень женох, а у Ирану Дзень Мацери, а означує ше источашнє, 20. дня у мешацу джумаду, на родзени дзень Фатими, дзивки пророка Мухамеда. То нове швето хторе ше у Ирану почало означовац аж после побиди исламскей револуциї. У Япону за Дзень женох цар Хирокито преглашел 6. марец, родзени дзень своєй супруги, царици Наґако, мацери терашнього императора Акихита. Пририхтала Єлена Допудь, редакторка часопису „Невен”

Жени у Тунису

Жени Ираку

Жени Ґвинеї

Жени з Южноафрицкей републики

23

^ASOPI

ECI S ZA DZ

c

m y

k

Bo`idar Zagorynski, VI, Ba~inci

Leonela Cifri~, V, Ruski Kerestur

Adrien Tapi{ka, IV, Nove Orahovo

Kristina Regak, VI, Ruski Kerestur

ROK LXVIII • ^ISLO 3 • MAREC 2015 CENA 100 DIN