Заградка 1 - 2020

РОК LXХIII • ЧИСЛО 1 • ЯНУАР • 2020 • ЦЕНА 100 ДИН

Кяра Будински, Даница Плавшич и Елена Шомодї, Руски Керестур

Ґрупа школярох I класи ОШ „Петро Кузмяк” Руски Керестур

Початнїцка дзецинска ґрупа Дома култури, Руски Керестур

Марко Колошняї, Лука Фа и Адриян Гарди, Руски Керестур

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor dr Boris Var}a Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Bla`ena Homa-Cvetkovi~ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “SAJNOS DOO”, Нови Сад YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar.

– Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку: 1. Школяре з Дїдом Мразом на „Пахульки” у Новим Садзе (Фото: В. Вуячич)

2. Маскенбал учашнїкох Дзецинского куцика у Каритасу у Руским Керестуре (Фото: О. Живкович)

3. На шлїзкалїщу „Лядови лєс” у Новим Садзе (Фото: В. Вуячич)

Здраво, заградкаре! Преславели сце шицки швета, препровадзели сце розпуст у бавеню, гоч жима дзешка индзей випражнєла шицки мехи зоз шнїгом, та ше вам нє ушло, алє вас розвешелєли вельо вшелїяки дарунки. Пакецики дзелєл Святи Миколай, дзелєл и вше дарежлїви Дїдо Мраз, а хто на Крачун ходзел по шпиваню, и там зашпивал и лакотки, и бависка, а дахто и красну кнїжку. Хтошка пораховал, та явел до Редакциї же на швето Миколая у 14 наших парохийох у Бачкей и Сриме подзелєни коло 1 100 пакецики добрим дзецом. А „Заградка” през жимски розпуст нє достала од читачох анї єден состав, анї рисунок... нє достала нїч! Озда нє заслужела, нє досц моцно дуркала до руских обисцох, та ше нїхто нє здогаднул коло телїх дарункох дзецом, унучатом лєбо кумчатом подаровац и рочну предплату на тот єдини часопис за руски дзеци. Прето зме одлучели двом фамелийом чийо двойо, або тройо дзеци у єдним нашим валалє ходза до руских оддзелєньох оводи, односно школи, кажди мешац задармо посилац „Заградку”. Пишце, читайце и чувайце свой часопис на мацеринским язику! Вельо сцелосци, витирвалосци и успиху у другим полрочу жичи вам ваша редакторка КСЕНИЯ ПАЛАТИНУС

ЖИМА Зоз билим плащом драги закриє, а витром жимним задуц накаже и пооганя, настраши шицких – нє будзе нїкого вецей на драже.

Патри так на нїх през облак жима, на очкох рисунки вноци рисує. Мраз єй помага у тей роботи, прах свой стриберни вон розсипує.

Дзеци пощипа за лїчка били, же би ше крашнє зачервенєли, а кед замаржню, цали би вечар коло цеплого пеца шедзели.

А хмари били кед витресаю пахульки нїжни, били, блїщаци, радосц найвекша теди настава; Бегаю дзеци – яґод заяци!

Та хто ше ище од жими бої, кед ту капути и рукавици, шал виштрикани, чижмочки цепли. Радуйме ше билей красавици!

МИЛАН МРДАЛЬ МРДЯ

ТРИ ЗАРНА ГРАЩКУ

Н

оворочни винчованки ме анї того року нє заобишли. Як по правилу, перша сцигла од нини и шовґра, друга од андї и бачика, треца од куми и кума... и так єдна за другу сциговали винчованки у писаней и усней форми. Того року ме окреме нєсподзивала и обрадовала дїдова винчованка. Гоч биваме у истей хижи, дїдо ше потрудзел двойнїсто ме обрадовац, и писмено и усмено. Замерковал дїдо як ше барз радуєм кед у поштовей ладички найдзем писмо послате на мойо мено, та вжал клайбас и зоз тресацим рукописом ми ище баржей збогацел новорочне радованє. Дзекуєм ци, дїду усмено, а, ниа, тераз и писмено! А текст на винчованки як єден од другого преписани: „Вельо щесца у живоце, розуми ше, и же биш бул добри школяр, же биш слухал мацер и оца, жадаю ци...” и так, од слова до слова, як по догварки, лєм ше подписи розликую. Дзекуєм вам, мили родзини, за красни жаданя и совити. Обецуєм, будзем добри у школи и дома, алє вам мушим повесц же шицки винчованки и порученя станули до циню малого, алє барз важного и нєзвичайного дарунку. Гей-гей, правого правучкого дарунку, так схопнє запакованого же ше змист мушело паковац до даскелїх шкатулох поскладаних єдну до другей. Ниа, приповедка: Пред даскельома днями стретла ме „нина” Зорка у конку школи, дрилєла ми до рукох крашнє запаковани пакет завязани зоз червену машлїчку и гварела:

– То за тебе од єдней красавици. Нє питай ше од хторей, алє нєш дому, а кед отвориш, шицко ци будзе ясне. Таки сом бул нєсподзивани, алє и обрадовани зоз нєзвичайним дарунком, же сом нини Зорки анї нє сцигол подзековац. Вона уж пошла по своєй роботи до єдальнї. Того дня сцигол сом дому нєзвичайно швидко и такой сом ше завар до своєй хижи. Почал сом любопитлїво отверац таїнствени дарунок. Осторожно сом розвязовал червену машлїчку и положел сом ю на видлїве место на витрини за кнїжки. Потим сом одкруцел стриберно-златни папер зоз квециками, и видзел сом обичну шкатулу за патики. „Озда нє патики?” – подумал сом и подзвигнул верх под хторим була друга, менша шкатула, закруцена у жовкастим паперу зоз квециками. Хтошка наисце мал досц часу и сцерпеня так прецизно и крашнє закруцац шкатули до украсних паперох. Кед сом у нєй нашол ище меншу, закруцену у лиловим паперу, квашно сом ше ошмихнул. Бул сом прешвечени же хтошка зо мну франтує и бави ше зоз мою сцерпезлївосцу, та сом лилови папер роздар. Подзвигнул сом верх и вищирел сом очи од чуда. На дну шкатули була шкатулка од ширкох. „Ширки! Запалїм одрутки од шкатулох и нєпознатого дарователя пошлєм до чорта” – подумал сом и вжал шкатулку, потресол сом ю, алє од познатого звуку широчкох анї шлїду. „Значи, нє ширки” – шепнул сом и отворел сом шкатулку у хторей ше указали три зарна гращку, а под нїма писало: „ЩЕШЛЇВИ НОВИ РОК”.

– Милица! – скричал сом возбудзени. Хто би поведол же од мойого „джобканя” на рахунок єй пегочкох на носу и мойого твердзеня же ма лєм три, и же су як три зарна гращку, гоч их було безчислено вельо, нє забула мою добронамирну франту. И, цо най тераз робим? Най одбегнєм до Милици и ущипнєм ю за тот єй пегави нощок як знак подзековносци за новорочну винчованку, чи най єй врацим подобни дарунок. Най єй до шкатули, место гращку, положом рой нарисованих суньоґох хторих влєце було превельо, чи най причекам цо Милица зроби. Яки шкатули, яки суньоґи, чловече? Сцишнї зуби и скоком ґу Милици, та єй повинчуй нови рок, побочкай ю, гоч до шветочного дочеку єст ище три днї. Преложела М. Римар

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ, новинарка, писателька, литературна критичарка и прекладателька, народзена 17. септембра 1944. року у Руским Керестуре. Дипломовала на Филозофским факултету у Новим Садзе, напрям Югославянска литература. Була новинар Руского слова, главни и одвичательни редактор часописа Мак и новинох Руске слово, редакторка култури и шлєбодни репортер дньових новинох Дневник, по одход до пензиї. Обявела кнїжки: На дланї заренко (1969), Тисяч радосци (1976), Безмена ява (1980), Бависка (1984), Куцик мудросци (1987), Єднозложносц (2004), Дванац сказки (2007), Сказки (по сербски) (2009), Нєбо над Керестуром (2012), Галов (2015), Котульки и ґомбульки (2016). Найвекши припознаня котри прияла: Искри култури и Медзинародна награда за литературу Александер Духнович.

ЗМЕНА РОКОХ Стари ище шапку глєда, а Нови уж у сушеда. Идзе швидко, коч му черка, ниа, шкрипя нашо дзверка. З Дїдом Мразом вон путує, з ирвасами и санками, з бависками у броцаку. Вше преходзи драгу таку од початку, та ґу краю, а людзе го лєм чекаю. Вше лєм крача, вше напредок, же рок прешол вон нам шведок – Нови рок.

ЛОВАР Ишол ловар на лови, з коня страцел подкови. Зишол ловар зоз коня, та поглєдал коваля.

– Ей, ковалю, пайташу, дай подкову найкрасшу, за мойого Лискова, одпадла му подкова. Коваль коня подковал, а ловар ше зрадовал. Шеднул швидко на коня, пошол глєдац єленя. А єлень ше зацискал, дармо ловар запискал на свойого бойтара цо го шлїдзел з хотара. Лєпше Лисков до хлїва, и най бойтар ужива. Єлень роги зачува, ловар чижми зобува.

ВИОЛЕТА ЙОВИЧ

МИРОНОВ РОДЗЕНИ ДЗЕНЬ ОСОБИ: Учитель, Мирон, Марко, Дюри (Збува ше у оддзелєню) УЧИТЕЛЬ: Цо ци, Мирон? Нєшка Маркови родзени дзень. Шицки весели, лєм ти смутни. МИРОН: Нїч ми. УЧИТЕЛЬ: Як, нїч! Твойому товаришови родзени дзень, а ти нахмурени. Озда му завидзиш? МИРОН: Гей, завидзим му. УЧИТЕЛЬ: Як можеш завидзиц дакому же му родзени дзень? Чи ти нє маш родзени дзень? МИРОН: Мам, алє... (почина плакац) УЧИТЕЛЬ: Чом плачеш, Мирон? Родзени днї нагоди радовац ше и славиц. Поведз нам, як ти славиш свой родзени дзень? МИРОН: Га... га... УЧИТЕЛЬ: Чом ше загакуєш? Поведз нам. Чи каждого року поволуєш родзини и товаришох най приду на преславу твойого родзеного дня? МИРОН: Нє. УЧИТЕЛЬ: Чом нє? МИРОН: Прето... же... я нє мам родзени дзень...кажди роооок... УЧИТЕЛЬ: Забога, Мирон. Шицки маю родзени дзень каждого року. Як то же ти нє маш? МИРОН: Знаце, учитель, я народзени двацец дзевятого фебруара! УЧИТЕЛЬ: Ах, мой Миронє! Ти наисце окремни. Знаш, тераз ци нєправо же нє маш родзени дзень кажди рок, алє кед будзеш старши, будзе ци мило же нє маш так часто родзени дзень. Будзе ци ше видзиц же ши младши. МИРОН: Як то? УЧИТЕЛЬ: Га, наприклад, так. Моя нина народзена истого датума кед и ти, значи, двацец дзевятого фебруара. Вона того року преслави осемнасти родзени дзень. МИРОН: Маме нину хтора младша од вас? УЧИТЕЛЬ: Хто гвари же є младша?

МИРОН: Дакус скорей сце гварели же того року преслави осемнасти родзени дзень. УЧИТЕЛЬ: Гварел сом. МИРОН: Га, вец є вельо младша од вас! УЧИТЕЛЬ: Нє. Тераз наполнї седемдзешат два роки. МИРОН: Як то? Слави осемнасти родзени дзень, а наполнює седемдзешат два? УЧИТЕЛЬ: Гварел сом же є народзена двацец дзевятого фебруара! Кед того року слави осемнасти родзени дзень, сами вирахуйце кельо ма роки кед кажди штварти рок ма родзени дзень! МАРКО: Нєвироятно! Наисце ма седемдзешат два... ДЮРИ (дежурни франтовнїк у оддзелєню): Дзеци, наш Мирон о даскельо днї наполнї два роки! Вон нє муши ходзиц до школи, алє до яшелькох! Га-га-гаааа... УЧИТЕЛЬ: Єст ту вельо добри боки. МИРОН: Єст. Наприклад, нє мушим вас каждого року госциц з бомбонами и колачами! ДЗЕЦИ: Еееее... Преложела М. Р.

ВЛАДИМИР ДЇТКО

ЖИМСКЕ БАВИСКО Жима пришла, шнїгу надосц, барз ше му радую дзеци. Зоз санками на брег бежа, у бавеню дзень прелєци. Санки лєца як „формули”, шицки ше обегую, а кед родичи дому волаю, дзеци их нє чую. Цепла хижа, мегка посцель, ноцни одпочивок прави. А кед швитнє, знова на брег!

– думка у дзецинскей глави.

СТАРИ И МЛАДИ ЦАР ЗЛАТКА ЧИЖМАР

Д

алєко од валалу, гет за горами, бивало єдно царство животиньох. Над шицкима пановал вельки лєв. Бул наймоцнєйши, найсхопнєйши и наймудрейши. Алє, роки прешли, цар остарел, його квалитети виблядли, та сцел свойому народу вибрац нового владара хтори дошлїдно годзен окончовац длужносци цара. Знал стареньки лєв же нє будзе лєгко, бо у його царстве шицки лєви зосцу буц главни, та длуго роздумовал кого постави на царски трон. Єдного дня дал писарови розписац виберанки за нового цара, хтори муши буц моцни, схопни и мудри як вон, уж стари цар. Мал вибрац спомедзи приявених, а було их шейсцме. Зволал их и гварел же сце вибрац наймоцнєйшого, найсхопнєйшого и наймудрейшого. Перше им дал вечеру. Же би видзел хто яки моцни, дал им живи животинї. Наймоцнєйши звладал найвекшу, швидко ю поєдол цалу, же би шицки видзели його моц поєсц одразу тельо меса. Гевту дакус меншу животиню звладал кус слабши лєв, и так по найменшу животиню и найслабшого кандидата за цара. Наймоцнєйши ше цешел, а найслабши ище баржей, гоч шицки думали же вон нє ма причини так ше радовац.

Вец стари цар гварел: „А тераз, по законченей госцини, задам вам задаток. Хто го перши сполнї, постанє цар.” Пущел з руки заяца и наказал влапиц го. Трапели ше тоти з полнима брухами, оганяли го, бегали и на лїво и на право, воздлуж и напрейґа. Лєв хтори поєдол найменшу животиню, розбегнул ше и з праву лабу хвацел заяца за уха. Однєсол го ґу старенькому лєвови, та гварел: „Можебуц сом нє наймоцнєйши, алє задаток сом сполнєл!” На тото му стареньки одвитовал: „Гей, нє шицко лєм у моци. Дармо моц, кед ю нє хаснуєме схопно и мудро.” Так царство достало нового владара хтори мудро и схопно водзел свой народ.

ЯНКО РАЦ

ОДПОЧИВКУ ДОСЦ УЖ БУЛО Такой за валалом, за остатнїма хижами змарзла долїна. Груби ляд бул права радосц за дзеци, котри кажди дзень препровадзовали свой одпочивок у вшелїяких бавискох: корчоляли ше, шлїзкали, спущовали на саночкох зоз гори, правели Дїда Шнїжнїка, оруцовали ше... Так було од першого, та по остатнї дзень одпочивку. По остатнї, бо остатнього дня ше дружтво розкихало. Мижови ше хлапци нє дали спущовац з гори, та зоз шекеру зрубал як жвератко блїщацу шлїщанку. Дюри му звалєл Дїда Шнїжнїка, Андри розвалял гору... и до остатку ше уж анї нє знало же хто ґу кому пристава. Марча ше з боку на шицко припатрала и з уживаньом прегварела: – Так, так и треба! Одпочивку досц уж було! Од ютра ше треба влапиц озбильно до науки. Ютредзень у школи уж шицки були помирени, як кед би ше прешлого дня нїч нє случело.

РУСОМИР Д. АРСИЧ

Н

акадзи зме з билим партком вишли на терасу, злєтовали тащки и голуби... Парток зме витресали по фриштику и полудзенку. По вечери зме нє витресали. Чули зме од баби же ше парток нє витреса кед цма. − Зло – гуторела баба – шмеце ше нїґда нє вируцує з обисца по цмоти. Я ше любел припатрац як злєтую тащки и голуби кед ше отвори дзвери на тераси и витреса ше отрушини. Вше кед сом бул дома, нє дал сом нїкому же би тоту роботу робел место мнє.

БОЖИДАР ПЕШЕВ

ЯНУАР

Януар мешац били, нє вше як зме шнїли, з нїм Крачун славиме, ноши любов – та го квециме. Дарунки и сни дзелї, и зоз дзецми ше вешелї. Теди нови рок сцигує од прижемя по закрица путує, нєбо шиве и шнїг веє, при пецу ше нощок греє. Януар перши мешац та пишно муши стац, озбильни є и кед шпива, чувства свойо жимни скрива. Прешпивала М. Р.

ЧКОДА, НАИСЦЕ ЧКОДА Ходзел сом до другей класи. Бул розпуст кед ме мац и оцец одведли до велького городу до нини. Вона нє мала хижу. Бивала з моїма братняками и зоз шовґром у вельким солитеру на седемнастим поверху. Любел сом ше до нїх пендрац у лифту. Оцови воженє у лифту нє завадзало. Мац джмурела и моцно ше тримала за мнє и за оца, док нас лифт цагал високо. Знам же нє крашнє, алє оцец и я ю страшели: лифт ше погуби, заглоби ше и будземе мушиц у нїм преспац. У нини и шовґра було ми барз крашнє. По полудзенку, першого дня, лєдво сом чекал зняц зоз стола парток полни з отрушинами и дробнима остатками од єдзеня и висц на терасу витресц го. У тей хвильки ме братняци волали до їх хижи, а я им одвитовал: − Такой пойдзем. Лєм цо сом преруцел парток прейґ огради, шовґор ме влапел за руку и вжал ми го. − Цо ши з нїм сцел? − Гааа... А цо буду джубац тащки и голуби... − То солитер. Ту нас єст вельо... − Алє я любим отрушини витресац птицом. − А цо думаш, кед би зоз телїх терасох шицки людзе витресали партки? Опрез будинку би була громада отрушини... Смутнє сом попатрел на поскладани парток, а вец сом попатрел на дражку опрез солитера. Видзел сом вельо людзох и авта. Тащки и голуби сом нє видзел. ЧКОДА, НАИСЦЕ ЧКОДА.

РАДМИЛА ТОМИЧ

ЗДРАВЄ Шметанка нам будзе здрава, кед и крава здрава. Же би крава була здрава, муши буц здрава и трава. Же би здрава була трава, жем на полю ма буц здрава. А же би жем була здрава, дзбаю людзе и держава. Прешпивала М. Римара

АТЛАНТИДА З НАУКОВЕЙ ФАНТАСТИКИ

С

лунко ше схилєло ґу заходу. Вечарши витор зоз побрежя приношел на ладю пах розквитнутих помаранчатох, маґнолийох и пахняцих горских травох. Путнїки вишли на палубу пейцповерховей ладї и уживали у велїчезней сцени. Опрез нїх, на зарйох горуцого слунка, одпочивали ше побрежя велькей Атлантиди. Над побрежйом ше дзвигал познати Посейдонов швицарнїк – шветове чудо. Мал форму копи, чий одрезани верх як кед би подперал нєбески звод. Швицарнїк бул збудовани зоз велїких червених, чарних и билих камених коцкох. Коло швицарнїка водзела спирална широка драга по хторей одразу могли исц шейсц кочи. Дзень и ноц єдни кочи на верх швицарнїку вожели смоласте древо, други назад врацали прегорени жирячку и ґар. На верх швицарнїка була округла заровня на хтору би ше месцел цали варощик. Там були вельки резерви древа, постояли долїни за ґар, роштелї за огень и цала система углїбених вигладканих бронзових жвераткох. Смоласте древо, помишане зоз сумпором и нафту, давало моцни пламень, хтори анї буря нє могла загашиц. Бронзово жвератка як кондензатори зберали шветлосц и руцали ю на океан дзешатки милї далєко. На схилох горох, як розпущене злато, блїщали ше на слунку будинки Посейдониса – престолнїци швета и Атлантиди. Ище баржей, як стражарска патрола, дзвигал ше полукруг дивовских горох зоз шнїговима верхами. А вонконцом горского венца пресцерал ше єден з найчуднєйших дїлох уметносци Атланта, дїло велького скулптора Атлантиди – Адаширне-Гуанча: бог Слунка, представени як леґинь хтори у правей руки тримал рог зоз хторого падал огромни водопад. Опарти на локец, нацагнул длань лївей руки и зоз ошмихом патрел на храми змесцени на нєй, зоз храмом Посейдона у штредку. Же би ше прешло драгу од зогнутого локца статуи по конєц ногох, требало путовац два днї. Дзешатки тисячи раби робели на нєй. Вельки храми и пирамиди на дланї статуи випатрали як прекрасни дробни бависка. Путнїки ше у нємим страхопочитованю припатрали на велїчествену панораму. − Гей, вельки бог Атлантиди − задумано гварел єден спомедзи нїх. Вон шедзел на златним пристолу, под смугастим балдахином, у гадвабних лилово-червених шматох украшених зоз вишивками. Под

АЛЕКСАНДАР БЕЛЯЄВ зарями слунка на заходзе червени рубини на його шматох згарли ше як жирячки. Чарна длугока брада була позакруцана до малих персценьох. Бул то владар далєкого Ашура, єден спомедзи царох подярмених Атлантиди. Припутовал зоз звичайнима дарунками на рочне швето Слунка. Ладя уходзела до залїву. Моряки складали вельки лилово-червени плахти на хторих зоз рижнофарбовим гадвабом були вишити кридлати буяци. Шейсц царински плахтарки доплївали и у полукругу ше застановели при ладї. На нїх стали вояки зоз длугокима копиями, краткима шаблями и у кациґох зоз вигладканей бронзи. Путнїки повиходзели з ладї и понамесцали ше до чарних ґондолох хтори их одвезли ґу Святому брегу городу Посейдонису. На верх Святого брега ясно було видно пирамиди окружени зоз храмами – зоз храмим Посейдона у штредку. Нєдалєко од храму зоз стини вибивали два жридла: єдно жимней, а друге горуцей води. Провадзач одведол госцох ґу Посейдоновому храму у ловоровим лєше. Кед задуркал, дзвери ше отворели. − Три раз вельки цар Атлантиди дал вам на розполаганє тот дворец – гварел провадзач царови Ашурови. Почесна стража Атланта затресла зоз копиями и на знак привиту вдерела з нїма по щитох, и госци вошли до дворцу. Виривок зоз кнїжки „Остатнї чловек Атлантиди”

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

ИСУС У ФАМЕЛИЇ Исус Христос роснул у Назарету зоз свою Мацеру Марию и старательом Осифом. У Святим Писме читаме: „... врацел ше до Назарету и бул им послухни” (Лука, 2,51). Исус барз любел своїх родичох. Прежил з нїма щешлїве дзецинство. Осиф бул тишлїр, односно столар, та му Исус часто помагал у мигелю. Вон нам дава приклад як и ми маме слухац своїх родичох и помагац им. Раз, дванацрочни Исус пошол з Марию и Осифом до храму у Єрусалиме. Кед ше требало врацац дому, Вон остал длужей у храму, та ше роздвоєл од родичох. На пол драги назад, родичи ше мушели врациц и глєдац Го. Барз ше за Ньго злєкли. Нашли го у храму як научує учительох Закона. Такой ше врацел зоз нїма до Назарету и бул им до конца послухни. Зоз тим нам указал же гоч храм то Дом Його Оца Нєбесного, треба слухац и жемских родичох, нє упрекосциц им, алє их любиц зоз дзецинску любову.

Одлука Вше будзем слухац своїх родичох, бо ми вони жадаю добре и помогнєм им тото цо я можем, же би ше цешели у мнє, а за їх любов им врацим зоз добрим ученьом, послухносцу и закладаньом у школи. о. Юлиян Рац „Исус нас водзи ґу Оцови нашому Нєбесному” – Учебнїк за грекокатолїцку виронауку за школярох першей и другей класи основней школи

ПОШВЕЦАНЄ ОБИСЦОХ После Богоявленя паноцове у наших валалох нащивюю своїх парохиянох и зоз швецену воду пошвецаю їх обисца. Тото робя прето же би, модляци ше и шпиваюци вєдно з домашнїма „Во Йорданї хрещающуся Теби, Господи...”, зоз капками богоявленьскей води на мури обисца зишла ласка и любов Божа, же би медзи шицкима хтори ту жию пановал мир и злога и же би кажде зло керовало тот дом, а ангели Божи же би пребували у нїм.

ЗАЄДНЇЦКА МОЛИТВА Заєднїцка молитва и богослуженє маю окремну моц. Модлїме кажди за себе, алє и заєднїцки. Исус гварел: „Кед двоме од вас на жеми єднодушнє дацо модля, да им Оцец мой нєбесни. Бо, дзе двойо або тройо зобрани у моїм мену, там и я медзи нїма.” Прето заєднїцка молитва ма окремну моц. Вєдно ше заєднїцки модлїме у фамелиї, наприклад, при єдзеню, на пацери, вечаршу молитву итд. Заєднїцка молитва то и участвованє на богослуженьох у церкви. То найкрасша молитва. То у першим шоре Служба Божа. Теди з Христом и цалу Церкву даваме Богу чесц и славу. Кед ше модлїме, бешедуєме з Богом. Кед тото робиме лєм з думками, вец то нукашня молитва. Кед тото робиме зоз словами, то вец усмена молитва. А кед при молитви и роздумуєме о живоце Исуса Христа, то вец роздумованє. З молитву Бога славиме и воламе го до помоци. Так маме: Молитву кланяня – кед ше у молитви Богу кланяме Молитву подзековносци – кед у молитви Богу дзекуєме Молитву молби – кед у молитви Бога модлїме за душу и цело Молитву помиреня – кед ше у молитви жадаме з Богом помириц

ЯКИМ ОЛЕЯР

БИЛИ ГВИЗДОЧКИ Лєцце ви, лєцце, били гвиздочки, закрийце драги, поля, хижочки. Сипце ше, сипце, нє так помали, позакривайце нашо валали. Оквицце з билим ядловци шмело, бо кажде дзецко то би любело.

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЖИМА Тей нам ноци, од пол ноци, забилєла стреха. Висипал ше шнїг зоз хмари яґод зоз меха. Розпрестарла жима знова свой мегучки шнїг таки били, таки чисти же аж ґажиц грих.

ЧОМ МЕДВЕДЗ МА КРАДУЧКИ ХВОСТ Ище док мал нормални, длугоки хвост, стретнул медведз лїшку хтора на хрибце влєкла вельо риби. Гварела му же их сама налапала, а поправдзе, риби дзешка украдла. „То барз лєгко” – прешвечовала медведза. „Досц лєм у ляду на рики направиц дзиру и дрилїц хвост, та ше риби згарню и зосцу го одгризц, та ше так влапя.” Медведз сцел випробовац лїшков совит. Була моцна жима, мраз сцискал, а медведз длуго тримал хвост у води, покля ше на ньго нє налапал ляд. Так му хвост остал змарзнути у ляду. Же би ше ошлєбодзел, медведз ше барз таргал, вирґал так моцно, же себе одорвал хвост. Прето тераз медведзи маю крадучки хвости. Норвежска басна

ШТЕФАН ЧАКАН

ГАВРАН И ВОВКИ Рубали вовки дражку у грубим шнїгу и преходзели верх високого брега, а жимни витор им засиповал шлїди. На осаменим древе дирґонєл гавран коло котрого преходзел чупор вовкох. Кед остатнї вовк преходзел коло древа, понагляюци за дружтвом, гавран ше озвал: − Цо вас, вовкох, наганя през жиму же бисце у такей злоги ишли вше у чупоре? Кельо знам, през лєто жиєце кажди на окремки... Понагляюци за чупором, вовк ше лєм дакус огляднул и доруцел гавранови: − Глад, глад, чарни гавранє!

КВИЗ ЗА НАЙМЛА ДШИХ О ЖИМСКИМ РОЗПУСТУ Жимски розпуст найволя: 1. Муляре 2. Дзеци 3. Дїдове и баби

На жимским розпусту мож: 1. Рано длуго спац 2. Цали тидзень нє чухац зуби 3. Ходзиц боси по драже

Кед єст шнїгу: 1. Вожиме ше на бициґлох 2. Санкаме ше 3. Слункуєме ше

Кед нєт шнїгу: 1. Правиме Дїда Шнїжнїка 2. Бавиме ше нука з бависками 3. Скияме ше

Заокруж точни одвити и зоз стрелку их повяж зоз одвитуюцима илустрациями.

Зара Малацко, 6 роки Руски Керестур

Марко Станкович, I класа Дюрдьов

Даниєл Фейди, 6 роки Руски Керестур

Марко Бастая, I класа Дюрдьов

Никола Молнар, 6 роки Вербас

МОЙ ДЇДО Мойому дїдови мено Владимир. Вон полицай, алє нєодлуга пойдзе до пензиї. Барз є дружелюбиви. Часто ше зо мну и з моїм братом бави. Кед пойдземе до ньго служиц, шалїме ше. Док будзе у пензиї, верим же ше ище частейше будземе дружиц. Дїдо дома ма домашнї животинї: заяци, пси, мачки и кури. Помагаме му кармиц их. И бавиме ше з нїма. Валентина (В) Гарди, III Руски Керестур

Итана Косич, III, Вербас

НАЙЛЄПШИ ТОВАРИШ Мойому товаришови мено Денис. Ма доганово очи и цми власи. Високи є и ма бляду фарбу скори. Барз є швидки и знаходлїви, а вше нашмеяни. Погляд му щири и вше гутори тото цо дума. Упознала сом ше з нїм кед сом почала ходзиц до першей класи. Теди зме ше ридко дружели, алє як час преходзел, вше частейше зме находзели часу єдно за друге. Скоро каждей нєдзелї, а дакеди и у тижню кед маме шлєбодного часу, шпацираме ше. Раз кед зме ше були шпацирац по брегу, спадла сом до дзири. Вон ми дал руку и вицагнул ме отамаль. Вше помагаме єдно другому. Кед сом смутна, Денис найдзе способ же би ме нашмеял, а так и я його зашмеюєм кед вон смутни. Зоз нїм нїґда нє допито. Вше є интересантни. Барз ше злагодзиме. Денис прави товариш хтори нїкому нє виволує мойо тайни. И я чувам його тайни. Такого товариша нїхто нє годзен одменїц. Вше ма даяки дурни идеї, та час препровадзени з нїм цикави. Ана Папуґа, VI, Коцур

МОЙО ЖАДАНЄ У НОВИМ РОКУ Як и шицки людзе, так и я мам вельо жаданя, алє єдно окремне. Барз бим любел єдного дня пойсц на жимованє зоз фамелию. Нїхто з нас ше нє зна скияц, та сиґурно будзе шмишне кед будземе падац до шнїгу. Пошли бизме до готелу на Копаонику. Там вжиме вше єст вельо шнїгу. Температури нїзки, та ше муши буц облєчени у грубиш шматох. Окрем скияня, ми би ше и оруцовали, санкали и правели бизме Дїда Шнїжнїка. Чул сом и видзел на телевизиї же на Копаонику єст вшелїяки драги за скиянє. Верим же там упознам нових товаришох и товаришки, а можебуц стретнєм и дакого зоз Дюрдьова. Найбаржей ме цикави – яке будзе чувство вожиц ше у ґондоли. Кед бизме ше наскияли и набавели на шнїгу, пошли бизме до готелу попиц цепли чай и зограц ше. Тоту часц Сербиї нє познам, та бим любел видзиц даєдни їх обичаї и културу, и коштовац национални єдла гевтих крайох. Думам же моєй фамелиї и мнє будзе барз крашнє на жимованю на Копаонику и наздавам ше же ше ми тото жаданє виполнї. Иван Молнар, IV Дюрдьов

ВАЛАЛ У ЖЕЛЄНЇДЛУ Мой валал Дюрдьов барз красни. Находзи ше медзи Жабльом и Шайкашом. У нїм жию вельо людзе. Барз су вредни. Даєдни робя у заградох, садза карфиол, мархву, цибулю и шалату, а велї на полю садза бостан, кукурицу, сою, слунечнїк и шею жито. У валалє маме вельо предавальнї, пошту, апатику, пекарнї, квецарнї, пицерию, ресторани, вуклканизера... Маме и два церкви – грекокатолїцку и православну. У центру валала красни парк за дзеци. Ту и наша основна школа „Йован Йованович Змай” до хторей и я ходзим. За предшколски дзеци єст овода. Любим Дюрдьов, бо сом ту народзени. Мой валал найкрасши влєце прето же у нїм єст вельо древа и другого желєнїдла, та вшадзи маме хладку. Никола Йованов, IV, Дюрдьов

Владимир Молнар, I, Дюрдьов

ИНТЕРЕСАНТНА ЖИВОТИНЯ Мнє барз интересантна животиня пинґвин. Док є млада, тота птица ма шиво-биле пирє, а кед є старша, вона чарно-била. Джубок єй чарни, лєбо червени. Карми ше зоз рибами и зоз другима морскима животиньками хтори найдзе кед ше замури под воду. Пинґвин може буц замурени коло петнац минути, а вец виплїва на поверхносц води и знова ше зачири. Пинґвини жию на Южним полу, на Антарктику. По ляду ше шлїзкаю на бруху. Кед ма ваїчко, самица го охаби самцови у гнїздзе на побрежю, та вон шедзи на нїм и чува го. Самица одходзи ловиц, же би мали цо єсц. Док шедзи на гнїздзе, пинґвин нїч нє є, покля ше самица нє враци, а то дакеди тирва и два мешаци. Любела бим єдного дня одпутовац на Антарктик и припатрац ше на пинґвини. Лана Штранґар, V Руски Керестур

Луция Бульчик, III, Руски Керестур

КЕД БИМ МАЛА ЧАРИВНУ ПАЛЇЧКУ Шицки дзеци маю вельо вшелїяки жаданя. Веря же ше им даєдни можу виполнїц лєм зоз чаривну палїчку. И я задумуєм же кед бим мала таку палїчку, могла бим з єй помоцу видзиц Бога, Исуса и Марию. Часто пожадам най ше ми укажу. Нїхто нє зна як вони випатраю. Я верим же помагаю хорим людзом най виздравя. Бог нас люби лєм кед зме добри. Кед зме упрекосни, нєпослухни, учи нас най будземе добри. Люби кед помагаме єдни другим и кед ше нє вадзиме. Я барз любим Бога прето же нам дал живот. Шицки людзе би требали почитовац и славиц Бога. Катарина Штефанко, III, Коцур

НЄКАЖДОДНЬОВА АВАНТУРА Живот нам кажди дзень пририхтує рижни авантури, алє нє кажда охаби моцни упечаток. Таки лєм нєкаждодньово авантури. Дзень почал цалком звичайно. Наша фамелия була дома. Одпочивали зме ше. Одразу моя шестра предложела най пойдземе на вилєт. Шицким нам ше идея попачела. Порихтали зме ше и пошедали зме до авта. Догварели зме ше же наш вилєт будзе кампованє у природи. Драгом зме слухали гласну музику и приповедали зме о рижних темох. Одразу зоз трави коло драги вискочела сарня. Скочела так високо як кед би була на трамболини. Позлєкали зме ше. Застановели зме авто и дакус зме ше змирели, та зме предлужели. Сцигли зме на вибране место. Шестра и я пошли вибрац место дзе розшириме шатор. Вец зме чекали най дїдо влапи даяку рибу на озеру коло нашого кампу. На щесце, тото ше швидко случело. Мама и баба упражели рибу. Пошедали зме до шатру єсц. Приповедали зме и шмеяли зме ше, та зме нє обачели же ше над нашим шатром место белавого нєба спущовали шиви хмари хтори наявйовали бурю. Швидко зме спаковали ствари и пошедали зме до авта, алє буря нє чекала же бизме сцигли дому. Зоз цмо-шивого нєба почали падац вельки капки дижджу. Барз гирмело. Я була престрашена. Кед зме сцигли дому, и буря ше змирела. Гоч ше наша авантура закончела зоз страшну бурю, будзем ю паметац прето же сом ю подзелєла зоз мою фамелию.

ЗАБИВАЧКА Вчера була забивачка, змачкал сом ше яґод качка. Мац кед ме видзела, лєм цо нє замлєла. А кед зме колбаси понадзивали, и до тепши поскладали, шицки ше лєм шмишкали и до рерни закуковали.

Борис Чордаш, IV, Коцур

Михаела Горняк, VIII, Коцур

Дарко Колєсар, III, Коцур

ЖАДАМ У НОВИМ РОКУ Уж почал 2020. рок. Жадам же би у януару нападал шнїг. У децембру нас нє обрадовал. Кед би було шнїгу, нє було би по драже тельо блата. Дзеци би ше могли оруцовац, санкац ше и правиц Дїда Шнїжнїка. Старши людзе нє любя кед пада шнїг, а дзеци го нєсцерпезлїво чекаю. Помагаю родичом одруцовац шнїг. Кед би було шнїгу, наш валал би барз крашнє випатрал. Любел бим най го будзе вельо, и най ше цо длужей затрима. Филип Буила, I, Коцур

Арсен Станкович, IV, Дюрдьов

КРАЧУНСКИ КОНЦЕРТИ

У Руским Керестуре пред Крачуном, 22. децембра у велькей сали Дома култури отримани традицийни концерт з нагоди того найрадоснєйшого християнского швета. На початку бину виполнєли члени дзецинского хору „Шкорванчки” зоз єдну коляду, а дириґовала Лидия Пашо. Парох керестурски о. Михайло Малацко присутним повинчовал швето народзеня Исуса Христа и поволал их на ширенє крачунскей атмосфери, ширенє медзисобней любови. Потим ше зменьовали дзеци зоз Музичней школи хтори грали на клавире и на гармоникох, а з колядами ше представел и оркестер Музичней школи. Школяре зоз виронауки виведли кратку драмску сличку о Крачуну. На програми було и рецитациї инспировани зоз Рождеством, а колядовали и школяре другей класи основней школи. Концерт закончел Мишани хор Дома култури и Катедралней церкви св. Миколая зоз даскелїма колядами. Ан. М.

У Коцуре Крачунски концерт бул на Други дзень Крачуна, 8. януара у Доме култури, а орґанизовало го КУД „Жатва” у сотруднїцтве зоз КУД „Завичайно врело”. Програму отворели бетлегемаре и повинчовали шицким присутним радосне швето, а потим Мишана младежска шпивацка ґрупа КУД „Жатва” одшпивала красни коляди. Школяре ОШ „Братство єдинство” виведли пригодни рецитал, а Женска шпивацка ґрупа одшпивала коляду и народни шпиванки, а провадзели их члени оркестрох КУД „Жатва” зоз Коцура и КПД „Карпати зоз Вербасу”. Танєчнїки – члени дзецинских и младежских фолклорних секцийох обидвох домашнїх КУД-ох за традицийни концерт пририхтали даскельо танци. О. Р.

У Дюрдьове тиж на Други дзень Крачуна отримани традицийни концерт у КУД „Тарас Шевченко”. Отворели го зоз рецитациями и шпиванками найшмелши, дзеци зоз ПУ „Дюрдєвак”, а числену публику розвешелєли и школяре руских оддзелєньох першей и штвартей класи основней школи у Дюрдьове, як и виронаучни дзеци. Представели ше и члени других секцийох Дружтва, а колядовали и дзеци зоз публики хтори ше на самим концерту приявели винчовац Крачун. Кажде дзецко того вечара достало и пакецик, бо Крачун швето любови, раС. С. досци и дарованя.

ВИРОНАУЧНИ ДЗЕЦИ З НОВОГО САДУ КОЛЯДОВАЛИ Школяре хтори у новосадских основних школох и на парохиї ходза на виронауку, зоз вироучительками ходзели по шпиваню и по грегориянским и по юлиянским календаре. Так у Руским Керестуре були колядовац у манастире шестрох Служебнїцох и у манастире Малих шестрох, на парохиї и у Националним совиту. У Манастире було орґанизоване и друженє зоз керестурскима виронаучнима дзецми, и догварене же таки нащиви буду частейши. На Крачун у Новим Садзе иста ґрупа дзецох була зоз колядами повинчовац швето нашому владикови, потим парохови и дзиякови, и ище даскелїм фамелийом. Р-р

НОВОРОЧНИ КОНЦЕРТ У ДЮРДЬОВЕ Перше полроче школяре и їх наставнїки у ОШ „Йован Йованович Змай” закончели зоз веселим новорочним концертом. Перше була театрална представа „Смоґаново пораженє” хтору пририхтали школяре трецей и штвартей класи зоз учительками Єлену Кухар и Емилию Хромиш. Потим отримани концерт на хторим школяре од трецей по шесту класу рецитовали, шпивали и грали на музичних инструментох, а програму им помогли пририхтац наставнїца Татияна Барна и учительки Мария Тртич и Еда Дуякович. С. С.

ВЕЧАР МАФТЕЯ ВИНАЯ У СУБОТИЦИ Дру жтво Ру сна цох у Су бо ти ци 8. де цем бра 2019. ро ку отримало вечар пошвецени Мафтейови Винайови, а у програми участвовали и школяре Филип и Иґор Дюмич, хтори рецитовали стихи того нашого писателя.

„ПАХУЛЬКА” У НОВИМ САДЗЕ Традицийна крачунско-новорочна програма дзецох у Руским културним центру у Новим Садзе отримана 18. децембра. Радосни жимски швета зоз рецитациями и шпиванками перши повинчовали численей публики наймладши, дзеци хтори зоз виховательку Александру Колбас у обєкту „Палчочка” ПУ „Радосне дзецинство” уча приповедац и бавиц ше по руски. Школяре зоз новосадских основних школох, хтори там маю и годзини руского язика з елементами националней култури, шпивали, рецитовали, грали и колядовали. Програму з нїма пририхтали наставнїци Ана Мария Рац, Оля Яковлєв и Ванеса Медєши, як и Владимир Сивч и Иван Лїкар. На концу ґу дзецом до сали убегнул и весели Дїдо Мраз зоз вельким мехом, та шицким дзецом подзелєл пакецики. М. Р.

РИБА ЧИСТА – Мамо, видзим же ши почала пражиц рибу, а нє видзел сом чи ши ю пред тим умила!

– Сину, озда ю нє треба умивац! Ша, вона цали живот препровадзела у води. Чиста є. ИСТОРИЯ Учителька: – Хто зна начишлїц дацо цо нє постояло пред сто роками? Андрий: – Я знам! Нє постоял я!

ЛАВИРИНТ

ХТО ЦО ЗНА Наставнїк: – Поведз нам, Иван, цо ти знаш о Кралєвичови Маркови? Иван: – Знам шицко тото цо и вон зна о мнє.

Автор Нела Таталович

РОЗЛИКИ

На рисункох 1 и 2 найдз пейц розлики и заокруж их.

Одведз принца през лавиринт ґу принцези, а потим офарб рисунок.

Автор Нела Таталович

ПОЗДАВАЙ ЧИСЛА

Повяж числа од найменшого по найвекше, та офарб рисунок хтори достанєш.

Автор Нела Таталович

ЄДНАКИ ПИНҐВИНИ

Найдз у каждим шоре, медзи тима пинґвинами и заокруж два цалком єднаки пинґвини.

МОЙО НАЙМИЛШЕ БАВИСКО За перше тогорочне число „Заградки” до Редакциї сцигли 70 роботи од вредних сотруднїкох зоз даскелїх школох. Вербас: Никола Молнар (6 роки); Даниєл Фа, Иґнят Сабадош, Дражен Баланґо (I); Надя Ґшвенґ, Сара Сеґеди, Уна Аритонович, Серґей Такач, Виктор Будински, Лука Молнар, Данило Молнар (II); Итана Косич, Тияна Косич, Бояна Сабадош, Милун Колошняи, Йован Имамович (III); Маґдалена Будински, Таня Костелник, Дуня Тешанович, Милица Миклош, Милица Милановски, Наташа Костелник, Уна Рашич, Шарлота Стоїлькович, Иван Киш, Димитриє Шашороґа (IV); Миа Мандич, Дамян Косич (V); Яна Скубан, Мирослава Колошняи (VI); Андєла Миклош, Душан Познанович (VII). Вєдно 42 роботи. Дюрдьов: Мария Рамач, Милана Йованов, Валентина Пушкаш, Марко Станкович, Владимир Молнар, Андрей Балїнт, Марко Бастая (I); Елеонора Винаї, Ваня Роман, Давид Такач, Арсен Станкович, Иван Молнар, Стефан Ґнип, Никола Йованов (IV). Вєдно 16 роботи. Коцур: Юлияна Бесерминї, Емилия Уйфалуши, Емилия Мученски, Михаел Дротар, Павле Тимко, Петар Штефанко, Павле Штефанко (II). Вєдно 12 роботи.

Мария Рамач, I, Дюрдьов

Мам єдно бависко хторе ми наймилше. То бабка хтору сом достала од мами. Випатра як праве беба. Ма округлу главу и мегки, нїжни власи. Кед шедзи, патри зоз кафовима очми, а кед ю положим лєжац, моя бабка теди джмури. Найволїм ше сама зоз ню бавиц. Кармим ю и облєкам. Мила ми тота бабка, прето же ми ю дала мама, а вона ю достала од дїда и баби. Юлияна Бесерминї, II, Коцур

София Чуни, I, Руски Керестур

КАРИТАСОВ ДЗЕЦИНСКИ КУЦИК Дзецински куцик у Каритасу у Руским Керестуре зволує дзеци каждого пиятку вечар док тирва школски рок, а же би на жимским розпусту нє було допито и монотоно, Дзецински куцик штири днї бул отворени за рижни роботнї, бависка, друженя. Єден вечар була роботня анґлийского язика зоз професорку Теодору Вранєш, а шлїдуюцого дня прихолоґ Соня Алексич (Виславскова) задавала дзецом задатки, приповедала з нїма и вєдно ше бавели. Старши дзивчата тиж орґанизовали роботню дзе правели наруквици, а було и интересантни дружтвени бависка. Отримани и турнир у столним тенису. Всоботу, 11. януара, отримана закончуюца програма Дзецинского тижня, та було и найвецей дзеци. Мадїоничар Карло Вельки их одведол до швета чародїйства, за цо бул наградзени з дзецинским одушевийом и моцнима аплаузами. Потим бул маскенбал зоз музику за танєц, а на концу вибрани и наградзени найкрасши маски. Красни були и принцези, и Пипи Длуга Ботоша, и заячок и баба, а першу награду достал єден кловн. Найзаслужнєйша у орґанизованю Дзецинского куцика волонтерка у Каритасу Ясмина Надь и ище даскельо волонтере. М. Р.

МЕКСИКО СИТИ МЕДЗИ НАЙВЕКШИМА ГЛАВНИМА ГОРОДАМИ Главни город Мексика то Мексико Сити. Зоз 22 милиони жителями вон медзи пейц найвекшима главнима городами на швеце, а треци є найнаселєнши главни город. Подзелєни є на 16 округи, а находзи ше на 2 240 метери надморскей висини. На териториї тей престолнїци дараз було вельке озеро, хторе Шпанци – освойоваче висушели. Алє, природу нє мож поспреведац. Тло мегке, та ше город, нажаль, помали чиря. Пре части дижджи, злїванє води гамує транспорт, спричинює пуканє водоводних цивох и заґадзованє води. Людзе маю вельки бриґи з воду за пице, а най би нє було так як фаховци предвидзую, же тот главни город перши останє без води. История Мексико Сития богата и стара вецей як 10.000 роки. Настал на розвалєнїскох астецкого городу Тенохтитлану. Шпанци под,ярмели Астекох и освоєли город 1521. року. Мексико Сити ма найвекши универзитет на швеце, потим вельо музеї и прекрасни парки, а у нїм и найвекша арена за буяци, зоз 40.000 местами за публику. Символ городу триюмфални памятнїк Ангел, подзвигнути 1910. року, а представя символ побиди и нєзависносци Мексика од колонизаторох Шпанцох.

ОРҐУЛЇ НАЙВЕКШИ И НАЙГЛАСНЄЙШИ

АЙКУЛОМ НАЙВЕКШИ НЄПРИЯТЕЛЬ ЧЛОВЕК Айкула (морски пес) риба хватачка, похребцинар. Познати коло тристо файти тей риби, а найгалавша буяк-айкула лєбо замбези-айкула, и велька била айкула. За чловека опасни лєм дзешец файти. История тей риби почина пред 500 милиони роками. По велькосци ше барз розликує: од малей морскей мачки по кит-айкулу, найвекшу рибу на швеце. Найозлоглашенши айкули пшини, як цо мако айкула, пискова айкула, тиґришаста и велька била айкула. Вони ловя з помоцу осету паху, чий центер забера вельку часц мозґа, алє поведзме и же айкула ма мали мозоґ, таки як орех. Очи им помагаю аж кед ше цалком приблїжа ґу жертви. Найвекшу опасносц тим морским рибом представяю людзе. Кажди рок забию коло 100 милиони айкули. Хасную их у актернативней медицини, и у костираню, а барз глєдани и айкулово пирка (перая).

Найвекши, найгласнєйши и найзложенши музични инструмент то орґулї. Тоти най, най, най... находза ше у єдней концертней сали у Атлантик Ситию (ЗАД). Маю 33 112 циви, а правени су штири роки (1929–1932) и коштали 500 000 долари. Звук тих орґульох таки гласни як 25 плехово оркестри, або як звук велького млазного авиона, а седем раз є гласнєйши як писканє гайзибана. Алє, и ми у Бачкей маме єдни таїнствени орґулї, у римокатолїцкей церкви Святого Миховила у Оджаку. Фаховци гваря же су найлєпши у Европи. Направел их 1821. року Каспар Фишер зоз Апатину. Найдлугша цива на тих орґульох длугока 5 метери, а найкратша лєм 5 милиметери. Пририхтала Р. Ґ. П.

Мария Сакач, III, Коцур

Андрей Балїнт, I, Дюрдьов

Матея Папуґа, Адриана Русковски, VI Руски Керестур

Даница Плавшич, Филип Семан, VII Руски Керестур