BRUZZ - editie 1847 (31-05-2023)

‘Soms is het echt detectivewerk’

Met de Stad op jacht naar illegale Airbnb’s

‘Vlaanderen staat gewoon veel verder in de horeca’

Gentse eetconcepten veroveren Brussel

‘Ik begrijp dat mensen zeggen Nick Cave is mijn god’

Fans over de hogepriester van de rock

Anne Teresa De Keersmaeker en Meskerem Mees veroveren het Kunstenfestivaldesarts

06 ‘ Leven in Brussel

maakt het

soms extra lastig’

Psychotherapeute Imke Baetens over het mentale welzijn van jongeren

12

Metrolij n 3: van de regen in de drop

De toekomst van de nieuwe metro staat op losse schroeven

05 EDITO

10 IN BEELD Ivan Put

13 KORT GESPREK Goedele Verbeylen doet onderzoek naar de eikelmuis

15 BEELDCOLUMN Kim Duchateau

16 REPORTAGE Vier op de vijf Brusselse Airbnb’s zijn niet in orde

22 BIJGEDACHTE Tijd om te kiezen

24 BIG CITY Hoe vers is de verse vis in de restaurants op de Vismarkt?

24 BEESTIG BRUSSEL Op de Aziatische hoornaar zit niemand te wachten

26 ECONOMIE Hoe de Gentse horeca Brussel verovert

30 DE SLAAPKAMER van Edgar

32 COVERSTORY Anne Teresa De Keersmaeker laat Meskerem Mees dansen

36 NICK TRACHET Sushi

37 SELECT Nick Cave daalt neer in Bozar om te praten over zijn nieuwe boek

Eat & Drink Kamoun

Smalltalk Jesse Vandamme De vijf inzichten Alex Deforce

Theatermaker Jesse Vandamme bewerkte met zijn gezelschap Werktoneel een boek van Willem Frederik Hermans tot een theaterstuk.

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.  ADVERTEREN?

Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Kris Hendrickx

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Maarten Goethals, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Anke Dirix, Andy Furniere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden, Max Wyckaert (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners

Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Koken kost geld

Ik herinner me nog levendig de eerste hamburgertent in Brussel. Wij waren er zo vol van –letterlijk en figuurlijk – dat mijn moeder het absoluut samen met ons wou ontdekken. Tot vandaag spreekt ze vol gruwel over de koffie die ze er in een kartonnen beker kreeg voorgeschoteld. Dezer dagen kijkt niemand nog op van een buitenlandse eetketen die in onze hoofdstad neerstrijkt en nog minder van een koffie in een kartonnen beker. En toch hebben we het in dit magazine nog eens over fastfood. Want ook in die sector verandert een en ander. De invasie komt al lang niet meer van over de oceaan maar uit Gent of – godbetert – Antwerpen. Het lijkt minder fastfooderig, maar achter de schermen zijn het concepten die eerder bedacht werden door iemand met een marketing- dan met een koksdiploma, schrijft onze journalist. Je kan dat jammer vinden, maar misschien kunnen Brusselse ondernemers hun voorbeeld maar beter volgen en vanuit onze hoofdstad de wereld veroveren. De eerste hebben al die stap gezet, maar het gaat nog maar om een kleine minderheid. En wie het echt heeft gehad met de snelle hap, Brussel heeft nog steeds een aantal vertrouwde huizen die wel nog met een volledige brigade in de keuken staan. Dat komt met een prijs, maar is er geen spreekwoord dat zegt: “Koken kost geld”?

FR Je me souviens très bien du premier fast-food à Bruxelles. On était tellement excités que ma mère a tenu à nous accompagner. Jusqu’à ce jour, elle parle encore avec horreur du café servi dans un gobelet en carton. De nos jours, plus personne ne s’étonne qu’une chaîne étrangère s’installe dans notre capitale et encore moins d’un café dans un gobelet en carton. Nous parlons tout de même fast-food dans ce magazine. Car les choses changent aussi dans ce secteur. L’invasion ne vient plus de l’autre côté de l’océan mais de villes comme Gand ou Anvers, figurez-vous. Cela ressemble moins à du fast-food mais en arrière-plan, il s’agit de concepts créés par une personne diplômée en marketing plutôt qu’en cuisine, d’après notre journaliste. On peut trouver cela regrettable mais peut-être que les entrepreneurs bruxellois devraient suivre cet exemple et se lancer à la conquête du monde depuis notre capitale. Certains l’ont déjà fait, mais ça reste une minorité. Quant à ceux qui en ont assez de la restauration rapide, Bruxelles compte toujours un certain nombre d’établissements familiers avec une équipe complète en cuisine. Mais ça a un prix. Ne dit-on pas : « on ne peut pas avoir le beurre et l’argent du beurre » ?

EN I vividly remember the first burger joint in Brussels. We were so taken by it that my mother absolutely wanted to see what it was all about. To this day, she speaks in horror about the coffee, which they served in a cardboard cup. These days, nobody is surprised when a foreign food chain descends on our capital, and even less when they are served coffee in a cardboard cup. Yet, once more, we discuss fast food in this issue. Because things are changing in that world, too. The invasion no longer comes from across the ocean, but from Ghent or - God forbidAntwerp.

These concepts don’t seem to be fast food, but behind the scenes, they are devised by someone with a background in marketing rather than cooking, our writer explains. You might think that this is a shame, but perhaps the entrepreneurs of Brussels would do well to follow these examples and conquer the world from our capital. Some have already taken that step, but they are still only a small minority.

For those who really have had enough of quick bites, Brussels still has a number of trusted places with a fully staffed kitchen. It comes with a price, but didn’t someone once say “cooking costs money”?

“Misschien kunnen onze ondernemers het Gentse voorbeeld volgen en vanuit Brussel de wereld veroveren?”

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

Het gesprek. VUB-professor Imke Baetens

‘Ik zou nu geen puber willen zijn’

naar de mentale toestand van Brusselse jongeren. Data ontbreken momenteel compleet en dat leidt tot drama’s. door

Maarten Goethals foto’s Bart Dewaele

Een derde van de Vlaamse jongeren ondervindt moeilijkheden om de slaap te vinden, kampt met humeurigheid, en voelt zich vaak heel zenuwachtig – en niet op een spannende of opwindende manier. Dat blijkt uit de vierjarige HBSC-studie, die internationaal peilt naar het mentale welzijn van tieners en een somber beeld schetst in de laatste editie. Brussel valt niet expliciet binnen de scoop, maar volgens VUB-professor en psychotherapeut Imke Baetens gaan de waarnemingen ook op voor wie opgroeit in de hoofdstad.

“Sterker nog: leven in Brussel maakt het soms extra lastig.”

Enkele cijfers: 22 procent van de jongeren denkt regelmatig aan zelfdoding; 19 procent probeerde zichzelf te beschadigen. Fysieke klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, rugpijn en duizeligheid nemen aanzienlijk toe. Verbaast u dat?

IMKE BAETENS: Neen. De HBSC-studie bevestigt een aanvoelen dat hulpverleners al

langer zorgen baart: het gaat niet goed met een groot deel van de jonge mensen. Ze voelen zich overweldigd, in de steek gelaten, kunnen niet mee, en dat uit zich in die symptomen. Corona versnelde dat proces.

Sommigen dachten: na de pandemie en het wegvallen van de sociale restricties komt alles in orde. Maar de negatieve impact lijkt toch fundamenteler van aard.

BAETENS: Wetenschappelijk valt die stelling niet hard te maken, die onderzoeken lopen nog. Maar begeleidingscentra merken bij jonge kinderen en peuters ontwikkelingsachterstanden op. En voor de vorming van iemands identiteit kan het ook geen goede zaak geweest zijn om maandenlang geen vriendschappen te kunnen opbouwen, geen verliefdheden te voelen, niet samen op klasreis te kunnen gaan. Een onlineleven vervangt niet de kracht van echte verbindingen in de offlinewereld. Kunnen terugvallen op een eigen netwerk verhelpt vaak een deel van de milde klachten bij stress of onzekerheid.

Het aantal jongeren met psychische problemen stijgt. Maar de hulp volgt niet. Staat een generatie tikkende tijdbommen klaar?

BAETENS: In de zin van?

Een groep mensen voor wie het ooit eens te veel zal worden? Die zullen crashen, met dramatische gevolgen voor zichzelf en misschien zelfs de maatschappij.

BAETENS: Dat risico bestaat. Nu al is België koploper in jeugdsuïcide, Brussel zit zelfs nog iets boven die tendens. De situatie laten escaleren, veroorzaakt alleen meer problemen. Met impact op domeinen zoals de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt – minder mensen die de nodige draagkracht vinden om voltijds te werken.

Ook puur medisch en therapeutisch gezien lijkt genezing in een later stadium moeilijker.

BAETENS: (Knikt) Nu al zijn de pathologieën heviger. De zelfverwondingen zijn ernstiger, de klinische depressies heviger. Dat ▼

“België is koploper in jeugdsuïcide, en Brussel doet het nog slechter.” VUBprofessor en psychotherapeut Imke Baetens pleit voor meer wetenschappelijk onderzoek

BIO

• VUB-professor en medeoprichter Brussels University Consultation Center (BRUCC)

• Specialiteit: behandeling van emotionele en gedragsproblemen bij kinderen

• Gezins- en relatietherapeute

• Auteur van Zie mij niet. Omgaan met zelfverwondend gedrag op school en thuis

Het gesprek. VUB-professor Imke Baetens

komt door de wachtlijsten. Vergelijk het met een longontsteking. Iemand die bij de eerste signalen naar zijn huisarts gaat en antibiotica voorgeschreven krijgt, smoort de ziekte in de kiem. Wie wacht tot hij niet meer kan, moet een veel zwaarder herstelproces door.

Echter, de politieke klasse lijkt de draagwijdte van die op til staande menselijke ramp niet echt te va en.

BAETENS: Te veel gebeurt ad hoc. Een georganiseerd strategisch plan, gebaseerd op feiten en wetenschappelijk bewezen

gericht, zelfbewust en activistisch. Dat vind ik dan weer heel mooi om te zien.

Wordt de huidige generatie jongeren niet gekenmerkt door een merkwaardige tegenstelling? Door aan de ene kant te veel en aan de andere kant te weinig voeling met de buitenwereld? Sociale media die enerzijds de hele wereld binnenbrengen en anderzijds in de plaats komen van natuurlijke, echte contacten?

BAETENS: Zeker op het vlak van sociale media pleit ik voor een meer doordacht gebruik. Onderzoek na onderzoek wijst op de

maatregelen, ontbreekt volledig. Als het aan mij ligt, moeten alle niveaus samenzitten en nadenken over de toekomst. Waarbij het niet gaat over wie wel en wie geen geld krijgt, maar over hoe een eengemaakt beleid eruit kan zien, met daarin een belangrijke rol weggelegd voor preventie. De Wereldgezondsheidsorganisatie WHO beseft het wél: daarom lanceerde ze een actieplan om wereldwijd werk te maken van investeringen in de geestelijke gezondheidszorg.

In conservatieve kringen klinkt geregeld de oprisping: de jeugd kan tegen geen stootje meer. Het zijn overgevoelige ‘snowflakes’. Hoe luidt uw argumentatie tegen dat soort van boutades?

BAETENS: Toen ik opgroeide, was mijn wereld klein en veilig. Oorlog en hongersnood? Een ver-van-mijn-bedshow. Vandaag dringt de actualiteit zich veel sterker op, onder andere via sociale media en een continue stroom aan informatie en oppoppend nieuws. Ik snap perfect dat jongeren zich zorgen maken over Oekraïne, de klimaatopwarming, de economische crisis. Ook de kans op terroristische aanslagen blijft groot. Ik ben blij dat ik vijfentwintig jaar geleden puberde, en niet vandaag. Anderzijds: deze generatie is zeer internationaal

negatieve impact ervan op de ontwikkeling van jongeren, zowel mentaal als lichamelijk, bijvoorbeeld op de groei van de hersenen. Daarom lijkt het mij een goede stelregel om sociale media af te raden tot de leeftijd van twaalf jaar, en daarna in te zetten op veilig en bewust gebruik, zonder de goede kanten van Facebook, Twitter, Instagram uit het oog te verliezen.

Veel onderzoeken in België over mentaal welzijn focussen op Vlaamse en Waalse jongeren, maar nooit specifiek op Brusselse. Een wetenschappelijk gebrek?

BAETENS: Absoluut. En doordat Brussel onderbelicht blijft, lijkt de situatie minder urgent. Terwijl in Brussel wonen het vaak extra moeilijk maakt: armoede, diversiteit,

discriminatie, radicalisering … Het oefent allemaal een invloed uit. Ook corona sloeg mogelijk harder toe in de grootsteden. Een gerichte aanpak dient rekening te houden met die specifieke context, en dat begint met correcte data verzamelen.

De gezondheidszorg in Brussel is opgedeeld in een Nederlandstalig en Franstalig circuit. Zet dat een rem op een efficiënte dienstverlening?

BAETENS: De Nederlandstalige psychologische hulpverlening is sowieso kleinschalig en beperkt. En de parallelle financieringsstromingen leiden inderdaad tot een versnippering van organisaties en structuren. Maar ook de vele culturele gemeenschappen maken het niet makkelijk. In

“Zorgverstrekkers moeten nauw samenwerken met de gemeenschappen, om te weten wat allemaal speelt”

“Voor de vorming van iemands identiteit kan het geen goede zaak geweest zijn om lang geen vriendschappen te kunnen opbouwen, geen verliefdheden te voelen”

VUB-professor Imke Baetens: “Toen ik opgroeide, was mijn wereld klein en veilig. Vandaag dringt de actualiteit zich veel sterker op, onder andere via sociale media.”

sommige groepen heerst nog steeds een taboe om een therapeut te bezoeken, andere zien een psychiater dan weer als een dokter die alles oplost met een pilletje. Daarom moeten zorgverstrekkers nauw samenwerken met de gemeenschappen, om te weten wat allemaal speelt, en om laagdrempelig tot bij de burgers te kunnen komen.

Hoe jongeren in Brussel makkelijk te bereiken?

BAETENS: Open huizen zoals TEJO of D’Broej-OverKop leveren goed werk. Momenteel stel ik samen met de GO! Scholengroep Brussel en het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) een universeel preventiepakket samen, met tools om jongeren mentaal weerbaarder te maken. Het is de bedoeling het SMARTS-project vooral tijdens sportactiviteiten uit te rollen, want sport helpt om aansluiting te vinden.

De HBSC-studie en de vele gelijkaardige onderzoeken gaan in de eerste plaats over jongeren. Maar voor ouders moeten de resultaten toch ook hard aankomen?

BAETENS: Ik kan mij de paniek en het gevoel van onmacht wel voorstellen. Maar een crisis raakt niet opgelost door erin te blijven. Ouders moeten daarom vertrouwen tonen.

Hoe? Niet door de problemen te minimaliseren, maar door het gesprek aan te gaan. Door empathisch te luisteren, zonder meteen een oplossing te formuleren of te verwijzen naar een professional. Stap als ouder mee in die rollercoaster van gevoelens, erken dat jongeren hoge pieken en diepe dalen kennen, reguleer die gevoelens. Het kan snel van boos naar verdrietig naar angstig gaan. Dat gebeurde vroeger ook,

maar vandaag lijkt die rollercoaster een paar versnellingen hoger geschakeld.

Het feit dat zoveel jongeren zich mentaal kwetsbaar voelen: is dat ergens ook niet de schuld van de ouders?

BAETENS: Bij sommigen wel. Verslavingen, geweld, gebrekkige opvoeding: zoiets zet altijd druk op de ontwikkeling van het kind. Maar de HBSC-studie toont een probleem van een meer pandemische omvang, dat het individuele vermogen van ouders, artsen, de hulpverlening in brede zin en zelfs naties overstijgt. Ook Nederland, Finland, Estland, en landen als Canada, Amerika en Australië worstelen met dezelfde kwesties.

Hulpverleners schrijven met de regelmaat van de klok open brieven naar ministers, om de toestand aan te kaarten. Eentje zei een paar weken geleden in De Morgen: “De moed zakt me in de schoenen.” Herkenbaar?

BAETENS: Helaas wel ja. De zorgsector wordt overspoeld door een tsunami aan hulpvragen, maar kan het totaal niet aan. Wekelijks krijg ik ouders huilend aan de lijn, die zich naar spoed haasten na een suïcidepoging van de zoon of de dochter, en die na een aantal uren weer buitenstaan. Zonder verdere hulp. Met een wachtlijst van minstens zes maanden voor opvang. Dat maakt me moedeloos; ik twijfel daarom ook vaak. Moet ik niet focussen op onderzoek en onderwijs? Want telkens falen, gecombineerd met een gebrek aan visie en strategie bij het beleid, veroorzaakt bij veel hulpverleners psychische problemen, burn-outs, depressies. Een zorgverlener moet niet alleen voor zijn patiënten, maar uiteindelijk ook voor zichzelf zorgen.

‘LES JEUNES SONT CONFRONTÉS À TELLEMENT DE CHOSES’

FR Selon une étude internationale qui a lieu tous les quatre ans, 22% des jeunes pensent régulièrement au suicide et 19% d’entre eux sont même déjà quasiment passés à l’acte. Cette étude veut se faire une idée du bien-être mental des jeunes. Imke Baetens, professeure à la VUB et psychothérapeute, n’est pas surprise par les conclusions de l’étude. « Quand j’étais jeune, le monde était petit et sûr. Mais de nos jours, les jeunes sont confrontés à la guerre, au coronavirus, à une crise économique. Les réseaux sociaux remplacent les vrais contacts. Et cela a un impact sur l’humeur. »

’YOUNG PEOPLE HAVE SO MUCH TO FACE’

EN Twenty-two percent of young people regularly think about suicide, 19 percent already tried to harm themselves, according to a four-yearly international survey that looks at the mental well-being of young people. VUB professor and psychotherapist Imke Baetens is not surprised. ‘Growing up, my world was small and safe. Today, young people are facing war, Covid, economic crisis. Social media is replacing real contacts. That weighs on the mind.’ Baetens calls for more scientific research into the mental health among the young in Brussels. ‘Poverty, discrimination, radicalisation... all of it has an impact.’

In beeld. Ivan Put

Gerechtigheid

Op raamaffiches, T-shirts, balkonspandoeken en gevels. De ‘Justice pour Adil’-kreet bleef de voorbije jaren opduiken in het straatbeeld. Langs het kanaal, tegenover Brussels Beer Project is er nu ook een XL-versie. Die verwijst meteen ook naar andere mensen die de voorbije jaren stierven in een politieomgeving. Sourour Abouda stierf in een politiecel, Sabrina zat achterop een motor bij een achtervolging en Mehdi werd aangereden door een agent. Ook Adil overleed toen hij aangereden werd door een patrouille bij een achtervolging. De agent die aan het stuur zat, wordt nu door een collega beschuldigd van racistische uitspraken over Adil. KH

In de kijker.

Metro 3 ruim miljard euro duurder dan voorzien

De eerste offertes voor de tweede fase van metrolijn 3 – van het Noordstation naar Evere – zijn fors duurder dan verwacht. Met maar liefst een miljard euro erbij vraagt bouwheer Beliris dringend om bezinning over het hele project. Brussel vraagt de federale instelling net om meer geld. door Eva Christiaens

Maar liefst 2,4 miljard euro: dat is de laatste kostenraming voor het tweede deel van metrolijn 3. Dat bestaat uit een tunnel van vijf kilometer van station Brussel-Noord naar Bordet in Evere en zeven nieuwe metrostations. Een pak duurder dan eerst geschat, want in 2018 was dat hele noordelijek tracé nog geraamd op ruim 1 miljard euro. En als je het zuidelijke deel van de nieuwe metrolijn erbij telt, van halte Albert in Vorst tot het Noordstation, kom je nu al aan een totaalfactuur boven de 3,5 miljard. Vorig jaar werd nog ruim een miljard minder verwacht.

“Terwijl het hele project oorspronkelijk op 900 miljoen euro was geraamd,” zei geografieprofessor Christian Kesteloot (KU Leuven) al aan onze tv-ploeg. Hij is al lang tegen de nieuwe metrolijn gekant. “Het is een heel groot

project en dan komt natuurlijk de wil om het te verwezenlijken, maar die wil maakt de mensen blind voor de kosten en problemen die ermee samengaan. En we weten nu al dat er nog bijkomende kosten zullen zijn.”

De fel oplopende kosten lieten Beliris, de federale financier van het project en tevens bouwheer van het noordelijke tracé, deze week op de pauzeknop drukken. De krant L’Echo ontdekte zelfs een vacature op de hr-dienst van het bedrijf: een nieuwe collega zou daar het twintigtal interne medewerkers dat zich al jaren bezighoudt met metrolijn 3 naar een nieuwe job moeten leiden. Want, viel te lezen, dat metroproject zou minstens tijdelijk worden opgeschort. “Een misverstand van de administratie,” corrigeerde Beliris-minister Karine Lalieux (PS) snel, want de hele metrolijn is nog niet opge-

schort. Daarover kan alleen het Brussels Gewest beslissen.

Dus stuurde Beliris ook een nota naar de Brusselse regering, met de vraag om te kiezen uit vier pistes voor de toekomstige metrolijn. Die gaan van volledig stoppen tot opnieuw onderhandelen over de prijs of bouwplannen. Om haar onderhandelingspositie te verbeteren, zou de regering het project ook tijdelijk kunnen opschorten, om tijd te winnen voor bijvoorbeeld marktonderzoek.

‘Verantwoordelijkheid nemen’

Een beslissing is er nu nog niet, maar aan volledig stoppen denkt Brussel in elk geval niet. Integendeel, de regering kijkt nog eens naar het federale niveau voor extra financiering. Aangezien de kosten stijgen, kan ook

In het nieuws omdat Vorige week bleek via een vacature op de hr-dienst van Beliris dat de tweede fase van metrolijn 3, van het Noordstation naar Evere, hoogst onzeker is.

Over welk dossier gaat het?

De Brusselse regering wil met metrolijn 3 het noorden en zuiden van Brussel verbinden. De werken voor de eerste fase in het zuiden zijn al begonnen. Voor het tweede deel, van het Noordstation naar Evere, is er nog geen vergunning.

Kort gesprek. Goedele Verbeylen

die bijdrage omhoog, vinden de bevoegde ministers van Mobiliteit en Begroting. En zo gebeurt het ook in buitenlandse hoofdsteden, zeiden ze nog. “Metrolijnen komen de globale economische ontwikkeling van hele gebieden ten goede,” klonk het in de persmededeling.

Of die federale steun er werkelijk zal komen, is niet zeker. Beliris-minister Lalieux wil al met premier Alexander De Croo (Open VLD) onderhandelen, liet ze weten, maar federaal staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open VLD) kijkt in een eerste reactie liever naar Brussel. “Het project is de verantwoordelijkheid van Brussel, de MIVB en Beliris. Vergeet niet dat Brussel de voorbije tien jaar al 500 miljoen euro aan financiering voor dit project heeft ontvangen van de federale overheid,” zegt zij. “Het is nu aan de Brusselse regering om samen met Beliris te bekijken hoe ze dit belangrijke project voor de hoofdstad kunnen voortzetten.”

Die 500 miljoen euro waarover Bertrand spreekt, wordt uitbetaald in schijven van 50 miljoen per jaar tussen 2015 en 2024. In maart dit jaar vroeg Brussels minister voor Begroting Sven Gatz (Open VLD) nog om 429 miljoen euro extra aan Beliris voor het metroproject, maar die gesprekken moeten nog worden opgestart. Gatz heeft ook een lening bij de Europese Investeringsbank gevraagd voor een half miljard euro.

Zelfs met die bedragen kom je nog niet aan 3,5 miljard euro, het cijfer dat nu circuleert. “Wij willen eerst kijken hoeveel het project nu echt kost, want voorlopig baseren we ons op offertes van twee bedrijven,” zegt de woordvoerder van Mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen). “Vooraleer we de vier opties van Beliris overwegen, moeten we de echte kosten kennen. En anderzijds weten hoeveel we mogen verwachten van de federale regering.”

Voor die oefening heeft Brussel nog tijd tot 15 juli, zo’n anderhalve maand. Dat is niet veel tijd om de budgetten grondig opnieuw te berekenen. Zelf hangt Brussel er nog geen strikte timing aan vast. De regering heeft Beliris nu om bijkomende analyses over de laatste offertes gevraagd. Pas als duidelijk is waarom die zo de hoogte in gingen, gaan alle partijen weer rond de tafel zitten, klinkt het.

Eigenlijk was het de bedoeling om de nieuwe metrolijn ten laatste volgend jaar te vergunnen.

Zoogdierexperte Goedele Verbeylen (Natuurpunt) deed onderzoek naar de eikelmuis, een vrij zeldzame soort die goed blijkt te gedijen in het bos achter de RTBF/VRT in Schaarbeek.

Het is een zopas gepubliceerd rapport van 252 pagina’s over het diertje. De eikelmuis werd op allerlei mogelijke manieren gevolgd, via zendertjes, thermische camera’s. Nestkasten werden op geregelde tijdstippen geïnspecteerd. Waarom hebben jullie dit onderzoek gevoerd? Perspective.brussels heeft ons dat gevraagd in het kader van het Richtplan van Aanpak (RPA) Mediapark (nu in openbaar onderzoek, red.). Er bestond een vermoeden dat de eikelmuis aanwezig was in het Georginbos. Al bij mijn eerste bezoek vond ik sporen. In 2020 hebben we nestkasten gehangen. Er zit een kleine, maar dense populatie van 26 eikelmuizen. Dat is best uitzonderlijk, want deze soort slaapmuis heeft het steeds moeilijker. Ze staat sinds 2008 op de Europese rode lijst van bedreigde diersoorten.

Merkwaardig genoeg gedijen ze nog vrij goed in de stad. Hoe komt dat? Dat heeft met het veranderende landschap te maken. In landbouwgebied zijn bosjes en struwelen verdwenen. Eikelmuizen hebben er een hekel aan om grote vlaktes te doorkruisen, zoals maïsvelden. Ze verkiezen hoogtes om zich te verplaatsen, en die zijn nu net aanwezig in steden als Brussel, met gevels, hekken en spoorweginfrastructuur.

Tegelijk zijn ze erg schuw. Niet meteen schuw, ze zijn nachtactief. Je krijgt ze niet snel te zien, maar we vonden een nest vlak aan de lawaaierige werf van het nieuwe RTBF-gebouw.

Eikelmuizen lijken daar dus wel tegen te kunnen. Ik doe ook onderzoek aan de Ring rond Brussel. We vonden eikelmuizen in de krimpvoeg van een brug waar auto’s en vrachtwagens over denderen.

Het RPA Mediapark voorziet in een woonwijk en het Georginbos krimpt van acht naar twee hectare. Zal de eikelmuis dit overleven?

De bescherming is verplicht. We hebben aanbevelingen gedaan. Maar of de populatie zal overleven, is niet zeker. Er zijn ook niet echt buitenlandse voorbeelden. Een te kleine populatie kan genetische problemen geven, en de beplanting is cruciaal. Eikelmuizen moeten zich hoog kunnen verplaatsen, weg van de talrijke vossen die er leven. Vooral de transitie zal moeilijk zijn, want er zullen bomen worden gekapt, terwijl de vervangende vegetatie misschien nog niet volgroeid zal zijn. We volgen het op. SVG

“De eikelmuis staat op de Europese lijst van bedreigde diersoorten”

‘We vonden zelfs eikelmuizen in de krimpvoeg van een brug’

dochter in Brussel.

Hannah, Thuis in

Muntpunt.

De 26-jarige Hannah zocht motivatie om te lezen. Samen met haar vader vond ze die in leesclub Boekbabbel bij Muntpunt. De discussies en koffies achteraf vormen ondertussen haar favoriete vaderdochtermoment.

Heb je een vraag over wonen, werken of leven in Brussel? Zoek je een verhaal, of wil je er één vertellen? Passeer dan even langs Muntpunt ofmuntpunt.be.

Leespunt. Leerpunt. Infopunt.

Beeldcolumn. Kim gaat aan de haal met de actualiteit

‘Soms is het echt detectivewerk’

Al jaren voert de Stad Brussel een moeilijke strijd tegen de wildgroei van Airbnb’s. Via controles probeert ze aanbieders van niet-geregistreerde en dus illegale Airbnb-woningen op te sporen. Op pad met de stedenbouwkundig inspecteur. “We nemen vooral de professionele spelers in het vizier.” door Be ina Hubo foto’s Saskia Vanderstichele

Toerisme. De jacht op de illegale Airbnb

Deze Airbnb-kamers op de zesde etage van de Centrumgalerij mogen voorlopig niet verhuurd worden omdat de nodige attesten ontbreken.

Toerisme. De jacht op de illegale Airbnb

Neen, een woning omvormen tot gastenkamers kan niet zomaar.” Geduldig legt Sieglinde Ruelens, stedenbouwkundig inspecteur van de Stad Brussel, de reglementering rond toerismeverblijven uit aan Julie Murs. De architecte uit Watermaal baat nu bijna twee jaar de charmante Airbnb Urban Walls uit in de Vlaamsesteenweg.

Al een hele tijd probeert Murs haar guesthouse met vijf gastenkamers te laten registeren, zoals het hoort. Volgens de Brusselse ordonnantie over toeristische logies moet iedereen die een B&B, Airbnb of andere toeristische accommodatie wil aanbieden, die vooraf laten registreren bij de gewestelijke dienst Economie en Werk. De registratie vergt een waslijst aan documenten, zoals een uittreksel uit het strafregister, een verzekeringsbewijs en bij mede-eigendom het akkoord van de algemene vergadering. Ook moet bij de gemeente een brandveiligheidsattest en een conformiteits-

attest inzake stedenbouw worden gevraagd. Vooral dat laatste blijkt een lastig punt. Zo lastig dat velen de verplichte registratie negeren en illegaal verdergaan.

Ook Julie Murs heeft al twee keer een njet gekregen van de stad. Ze begrijpt niet waarom het allemaal zo ingewikkeld is. “Al twee jaar zoek ik een uitweg uit dit administratieve kluwen. We zijn een kleinschalig guesthouse, een soort logies chez l’habitant, dat moet toch kunnen hier?”

Inspecteur Ruelens verduidelijkt dat de bestemming van het pand wijzigt als je een woning ombouwt tot gastenkamers. “Dan moet de bestemming ook officieel gewijzigd worden, van woning in hotel. Maar de stad laat in principe niet toe dat er woningen worden geschrapt.”

Murs hoopt dat er toch een oplossing kan worden gevonden. “U zou er inderdaad een logies bij de bewoner van kunnen maken,” oppert de inspecteur. “Maar dan moet u zich op dit adres laten domiciliëren. Nu is er niemand gedomicilieerd. Bovendien moet

dan minstens vijftig procent van de oppervlakte voorbehouden blijven voor normale bewoning. In dat geval is er geen bestemmingswijziging nodig.”

We nemen afscheid. Urban Walls kan voorlopig openblijven. “De eigenares moet nu wel dringend actie ondernemen,” zegt de inspecteur. “Als ze niets doet, krijgt ze over drie maanden een ingebrekestelling en moet ze sluiten.”

Regels uitleggen, controleren, het is dagelijkse kost voor Ruelens, die samen met nog één collega instaat voor de opsporing van de naar schatting tachtig procent niet-geregistreerde en dus illegaal verhuurde vakantieverblijven in Brussel-Stad. U leest het goed: vier vijfde van de Airbnb’s zou onder de radar opereren.

Geluidsoverlast

Haar volgende afspraak is in de Centrumgalerij. Daar kocht vastgoedondernemer Moez Snoussi een reeks kantoren op de vijfde en de zesde verdieping. Op de vijfde maakte hij negen appartementen voor kortverhuur, die vergund werden door de Stad. Voor de zeventien kleinere Airbnb-flatjes die hij op de zesde etage inrichtte, heeft hij nog steeds de nodige attesten niet.

Omdat zijn dossier aansleept, heeft de controlecel hem duidelijk gemaakt dat hij deze kamers niet meer kan verhuren. Maar bij een vorige controle bleek toch een van de flatjes in gebruik te zijn. Inspecteur Ruelens komt nu opnieuw controleren.

Snoussi neemt ons mee naar een lange, vrij smalle gang met aan weerszijden witte deuren. Hij opent verschillende kamers: de bedden zijn niet opgemaakt, de rolluiken zijn naar beneden. “Ik verhuur deze niet, of slechts heel zelden, bijvoorbeeld als er op het vijfde werken zijn, ik ben heel eerlijk.”

Tegen de omvorming van bureaus tot hotelvoorziening heeft de stad op zich geen bezwaar. Dat zijn dossier niet in orde komt, heeft vooral te maken met het ontbreken van het brandweerattest. “Maar hoe kan het dat ik wel een brandveiligheidsattest krijg voor het vijfde en niet voor het zesde?” vraagt Snoussi, die Ruelens een stapel documenten toont. Hij voelt zich onheus behandeld door de brandweerdiensten en de Stad. “Al drie jaar kan ik geen kant op, ik heb geïnvesteerd, maar kan mijn zaak niet uitbouwen. Terwijl ik zelf alles gedaan heb, rookmelders, brandtrap.”

Hij hengelt bij het afscheid nog even naar de mogelijkheid van een tijdelijke toelating.

Julie Murs voor haar guesthouse in de Vlaamsesteenweg. Al twee jaar probeert ze de registratie in orde te krijgen.

Maar daar gaat Ruelens niet op in: “U moet uw probleem met de brandweer regelen.”

Ze zet haar inspectietocht door het centrum voort en vestigt onze aandacht op een sleutelbox bij de ingang van een gebouw in de Korte Boterstraat. “Dit is een van de vele indicaties dat hier mogelijk een Airbnb is.” De inspecteur legt uit hoe ze haar opsporingswerk aanpakt. “Soms reageren we op klachten van burgers over feestjes, geluidsoverlast of vuilniszakken die op het verkeerde moment buiten staan. Het gebeurt ook dat de politie ons contacteert of dat we een tip krijgen van onze collega’s van de dienst Leegstand over een gebouw waar niemand ingeschreven staat, terwijl er wel passage is.”

Maar meestal neemt Ruelens zelf het initiatief. “We verzamelen gegevens via de sites van Booking, Airbnb en andere verhuurplatformen. Of we gaan de straat op en zoeken zelf aanwijzingen, sleutelboxjes bijvoorbeeld, maar ook toeristen die met een rolkoffertje uit een pand komen. Soms is het echt detectivewerk.”

Als Ruelens vermoedt dat er een illegaal vakantieverblijf is, probeert ze binnen te raken voor inspectie. Desnoods haalt ze de politie erbij.

Dat is niet nodig in het dubbele pand op de Grote Markt waarvan de etages zijn omgevormd tot vakantieflatjes, zes in totaal. Als Ruelens beneden in de koffiebar haar badge toont, kunnen we gewoon naar boven lopen. Ze spoorde deze locatie op aan de hand van de foto’s op de verhuursites – met uitzicht op de Grote Markt. “Ik ben hier eerder al komen kijken en stuurde de uitbater een ingebrekestelling, maar kreeg geen reactie,” vertelt ze. Volgende stap is het opmaken van een pv, maar dat moet gestaafd worden met bewijsmateriaal. Ruelens neemt overal foto’s. Eén deur staat halfopen, de andere blijven dicht, ook als ze aanklopt.

Of al die controles en ingebrekestellingen

effect hebben? “Wij focussen op de Grote Markt, de Zavel en de Dansaertwijk, de buurten met de hoogste concentratie. Daar zien we dat Airbnb niet groeit. Elders in de stad is dat wel het geval. Maar met twee kunnen wij onmogelijk alle toeristische verblijven in de stad Brussel controleren.”

Complexe regelgeving

Dat je buiten het centrum makkelijk onder de radar van de controlecel kan blijven, blijkt uit het verhaal van Ann*, die we later spreken. Zij woont buiten de Vijfhoek en verhuurt al acht jaar haar tot studio omgevormde zolder voor kortverblijf. “In het

Sieglinde Ruelens

Stedenbouwkundig inspecteur Stad Brussel

Deze Airbnb-flatjes met zicht op de Grote Markt werden opgespoord aan de hand van de foto’s op de verhuurplatformen.

“We verzamelen gegevens via de sites van verhuurplatformen. Of we gaan de straat op en zoeken aanwijzingen, zoals sleutelboxen”

Toerisme. De jacht op de illegale Airbnb

begin heb ik allerlei zaken opgezocht, maar de regelgeving is zo complex dat de moed mij in de schoenen zonk. Toen heb ik gezegd: foert, als ze mij vinden, moeten ze het mij maar uitleggen.” Eventuele boetes neemt ze voor lief. Maar tot nog toe kreeg ze nooit controle, ook de fiscus stelde geen vragen.

Hoeveel Airbnb’s Brussel precies telt, is moeilijk te zeggen, omdat het gros niet geregistreerd is. Volgens de website van onderzoekscollectief Inside Airbnb zijn het er net geen zesduizend in het hele gewest, waarvan 1.792 in Brussel-stad.

VUB-professor Pieter-Paul Verhaeghe, die onderzoek doet naar het fenomeen Airbnb, komt zelfs aan 7.609 Airbnb-woningen in het Brussels gewest. “Na de coronadip

is er weer een duidelijke toename. Veel verhuurders verkiezen de lucratieve markt voor kortverblijf boven langlopende huurcontracten.”

Wat hem vooral zorgen baart, is de professionalisering van de markt: zo’n zestig procent is in handen van professionele spelers en investeerders die meerdere woningen tegelijk verhuren. Grote spelers zijn bijvoorbeeld Sweet Inn en Smartflats. Volgens Inside Airbnb bieden ze in Brussel respectievelijk 116 en 58 accommodaties aan.

Volgens Verhaeghe heeft de professionalisering een negatief effect op de reguliere woningmarkt. “In buurten met veel Airbnb’s stijgen de huurprijzen en hebben de lokale bewoners het moeilijker om aan een goede

woning te komen.” Ander negatief gevolg is dat professionele Airbnb’s meer overlast veroorzaken. “Iemand die zijn eigen woning af en toe verhuurt weet wie er binnenkomt en houdt rekening met de buren.” Ten slotte blijkt uit onderzoek van Verhaeghe dat professionele verhuurders meer discrimineren dan kleine aanbieders. “Mensen met bijvoorbeeld een Marokkaans klinkende naam worden vaker geweigerd.”

Het zijn vooral die professionele verhuurders die de Stad Brussel in het vizier neemt, zegt Ans Persoons, schepen van Stedenbouw (one.brussels/Vooruit). “Ik heb niets tegen Airbnb zoals het oorspronkelijk was bedoeld, de particulier die een kamer over heeft en die af en toe verhuurt om een centje bij te verdienen. Die mensen wonen er zelf, dat is oké.”

“Wat wel een probleem is, zijn de professionals en investeerders die panden opkopen, de huurders eruit zetten en er Airbnb van maken, wat financieel veel interessanter is. Dat heeft een ontwrichtend effect op de stad. Panden, die officieel woningen zijn, worden het hele jaar door aan

“In buurten met veel Airbnb’s stijgen de huurprijzen en hebben lokale bewoners het moeilijker om aan een woning te komen”

Pieter-Paul Verhaeghe Onderzoeker VUB

Volgens onderzoekscollectief Inside Airbnb telt BrusselStad 1.792 Airbnb-accommodaties.

Sieglinde Ruelens, stedenbouwkundig inspecteur van de Stad Brussel, moet niet-geregistreerde en dus illegale Airbnb’s opsporen.

toeristen verhuurd, zonder dat iemand er gedomicilieerd is.”

De Stad wil het wonen beschermen en laat dan ook niet toe dat woningen omgevormd worden tot toeristisch verblijf. Wie dat stiekem toch doet, begaat een stedenbouwkundige inbreuk. De boetes kunnen oplopen tot 25.000 euro. Maar Persoons erkent dat het veel voeten in de aarde heeft voor een illegale aanbieder daadwerkelijk wordt beboet. “Het is een lange procedure, eerst de ingebrekestelling, dan het procesverbaal, vervolgens moet het parket beslissen of het vervolgt. Indien niet, dan gaat het dossier naar de gemachtigde ambtenaar van het Gewest, die een boete kan uitschrijven. Maar die dienst is overbelast. En telkens opnieuw wordt de betrokkene gehoord. Er zijn spelers die weten dat ze het heel lang kunnen rekken. En wij kunnen niets doen. Heel frustrerend.”

De Stad probeerde grote spelers als Smartflats al te treffen via de leegstandtaks. “Maar hun advocaten stapten meteen naar de rechtbank en wij trokken aan het kortste eind.” Ook verzegelen had niet het verhoopte resultaat. “Na enkele dagen moesten we het al ongedaan maken.” Persoons laat momenteel dan ook juridisch onderzoeken hoe ze de illegale toeristenverblijven voor langere tijd kan sluiten.

Met de controles wil ze doorgaan. “Zo zet je druk. En de afgelopen drie jaar hebben we toch 436 kamers en appartementen van de toeristische markt af kunnen halen. Dat is veel, maar er komen er ook veel bij.”

Persoons hoopt vooral dat de nieuwe Europese regels voor kortverhuur snel goedgekeurd worden. Die zouden Airbnb, Booking en ander platformen verplichten hun data te delen met de lokale overheden,

« PARFOIS, C’EST UN VRAI TRAVAIL DE DÉTECTIVE »

wat ze nu nog weigeren. “Data is wat we nodig hebben als we op lange termijn efficiënt willen optreden. En als die platformen, vanwege de privacy, niet alle gegevens kunnen delen, zouden ze op zijn minst hun verantwoordelijkheid moeten nemen en alleen die woningen afficheren die wettelijk in orde zijn. Het zou ons een boel werk schelen.”

* Ann is een schuilnaam

”SOMETIMES IT IS REAL DETECTIVE WORK”

FR Cela fait des années que la Ville de Bruxelles mène une lutte contre la prolifération des Airbnb illégaux via des contrôles. BRUZZ a suivi une inspectrice en urbanisme. « Parfois, c’est un vrai travail de détective. » Pour l’échevine bruxelloise de l’Urbanisme Ans Persoons, il faut s’en prendre aux fournisseurs professionnels. « Je n’ai rien contre un particulier qui met de temps en temps une chambre en location dans sa maison. Le problème, ce sont les professionnels qui louent des biens entiers tout au long de l’année à des touristes, alors qu’il s’agit en réalité de logements. »

EN For years, Brussels has been waging a difficult battle against the proliferation of Airbnb’s. With inspectionst the city tries to track down providers of illegal Airbnb homes. Bruzz went along with the city planning inspector. “Sometimes it is real detective work,” he says. Brussels city councillor Ans Persoons thinks that it is in particular the professional Airbnb providers that need to be dealt with. “I have nothing against Airbnb as it was originally intended, a private individual who occasionally rents out a room in their home. The problem is how professionals rent out entire properties to tourists, all year round.

Een sleutelboxje aan de voordeur kan een indicatie zijn dat er een Airbnb wordt verhuurd.

Inspecteur Sieglinde Ruelens en haar collega focussen vooral op de buurten rond de Zavel, de Dansaertstraat en de Grote Markt.

Tijd om te kiezen

De Brusselse regering is een fuik in gezwommen waar ze op eigen houtje niet meer uit kan. Of ze zet de financiering in orde, of ze gaat bovengronds. Andere opties zijn er niet.

Bram Van Renterghem

Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

“De kosten voor de verlenging van de metrolijn stijgen met nog eens 400 à 500 miljoen euro. Dat is het gevolg van onvoorziene geologische bijzonderheden die niet werden ontdekt tijdens het vooronderzoek, extra maatregelen zoals de versterking van bestaande gebouwen, en de flink stijgende kostprijs als gevolg van de uitzonderlijke inflatie.”

Dat persbericht stuurde Lusa, het grootste persbureau van Portugal, vorige week de wereld in. Bovenstaande gaat namelijk niet over Brussel, maar over de werken in Lissabon, waar men verschillende metrolijnen wil verlengen. Ook daar rijst de kostprijs de pan uit nog voor de werken begonnen zijn.

Dezelfde berichtgeving zien we terug in en rond Washington DC, waar de kostprijs van de ‘Purple Line’ van 1,97 naar 3,4 miljard dollar ging, er verschillende rechtszaken tussen de staat en de aannemer waren en het hele project jaren stillag. In het Verenigd Koninkrijk steeg de prijs van het hogesnelheidsnetwerk van 33 miljard naar 99 miljard pond, waardoor alles met minstens twee jaar wordt uitgesteld. En in Amsterdam steeg de kostprijs van metrolijn Noord van 1,48 naar 3,1 miljard euro, die jaren na de deadline werd opgeleverd.

Om maar te zeggen: ook al zijn de specifieke redenen soms anders, het is eigenlijk overal hetzelfde. Of zoals men op Twitter schrijft: “Alle afgewerkte metro-

lijnen zijn dezelfde, elke niet-afgewerkte metrolijn is ellendig op z’n eigen manier”- naar Tolstoj. Het verschil tussen bovenstaande steden en Brussel? Cash, natuurlijk. Brussel kan deze meerkosten simpelweg niet betalen. Van de federale overheid krijgt het 500 miljoen euro. De rest –nu minstens 3 miljard – zou het zelf moeten bijpassen. Dat is 2.500 euro per Brusselaar, een goede reden om de stad snel nog te ontvluchten.

De Brusselse regering verwijst nu naar andere landen waar het nationale niveau veel genereuzer bijspringt. Maar dat is maar half waar. Zo betaalde het Nederlandse rijk ‘maar’ 1 miljard euro voor Metrolijn Noord. De resterende 2,1 miljard moest de gemeente Amsterdam ook zelf bijpassen. In de Verenigde Staten is het vooral de staat Maryland die betaalt. En in Portugal is het een combinatie van fondsen uit nationale budgetten, het Milieuprogramma van de Verenigde Naties en het Cohesiefonds van de Europese Unie. Die laatste instelling draagt financieel bij aan projecten in lidstaten met een inkomen dat lager ligt dan negentig procent van het EUgemiddelde. Het zou de budgettaire koers van de Brusselse regering misschien kunnen verklaren.

Maar we mogen niet in cynisme vervallen, daarvoor is de situatie te ernstig. De Brusselse regering is met haar metro-wensdenken een fuik in gezwommen waar ze

nu op eigen houtje niet meer uit raakt. Doorgaan met de geplande metrolijn kan enkel met behulp van de federale overheid. Zonder die steun lukt het niet, daarvoor is Brussel te arm. Maar staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open VLD) liet al weten daar niet voor te staan springen.

Het hele project tussen Noord en Evere annuleren is ook niet wenselijk, want de huidige metrowerken aan Toots Thielemans hebben pas zin als je daarna kan doorreizen naar Schaarbeek en Evere.

Rest nog een derde optie, waarbij verder wordt gewerkt aan metrostation Toots Thielemans en er vervolgens trams in plaats van metrostellen doorrijden. Die trams kunnen na het Noordstation bovengronds verder in eigen bedding, tot aan Bordet in Evere. Het succes van tramlijn 9 naar Jette bewijst dat zoiets werken kan.

Het nadeel daarbij is dat drukke straten zoals de Helmetsesteenweg zo goed als autovrij moeten worden gemaakt, wat op heel wat weerstand zal botsen bij de lokale bevolking – protest waarbij de huidige anti-Good Movegemeenteraden zullen verbleken.

Daarenboven zijn we met een nieuwe vergunningsaanvraag, openbaar onderzoek, enzovoort weer vertrokken voor jaren stilstand, terwijl we er nu zo dicht bij een nieuwe lijn stonden. Toch zal de Brusselse regering moeten kiezen. Of ondergronds gaan, en eindelijk die financiering op orde krijgen. Of bovengronds tramlijnen aanleggen, iets waarvan actiegroepen en academici al decennia zeggen dat dat de beste oplossing is.

“Ondergronds of bovengronds, dat is de vraag”

Doorgaan met de geplande metrolijn kan enkel met behulp van de federale overheid. Zonder die steun lukt het niet, daarvoor is Brussel te arm.

Hoe vers is de vis in de restaurants aan de Vismarkt?

Geen visgroothandel meer te bespeuren op de Vismarkt en Brussel ligt niet aan zee. Hoe vers is de vis er dan in winkels en restaurants?

Max Wyckaert en Luana Difficile zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Lieve uit Sint-Gillis. Volg ook de Instagrampagina voor het Big City-verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

Op de Vismarkt wordt al van in de negentiende eeuw vis verkocht.

Na het dempen van het Koopliedendok tussen 1882 en 1884, kwam er tussen de Brandhoutkaai en Baksteenkaai een overdekte vismarkt.

Het aanbod was er, vergeleken met een hedendaagse vishandel, relatief beperkt. Zeevis kwam meestal gedroogd of gezouten aan. Vooral haring was er te verkrijgen, maar ook maatjes en karakollen. Mosselen kwamen uit Zeeland, vervoerd in speciale manden met deksels die de mosselen platdrukten, waardoor ze niet open konden en langer vers bleven. Riviervis was de beste garantie op verse vis, omdat die snel in Brussel raakte en minder bewaarproblemen had. Ook ty-

De Aziatische hoornaar

De voorbije weken moest de brandweer meermaals uitrukken om een nest Aziatische hoornaars te verdelgen. Die exoot is een bedreiging voor de biodiversiteit.

De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot, daarom moeten hun nesten verdelgd worden. In Brussel doet een team van de brandweer dat. “De nesten die

we nu aantreffen, noemen we voorjaarsnesten of primaire nesten,” zegt woordvoerder Walter Derieuw. “Die vinden we vooral op beschutte plekken, zoals

pisch was paling, gevangen in de beken van het Pajottenland of per boot overgebracht vanuit de Nederlandse Zuiderzee. In 1955 verdween de overdekte vismarkt voor een parking. Rond het plein kon je nog terecht bij tientallen visgroothandels. Lobster Fish had verse kreeften, haring vond je bij Bisman en voor paling moest je bij Anguilles Jeanne of Aalvis zijn. Dat hier ooit zoveel vis over de toonbank ging, lijkt vandaag ondenkbaar. In de jaren 1990 kregen de visgroothandels het moeilijk en toen ook de hygiënenormen strenger werden, trokken de meesten weg. Segers-Soetens verliet als laatste de Baksteenkaai en trok in 2021 naar het kanaal in Anderlecht. Wie vis wil op of rond de Vismarkt, vindt die nu enkel nog klaargemaakt op restaurant of bij enkele viswinkels op het Sint-Katelijneplein. De meeste vis daar komt uit de Noordzee, gevangen door vissers die soms wel een week op hun boot zitten. In alle vroegte komt hun vangst

aan op de vismijn van Zeebrugge, waar viswinkels of restaurants hun vis kunnen kopen. Omdat niet elke handelaar de tijd heeft om dagelijks naar Zeebrugge te rijden, selecteert een tussenpersoon de vis als eerste op zijn versheid. Een goede inkoper weet de vis uit te kiezen die de vissers aan het einde van hun week op zee hebben gevangen. Die is verser dan de eerst gevangen vis, die meestal industrieel verwerkt wordt.

dakgoten of schuren.”

In de zomer wordt hun nest te klein en verhuizen hoornaars naar een secundair nest. Daaruit kunnen honderden koninginnen per jaar voortkomen. Dat kan hun opmars mee verklaren. In 2022 vernietigde de brandweer 89 nesten, tegenover 24 in 2021. Hoeveel het er dit jaar zijn, kan Derieuw niet zeggen. “Maar het seizoen is duidelijk begonnen.”

Een prik van de Aziatische hoornaar is niet gevaarlijk, tenminste voor wie niet allergisch is. Wel

Groter dan een gewone wesp en zwarte poten met opvallende, gele uiteinden: ziehier de Aziatische hoornaar.

zijn we liever kwijt dan rijk

© SHUTTERSTOCK

Non-stop de beste dj’s

Luister naar de beste dj’s, non-stop en 24/7 op BRUZZ ICE. Hiphop, amapiano, house, global grooves en techno uit de buik van Brussel!

BRUZZ.be/ice

Van de tussenpersoon gaat de vis naar de handelaars of restauranthouders, die ze idealiter weer op hun versheid controleren. Hoe vers de vis in de restaurants of winkels rond de Vismarkt is, hangt dus af van hun zintuigen, want om verse vis uit te kiezen moet je kijken, ruiken en voelen. De ogen moeten diepzwart zijn, de vis mag niet stinken en moet blinken. Verse vis is overigens niet slap, maar moet stevig aanvoelen. Ook bij vissen treedt na

sterfte lijkstijfheid op: hoe stijver de vis, hoe verser dus, want die rigor mortis verdwijnt ook weer. Op voorhand weten of je verse vis zal krijgen op restaurant is moeilijker te voorspellen. Spiek daarom eens in de borden van andere gasten (witte vis mag niet gelig zijn) en loop weg van een indringende visgeur, dat geldt ook voor een viswinkel. En tot slot: respecteer de seizoenen. Kabeljauw eet je in de winter, tong in de zomer. MW

Podcasts

Aljudhur, Radio Radzinski, A La Carte … Ontdek de podcasts van BRUZZ via je favoriete podcastapp.

Of ga naar BRUZZ.be/podcast

doet zo’n prik meer pijn dan een gewone wespensteek. “De hoornaar zal alleen aanvallen als hij het gevoel heeft dat z’n nest bedreigd wordt,” zegt Derieuw. Het echte probleem met dit insect is dat hij verlekkerd is op onze bestuivers: wespen, vliegen, vlinders, maar vooral ook honingbijen. “In het najaar jagen ze soms ook in groep, om veel bijen in een keer te vangen.” Daardoor komt niet alleen de biodiversiteit in het gedrang, maar zien imkers ook volledige populaties uitsterven. De Aziatische hoornaar is vrij ge-

makkelijk te herkennen. Hij is groter dan een gewone wesp, maakt een brommend geluid en heeft zwarte poten met opvallende, gele uiteinden. Hij heeft veel weg van de Europese hoornaar, maar die is iets groter en heeft een gestreept achterlijf. “Zie je er eentje uit z’n nest kruipen, dan verwittig je best zo snel mogelijk de brandweer voor een gratis interventie,” geeft Derieuw nog mee. AD

A La Carte

Historicus Anton Jäger ziet hoe Brussel politiek meer en meer vervreemdt van Vlaanderen en Wallonië. Een groot verschil met bijvoorbeeld Parijs.

Donderdag vanaf 18.30u

Onze reporter Max Wyckaert ging op zoek naar verse vis.

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

Economie. Vlaamse eetconcepten veroveren de hoofdstad

Het nieuwe Brusselse restaurant komt uit Gent

In de horecawereld van de zogenoemde fast casual lijkt het wel alsof alle nieuwe restaurantconcepten in Brussel uit Vlaanderen en zelfs heel specifiek uit Gent komen. Waar komt die invasie vandaan? “Vlaanderen staat gewoon veel verder in de horecabusiness dan Brussel.”

door Bram Van Renterghem foto’s Ivan Put

Het Gentse ondernemerskoppel

Caroline Delbecque en Nehme Darwiche heeft grootse plannen in Brussel. Behalve de bestaande Beiruti in de Sint-Katelijnestraat – een Libanees restaurant, gelinkt aan de roots van Darwiche – plannen ze nog twee extra zaken in hetzelfde gebouw: Lombardi’s (pizza) en Yokoso (suhsi). Die twee concepten hadden ze eerder al opgestart in de Arteveldestad, met succes. “Nu is het tijd voor Brussel, waar we toegang hebben tot grotere aantallen,” zegt Darwiche. Het concept is drie-in-één. “De klanten die er aan tafel zitten, zullen gerechten kunnen bestellen vanuit de drie keukens. Die hebben wel elk een aparte identiteit, met andere uniformen en een ander, typerend decor,” zegt Darwiche. De opening is voorzien voor eind dit jaar.

Sint-Katelijne is niet de enige locatie die ze op het oog hebben. Midden 2024 openen ze tegenover het Zuidstation een Heirloom Hotel met 33 kamers, waar je kan in- en uitchecken zonder ook maar één iemand te moeten aanspreken. In dat hotel komt ook zo’n trio van pizza, sushi en Libanees. Een derde cluster van hotel en restaurants komt op de Louizalaan. “We moeten ook in de bovenstad aanwezig zijn,” zegt Darwiche. “Door Good Move komen de mensen van de bovenstad niet meer naar het centrum.” Een vergunning voor die locatie is echter nog niet binnen.

Delbecque en Darwiche zijn voorlopig de laatste in een lange rij van Vlaamse, rond Gent gecentreerde ondernemers die eerst daar een fast casual-concept – een mix van fastfood en casual dining – proberen, om er dan de hoofdstad mee te veroveren. Gingen

hen vooraf: Bavet (spaghetti), Casper (enkel afhaal), Barouche (zuurdesempita), Wasbar (wasmachine-restaurant), het zonet geopende Nub Smashburger (geplette burgers) en Oats Day Long (havermout). Zij werden voorafgegaan door Balls & Glory, maar bezieler Wim Baillieu heeft na corona en een rechtszaak zijn ballen uit de hoofdstad teruggetrokken.

Dat zoveel nieuwe concepten uit Gent komen is opvallend, maar niet geheel verrassend. “Het is een creatieve stad, waar veel studenten blijven hangen die openstaan voor vernieuwingen, en waar een start-upcultuur heerst,” zegt retailexpert Gino Van Ossel (Vlerick). “Denk maar aan de vele IT-bedrijven die er zijn opgericht. Dan is het logisch dat je dat ook in de horeca ziet. Al speelt toeval wellicht ook een rol, we moeten voorzichtig zijn met al te voortvarende conclusies.”

Bavet, Nub, Wasbar, Barouche, Oats Day Long en Beiruti hebben Gentse roots. Otomat komt uit Antwerpen en Nona is Brussels, al is de oprichter een Kortrijkzaan.

Economie. Vlaamse eetconcepten veroveren de hoofdstad

Inderdaad, Gent is zeker niet de enige stad vanwaaruit nieuwe concepten komen aangewaaid. Ook het Antwerpse is goed vertegenwoordigd met Otomat (pizza), Poule & Poulette (kip), Hawaiian Poke Bowl (bowls) en Foodmaker (gezond).

Brusselse ketens die de Vlaamse steden veroveren, zijn daarentegen zeldzamer, zeker

waarvoor ook minder geschoold personeel nodig is. Of zoals Van Ossel het uitdrukt: “Spaghettislierten koken kunnen studenten ook.”

Delbecque en Darwiche willen dat keukensysteem in hun zaken nog verder verfijnen. “In november komt er een centrale keuken in het Gentse,” zegt Darwiche.”Per

verlies en diefstal, of wordt een deel van het personeel niet aangegeven. Dat valt te zien in de jaarrekeningen van diverse Brusselse restaurants die 365 dagen per jaar open zijn, maar slechts een of twee voltijdse equivalenten in dienst hebben – terwijl er in realiteit voortdurend vijf of zes personeelsleden in de zaal staan. Dat kunnen studenten zijn, maar evengoed gaat het om personeelsleden die niet of maar gedeeltelijk zijn ingeschreven, waardoor op minstens de loonkosten ferm bespaard wordt.

Nog een andere reden, die Unizo aanbrengt, is de taalwetgeving. Daardoor moet wie in Brussel begint en alle bedrijfsdocumenten in het Frans heeft opgesteld, die documenten vertalen als ze naar het Vlaanderen uitbreiden. Omgekeerd hoeft dat niet, want Brussel is een tweetalig gewest.

de laatste jaren. Terwijl je toch zou verwachten dat de innovatie uit de hoofdstad komt en vervolgens naar de provincie overwaait. Maar in België is het dus net andersom. Is de hoofdstad dan geen goeie kweekgrond voor vernieuwende restaurantconcepten?

Satellietkeukens

“In Brussel heb je een tweedeling,” verklaart Darwiche. “Enerzijds heb je dure sterrenrestaurants en anderzijds toeristenvallen. Zo ging ik laatst langs bij een Libanees eten en ik zweer het: ik heb de Libanese ambassade gebeld om te vragen of ze er alstublieft de Libanese vlag konden weghalen. Zo beschaamd was ik over de kwaliteit.” Die tweedeling heb je minder in Vlaanderen. “Daar staan we gewoon al veel verder in de horecabusiness in het algemeen en in casual dining in het bijzonder.” En net met die concepten, waar je nog een gerecht hebt onder de 20 euro, wordt dat gat nu gevuld.

Door die lagere prijzen winnen de ketens terrein op de klassieke brasserie, die het sinds de invoering van de witte kassa in 2016 erg moeilijk hebben. Omdat elke bestelling die de ober op de kassa inklopt nu meteen aan de fiscus wordt doorgegeven, is zwartwerk een pak moeilijker en lopen de kosten flink op.

Ketens counteren dat door schaalvergroting en een kleinere kaart, vaak zelfs gecentreerd rond één enkel gerecht, zoals spaghetti. De saus wordt dan in een centrale keuken bereid, de gerechten moeten ter plekke alleen nog maar worden afgewerkt,

stad waar we gevestigd zijn, komt er dan een satellietkeuken. In Brussel zijn dat er zelfs twee: een onder onze restaurants in de Sint-Katelijnestraat, om laag-Brussel te bevoorraden en een aan de Louizalaan voor hoog-Brussel. In de zaal zelf gebeurt de laatste afwerking dan in de open keukens.”

Blijft de vraag waarom Brusselaars niet zelf in dat gat springen. Daarvoor ziet Darwiche nog een andere reden. “De Brusselse horeca steunt nog altijd op zwart geld,” zegt hij, “ondanks de witte kassa. Dat brengt op korte termijn meer op, maar met een boekhouding die je liever verborgen houdt, vind je geen investeerders, partners of lening bij een bank om aan schaalvergroting te doen. Door zo klein te denken, kun je geen langetermijnproject uitbouwen.”

Er is geen hard bewijs voor die claim, maar verschillende andere ondernemers bevestigen die aanname wel. Hoewel de witte kassa het zwartwerk bemoeilijkt, is fraude niet onmogelijk. Zo kan een (klein) deel van de reële omzet weggeschreven worden onder

Tot slot zijn de vlottere Vlaamse vergunningsprocedure, de goedkopere huur en het compacte karakter van de Vlaamse steden een goeie springplank voor een keten. “In Brussel is het veel moeilijker om de talk of the town te worden dan in pakweg Brugge,” zegt Van Ossel over dat laatste. “Als in Brugge een Otomat-pizzeria opent, weet iedereen dat relatief snel.” En een eerste zaak die goed draait, maakt een tweede zaak openen een stuk makkelijker. “In Brussel is het potentieel veel groter, maar de concurrentie is dat ook. Tegelijk is Brussel veel internationaler, waardoor je niet zeker weet of je concept ook in de hoofdstad zal aanslaan. En als ze dan toch de sprong wagen, zullen ze dat misschien eerst in de Vlaamse coté proberen, denk maar aan Sergio’s Frites Atelier.”

Brussel broeihaard

Niet dat er in Brussel helemaal niets ontstaat. Er zijn best wat ondernemers die de eerste vestiging(en) van hun keten in Brussel beginnen – Manhattan’s (burgers), Ballekes (gehaktballen), Umamido (ramen) Ellis (burgers) en Nona (pizza).

“Brussel hee een tweedeling: sterrenrestaurants en toeristenvallen”

Nehme Darwiche

Restauranthouder

“Ondernemerschap is in Nederlandstalig België gigantisch veel groter dan in Franstalig België”

Gino Van Ossel Retailexpert

Maar: ook die zijn bedacht door Vlamingen, die veel vaker een diploma marketing of economie op zak hebben, dan een diploma van de kokschool. “Ondernemerschap is in Nederlandstalig België gigantisch veel groter dan in Franstalig België,” zegt Van Ossel daarover. “Dat is een wereld van verschil. Als Franstaligen dan toch een keten beginnen, gebeurt dat in Brussel. Voorbeelden zijn Le Pain Quotidien, Exki en Mamma Roma.

“Van oorsprong Waalse horecaketens ken ik eigenlijk niet,” zegt hij. “Daarvoor ontbreekt het Wallonië aan steden. Daardoor is de horeca er veel traditioneler en vind je er veel minder vaak vernieuwende concepten.”

Zoeken naar hip Wallonië

Retailkenner Benjamin Wayens (ULB) treedt hem daarin bij. “Door de geschiedenis van zware industrie heerst er in Wallonië veel minder een kmo-cultuur dan in Vlaanderen. En als je in Wallonië met een keten wil beginnen, heb je niet veel mogelijkheden, zeker niet als je zaak wat branché, hip is. In Namen en misschien in Waals-Brabant zijn

er young urban-professionals als mogelijke klant te vinden. Maar daarbuiten moet je al goed zoeken.”

Al zijn er natuurlijk uitzonderingen. Zo startten de Brusselse Michel de Bloos en de in Waterloo wonende Angel Zheng samen een eerste Thai Café in Elsene. Intussen zijn er daar veertien van: in Brussel, Wallonië en

L’INVASION GANTOISE

intussen ook vier in Vlaanderen. Tegelijk zijn ze ook Tenshi (Japans) gestart, dat ook al vijf vestigingen in Brussel en Wallonië heeft.

The sky is the limit

Wel staan ketens zoals Exki en Pain

Quotidien veel verder qua internationale verspreiding. Verschillende ‘Vlaamse’ concepten hebben ook die ambitie. Hawaiian Poké Bowl heeft al vestigingen in Nederland, Bavet plant er dit jaar minstens één, en ook Beiruti en Nona lonken naar het buitenland. Die laatste slaat daarbij Vlaanderen of Wallonië meteen over.

“We hebben actief overwogen om naar Vlaanderen uit te breiden, maar zijn toch tot de conclusie gekomen dat we het niet willen,” zegt Nona-oprichter en CEO Sebastian Dupont, een naar Londen uitgeweken Kortrijkzaan. “Wat wij aanbieden is de échte Napolitaanse pizza, dus met een nietkrokante bodem. De vele Italianen in Brussel snappen dat. In Vlaanderen zou het leerproces groter zijn. Daarenboven vinden we in Brussel makkelijker Italiaans keukenpersoneel én loopt hier nog heel wat meer volk rond dan in Antwerpen of Gent, waardoor we veel meer volume draaien en onze prijs laag kunnen houden.”

Net daarom ziet Dupont meer heil in andere hoofdsteden, waarbij in eerste instantie gedacht wordt aan Londen, Parijs, Madrid en Berlijn. “Een stiekeme ambitie is om een merk te worden dat alle hoofdsteden in Europa aanspreekt. Waarbij Londen om evidente redenen bovenaan het lijstje staat. Al zal dat nog heel wat voeten in de aarde hebben vooraleer we dat bereikt hebben.”

THE GHENT INVASION

FR Beiruti, Bavet, Casper, Barouche, Wasbar, Lombardi, Yokoso, Oats Day Long… la liste de concepts de restauration fast-casual venus de Gand à Bruxelles est longue. Comment expliquer cette invasion ? « En Flandre, on est beaucoup plus avancés en matière d’horeca », dit Nehme Darwiche de Beiruti. « À Bruxelles, les gens pensent trop petit, et l’argent noir empêche de grandir. » La culture de la start-up et l’ouverture d’esprit gantois sont aussi mises en avant. Même si certains concepts voient bien sûr aussi le jour à Bruxelles, comme Nona, Umamido, Manhattan’s et Ellis. Mais tous ces concepts aussi ont été développés par des… Flamands.

EN Beiruti, Bavet, Casper, Barouche, Wasbar, Lombardi, Yokoso, Oats Day Long...the list of Ghents fast-casual concepts coming to Brussels is long. What is behind this Ghent invasion? “We are already much further ahead in hospitality in Flanders,” says Nehme Darwiche of Beiruti. “In Brussels, people think too small, and the black money prevents expansion.” Ghent’s start-up culture and open-mindedness is praised too. But, of course, in Brussels there are concepts seeing the light of day, too – just think about Nona, Umamido, Manhattan’s and Ellis. Although those are all concepts conceived by... Flemings.

Ketens kiezen vaak voor een kleinere kaart, zelfs gecentreerd rond één enkel gerecht, zoals spaghetti.

De slaapkamer. Edgar

Edgar is twaalf en woont in Anderlecht. Bang is hij niet. "Ik vind het net spannend om oplossingen te bedenken in moeilijke situaties."

‘Iedereen in Brussel is anders en dat is bevrijdend’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Edgar (12) uit Anderlecht. “Bezig zijn met wat je wil worden, bezorgt je stress. Op zich gaat het leven gewoon door en je ziet dan wel wat er gebeurt.” door Max Wyckaert foto Saskia Vanderstichele

Waarom hangen hier zoveel posters van wilde dieren?

Ik lees er veel over. In de bib ontleen ik vaak boeken over de natuur. Ik vind de natuur geniaal. Het is toch fascinerend hoe snel een luipaard is en hoe groot het territorium van een tijger is.

Je kamer ziet er ordelijk uit, is dat altijd zo?

Ik heb een beetje opgeruimd, want eigenlijk ben ik eerder chaotisch. Ik hou niet zo van orde. Als je goed kijkt, zie je bijvoorbeeld dat mijn boeken niet allemaal recht staan.

Lees je veel?

Ik hou van fantasyverhalen en manga’s. Het licht een aspect van de werkelijkheid uit. Soms is het heel diepgaand en altijd zit er wel een groter verhaal achter.

Als je een manga zou moeten tekenen over Anderlecht, wat zou er dan in staan?

De mensen die hier over straat lopen en wat ze meemaken in hun leven. Ik hou ervan om te observeren wat er gebeurt. De interacties tussen de mensen. Die leren me veel.

Wat dan zoal?

Dat het weinig zin heeft om te stressen in het leven. Dat verpest de dingen alleen maar, zowel voor jezelf als voor anderen. Als je de dingen observeert en probeert te voorzien wat er kan gebeuren, hoef je niet te stressen. Dan gaat het leven gewoon zijn gangetje.

Al die mensen hier op straat, die moeten samenleven: is dat niet uitdagend soms?

Ja, maar ik probeer het positieve te zien. Ik zie bijvoorbeeld veel jonge mensen die hier komen wonen in huizen die niet allemaal ordelijk zijn. De straten lopen hier niet recht, de huizen staan een beetje scheef. Mensen wandelen op straat, kinderen rennen in het rond. Dat vind ik fijn.

Wat als ik in je hoofd kon kijken?

Het is, denk ik, als een weg waarover je raast met aan weerszijden van die weg enorme torens. Ik vertrek op een reis langs die weg en in de torens zit alles wat er in de wereld gebeurt, alles dat bestaat in iemands verbeelding.

Als je jezelf een belo e zou moeten maken voor later, wat zou dat dan zijn?

Ik ben eigenlijk niet bezig met wat ik later wil worden.

Gee dat rust?

Voor mij wel. Bezig zijn met wat je wil worden, bezorgt je stress en zorgen. Op zich gaat het leven gewoon door en je ziet dan wel wat er gebeurt. Ik accepteer dat. Ik wil me niet fixeren op een of ander doel dat ik zou willen bereiken.

Ben je soms bang van iets?

Nee, nooit. Hoogstens onzeker over wat er zal gebeuren. Ik heb in ieder geval heel veel scenario’s in mijn hoofd over hoe iets zal

verlopen. Stel nu dat ik in een vliegtuig zit dat neerstort in de oceaan, dan weet ik wat te doen: boeien uitgooien in zee om de aandacht te trekken en hulp te vragen. Maar schrik, nee. Heel gek, maar ik vind het net spannend om oplossingen te bedenken in dat soort moeilijke situaties.

Heb je een lievelingswoord?

Bankai. Een woord uit Bleach, mijn favoriete manga. Het betekent ‘de ultieme bevrijding’. Ieders bevrijding is anders in Bleach en hangt af van je persoonlijkheid. Het is een woord dat eigenlijk ook goed bij Brussel past: iedereen is hier anders en dat is bevrijdend.

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer

Naar een idee van de Volkskrant

‘À BRUXELLES, CHACUN

FR Edgar (12 ans) vit à Anderlecht, où il aime observer les gens. Ça lui apprend que dans la vie, ça ne sert à rien de stresser. Il n’a pas tellement de plans pour le futur. Il aime lire, sur la nature, ou des mangas. Son mot favori est ‘Bankai’, sorti du manga Bleach. Ça signifie ‘la libération ultime’. « Cette phrase va bien à Bruxelles : chacun est différent et c’est libérateur. »

EN Edgar (12) lives in Anderlecht and likes to watch people. It taught him there is no point in stress. He does not think much about what he wants to do later on. He prefers reading: about nature, or manga. His favourite word is 'Bankai' and comes from the manga Bleach. It means 'ultimate liberation', which is something different for everyone. "It applies to Brussels: everyone is different here, which is liberating."

EST DIFFÉRENT’

“Stress verpest de dingen alleen maar, voor jezelf en voor de anderen"

'IN BRUSSELS, EVERYONE IS DIFFERENT'

BIO

• Meskerem Mees

• Singer-songwriter uit Gent, plant om naar Brussel te verhuizen

• Won Humo’s Rock Rally in 2020 en verzilverde dat jaar ook een residentie bij het Montreux Jazz festival

• Na haar debuutplaat Julius is er nu de ep Caesar

• Voor de Rosas-creatie EXIT ABOVE schreef ze niet alleen songs, ze danst er ook in

• Anne Teresa De Keersmaeker

• Maakte haar eerste choreografie Asch in 1980

• Studie dans aan Mudra in Brussel en de Tisch School of the Arts in New York

• Maakte talloze danscreaties, ontving heel wat prijzen, en geldt als een van de belangrijkste kunstenaars ter wereld

Dans. Anne Teresa De Keersmaeker en Meskerem Mees trotseren de (klimaat)storm

hoop blij een plicht’

De nieuwe creatie van Rosas danst niet op Bach of een andere klassieke componist, maar shaket in een bluesy ritme op Shakespeare. Voor EXIT ABOVE werkte Anne Teresa De Keersmaeker samen met singersongwriter Meskerem Mees, belpoplegende Jean-Marie Aerts en danserbluesgitarist Carlos Garbin. door Michaël Bellon foto’s Saskia Vanderstichele

Anne Teresa De Keersmaeker en Rosas weten wel raad met de grote componisten en stromingen uit het klassieke repertoire. Maar ze maken ook met regelmaat uitstapjes naar de popmuziek, getuigen choreografieën als Golden hours (as you like it), met muziek van Brian Eno, of The song, dat putte uit The white album van The Beatles. In EXIT ABOVE, dat deze week geheel uitverkocht in wereldpremière gaat op het Kunstenfestivaldesarts, graaft De Keersmaeker volgens haar adagio ‘My walking is my dancing’ verder naar de wortels van de dans. Maar ook naar de wortels van de westerse popmuziek, die voor een deel terug te vinden zijn in de blues. Zo vormt ‘Walkin’ blues’ van de legendarische bluesartiest Robert Johnson alvast een mooi aanknopingspunt bij het idee dat wandelen

een primaire, kenmerkende vorm van menselijke beweging en dans is.

En omdat een mens nooit echt alleen wandelt, wordt EXIT ABOVE een werk van verschillende makers, invloeden, inspiratiebronnen en ingrediënten. De jonge singersongwriter Meskerem Mees schreef en componeerde nieuwe nummers op basis van walking songs uit de blues, en zal ook als danser deel uitmaken van de dertienkoppige cast. Carlos Garbin, die aan P.A.R.T.S. studeerde en bij Rosas danste, mag zich uitleven als de bluesgitarist en specialist die hij ook is. De inbreng van Jean-Marie Aerts, de geluidsarchitect van de legendarische Belgische rockformatie TC Matic rond Arno uit de jaren 1980, maakt dan weer duidelijk hoe versterking, elektronica en beats de popmuziek verder hebben doen evolueren. En Shakespeare doet mee met fragmenten

uit zijn stuk The tempest, waarin sprake is van de alchemie die nodig is om verschillende onderdelen tot een geheel te maken, en dat het mogelijk maakt een thematisch lijntje te trekken van het wandelen naar de problematische omgang van de mens met de natuur.

Aerts, Mees, Garbin

Dat ABBA ook een optie was voor de muziek bij haar nieuwste creatie vertelt Anne Teresa De Keersmaeker ons op het hoofdkwartier van Rosas in Vorst, waar de repetities nog aan de gang zijn. Maar dat het ABBA-imperium daarvoor iets te karig is met het vrijgeven van rechten. Of Talking Heads! Want die vormden samen met onder meer Nina Hagen, Sex Pistols, Simple Minds, New Order en TC Matic toch een belangrijk

‘We zi en al in de zondvloed, maar

onderdeel van de soundtrack begin jaren 1980, toen De Keersmaeker met Rosas begon. Uiteindelijk werd het op een wonderlijke manier iets helemaal anders. De Keersmaeker: “Ik was onlangs mijn vinylplaten aan het opruimen, toen uit een van de hoezen een briefje viel waarop de vraag stond of ik eens naar die plaat wilde luisteren. Om te kijken of de muziek mij beviel. Dat briefje was getekend door Jean-Marie Aerts, die ik alleen van ver kende, uit de entourage van Arno. Het briefje dateerde van halverwege de jaren 1990, en er stonden alleen nummers van een faxtoestel en een vaste telefoon bij. Ik belde het nummer en het bleek nog in gebruik. We maakten een afspraak om bij Jean-Marie in Aarschot op bezoek te komen, en zijn beginnen te praten over muziek. Hij is een man van beats en dancemuziek, maar in zijn studio hingen ook foto’s van Robert Johnson en Billie Holiday.”

Daarmee zitten we dus bij de blues. Sinds haar stukken En atendant en Cesena, rond de veertiende-eeuwse muziekstijl ars subtilior, en haar samenwerkingen met beeldend kunstenaars Ann Veronica Janssens en Michel François (die ook tekent voor de scenografie van EXIT ABOVE) is De Keersmaeker op zoek naar een ander soort minimalisme dan dat van haar vroege periode. “Het ondergaan van de zon. Het contact met de aarde. La force jubilatoire van het menselijk lichaam om de verbinding tussen hemel en aarde te maken met een minimum aan middelen. Ik zet in op het menselijke lichaam en de menselijke stem: als je het niet kan zeggen, dan zing je het. En als je het niet kan zingen, dan dans je het. ‘My breathing is my dancing’, en ‘my walking is my dancing’.”

“Toen zei iemand me dat als ik terug wilde naar de basics van de populaire muziek, ik die ook moest gaan zoeken bij de blues, die als Afrikaans-Amerikaanse uiting van individuele en collectieve vreugde en lijden ook verwant is met de traditie van de troubadours en de folk. Daarbij wilde ik ook

graag een vrouwelijke stem. Zo zijn er op dit ogenblik heel wat. Maar ik vond die van Meskerem echt bijzonder. Ze klinkt ‘authentiek’, en dat woord gebruik ik niet vaak. Heel eigen en oprecht. Intuïtief en toch bedachtzaam, met een bepaalde transparantie, lichtheid en elegantie.”

Anne Teresa De Keersmaeker belde de agent van Meskerem Mees, en toen waren ze al met drie. Tot Mees liet weten dat ze niet alleen nummers wilde schrijven, maar zelf ook graag wilde dansen. “Dat leek me leuker dan alleen te zingen en muziek te maken,” verklaart ze nadat ze ondanks een vakbondsactie vanuit Gent in Vorst is geraakt.

“Eigenlijk zou ik dit jaar ook opnames moeten maken voor mijn eigen project, maar ik had na drie jaar toeren nog geen nieuw verhaal te vertellen. Ik moet ook altijd een beetje ‘leven’ voor ik iets kan vertellen met mijn muziek. Dit project vormt de uitdaging die ik miste. Mee dansen is een manier om iets anders uit te proberen dan wat mensen van me verwachten. Ik voel nu ook het enthousiasme bij mezelf. Voordien had ik wat dans betreft alleen een keer de bolero gezien. (Lacht) Nu heb ik het gevoel dat ik een beter inzicht heb gekregen in wat een choreografie eigenlijk is. Ik herken de karaktereigenschappen van de verschillende dansers, en ik heb geleerd dat ik niet met een notitieboekje naar een dansvoorstelling moet kijken om op te schrijven wat het allemaal zou kunnen betekenen. Tot een klaar en duidelijk verhaal komen is niet het einddoel.”

Mees’ ambitie om zich op de dansvloer te

smijten, noopte wel tot een nieuwe ingreep. De Keersmaeker: “Een vrouw kan multitasken, maar gitaar spelen en dansen is wel veel gevraagd. Zo is in laatste instantie Carlos Garbin er nog bij gekomen. Hij had al gedanst in The song en En atendant, maar was ook pianist. Daarna is hij gitaar beginnen te spelen en werd hij gebeten door de blues. Iemand die tot in de Mississippi Delta is geweest én Rosas kent, dat is natuurlijk bijzonder.”

Geen bluesvoorstelling

Maar ook Meskerem Mees had al een zekere affiniteit met de blues via haar vader, bij wie Leadbelly, Mississippi John Hurt en Robert Johnson in de platenkast stonden. Mees: “Ik heb altijd veel respect gehad voor mijn vader. Hij kon goed vertellen en als kind ervaar je dat als een superkracht. Alles wat uit zijn mond kwam was waar, en dus moest ook zijn passie voor die muziek waarachtig zijn. Als kind vond ik die bluesplaten nochtans vreemd en onverstaanbaar slecht opgenomen. Maar toen ik uiteindelijk zelf mijn muzikale draai vond, merkte ik dat het verhalende er bij mij ook in zat. Ik schrijf geen nummers over het weer, maar wil liedjes maken met een bestaansreden.”

Anne Teresa De Keersmaeker

Mees schreef samen met dramaturg Wannes Gyselinck liedjes vertrekkende van oude bluessongs. En toch wordt EXIT ABOVE geen bluesvoorstelling. Via Aerts komt ook de elektronische (dance)muziek de voorstelling binnen. De Keersmaeker: “De mens begeleidde zijn zang door in de handen te klappen en met de voeten te stampen. Of het nu rond een kampvuur was, in een kerk, in een synagoge of rond de muezzin. Maar daarnaast is de geschiedenis van de popmuziek ook een geschiedenis van versterking en dus van technologie. Om te zingen in cafés waar te veel lawaai was hebben we versterkers uitgevonden. En met de technologie om opnames te maken, konden we de zingende stemmen vangen en verkopen.”

Dans. Anne Teresa De Keersmaeker en Meskerem Mees trotseren de (klimaat)storm

“De blues helpt ons omgaan met trauma’s. Door samen te zingen, te wandelen en de moed bij elkaar te rapen om verder te gaan”

Meskerem Mees

“Ik wilde ook graag een vrouwelijke stem. Zo zijn er op dit ogenblik heel wat, maar ik vond die van Meskerem echt bijzonder”

zelfs wolken wil manipuleren en deel zijn van de natuur.”

“Zonder grootsprakerig te willen zijn, denk ik echt dat we op een keerpunt staan in de geschiedenis van de mensheid en onze relatie tot de natuur en de planeet. We zitten in het oog van de storm, in een spiraal die zich sluit. Hoe komen we daaruit en welke prijs moeten we daarvoor betalen? Hoe kunnen we ons een andere toekomst verbeelden? Dat zijn ook vragen uit The tempest. We kunnen niet meer zeggen: ‘na ons de zondvloed’, want we zitten er al in. En toch blijft hoop een plicht.”

Muziek en dans zullen al deze inspiratiebronnen en onderliggende thema’s synthetiseren en uitdragen. Er zijn nummers over The tempest, over de blues en over wandelen – het individuele, contemplatieve wandelen, waarbij we afstand nemen en de gedachten tot ons laten komen, en het collectieve wandelen, dat op een protestmars kan lijken. Mees: “Ik denk dat alle mogelijke emoties in de voorstelling zitten: wanhoop, vreugde, afschuw, verdriet. De blues levert daarvoor de blue notes die tussen verdriet en vreugde zweven, maar ook de traditie om de verhalen te vertellen en de metaforen te vinden die individuen of groepen helpen omgaan met trauma’s. Door samen te zingen, samen te wandelen en de moed bij elkaar te rapen om verder te gaan.”

EXIT ABOVE, a er the tempest van Anne Teresa De Keersmaeker, Meskerem Mees, Jean-Marie Aerts, Carlos Garbin / Rosas speelt van 31/5 > 11/6 in het Théâtre National, www.kfda.be

Storm en schipbreuk

Tot slot is er Shakespeare. Na As you like it in Golden hours en A midsummer night’s dream in Somnia, koos De Keersmaeker nu voor het vuur, het water, de aarde en de lucht in The tempest. “Dat was waarschijnlijk het laatste stuk dat Shakespeare schreef, met de centrale figuur van de tovenaar-alchemist Prospero. Waar er in King Lear een storm zit in het midden van het stuk, begint dit stuk met een storm en een schipbreuk. Thematisch gaat het over de relatie van de mens met de natuur, die een machtsrelatie is. Over onderwerping en uitbuiting. Over onze westerse rationele benadering en oude wijsheid. Over wetenschap en moderne technologie die

DANS L’ŒIL DU CYCLONE

FR La nouvelle création de Rosas ne danse pas sur un compositeur classique. Pour EXIT ABOVE, Anne Teresa De Keersmaeker est allée voir du côté du blues, cette expression afro-américaine des joies et des souffrances individuelles et collectives, et du côté de La Tempête de Shakespeare. Pour ce faire, elle a collaboré avec la légende du belpop Jean-Marie Aerts, le danseur et guitariste Carlos Garbin et la chanteuse-compositrice Meskerem Mees, qui a écrit des chansons et danse également. De Keersmaeker : « C’est un moment charnière dans l’histoire de l’humanité et notre relation à la planète. Nous ne pouvons plus dire : ‘après nous, le déluge’, car on est déjà en plein déluge. Mais l’espoir reste un devoir. »

IN THE EYE OF THE STORM

EN Rosas’ new creation does not dance to a classical composer. For EXIT ABOVE, Anne Teresa De Keersmaeker consulted the blues, the AfricanAmerican expression of individual and collective joy and suffering, and Shakespeare’s The tempest. Before that, she worked with bell pop legend JeanMarie Aerts, dancer-guitarist Carlos Garbin and singer-songwriter Meskerem Mees, who wrote songs and also dances.

De Keersmaeker: “We are at a turning point in the history of humanity and our relationship to the planet. We can no longer say: ‘after us, the deluge’, because we are already in it. And yet, hope remains a duty.”

De samenwerking tussen Anne Teresa De Keersmaeker en Meskerem Mees resulteerde in een voorstelling waarin Mees ook danst: “Ik voel nu ook het enthousiasme bij mezelf.”

Nick Trachet

Sushi

Een maand geleden liep ik rond op de Seafood-beurs in Barcelona. Kijken naar nieuwe producten, van gedachten wisselen met toonaangevende bedrijven. Kijken wat nog verkoopt, wat niet meer.

Wat mij opviel was het wegdeemsteren van de sushi. Veel bedrijven, vooral diepvriesbedrijven verkopen nog sushi, maar de hype lijkt nu wel voorbij. Het begon ook wat overdreven te worden. Kijk eens hoeveel interessante Chinese restaurants plots ‘Japanse’ sushitenten werden? Sushi is hip en doen alsof je een sushichef bent, is goed voor je status als snackbaruitbater. Tien jaar geleden verkocht men al volautomatische makizushirolmachines, en wat interessant bleek was de parallelle verkoop van rijstazijn, sojasaus, Japanse rijst, bamboelepels, rolmatjes, gekonfijte gember, wasabi ... Ondertussen heeft wel iedereen zo’n setje gekregen voor een verjaardag of Kerstmis en is de markt verzadigd. Dus wordt uitgekeken naar een andere hype.

Sushi, zo leren ons de bronnen, komt oorspronkelijk uit Zuid-China en de oevers van de Mekong. Er was geen ijs, en vaak ook geen zout om vis te bewaren, dus liet men die fermenteren, verzuren. Dat lukt beter wanneer je een suikerbron toevoegt, en die vond men in

rijst. De vis werd in rijst bewaard en dat leidde tot een zurige, erg geurige delicatesse, die zich in populariteit verspreidde naar het noorden. Nu, die rijst die voor de bewaring zorgde, gooiden de mensen uiteraard niet weg, die werd samen met de vis genuttigd. In Japan aangekomen werd het klompje plakrijst met wat vis (of garnalen, schelpen, wat dan ook) een geliefde snack. Time is money, dus dat fermenteren moest eraan geloven en de Japanners aten op den duur gewoon rauwe vis met plakrijst, zuur gemaakt met azijn. De pit van de fermentatie werd vervangen door een veeg wasabi.

Zoals zoveel hypes is de sushi tot ons gekomen via Californië: meestal die in een blaadje nori-zeewier gerold: zogenaamde makizushi. Ik at mijn eerste sushi in Zuid-Amerika in 1984. Het was een nigiri (dus het

oorspronkelijke geperste hoopje rijst) met garnaal.

Wat heeft die populariteit dan veroorzaakt? Het blijkt weer gewoon marketing, vertrouwde een specialist mij toe in Barcelona. Japan wou meer rijst internationaal verkopen, maar ze zaten met een probleem: hun rijst was véél te duur voor de wereldmarkt. Dus verkochten ze geen rijst, maar een recept: sushi. Men heeft het altijd over de vis of zeevruchten op die sushi, maar vergeet dat zo’n rolletje voor zeventig procent uit rijst bestaat. En iedereen koopt daarvoor ‘Japanse rijst’, dure rijst. Vis zit er nauwelijks in. Slimme jongens, die rijstverkopers.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

“Intussen hee iedereen wel een sushisetje gekregen voor een verjaardag of Kerstmis”

‘Nick Cave weet verdriet tot schoonheid te verhe en’

Hoog bezoek in Bozar komend weekend: hogepriester van de rock Nick Cave

bespreekt samen met journalist Seán O’Hagan hun boek Faith, hope and carnage.

Daarin graaft hij in zowel zijn persoonlijke geschiedenis als in grote thema’s zoals

geloof, kunst, muziek en liefde. Wat dreef bewonderaars in Cave’s armen?

BRUZZ GIDST U DOOR DE CULTURELE AGENDA

door Andy Furniere

© LYNETTE GARLAND

Muziek & Literatuur. Nick Cave daalt neer in Bozar om te praten over nieuw boek

Ik begrijp perfect dat mensen zeggen: ‘Nick Cave is mijn god’,” zegt Fenne Kuppens, de Brusselse frontvrouw van postpunkband Whispering Sons. Het boek Faith, hope and carnage – gebaseerd op 40 uur gesprekken tussen Nick Cave en Seán O’Hagan – is enorm belangrijk voor haar. Het gidste haar door het schrijfproces voor de nieuwe plaat van Whispering Sons, die er binnen afzienbare tijd aankomt.

“Cave beschrijft hoe het lijkt alsof nummers beter dan jezelf als schrijver weten wat hun betekenis is; dat ze je als het ware in een bepaalde richting duwen. Pas achteraf kan je echt beseffen wat je op papier hebt gezet. Ik heb de neiging om veel te piekeren over wat ik in teksten wil leggen, maar dat idee hielp me om die fixatie los te laten en vertrouwen te hebben dat het wel goed zou komen.”

Ook zijn manier om het publiek te bespelen, inspireert. “Hij is zo energiek op het podium, springt als een gek in het rond, maar verliest toch nooit de controle. Zijn optredens zijn ook beklijvend omdat hij een bijzondere connectie heeft met fans, hij geeft

hen de illusie dat ze echt deel zijn van zijn wereld. Hij is zo tastbaar en tegelijk ver weg.”

Zelf behoudt ze liever enige afstand. Vorig jaar stonden ze allebei op festival TW Classic, maar Kuppens dacht er niet aan om hem backstage aan te spreken. “‘Never meet your heroes,’ zoals ze zeggen. Ik hou liever vast aan het beeld dat ik van hem heb.”

Kurt Overbergh, artistiek directeur van de Ancienne Belgique, sprak de Caveman wel uitvoerig tijdens een interview voor muziekmagazine RifRaf. Al was het geen vlotte babbel. “Het was midden jaren 1990, toen hij nog in de greep was van een heroïneverslaving. Toen ik hem vroeg of hij vond dat zijn muziek beter tot zijn recht komt na het invallen van de duisternis, noemde hij dat de ‘domste vraag ooit’. Nadien bleek mijn opname van het gesprek ook nog eens onbeluisterbaar en raakte ik betrokken bij een auto-ongeval… Echt een geval van de wet van Murphy.” De anekdote maakt deel uit van de monoloog I just don’t understand Nick Cave, die Overbergh al 28 keer bracht.

In die monoloog belijdt hij, vertrekkende vanuit persoonlijke verhalen, zijn liefde voor het veelomvattende oeuvre van Cave. Van de junkierazernij ten tijde van postpunkband The Birthday Party en alle legendarische platen met The Bad Seeds, tot zijn recente intieme werk met bloedbroeder Warren Ellis. “Ongelooflijk hoe hij zich doorheen zo’n veertig jaar heeft weten te vernieuwen en zijn artistieke radius heeft uitgebreid. Hij schrijft ook boeken, werkt aan soundtracks, maakt keramiekkunst… De man heeft een maniakale werkijver.”

Intens met fans

Cave is de laatste jaren ook bereikbaar geworden. Zo beantwoordt hij op het onlineplatform The Red Hand Files vragen van fans, die erg persoonlijk en emotioneel kunnen zijn. Enkele jaren geleden antwoordde hij ook live op vragen tijdens de ‘Conversations with Nick Cave’-tour. “En dat terwijl hij lange tijd een afkeer had van zijn publiek,” zegt Overbergh. “Na de dood van zijn zoon Arthur, in 2015, is dat omgedraaid. Hij begon zich kwetsbaar op te stellen, rouwde en plein public. Zijn band met fans is dan heel innig en intens geworden.” Ook in Bozar kan het publiek na het gesprek met O’Hagan enkele vragen stellen.

Bart van Aken, uitbater van platenzaak slash boekhandel BXL Central, was er maar liefst tien keer bij toen Cave tijdens gespreksavonden zijn ziel ontblootte. “In totaal heb ik Cave al bijna honderd keer aan het werk gezien,” schat hij. De bekoring startte vroeg. “Cave heeft me door mijn puberteit getrokken, in het bijzonder met de plaat Let love in. Ik vereenzelvigde me toen met buitenbeentjes zoals hij en werd geraakt door het feit dat hij zich afzette tegen van alles en tegelijkertijd een boodschap van liefde verkondigde.”

Van Aken is niet alleen gefascineerd door de artiest Nick Cave, maar ook steeds meer door de mens Nicholas Edward Cave. “Het trof me bijvoorbeeld heel hard hoe hij en zijn vrouw op een bepaald moment werkelijk hebben besloten om gelukkig te zijn, ondanks het verlies van hun zoon. Heel bevrijdend, vond ik dat. Hij heeft ook een groot gevoel voor humor en zelfrelativering, wil geen mythe zijn. Terwijl sommige sterren hun drugsverleden cultiveren, zegt Cave duidelijk dat er niks cools is aan heroïne nemen.”

Seán O’Hagan en Nick Cave schreven Faith, hope and carnage

Ook zijn boeken schat Van Aken hoog in. “The death of Bunny Munro en And the ass saw the angel zijn heel weird en heel sterk. Of hij zoals Bob Dylan de Nobelprijs voor Literatuur zal winnen, weet ik niet, maar zijn boeken zijn wel avontuurlijker.” Welke plaats Faith, hope and carnage in dat oeuvre inneemt? “Dit is een therapeutisch boek. Een zelfhulp-

hartenkreten van fans? “Het is niet zo dat hij consultaties houdt of medicatie voorschrijft, hé. Hij heeft wel psychiatrische gaven, een geweldig charisma om mensen kracht te geven. Ik was eerst sceptisch, tot ik hem zelf vragen uit het publiek hoorde beantwoorden en merkte hoe authentiek hij dat deed. Zo bereikt hij evenveel als een psychiater, soms meer.”

boek, ja, waarmee hij veel mensen kan helpen. Een beetje zoals psychiater Dirk De Wachter, op wie hij volgens sommigen ook erg lijkt.”

Het is een vergelijking die die laatste al vaak heeft gehoord. “Er zijn slechtere figuren om mee vergeleken te worden,” zegt Dirk De Wachter. Hij noemt zich geen echte fan – “Leonard Cohen, daar ben ik echt fan van” – maar wel een liefhebber. “Cave weet verdriet tot schoonheid te verheffen.” Wat denkt hij van de manier waarop Cave soms als een soort selfmade therapeut reageert op

Nick Cave arrive à Bozar

FR Nick Cave, Dieu du rock et auteur, sera de passage à Bruxelles pour parler de son livre Faith, hope and carnage, dans lequel il aborde sa vie personnelle ainsi que les grands thèmes de la vie : l’amour, la mort, l’espoir et l’art. Ses fans ont pu lui poser des questions, sur sa plate-forme The Red Hand Files par exemple. La relation entre Nick Cave et ses fans a beaucoup évolué. Autrefois, il semblait prendre ses distances et même les mépriser, il est maintenant ouvert et vulnérable à propos de son deuil (il a perdu deux de ses fils) et de ses émotions. Dirk De Wachter, qu’on compare souvent à Nick Cave, pose une réflexion sur les méthodes de Cave : « Cave sait comment transformer le chagrin en beauté. »

Cave wordt wel eens een goeroe of predikant genoemd. “Mij noemen ze soms ook een pastoor, terwijl ik uiteraard een medische wetenschapper ben. Maar in de geseculariseerde wereld kunnen kunstenaars zoals Cave een cruciale rol spelen in de hang naar spiritualiteit. Zijn optredens kunnen rituele, mystieke belevenissen vormen.”

Op 4 juni gaan Nick Cave en Seán O’Hagan in Bozar in gesprek over hun boek Faith, hope and carnage. Het evenement is uitverkocht.

Nick Cave ascends in Bozar

EN Nick Cave, rock god and writer, comes to Brussels to talk about Faith, Hope and Carnage, in which he talks about his personal life as well as the big themes of life – love, death, hope and art. His fanbase is allowed to ask questions, just like on the platform The Red Hand Files. Cave’s relationship with his fans has changed a lot over the decades. While he took a big distance from them before, even seemed to despise them, now he is open and vulnerable about his mourning (he lost two of his sons) and his emotions. Dirk De Wachter, who is often compared to Nick Cave, reflects on Cave’s methods: “Cave knows how to turn sorrow into beauty.”

“Cave gee zijn fans de illusie dat ze echt deel zijn van zijn wereld. Hij is tastbaar en tegelijk ver weg”

Fenne Kuppens frontvrouw van postpunkband Whispering Sons

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZKLASSIEKART & LIT

Malipop

De geëngageerde Malinese actrice en zangeres Fatoumata Diawara werkte voor haar nieuwe album London Ko samen met Blur-opperhoofd en Gorillaz-bezieler Damon Albarn, steeds meer de onvermijdelijke link tussen westerse pop en Afrikaanse muziek. Onder meer de Cubaanse jazzpianist Roberto Fonseca en de Nigeriaanse afropopster Yemi Alade geven de songs extra diepte. Maar ook zonder hen wordt het in de AB een feest.

FATOUMATA DIAWARA 31/5, 20.30, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Kids en kaarsen

Kids with Buns schopte het in 2020 tot de halve finale van Humo’s Rock Rally, een jaar later kroonden Marie Van Uytvanck en Amber Piddington zich met hun dromerige indiefolk tot laureaat van De Nieuwe Lichting. Vorig jaar verscheen hun debuut-ep Waiting room, waarop Van Uytvanck mooi uitpakte met haar diepe, zwoele stem. Daarmee mag ze nu ook de vijf verjaardagskaarsjes uitblazen van het Ukkelse gemeenschapscentrum Het Huys.

KIDS WITH BUNS 3/6, 21.30, Het Huys, www. hethuys.be

In hogere sferen

De hele maand juni gooit de Beursschouwburg zijn dakterras weer open voor Out Loud, zijn feestelijke afsluiter van het seizoen. Buiten aan lekkere drankjes kan je je te goed doen aan livemuziek van onder meer Lustsickpuppy, Mahina, Movulango, Sergeant, Azertyklavierwerke en Cindy Pooch. Verder zullen dj’s als Gucci Imane, Rick Shiver en Bona Léa je helemaal in hogere sferen brengen. (TZ)

OUT LOUD 1 > 24/6, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

Lowcostvakantie

Het moet zijn dat muziekdirecteur Kazushi Ono staat te popelen om met vakantie te vertrekken. Voor zijn laatste wapenfeit dit seizoen brengt hij een stukje van la bella Italia naar Brussel. Mendelssohn vatte zijn Vierde symfonie namelijk op als een langgerekte muzikale ode aan de Zuid-Europese laars. Met cellist Gautier Capuçon, die in de huid van Don Quichot kruipt, krijg je er een lowcosttrip naar het land van Cervantes bij.

MENDELSSOHN-STRAUSS 3/6, 20.15, Flagey, www.flagey.be

Champagnestemmen

Eén keer per maand klinkt er prachtige instrumentale muziek in de Abdij van Dielegem in Jette. Eén keer per jaar steken ze voor die klassieke afspraak nog een tandje bij. Op de laatste editie voor de zomerstop maken ze een uitstap naar de opera. Jodie Devos, Denzil Delaere en Pierre Doyen, drie Belgische podiumbeesten met een roemrijke internationale carrière, zijn de Carmen, Don Giovanni en Figaro van dienst.

KLASSIEK IN DE ABDIJ 4/6, 11.00 & 15.00, Abdij van Dielegem, www.jette.irisnet.be

Recordcomponist

Meer dan drieduizend werken heeft Georg Philipp Telemann op zijn conto staan, een aantal dat hem een plaatsje in het Guinness book oplevert. Toch wordt de kwaliteit achter die kwantiteit zelden aangehaald. Daar wil Isabelle Faust verandering in brengen. Met de Akademie für Alte Musik Berlin duikt ze in een fractie van Telemanns partituren: zijn concerto-oeuvre, met onder meer de unieke combo voor viool en trompet. (JC)

ISABELLE FAUST & AKADEMIE FÜR ALTE MUSIK

BERLIN 6/6, 20.00, Bozar, www.bozar.be

SOS-sms

Het verhaal was een boek waard: toen in 2013 de Iraans-Koerdische Behrouz Boochani vervolging ontvluchtte, botste hij op de Australische geslotengrenzenpolitiek. Vanuit een detentiecentrum op het eiland Manus deed hij via sms kond van zijn gevangenschap. Met het bekroonde Alleen de bergen zijn mijn vrienden dat daaruit voortvloeide, en een tweede boek onder de arm, komt de sinds 2019 ‘vrije vluchteling’ naar Brussel.

IN GESPREK MET BEHROUZ BOOCHANI 2/6, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

Metselspel

Als Marina Pinsky nog eens haar aparte, indringende blik over de dingen laat glijden, zijn we daar graag bij. Dit keer eist La Loge de onverdeelde aandacht op van de in Moskou geboren Amerikaanse, die vandaag haar tijd verdeelt tussen Brussel, Amsterdam en Berlijn. Over die voormalige, met symboliek overladen tempel van de vrijmetselarij legt Pinsky zachtaardig subversief een extra speels laagje betekenis.

MARINA PINSKY: INFINITE PLAY > 2/7, La Loge, www.la-loge.be

Tempel en kapel

The Agprognostic Temple duikt tijdens zijn nomadische tocht door de kunstwereld even onder in de Kapel van Boondaal. In afwachting van de onthulling van het kunstwerk dat in The Cube of the Unknown zit verstopt, voegen Cléo Totti, Xavier Mary, Alexandra Leyre Mein, Panos Profitis, Gérard Meurant & Jonas Locht toe aan de devote sfeer met werken die cirkelen rond de thema’s beeld, fetisj, relikwie en afgoderij. (KS)

CULT-STONE-IMAGE-PROJECTION 3 > 18/6, Kapel van Boondaal, agprognostictemple.com

FOTOBIJSCHRIFT ZWARTOPWIT KAZUSHI ONO

BEHROUZ BOOCHANI

Cathartische wandeling

Op het laatste moment beslist de gepensioneerde Harold Fry om zijn brief naar een voormalige, terminale collega niet op de post te doen maar hem persoonlijk af te geven. Onvoorbereid vat hij een 600 mijl lange voettocht door Engeland aan. Zijn echtgenote Maureen kan er niet om lachen, maar de wandeling is cathartisch. Jim Broadbent speelt de zolen van zijn schoenen.

THE UNLIKELY PILGRIMAGE OF HAROLD FRY dir.: Hettie Macdonald, act.: Jim Broadbent, Penelope Wilton, Linda Bassett

Psychische nood

In de herfst van zijn prachtige carrière won de Franse documentaireregisseur Nicolas Philibert alsnog een grote prijs. Het filmfestival van Berlijn schonk de Gouden Beer aan zijn humanistische film over L’Adamant. Op die schuit op de Seine kunnen mensen met psychische aandoeningen overdag terecht voor een kop koffie, debatten, lezingen en ateliers. “Tonen wat wél goed is, kan politieker zijn dan wantoestanden aanklagen,” zegt Philibert.

SUR L’ADAMANT dir.: Nicolas Philibert

Zwierige Spider-Man

In 2019 ging de Oscar voor beste animatiefilm eens niet naar Pixar. Dat lag niet aan Incredibles 2, maar aan het net iets zwierigere en inventievere Spider-Man: into the Spider-Verse. Niet Peter Parker slingert in een blauw-rode spandex van wolkenkrabber naar wolkenkrabber, maar de zoon van een agent en een verpleegkundige. Er is hard gewerkt om ook het vervolg te laten wervelen. (NR)

SPIDER-MAN: ACROSS THE SPIDER-VERSE dir.: Joaquim Dos Santos, Kemp Powers, Justin K. Thompson

Spiegelkostuums

De afsluitende voorstelling van het Kunstenfestivaldesarts in de statige art-decotempel Théâtre Royal des Galeries gaat over de exotische blik op de dans in het begin van de twintigste eeuw. De Chileens-Mexicaanse choreografe Amanda Piña refereert met performers in met spiegels beklede kostuums aan artiesten van kleur die zichzelf destijds exotisch moesten uitdossen om een plaats te krijgen op de scène.

AMANDA PI Ñ A: EXÓTICA 1 > 3/6, Théâtre Royal des Galeries, www.kfda.be

Ruimteschroot

Het Brusselse theatergezelschap D°eFFekt vergast ons op een nieuwe productie. De zielen van LEO is tragikomisch figurentheater dat inzoomt op de 128 miljoen stukken ruimteschroot die momenteel tegen 28.000 kilometer per uur rond onze aardbol zweven. Meer bepaald op acht van die schadelijke brokken, die ook iets vertellen over ons mensen, kleine wezens met een enorme impact.

D°EFFEKT: DE ZIELEN VAN LEO 2 > 4/6, Salle Saint-Pierre Excelsior, www.deffekt.be

Kussentjes

Aline Breucker en Quintijn Ketels van Side-Show leerden elkaar in Brussel kennen. In het derde deel van hun Trilogie van de verbeelding zetten ze circus in als droommachine. Op de scène ligt een cirkel van honderden kussens waarin het publiek kan plaatsnemen, maar waar ook andere dingen mee gebeuren. Een relaxte performance waar je binnen en buiten kan lopen. (MB)

SIDE-SHOW: PERMIT, OH PERMIT MY SOUL TO REBEL 6 > 8/6, GC De Kriekelaar, www.dekriekelaar.be

AMANDA PI Ñ A: EXÓTICA

THE UNLIKELY PILGRIMAGE OF HAROLD FRY

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

Mous Lamrabat

10X2 TICKETS, MAD BRUSSELS, 24/6, 11.00

Voor de expo A(r)mour bij MAD Brussels

(9/6 > 2/9) liet fotograaf Mous Lamrabat zich zowel inspireren door de fragiele bescherming van kleding als door de meltingpot van Brussel. Wij bieden een geleide wandeling in het Nederlands aan. Mail ‘Armour’

Arcadi Volodos

5X2 TICKETS, FLAGEY, 10/6

Eat & Drink. Kamoun

Na My Tannour en Mine Madeh lanceert Georges Badghi Sar een nieuwe place to be, nu met een feestelijke visie op de keuken uit het Midden-Oosten: Kamoun. En dat doet hij met succes.

Artist in residence bij Flagey Arcadi Volodos brengt op 10 juni hulde aan de vermaarde Spaanse pianiste Alicia de Larrocha. Mail ‘Arcadi’

Thomas Bellinck

5X2 TICKETS, KAAISTUDIO’S, 15/6

In Simple as ABC #7: de stem van vingers presenteren theatermaker Thomas Bellinck en journalist Said Reza Adib een onderzoek naar identiteit en grenzen, vertrekkend van hun eigen vingertoppen tot de globale controle-instrumenten van overheden. Mail ‘ABC’

Georges Badghi Sar is een bekende figuur in de oosterse streetfoodscene in Brussel, maar hij verbaast ons nog maar eens met zijn nieuwe restaurant Kamoun. De man is geboren in Syrië, beïnvloed door verschillende keukens (zijn roots zijn Armeens, zijn moeder is Libanese) en draagt mede daardoor een geïnspireerde gastronomische visie uit. Dat bewijst hij met Kamoun, dat opende op de plek waar vroeger C’Chicounou zat, een huis dat ons zoveel goede herinneringen heeft geschonken. Kleine waarschuwing: de aanpak is heel persoonlijk, waardoor Kamoun niet geschikt is voor wie rust en intimiteit zoekt op restaurant.

Met een slim ontworpen inrichting, mooie rieten lampen, op maat gemaakte banken en kale bakstenen, kiest Kamoun voor een feestelijke visie op eten. Er klinkt, behoorlijk luid, de hele tijd muziek, van Franse variété tot Arabische elektro, en als klap op de vuurpijl wordt er elk uur een rondje alcoholische shotjes aangeboden. Geen idee of het een ritueel is of dat het alleen wordt gedaan als er iets te vieren valt. Restaurants met een voorkeur voor dergelijk entertainment laten vaak steken vallen als het over de kwaliteit van het eten gaat, maar dat is hier helemaal niet het geval. De kaart

biedt een uitgebreide mix van kleine en grotere gerechten, allemaal om te delen. Het gaat van pittige frieten (7 euro) met toum (een Libanese knoflookcrème) tot een côte à l’os van een kilo met citroentijm (68 euro), met daartussenin heel wat gerechten van rond de Middellandse Zee.

KAMOUN ••••

Giststraat 29, Elsene, 02-377.53.10, www.kamoun.be, ma > za 18.30 > 0.00 & za > zo 10 > 15.00

In de keuken staat een Ofyr-barbecue garant voor sappige bereidingen. Wij testen hem door een hele inktvis, doordrenkt met kruiden en pilipili (48 euro), te bestellen. Een heerlijke, malse hap. Hetzelfde geldt voor de artisjok (14 euro), die in zijn geheel wordt geserveerd met look, tomatenblokjes en granaatappelstroop. Wij houden wel van de manier waarop de gerechten worden geserveerd: zo komt de za’atar-kruidenmix op tafel met een vijzel, zodat je alles zelf kan vermalen met de stamper. De kroon op het werk is de selectie wijnen, waaronder natuurwijnen die het gehemelte strelen, zoals een Chinon van Domaine Grosbois (35 euro) of sinaasappelwijn van Domaine des Têtes (32 euro).

MICHEL VERLINDEN

Smalltalk. Met theatermaker en muzikant Jesse Vandamme in brasserie La Terrasse

Onze Smalltalk zoeken we deze week in brasserie La Terrasse in E erbeek. Daar waar vroeger de Nederlandse schrijver Willem Frederik Hermans zat, vinden we vandaag Gentenaar Jesse Vandamme. Zijn gezelschap Werktoneel bewerkte een boek van Hermans voor Gruis/aan de twijfel.

door Michaël Bellon foto Ivan Put

Onze afspraak met Jesse Vandamme (1996) in La Terrasse is een goed excuus om even een ommetje te maken langs het huis in de Atrebatenstraat, waar Willem Frederik Hermans van 1991 tot 1995 de laatste jaren van zijn leven doorbracht. Hermans gold in de tweede helft van de vorige eeuw als een van de ‘Grote Drie’ Nederlandse schrijvers, naast Gerard Reve en Harry Mulisch, maar raakte vrij snel vergeten toen hij pas gestorven en Vandamme pas geboren was. Opmerkelijker dus dat Vandamme Hermans’ roman Uit talloos veel miljoenen bewerkte voor het theater met zijn gezelschap Werktoneel én dat die bewerking, Gruis/aan de twijfel, zeer goed werd ontvangen.

“Ik ben niet zo trendgevoelig,” is een van de verklaringen die Vandamme geeft voor zijn voorliefde voor die goede oude maar ook sarcastische Hermans, die zijn personages zo vaak liet spartelen in dit “sadistische universum”. Vandammes behoedzaamheid om zich te verliezen in de waan van de dag uit zich ook in het feit dat hij geen smartphone heeft en een latrelatie onderhoudt met het internet. “Ik zou wel een coolere relatie met het internet willen opbouwen. Want het is niet omdat er veel bagger te vinden is dat er ook geen mooie, verbindende gemeenschappen ontstaan. Zoals zelfhulpgroepen, waarin mensen van over de hele wereld samenkomen. Ik heb leren solderen via YouTube, omdat ik zelf mijn elektronica wilde kunnen repareren. Maar evengoed kom ik in mijn online zoektocht naar snelle gratificatie in een zeer kleine cocon terecht en verlies ik te veel tijd aan de nood aan bevestiging en aan

apps die handig maar niet noodzakelijk zijn. Ik heb tijdens mijn jeugd lang geen computer gehad. Had ik die wel gehad, dan had ik wellicht veel minder gelezen.”

“Ik ben me wel bewust van de tijd waarin ik leef, maar ik geloof niet dat kwaliteit automatisch toeneemt met de tijd. Dan zouden we in het theater nu betere versies moeten zien van wat er vroeger te zien was. In oude tijdschriften lees ik regelmatig toch over vergeten projecten waar ik graag bij was geweest. Sommige mooie vormen sterven uit of verliezen aan belang, omdat er iets anders

voor in de plaats komt. Maar er gaat ook altijd veel verloren dat de moeite is.”

Jesse Vandamme en zijn Werktoneel spelen Gruis/aan de twijfel op 31/5 en 1/6 (21.00) in de KVS Box, www.kvs.be

Longread?

Meer weten over Jesse Vandamme? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

‘Ik ben niet zo trendgevoelig, niet alles wordt altijd beter met de tijd’

De vijf inzichten. Alex Deforce

‘Tel je stappen zelf’

Alex Deforce is een Brusselse dichter, schilder, tekenaar, dj en radiomaker bij Kiosk Radio. Voor vijf inzichten van een multitalent als hij staan we met zijn allen in de rij. door Michaël Bellon

Neem notities

Voor mij is notities nemen een dagelijkse praktijk. Enerzijds als manier om te kunnen omgaan met overprikkeling. Er zijn momenten dat ik drie of vier gesprekken tegelijk hoor en dan neem ik notities van degene die ik wil volgen om de andere uit te schakelen. Anderzijds is het een manier om praktische zaken en artistieke vondsten of ideeën even te parkeren voor later. Ik noteer ze door elkaar op mijn telefoon en schrijf ze daarna over in een schriftje. De ideeën die bruikbaar zijn voor poëzie gaan dan van het schriftje naar de cloud.

Wik je woorden

Spreek niet omdat het je beurt is, spreek omdat je iets te zeggen hebt. Het is ook niet verkeerd om na te denken voor je iets zegt. En je kan een woord opzoeken voor je het gebruikt, in plaats van het te gebruiken zonder te weten wat het betekent. Dat klinkt streng, maar mijn liefde voor de taal is te groot om voortdurend gratuit taalgebruik te tolereren.

Maak het concreet

“De weg is lang voor wie in cirkels loopt,” schreef JMH Berckmans ooit. En: “If ‘if’ was a spliff, we would all be high!” Tussen niet doen en doen ligt een weinig interessant braakliggend terrein. Je kan rond de pot blijven draaien, maar vroeg of laat moet je er toch aan beginnen. Ook al raak je niet meteen waar je naartoe wilde, je komt meestal wel ergens waar je nog niet bent geweest, en dan kan je altijd nog aanpassen.

Doe squats

Ik sukkel met spier- en gewrichtspijn, maar die in mijn onderrug is vrijwel opgelost door elke dag te squatten. Het ziet er niet uit, maar ik ben geschrokken van de positieve impact.

Tel geen stappen

Op mijn telefoon staat een stappenteller waar ik niet om heb gevraagd. Ik raad iedereen aan om te wandelen, maar een goed rapport op het einde van de dag hoeft niet. Als je je stappen wilt tellen, doe het dan zelf. Dan doe je aan wandelmeditatie.

Alex Deforce treedt met Zindzi Tillot Owusu en Filarowska aan op de Poëzieavond Vers Fruit (31/5, 19.30) in GC Nekkersdal, www.nekkersdal.be

CONVERSATIONS

CHIARA BERSANI & GIULIA TRAVERSI

MORE-THAN-HUMAN ENCOUNTERS:

Everybody is in Need Of Care

ONLINE + ROSENDAL TEATER (TRÖNDHEIM)

WOE 7 JUNI

Aan de hand van méér-dan-menselijke en intersectionele feministische opvattingen rond zorg zullen Chiara en Giulia een discussie op gang brengen over de vele vragen die hun gezamelijke care work hee opgeroepen. Waar begint en eindigt zorg? En wat gebeurt er als een zorgrelatie wordt gemonetariseerd?

BOUCHRA LAMSYEH & JOHANNA COUVÉE/CITYLAB

There is Nothing Wrong with People IV: JOY

DE KRIEKELAAR ZA 10 > ZO 11 JUNI

There is Nothing Wrong with People, but you cannot self-love your way out of systemic oppression (TiNWwP) staat voor een vierdelig artivistisch programma, dat pleit voor geestelijke gezondheid en sociale rechtvaardigheid. De laatste editie staat in het teken van blijheid, met een tweedaags zomerprogramma vol workshops, performances en lezingen en een memorabel slotfeest op 10/06 bij Zinneke.

PRESENTED BY KAAITHEATER & VUB CROSSTALKS

Al zin in seizoen 23-24?

Boek nu 6 verschillende voorstellingen en profiteer van 40% korting*

6 TICKETS* -40%

BRUZZ IS DE MAX

Vind jij dat ook? Wij zoeken nieuwe collega’s die onze passie voor Brussel delen.

Zin in een job in een dynamisch mediabedrijf?

Kom het team van BRUZZ versterken als:

•Eindredacteur online (m/v/x)

•Redactiechef (m/v/x)

•Webmaster (m/v/x)

•Freelance redacteur (m/v/x)

•Salesmedewerker (m/v/x)

Meer weten? Ga snel naar BRUZZ.be/jobs

BRUZZ is het mediamerk van de Vlaams-Brusselse media. BRUZZ is een magazine, een radiozender (FM 98.8), een televisiezender en een website. BRUZZ is ook actief via de app en verschillende social media kanalen. BRUZZ brengt nieuws, cultuur en verhalen uit de hoofdstad.

Brussel kweekt

unieke talenten, non peut-être !

En Actiris laat ze groeien

Brusselaars hebben iets extra. Onze stad leert ons doorzetten, geduld hebben, onderhandelen… In verschillende talen zelfs! Maar hoe maak je daar het meeste van? Van een nieuw cv tot een job die bij je past… Bij Actiris krijg je een persoonlijke begeleiding bij elke stap op je weg naar werk.