BRUZZ - editie 1819 (2-11-2022)

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marlies De Deygere 02-650.10.81

marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Kris Hendrickx

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Johan Baeten, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Ellen Debackere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

FR Compte tenu de la crise énergétique et de tout le remue-ménage autour des plans de circulation, il est facile d’oublier qu’en coulisses, une crise sanitaire fait toujours rage. Dans ce magazine, vous trouverez une interview d’Elisabeth De Waele. En tant qu’intensi viste à l’UZ Brussel, elle a connu l’œil de la tempête covid ; une tempête qui, en raison du contexte métro politain, a frappé notre ville plus durement que le reste du pays. Mais la situation politique complexe de la région bruxelloise avec ses pouvoirs fragmentés et plu sieurs ministres en charge de la santé a également joué un rôle dans la gestion du covid, loin d’être idéale. En d’autres termes, des gens sont morts inutilement. L’analyse de la situation par Elisabeth De Waele n’est guère rassurante. « Tant de morts et pourtant rien n’a été fait pour améliorer quoi que ce soit. » Que son ana lyse soit un signal d’alarme pour ceux qui sont au pou voir. Ou pour reprendre les mots de De Waele : « Que doit-il se passer d’autre pour que les choses changent enfin et réellement à Bruxelles ? »

Wake up

Met de energiecrisis en alle heisa rond de circulatieplannen zou een mens het bijna vergeten, maar achter de schermen woedt nog steeds een gezondheidscrisis. Ook al horen we dezer dagen minder alarmkreten vanuit onze ziekenhuizen: corona is nog lang niet verdwenen.

In dit magazine leest u een interview met Elisabeth De Waele. Als intensivist in het UZ Brussel beleefde zij de coronacrisis in het oog van de storm; een storm die door de grootste delijke context onze stad harder trof dan de rest van het land. Maar ook de complexe poli tieke situatie in het Brussels gewest met de versnipperde bevoegdheden en verschillende gezondheidsministers droeg ertoe bij dat de aanpak van de coronacrisis verre van ideaal was. Lees: dat er mensen daardoor zijn overleden. De analyse van Elisabeth De Waele is in dezen weinig geruststellend. “Er zijn zoveel mensen doodgegaan, maar inmiddels is er niets met dat probleem gebeurd.”

Laat haar oproep een wake-upcall zijn voor de politiek verantwoordelijken. Of om het met de woorden van De Waele te zeggen: “Wat moet er in Brussel eigenlijk nog meer gebeuren om iets te veranderen?”

EN Given the energy crisis and all the fuss around the circulation plans it is perhaps easy to forget that behind the scenes, there is a health crisis still rag ing. Even if there are fewer cries of desperation from our hospitals these days, Covid is anything but gone. In this magazine, there is an interview with Elisabeth De Waele. As an intensivist at the UZ Brussel, she experi enced the eye of the Covid storm; a storm that, because of the metropolitan context, hit our city harder than the rest of the country. But the complex political situation in the Brussels region with its fragmented powers and several ministers responsible for health also played a role in the handling of Covid being far from ideal. In other words, people died unnecessarily.

Elisabeth De Waele’s analysis of the situation is hardly reassuring. “So many died and yet nothing has been done to improve anything.” Let her analysis be a wakeup call for those in power. Or to put it in De Waele’s words: “What else needs to happen here for things to finally and actually change in Brussels?”

“De complexe politieke situatie in Brussel droeg niet bij tot een goede aanpak van de coronacrisis“

‘Bij veel zorgverleners is de coronaperiode nog niet verteerd’

In het oog van de coronastorm verliet meer dan de helft van de patiënten op intensieve zorg het UZ Brussel niet levend. In een nieuw boek laat intensivist Elisabeth De Waele zien hoe hulpverleners in de vuurlinie omgingen met de strijd op leven en dood. “De frustratie was groot omdat er niets met onze cijfers en modellen gedaan werd.”

door Ellen Debackere foto’s Bart Dewaele

Een man gaat naar het urinoir. Op de muur hangt een bordje: ‘Houd 1,5 meter afstand.’ Hij probeert en mikt, maar mist het urinoir. Op de grond vormt zich een geel plasje. “Hoe houd je dit voor mogelijk,” zien we in zijn denkwolk.

Het is slechts een van de meer dan duizend memes en flauwe grapjes in een WhatsAppgroep van de medewerkers van de dienst Intensieve Zorg van het UZ Brussel.

“Hoe vreemd het ook klinkt: dat was een manier om een aantal zaken te verwerken en te relativeren,” vertelt intensivist Elisabeth De Waele (44), wanneer ze ons ontvangt op haar kantoor in het UZ Brussel in Jette. “Op een bepaald moment wisten we geen weg meer met onze emoties. Humor was dan een uitlaatklep. In Brussel doet een beetje geziever af en toe eens deugd.”

Dat zien we ook in Intensief, het boek dat De Waele samen met haar neef en journalist Filip Van der Elst schreef. Schrijnende situaties worden er afgewisseld met haast absurde scènes – een man weigert in coma te worden gebracht zolang de koers niet afgelopen is – en bijwijlen komische momenten. Een lach en een traan, noemt De Waele het zelf. Tegelijkertijd leest het boek als een ode aan de inspanningen die iedereen de voorbije jaren leverde.

“Dat was niet intentioneel,” aldus De Waele. “Ik was vooral zelf zo onder de indruk van wat gebeurd was en wat we allemaal samen hebben verwezenlijkt, dat ik het wou neerschrijven. Op het laatste kerstfeestje rijpte het idee om een boek te schrijven. De uitgeverij stelde voor het tegen de zomer van 2023 af te hebben, maar wie zal er dan nog interesse hebben in corona?

Nee, we zijn er meteen aan begonnen. Ik scheef er telkens ’s avonds tussen 22 uur en middernacht aan: dus niet tijdens de werkuren, in het geval iemand dat zou denken.”

Voor de coronapandemie toesloeg, waren de aanslagen van 2016 de grootste crisis die de dienst Intensieve Zorg van het UZ Brussel tot dan gekend had. Was die situatie te vergelijken met wat er vier jaar later zou gebeuren?

ELISABETH DE WAELE: De enorme werklast en de grote verrassing, dat zijn de grootste parallellen. Maar eigenlijk was de situatie niet vergelijkbaar, vooral door de duur van de ellende: waar de impact van de aanslagen voor het zorgpersoneel hoofdzakelijk tot de eerste 48 uur beperkt werd, is de coronapan demie een marathon geworden.

• In 1978 geboren in Vilvoorde

• Start in 1996 aan studies Geneeskunde aan Vrije Universiteit Brussel. Studeert in 2004 af als arts

• Studeert in 2010 af als chirurg, en in 2012 als intensivist

• Vanaf zomer 2020 en tijdens zwaarste golven van de coronaperiode diensthoofd ad interim van Intensieve Geneeskunde aan het UZ Brussel

• Vandaag diensthoofd Klinische Nutritie en afdelingshoofd op Intensieve Geneeskunde

Het gesprek. Arts Elisabeth De Waele over haar boek Intensief

Wat vooral uit het boek naar voren komt: de onmenselijke druk waarmee het zorgperso neel geconfronteerd werd in coronatijd.

DE WAELE: Het hardste was het mentale aspect. We wisten erg weinig in het begin. Zouden wij ook doodgaan? De angst om alles georganiseerd te krijgen, speelde ook zwaar. En nadien kwam de vraag of we ooit het einde van de tunnel zouden zien. We voelden dus zowel acute als chronische druk.

Al snel werden jullie geconfronteerd met pijnlijke, ethische dilemma’s. Wat als er voor een twintigjarige patiënt geen ventilator meer is, omdat de laatste ventilator net ingezet werd om een

maar sommige patiënten waren te zwak om te vervoeren. Enorm positief vond ik de ziekenhuizen die spontaan hun hulp aanboden, zoals het ziekenhuis van Deinze. We wisten niet eens dat daar een ziekenhuis was. Er zijn ook negatieve reacties geweest om patiënten over te nemen, maar de positieve waren talrijker.

Het UZ Brussel liep meestal voor op wat de overheid voorschreef. Kondigde de overheid een nieuwe fase aan, dan waren jullie in de praktijk vaak al zover. Als u vandaag de balans opmaakt: hoe heeft de overheid het gedaan?

DE WAELE: Dat hangt af van de golf waarin we ons bevonden. Maar als we enkel gedaan

negentigjarige met een uitgezaaide kanker te beademen?

DE WAELE: Dit soort scenario’s wilden we in het UZ Brussel absoluut vermijden. We stelden een ‘beslissingsmozaïek’ op, een systeem met verschillende criteria die gebruikt konden worden om ingrijpende beslissingen te nemen. Het UZ Brussel staat bekend om zijn sterk uitgebouwde ‘end of life’-cultuur, waarbij open wordt besproken wanneer een medische behandeling niet langer zinvol is. Hier heeft de VUB een verschil kunnen maken: het heeft ons tijdens de coronaperiode geholpen bij een aantal ethische kwesties. Het is voor ons geen taboe om hierover te spreken. Die traditie is niet overal even sterk.

Werd het UZ Brussel harder getroffen dan andere ziekenhuizen?

DE WAELE: Brussel als stad werd harder getroffen, ja. Dat heeft natuurlijk te maken met die grootstedelijke context. In juni 2020 hadden wij een vergadering met iemand van het ziekenhuis in Gent: je zag de afdruk van zijn zonnebril op zijn gezicht. Hij had veel gefietst, zei hij. Ze hadden daar amper patiënten. Er was wel een spreidingsplan,

zouden hebben wat de overheid ons gevraagd had, dan waren er nog meer mensen doodgegaan. Het feit dat we soms zelf niet wisten bij wie we terecht moesten, maakte het erg ingewikkeld. Dat zegt onze CEO Marc Noppen ook. Onze situatie als Nederlandstalig ziekenhuis in Brussel maakte het complexer. Al die verschillende gezondheidsministers: dat werkt niet. Maar een idee als de fasering was wel goed: het verplichtte andere ziekenhuizen om mee te helpen met een bepaald percentage van de bedden.

Had het Brussels Gewest de crisis beter kunnen aanpakken?

DE WAELE: Wat goed was in Brussel, was de solidariteit tussen de Brusselse ziekenhuizen onderling: dat groeide organisch. Ook belde er elke nacht iemand naar de Brusselse ziekenhuizen met de vraag hoeveel bedden er nog vrij waren. Dat gaf aan dat er een vorm van centrale dispatch was.

Maar die verschillende bevoegdheden en gezondheidsministers zijn een ramp. En het straffe is: er zijn zo veel mensen doodge gaan, maar inmiddels is er niets met dat probleem gebeurd. Wat moet er in Brussel eigenlijk nog meer gebeuren om iets te veranderen? Dat was zo spijtig aan de pandemie: als het aantal patiënten en de urgentie naar omlaag gingen, kon je die

“Al die gezondheidsministers, dat werkt niet. Zoveel mensen zijn gestorven, maar met dat probleem is nog niets gebeurd”

“Bij de hulpverleners zien we dat de coronaperiode wonden heeft geslagen, die op zijn best uitgroeien tot een litteken”

vlotte manier van werken precies niet meer vasthouden. Alles ging terug naar het oude. Ik weet niet wat er nodig is opdat iemand recht durft te staan om de werking eens logisch te bekijken. Niet alles moet in crisismodus, maar een aantal overbodige lasagnelagen kunnen er wel uit.

Was er voldoende eenheid van leiderschap en communicatie? Op een bepaald moment tijdens de tweede golf zei Brussels gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) dat de druk op de ziekenhuizen niet alarmerend was. Een dag later zei u in ‘De Afspraak’ dat de situatie helemaal niet meeviel.

DE WAELE: Ik weet soms niet waar ze hun informatie haalden. Onze directie stuurde cijfers en modellen door. De frustratie was groot omdat er niets mee gedaan werd. Maar op elk bestuursniveau waren er mensen die de situatie goed inschatten en anderen die dat niet deden. Het was altijd een geruststel ling als we wisten dat ze op de hoogte waren, wat niet altijd het geval was in Brussel.

Het UZ Brussel bleek nadrukkelijk zijn pr en marketing te verzorgen, met een mediage

nieke CEO Marc Noppen die zo goed als in elke krant en tv-studio verscheen, of de actie op het dak, waarbij jullie letterlijk van de daken schreeuwden hoe erg het was. Hoe belangrijk is het dat een ziekenhuis zichtbaar is in het publieke debat?

DE WAELE: Daar zat geen strategie achter. Dat gebeurde vanuit een oprechte veront

waardiging: er zijn meer uitnodigingen van de pers afgeslagen dan dat we erop ingegaan zijn. Maar onze huidige rector Jan Danckaert zegt dat het in principe ook een vorm van wetenschapscommunicatie is. We moeten met onze kennis naar buiten komen. Daarom zijn we ook met influencers in zee gegaan. Ook de media hebben veel mensenlevens gered. Soms waren de mensen van de pers die bij ons op bezoek waren beter op de hoogte dan sommige mensen die beslissin gen moesten nemen.

Hoe gaat het met het UZ Brussel vandaag?

DE WAELE: Onlangs publiceerde het UZ Brussel nog een artikel waaruit blijkt dat 38 procent van de patiënten die op intensieve zorg hebben gelegen, last heeft van een posttraumatische stressstoornis. Bij de hulpverleners zien we dat ook: de coronaperiode heeft wonden geslagen, die op zijn best uitgroeien tot een litteken. We zien bij veel zorgverleners dat de coronaperiode nog niet verteerd is. Momenteel hebben we bovendien de achtste coronagolf gevoeld: er waren toch weer meer hospitalisaties en zorgverleners die uitvielen. Corona trekt nog steeds aan ons been.

Wat was voor u de belangrijkste les uit de coronaperiode?

DE WAELE: Dat we veel meer kunnen dan we zelf denken. Dat is voor mij de grootste les. Het maakt me ook melancholisch: waarom moet het nadien dan weer allemaal zo moeilijk? We hebben immers veel geleerd op het vlak van flexibiliteit. Uiteindelijk is het de meest flexibele die overleeft, niet de sterkste.

« POUR BEAUCOUP, LA PANDÉMIE N’EST PAS ENCORE DIGÉRÉE »

FR En plein pic de la crise du coronavirus, plus de la moitié des patients aux soins intensifs de l’UZ Brussel ne sont pas ressortis de l’hôpital vivants. Dans un livre, l’urgentiste Elisabeth De Waele et le journaliste Filip Van der Elst montrent comment les soignants de première ligne ont géré cette lutte de la vie contre la mort. Ils mélangent scènes poignantes et parfois quasi ment absurdes voire comiques. Le livre se lit aussi comme une ode aux efforts fournis par tout le monde ces dernières années. Selon De Waele, de nombreux soignants n’ont pas encore digéré la pandémie.

“MANY CARERS HAVE NOT PROCESSED COVID YET”

EN At the peak of the Covid pandemic, more than half of patients in intensive care did not leave UZ Brussel alive. In a new book, intensivist Elisabeth De Waele and journalist Filip Van der Elst show how the carers at the front lines had to deal with a strug gle for life and death. Poignant situations are mixed with sometimes almost absurd – a man refuses to be put in a coma until the bicycle race is done – and sometimes comical moments. At the same time, the book reads like an ode to everyone’s efforts of the past few years. According to De Waele, many carers have not yet processed the pandemic: “That period has left wounds that at best are turning into scars.”

Intensivist Elisabeth De Waele: “We weten door corona dat we veel meer kunnen dan we denken. Dat maakt me ook melancholisch: waarom moet het na die crisis weer allemaal zo moeilijk?”

In beeld. Bart Dewaele

Donkere ochtenden zijn voorbij

Afgelopen donderdag om 7.57 uur, toen deze foto gemaakt werd, was het in de Koningstraat behoorlijk donker. De Brusselse burgemeesters hadden Sibelga namelijk gevraagd om vanaf 1 oktober de straatlantaarns een half uur voor zonsop gang te doven om zo energie te sparen. De maatregel stuitte op veel kritiek, met name van ouders van schoolgaande kinderen en van voetgangers- en fietsers verenigingen. Het risico op ongevallen is immers groot als het licht plots uitgaat terwijl het nog donker is.

De burgemeesters zijn intussen op hun beslissing teruggekomen. Sinds enkele dagen brandt de straatverlichting weer tot zonsopgang. HUB

Brusselaar

Wim Vandekeybus

door Michaël Bellon

Wim Vandekeybus werd in 1963 geboren in het Kempense Herenthout, en tuimelde na studies psychologie het theater in via Jan Fabre. “Bij hem heb ik mijn enige auditie ooit gedaan, de dag nadat ik acht uur naar zijn Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was was blijven kijken.” Fabre zette Vandekeybus vervolgens op scène in De macht der theaterlijke dwaasheden, en een jaar later, in 1986, richtte Vandekeybus Ultima Vez op.

Hij staat dan wel te boek als choreograaf, het werk van Ultima Vez is nadrukkelijk multidisciplinair. Vandekeybus is ook filmmaker en fotograaf, en in zijn werk spelen muziek, literatuur en beeldende kunst een belangrijke rol. “Ik vond mijn debuut What the body does not remember zelf geen dansvoorstelling, maar toen we er de Bessie Award voor beste dansvoorstelling mee wonnen, vond men dat ik voor subsidies maar bij dans moest aankloppen.”

De ex-keurturner en liefhebber van martial arts baarde halverwege de jaren tachtig zoveel opzien met zijn groepschoreo grafieën dat hij meteen ook een tweede gerenommeerde Amerikaanse Bessie Award kreeg voor zijn tweede stuk Les porteuses de mauvaises nouvelles

In de stukken van Ultima Vez resulteren psychologische, filosofische en mythische thema’s en motieven in combinatie met fysiek, instinctief en riskant bewegingsmate riaal, filmische rekwisieten en pulserende muziek niet zelden in een spectaculaire droomwereld. Grote namen als David Byrne, Marc Ribot, David Eugene Edwards, Charo Calvo of Mauro Pawlowski componeerden muziek voor Ultima Vez, P.F. Thomése, Peter Verhelst, Bart Meuleman en Pieter de Buysser schreven tekstmateriaal.

Het Brussel van het door hem bewonder de Maximalist!-collectief, met muzikanten en componisten Peter Vermeersch, Thierry

De Mey, Walter Hus en Eric Sleichim, was voor Vandekeybus van bij het begin de uitvalsbasis voor de vele Europese en wereldtournees. Sinds 2012 heeft Ultima Vez een eigen studio in Molenbeek, maar de eerste decennia was het zwerven. “Ik heb nog een studio of vier-vijf zelf gecreëerd door auto’s uit garages te sleuren, verwarming te installeren en een zwevende dansvloer aan te leggen. Een paar van die studio’s wordt nog altijd gebruikt.”

In Molenbeek worden nu linken gelegd met de buurt, en ook artiesten van de nieuwe generatie zoals Seppe Baeyens, Yassin Mrabtifi, Zoë Dumoustier (lees ook p.38) en Lucas Katangila kunnen er terecht. De generaties dansers die de vaak ruime casts van het ensemble bevolkten, wordt intern de Ultima Vez-familie genoemd. “Velen van hen hebben ondertussen zelf carrières gemaakt, en heel wat onder hen zelfs kinderen: de Ultima Vez-children.”

In het nieuws omdat Wim Vandekeybus presen teert met Scattered memories in de KVS een gemuteerde compilatie van zijn dansgezelschap.

Over welk dossier gaat het?

Ultima Vez, het gezelschap van choreograaf Wim Vandekeybus, met een eigen studio in Molenbeek, bestaat intussen 35 jaar.

Het gezelschap van Wim Vandekeybus, Ultima Vez, is 35 jaar internationaal succesvol. Portret van een choreograaf met meer dan veertig creaties op de teller, en een geest en een lichaam die nooit stilstaan.

Danseres Lieve Meeussen en vaste costumière Isabelle Lhoas horen al van bij het begin bij de familie. Meeussen kwam van Sint-Lukas terecht in de cast van What the body en Les porteuses. In plaats van één jaar bleef ze er tien, en onlangs keerde ze terug in de cast van Hands do not touch your precious Me. Net als Lhoas noemt ze Vandekeybus een grote broer. “Het was fantastisch om met Ultima Vez de wereld te ontdekken, zoveel mensen te ontmoeten en voortdurend op te treden.” Lhoas bevestigt: “Toen What the body non-stop begon te touren ben ik mee op avontuur vertrokken. Van ’87 tot ’92 waren we voortdurend onderweg. In ’91 ben ik maar tien dagen in Brussel geweest.”

Langspeelfilm

Non-stop is trouwens een woord dat bij Vandekeybus past. Hij fotografeert ook en de films voor zijn stukken regisseerde hij zelf, en in 2015 kwam Vandekeybus’ langver wachte langspeelfilm Galloping mind uit. Tijdens corona werd hij bekroond voor de wereldwijde livestreamproductie Draw from within. Meeussen: “Ik zou weleens in zijn hoofd willen kijken om te zien waar hij al die ideeën en energie vandaan haalt. Tijdens repetities kan hij plots alles omgooien als hij bij iemand een beweging ziet waar hij iets mee wil. Maar als danser mag je ook heel veel aanbrengen.” Lhoas: “Wim vraagt veel energie, maar hij geeft er ook veel. Hij heeft vaak snel iets nodig, het is altijd urgent, maar ik kan ook met hem discussiëren en zeggen wat ik te zeggen heb.”

Hoe kijkt Vandekeybus terug op die 35 jaar? “We boomden van in het begin keihard, maar ik ben het meest trots op het feit dat ik daarna altijd ben kunnen blijven doen wat ik voelde dat ik moest doen.” De grote groep dansers van verschillende generaties die nu in Scattered memories aantreedt, gaat niet zomaar een best off afleveren, maar een compilatie van herwerkte scènes. “Je hoort in de cultuursector tegenwoordig veel over canon en repertoire. Dans is ook ongrijpbaar, dus het kan zin hebben om stukken te archiveren, zodat je ze binnen vijftig jaar opnieuw kan spelen. Maar nu gaan we oude scènes doen met nieuwe bewegingen, de muziek van Arno en David Byrne naast nieuwe muziek zetten, en de ervaring van oudere generatie naast de kracht van de jongeren.”

Ultima Vez, Scattered memories, 3>5/11, 20.00, KVS Bol, www.kvs.be, www.ultimavez.com

Kort gesprek. Ive De Smet

‘Op termijn kunnen we andere planten krijgen’

We kregen de afgelopen week zomerse temperaturen. Wat doet dat met onze stadsvegetatie? “Onze planten kunnen ontregeld raken,” zegt bioloog Ive De Smet (VIBUGent).

De temperaturen zijn eind oktober abnormaal hoog. Wat doet dat met planten?

Ze kunnen ontregeld raken. Normaal gezien gaan planten in de herfst in dor mantie, een soort winterslaap, waarbij de sapstromen stilvallen. Door de tem peraturen kan die periode op zich laten wachten en kunnen planten ook stress ondervinden. Ze gaan dan bijvoorbeeld hitteproteïnen aanmaken, terwijl ze zich eigenlijk net op de koude moeten voorbereiden.

Blijven bladeren dan langer hangen? Dat is moeilijk in te schatten, maar ik verwacht het niet meteen. De tempera turen zijn niet de enige factor die de plantengroei beïnvloeden. Ook de dag lengte speelt mee en die blijft wel gelijk elk jaar

Kunnen planten zich nu gedragen alsof het al lente is?

Soms wel. De herfst is ook de periode waarin er knopvorming is. Als de hoge temperaturen te lang aanhouden, ris keer je dat die knoppen opengaan. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de magnolia in een stadstuin. De bloemknoppen van die plant openen normaal voor de bladeren, het is niet ondenkbaar dat die al in de herfst openen. Maar een eenmalige hittepiek volstaat daarvoor niet.

Wat als het herfstseizoen elk jaar steeds milder wordt?

Dan zal je zien dat de plantengroei zich daaraan zal aanpassen. Er zullen dan

bijvoorbeeld andere gewassen beginnen te groeien hier. We zien nu al dat de grens waar je nog wijndruiven kan telen steeds noordelijker ligt. Doordat steden warmer zijn, zie je dat soort verschui ving daar vandaag al: er groeien meer mediterrane planten dan op het platte land. De gebouwen geven immers warmte af en er is ook meer beschutting tegen de wind in een stad.

Het kan dan trouwens best dat we steeds meer plantenziektes krijgen die gepaard gaan met warmere temperaturen. Een koude winter kan die ziektes net de kop indrukken. Sommige soorten zoals win tertarwe hebben ook een koude periode nodig. Ze kiemen, gaan dan in rust tij dens de koude periode om dan te groei en in de lente. Minder koudeperiodes kunnen daardoor ook een lagere produc tiviteit betekenen in de zomer. KH

“Sommige soorten, zoals wintertarwe, hebben een koude periode nodig”

Kim en Wauter gaan om de beurt aan de haal met de actualiteit

‘Uitvaart wordt steeds meer een vertoning’

Het crematorium van Ukkel, voorlopig het enige in het gewest, is met zijn bijna negentig jaar het oudste van België. Aanvankelijk diende het louter voor de verassing van overledenen, maar in de loop der jaren werd de ceremonie eromheen steeds belangrijker. “Mensen zetten steeds vaker hun leven in scène, zo ook de uitvaart.”

door Bettina Hubo foto’s Ivan Put

Ceremoniemeester Chloé Larcin op de strooiwei de aan het crematorium in Ukkel. De asverstrooi ing behoort ook tot haar takenpakket.

Allerheiligen. Achter de coulissen van het crematorium

Op maandagnamiddag is het rustig in het crematorium met de opvallende groene koepel gelegen aan de Ukkelse Stillelaan. Alle plechtigheden zijn afgelopen zodat ceremoniemeester Chloé Larcin de tijd heeft voor een rondlei ding. Ze toont de twee kleine aula’s en houdt dan halt in de grotere Georges Tosquinet zaal. De bakstenen aula, vernoemd naar een van de historische voorvechters van crematie in ons land, is opgefleurd met enkele kleurige accenten, vooraan hangt een groot scherm. “Ik zorg ervoor dat de kaarsen, de bloemen en alle andere zaken mooi op hun plaats staan,” vertelt Larcin, die een discreet donkerblauw broekpak draagt. “Heel vaak leid ik ook de plechtigheid. Ik overleg dan vooraf met de familie over de muziek, de teksten, de foto’s en filmpjes en de toespra ken, die tegenwoordig soms via Zoom gebeuren.”

Bij de aankleding van de zaal houdt ze rekening met de religieuze of filosofische overtuiging van de familie en de overledene en past ze het decorum navenant aan. Uit het aanpalende berghok haalt ze enkele van de symbolen die geplaatst kunnen worden bij de kist: de passer en winkelhaak voor de vrijmetselaars, de fakkel voor de vrijdenkers, de davidster voor de joden en een standaard met kruisbeeld voor de katholieken. “Voor de katholieken hadden we hier een tijdlang een pastorale dienst, nu niet meer. Ofwel komt een priester mee, ofwel lees ik een gebed, ik heb daarvoor een standaardtekst. Zegenen mag ik natuurlijk niet.”

Aan het eind van de ceremonie, die doorgaans 25 minuten duurt, glijdt de kist met de overledene in principe naar een sas, dat uitkomt op de ovenruimte. “Maar veel families vinden dat emotioneel te zwaar. Zij kiezen ervoor om afscheid te nemen van hun dierbare met een begroeting of door een

bloem op de kist neer te leggen, en verlaten dan de zaal.”

Niet meehuilen

Larcier neemt ons mee naar de technische ruimte waar twee ovenisten net beginnen aan een zogenoemde technische crematie, een verbranding zonder ceremonie. “Dat kan zijn omdat de plechtigheid elders gebeurt, omdat de overledene of de familie geen plechtigheid wenst of omdat er geen familie is.”

De ovenisten halen eerst de bloemen en het kruisbeeld van de kist. Larcin: “Al het metaal gaat naar een recyclingbedrijf. De jaarlijkse opbrengst schenken we aan een goed doel.” Dan wordt de kist in een van de vijf crematieovens geschoven, samen met een vuurvast steentje waarin een identificatie nummer is gegrift. De oven staat op 1.200 graden. Na anderhalf tot twee uur is de crematie voltooid. De ovenisten vangen de botresten op in een grote schuif onder de oven, laten ze afkoelen en vermalen ze tot as, die in een urne of strooikoker gaat. “Voor ons is dit werk routine geworden,” vertelt een van hen. “In het begin is het een beetje raar, maar nu denken wij er niet meer bij na.”

Chloé Larcin toont de symbo len van de religi euze of filosofi sche overtuigin gen die bij de kist kunnen worden geplaatst.

In een hoek van de ruimte staan kokers met het opschrift ‘zonder familie’, het zijn de assen die zonder aanwezigheid van de familie verstrooid moeten worden op de strooiweide van het crematorium. Larcin neemt een pot en wandelt ermee naar buiten. Het cremato rium is omgeven door een grasveld met beelden, kleine grafstenen en columbaria. Met Allerheiligen op komst hebben sommige families al verse bloemen neergezet bij het gedenkteken van hun overledene. Ze gaat midden in de strooiweide staan en ledigt voorzichtig de koker, waarna ze een buiging maakt. “Ook de asverstrooiing behoort tot het takenpakket van de ceremoniemeester.”

Larcin, van opleiding begrafenisonderne mer, werkt ondertussen zeven jaar bij het crematorium. Of het ooit een job als een andere wordt? “Voor mij niet, neen. Je moet voor dit beroep heel empathisch zijn, maar ook niet te. Je moet een open geest hebben. Als mensen tijdens de plechtigheid de kist willen beschilderen of een kleinkind een balletstukje willen laten opvoeren, dan moet dat kunnen. Idem met shotjes drinken of een joint roken bij de kist. Wij zijn er om de nabestaanden afscheid te laten nemen van hun geliefde op de door hun gekozen manier. Maar je mag niet gaan meehuilen met de familie. Die moet de dag van de crematie op ons kunnen steunen.”

Het beroep heeft haar wel veranderd, zegt ze. “Door te werken met de dood word je je veel meer bewust van de waarde van het leven.”

Verbod op crematie

Ook Xavier Godart ervaart het zo. “Het leert je om te relativeren,” zegt hij. Godart is al 36 jaar directeur van de intercommunale Cremabru, die het crematorium beheert. In zijn ruime kantoor op de eerste etage van het administratieve gebouw doet hij de opmer kelijke voorgeschiedenis van het crematorium uit de doeken.

Lijkverbranding, vertelt hij, gebeurde al in de oudheid, maar raakte later, met de opkomst van het christendom, in onbruik. Karel de Grote legde eind achtste eeuw zelfs een verbod op crematie op. Alleen begraven mocht. Dat verbod werd ruim duizend jaar nageleefd, tot in de tweede helft van de negentiende eeuw de verzuchting om te mogen cremeren steeds luider begon te klinken, met name bij liberalen, vrijmetse

laars en andere vrijzinnigen, die het niet meer pikten dat veel pastoors de niet-gelovi gen lieten begraven op een verloren, ongewijd plekje, het zeikhoekje van het kerkhof.

Er werden propagandistische crematie verenigingen opgericht, maar het zou nog tot 1932 duren voor de eerste Belgische crematiewet werd goedgekeurd. Een jaar later ging het crematorium van Ukkel open.

“De katholieke kerk verzette zich daarna

nog dertig jaar, pas in 1963 stond ze crematie toe,” aldus Godart. “In 1978 kwam er een tweede crematorium, in Luik. Enkele jaren later volgde Antwerpen. Inmiddels telt ons land er een twintigtal.”

Toen hij als directeur begon in 1986 liet slechts twintig procent van de Belgen zich cremeren. Inmiddels ligt het Belgische gemiddelde op zestig procent. Vlaanderen zit daar ver boven, met zeventig procent, Wallonië loopt achter, met 46 procent. Ook

Tijdens corona kwamen er op sommige dagen 47 lichamen binnen.

“Vuurwerk tijdens een ceremonie laat ik niet toe. Ook geld verbranden, zoals een familie vroeg, niet. Dat moest met monopolygeld”

Xavier Godart Directeur intercommunale Cremabru

Allerheiligen. Achter de coulissen van het crematorium

Brussel hangt, met 53 procent crematies, een stukje onder het gemiddelde.

Waar dat mee te maken heeft? “Mogelijk met het feit dat het gewest momenteel slechts één crematorium heeft, in het zuiden. Sommige Brusselaars laten zich in Zemst of Court-Saint-Etienne cremeren,” zegt Godart. “En er is de Brusselse allochto ne populatie. Bij moslims is crematie geen optie, evenmin bij de orthodoxe christenen en de joden. Heel af en toe komt er wel eens een liberale joodse familie.”

In de loop van de jaren is zijn werk flink veranderd, vertelt Godart. “Het crematorium werd opgericht als reactie tegen de katholie ke kerk en alle religieuze rituelen en plechtigheden. Aan de basis lag de vrijzinni ge overtuiging dat met de dood alles afgelopen is. De overledene zit in het hoofd en het hart van de nabestaanden. Rituelen, gedenktekens of ander uiterlijk vertoon zijn dus niet nodig. Vandaar dat het crematorium lange tijd louter diende voor de verassing van een overledene.”

In zijn begintijd hing die sfeer er nog. “Als er al een ceremonie was, duurde die ultrakort, mensen kwamen binnen, bogen voor de kist, en gingen weer naar buiten. Qua muziek hadden we een adagio, een plaat van Jacques Brel en het volkslied.”

Vanaf de jaren negentig begon het te veranderen. “Mensen wilden ceremonies met ingewikkelde slideshows, meerdere toespraken en de meest uiteenlopende muziek. Hun wensen werden steeds uitgebreider. Wij proberen daar altijd aan te voldoen, behalve als het een illegaal of onmogelijk verzoek is. Vuurwerk afsteken tijdens een ceremonie laat ik niet toe, geld verbranden, zoals een familie ooit vroeg, ook niet. Dat moest met monopolygeld. Veel

mensen zetten hun hele leven in scène. Kijk naar Facebook, Instagram, de babyshowers, en ja, ze doen hetzelfde met de uitvaart, die sinds corona ook gestreamd kan worden. Met als gevolg dat de ceremonies mijn corebusiness zijn geworden. Acht op de tien van de crematies zijn tegenwoordig met ceremonie.”

Crematorium voor dieren

Alleen is het gebouw, dat net helemaal gerenoveerd was voordat Godart er kwam werken, niet helemaal aangepast aan het uitdijende ceremoniële aspect. Het is een van de redenen waarom de intercommunale besliste om een tweede crematorium te bouwen, in Evere. “We openen Evere om twee redenen. Eén, de catastrofale mobiliteit

Na de verbranding gaan de assen in een urne of een strooikoker.

in Brussel. Met het nieuwe crematorium zullen we ook het noorden van Brussel kunnen bedienen. Twee, de dienstverlening. In het crematorium in Evere zullen we beschikken over vijf aula’s, zeven crematie ovens, drie horecagelegenheden en twee begraafplaatsen, zodat nog beter aan de wensen van de nabestaanden kan worden voldaan.”

Evere komt er dus niet wegens capaci teitsredenen, verduidelijkt Godart. “De capaciteit van het crematorium van Ukkel is geen probleem. Dat werd duidelijk tijdens de pandemie. Terwijl we normaal altijd rond de vijfduizend crematies per jaar doen, waren dat er in 2020 5.900. Sommige dagen kwamen er 47 lichamen binnen. We hebben toen wel een tandje moeten bijsteken, maar het lukte. Als een soort reactie waren er in 2021 maar 4.586 crematies, dit jaar komen we wellicht uit op 4.900 verassingen.”

Aan het nieuwe crematorium in Evere is een administratieve lijdensweg van vijftien jaar voorafgegaan. “Maar we zijn er bijna. Over vier maanden, op 3 maart 2023, gaat Evere open.” Waarna de intercommunale haar derde grote project zal kunnen afwerken: het crematorium voor dieren, dat gepland is in Schaarbeek.

Echt ecologisch is cremeren niet, erkent Godart. “Maar begraven is dat evenmin.”

Voor elke crematie is er bijna zestig kubieke meter gas nodig, het verbruik van een gemiddeld gezin in tweeënhalve week. Met de huidige gasprijzen is dat wellicht geen lolletje? “Bij ons valt het mee, omdat we voor

De ovenisten verwijderen eerst de bloemen en het kruis van de kist.

dit jaar nog een contract met een vast tarief hebben bij Sibelga.” Hoeveel de crematie prijs, nu tussen de 550 en 700 euro, volgend jaar zal bedragen, staat nog niet vast.

Hoe dan ook wil Godart het energiever bruik zoveel mogelijk beperken. “We hebben al een systeem waarmee we de warmte van de verbrandingsinstallatie recupereren voor de verwarming van de kantoren en we plaatsen volgend jaar zonnepanelen. Ook willen we in 2024 onze ovens vervangen, hetzij door elektrische, hetzij door gasovens die maar de helft verbruiken.”

In afwachting probeert Godart te werken met een strak ovenschema zodat er geen gaten vallen tussen de crematies en de ovens niet nodeloos blijven branden.

Meer ecologische vormen van lijkbezor ging, zoals humusatie en resomatie, zijn niet toegestaan in ons land, hoewel er in Brussel al regelgeving is die deze alternatieven in de toekomst mogelijk moet maken. Bij humusatie wordt het lichaam gecompos teerd in houtsnippers, stro en bladeren. Resomatie is het oplossen van het lichaam in een bad van heet water met loogzout. Godart staat open voor die nieuwe technieken, maar heeft wel bedenkingen. “Resomatie is nog in een experimenteel stadium, voor humusatie moet je de geschikte plek vinden, het kan niet zomaar in een bos, en de ruimte is schaars in Brussel. Maar bij de burgers is er vraag naar alternatieven, dus moeten we het onderzoeken.”

FR Le crématorium d’Uccle est le seul de la région bruxelloise et, à bientôt 90 ans, le plus ancien de Belgique. Au départ, on se contentait de procéder à la crémation du défunt, mais au fil des ans, la cérémonie entourant la crémation est devenue plus importante. « Les gens mettent de plus en plus en scène leur vie, les funérailles aussi », dit Xavier Godart, direc teur de l’intercommunale Cremabru, qui gère le crématorium, depuis 36 ans. Pour aider à la mobilité et améliorer encore les services, un second crématorium ouvrira à Evere dans quatre mois.

EN The crematorium in Ukkel/Uccle is currently the only one in the Brussels region and, at almost 90 years old, the oldest in Belgium. Initially, they just carried out the cremation of the deceased, but over the years the ceremony sur rounding the cremation itself has become more and more important. “People are increasingly stag ing their lives, funerals too,” says Xavier Godart, who has been director of the intercommunal Cremabru, which manages the crematorium, for 36 years. To help around mobility and to improve services further, Cremabru will open a second cre matorium in Evere in four months.

« ON MET EN SCÈNE NOS VIES, LES FUNÉRAILLES AUSSI »

“WE ARE INCREASINGLY STAG ING OUR LIVES, FUNERALS TOO“

In de stad van de toekomst is de auto niet langer koning

Steven Van Garsse

Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

Het is geen fraai vertoon – de foto van de actievoerder die hoog op een paal een verbodsbord af breekt, riskeert iconische allures te krijgen. Het laat Brussel weer met een kater achter Er zijn heel veel oorzaken te be denken waarom het in sommige wijken misliep en in andere wel lukte. De meeste verklaringen zullen wel ergens kloppen. Maar wellicht is het toch gewoon het momentum geweest. Iedereen moe van de corona maatregelen, geplaagd door de hoge energiefacturen, en dan nog eens betonblokken voor de deur. Voeg daar nog een on machtige burgemeester aan toe en het plaatje is compleet. Het protest in Kuregem sloeg vanzelf over naar de andere wijken. Dat legitiem protest ontaardt, is ook niet nieuw. Casseurs zijn er altijd wel te vinden. Tegelijk heb ben de populisten vandaag de wind in de zeilen. Ze zoeken het ongenoegen op, hitsen de men sen mee op in de hoop op een grotere electorale aanhang, lie gen zonder verpinken en krijgen er nog applaus voor ook. Dat is misschien nog het meest veront rustende aan het hele Good Moveprotest.

Wat we hier ook zien is een –misschien onvermijdelijke –passage in het doorvoeren van een verandering van de mobili teit. Die moet de stad klaarsto men voor de toekomst. Dat is een stad met een aangename openbare ruimte, veilig verkeer, propere lucht en minder files. Het is een stad waar mensen graag wonen en waar bezoekers graag naar terugkeren.

Dat is precies wat Good Move beoogt, het gewestelijke mobili teitsplan dat loopt van 2020 tot 2030. En dat kan alleen – hoe moeilijk die boodschap ook is –door de auto, die sinds Expo 58 gaandeweg een dominante rol kreeg toebedeeld in Brussel, deels terug te dringen, en de an dere vervoersmodi als openbaar vervoer en fiets meer plaats te geven.

Drie recepten

De recepten hiervoor zijn be kend, andere steden gingen Brussel al veel langer voor: stadstol, parkeren duurder ma ken en wegen hiërarchiseren. Dat laatste wil zeggen dat er we gen zijn voor doorgaand verkeer en rustigere wijkwegen. Daar

voor zijn dan weer die vermale dijde circulatieplannen nodig. Brussel probeert nu al een tijd die drie recepten in te voeren, maar dat lijkt meer op een pro cessie van Echternach. ‘Touche pas à ma voiture’ blijft nog altijd hoog in het vaandel van veel Brusselse (lokale) politici staan.

En zo komen we vanzelf bij de Brusselse lokale besturen. Want het zijn vaak zij die op de rem gaan staan vanuit een soort panische angst, zo lijkt het, om door de kiezer te zullen worden afgestraft. En zo blijft de auto de koning in Brussel.

En bekende Brussels urbanist zei ooit aan BRUZZ dat hij het fantastisch vond dat er negen tien gemeenten bestonden naast het Brussels Gewest. Hij zag er het summum in van de mocratie, want het geeft extra checks and balances, en dat het soms schuurt is niet erg, want dat komt de democratische be sluitvorming alleen maar ten goede.

We vragen ons soms af of hij dat vandaag nog zou zeggen, want hij moet ook zien dat Brussel op deze manier hope loos achterop dreigt te raken. Kijk naar Parijs, kijk naar Lon den, kijk naar Amsterdam. In de drie steden moest de auto een bank achteruit. De steden wer den er alleen maar aangenamer door Daarom is niets doen geen op tie, en mag uitstel geen afstel worden. Brussel heeft die mobi liteitsverandering te hard nodig.

“In Parijs, Londen, en Amsterdam. moest de auto een bank achteruit. De steden werden er alleen maar aangenamer door”

Het Good Moveprotest domineert nu al enkele weken het Brusselse én het nationale nieuws. Verschillende circulatieplannen zitten in het slop, na – vaak agressief – protest, opgepookt door lokale politieke backbenchers.

Xavier Mezquita, politiek secretaris van de MR in Schaarbeek, poseert met een paneel tijdens de protesten in zijn gemeente. David Leisterh, voorzitter van de Brusselse afdeling van de MR, riep hem tot de orde.

© KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

Big City.

Waarom is het kasteel van Modave in handen van Vivaqua?

Het water dat uit onze kraan stroomt, komt misschien uit het kasteel van Modave, dat een aparte link heeft met Versailles.

graaf Jean-Gaspard-Ferdinand

de Marchin na een mislukte mili taire expeditie terugkeert naar zijn heimat, blaast de kersverse eigenaar het kasteel nieuw leven in. “Hij vormt het om tot een ple zierkasteel en laat het in de klas sieke Franse stijl renoveren.”

Luana Difficile

zoekt elke week een antwoord op een lezersvraag. Deze week beantwoordt collega Johan Baeten een vraag van Nicky uit Anderlecht.

Een van de belangrijkste win ningssites van Brussels drinkwa ter ligt op zo’n honderd kilome ter van de hoofdstad: het kasteel van Modave. In 2021 was de pro ductie in die site goed voor 16,8 procent van de totale Brusselse drinkwaterproductie.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be

Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

Het Modave-domein veranderde door de jaren heen regelmatig van eigenaar, één constante blijft er eeuwenlang van levensbelang: water. De vallei van Hoyoux be vat heel wat bronnen. “Het kas teel is in de middeleeuwen ge bouwd op een rotspunt,” vertelt directeur Benoît Van Hespen. “Het ligt boven de Hoyouxrivier.” In het midden van de ze ventiende eeuw wordt het kasteel deels verwoest, maar wanneer de doorgewinterde veldheer en

De Marchin, die zich voor de re novatie aan de grandeur van de Franse kastelen spiegelt, mist nog één bouwsteen: water. “Hij wil water in zijn tuinen om vij vers en fonteinen te creëren,” zegt Van Hespen. Maar het hoogteverschil tussen kasteel en rivier bedraagt zestig meter. “Daarom schakelt hij een tim merman in die een hydraulische machine creëert om het water opwaarts te sturen.”

Het technologische vernuft van Renkin Sualem, de bewuste tim merman, ontgaat ook Lodewijk XIV niet. In opdracht van het Franse hof bouwt de Luikenaar de befaamde machine van Marly, een pompsysteem dat de fontei nen van het paleis van Versailles van stromend water zal voorzien.

Een tweetal eeuwen later begint de waarde van het Waalse water steeds meer door te dringen in Brussel, zeker wanneer er door de groeiende bevolking geantici peerd moet worden op een mo gelijke waterschaarste. “Daarom lanceert koning Leopold II in 1882 een wedstrijd. De toenma lige eigenaar van het kasteel, Paul Van Hoegarden, weet na tuurlijk af van de verschillende bronnen en schrijft zich in.” Na dat Vivaqua – de intercommuna le bestaat al sinds eind negen

Scheefbloemwitje verovert

Brussel in drie jaar tijd

Een van de laatste vlinders die je dit najaar nog kan zien vliegen, is het scheefbloemwitje. Tot drie jaar geleden had dit familielid van het kleine koolwitje nog nooit een pootje in Brussel gezet.

“Het scheefbloemwitje is eigen lijk een mediterrane soort,” zegt vlinderexpert Thomas Merckx, professor ‘global change biology’ (VUB). “Tien jaar geleden was de

meest noordelijke vindplaats de Franse Rhônevallei. Rond 2005 merkten Zwitserse biologen iets vreemds: plots dook het in rots tuintjes in steden op.”

Van daaruit rukte het scheef bloemwitje spectaculair op. “Via de Rijnvallei kwam het vlindertje België binnen. In 2016 werden de eerste exemplaren in de Oost kantons en Bastenaken gespot, in 2019 volgde Brussel. Tegen 2021 kwam het hier al veel vaker voor. Afgelopen zomer zat de splinternieuwe migrant op de Pachecolaan, in de Vijfhoek. Ie dereen staat er versteld van hoe snel het is gegaan.”

Reden voor de ongeziene expan sie, zo ontdekten Duitse onder zoekers, is dat de ‘noordelijke’

Het scheefbloemwitje bedreigt de bestaande soorten niet.

tiende eeuw – het project heeft overgenomen van Van Hoegar den, schiet het de hoofdvogel af. De werken aan de winningssite vatten aan begin twintigste eeuw Na een korte onderbreking door de Eerste Wereldoorlog wordt het grootste Belgische stroomge bied in 1922 ingehuldigd.

“Vanaf dat moment wordt het water vanuit het domein opgeno men en zonder bewerking door gestuurd naar Brussel,” zegt Van Hespen. Uiteindelijk verwerft Vivaqua het hele domein in

1941. “Dagelijks gaat het om een productie van 53.000 tot 80.000 kubieke meter,” legt Saar Van derplaetsen van Vivaqua uit.

“De jaarlijkse productie schom melt wat, afhankelijk van hoeveel grondwater er beschikbaar is, wat dan weer – onder meer – af hangt van de hoeveelheid neer slag die het gebied slikt tussen november en maart,” aldus Van derplaetsen.

De winningssite is de tweede grootste van de 26 Vivaquasites. JB

Het eerste teken van verzet tegen de Duitse bezetting in WO II vindt in Brussel plaats. In een vierdelige reeks zet BRUZZ de verzetshelden uit Elsene in de kijker.

Vanaf 7 november op BRUZZ tv

scheefbloemwitjes genetische verschillen hebben, vergeleken met hun Zuid-Europese neven en nichten: de evolutie aan het werk. Merckx: “Ze zijn koudeto leranter, ontwikkelen zich snel ler, en vooral: de vrouwtjes zijn veel minder kieskeurig wat waardplanten betreft. Ze kiezen niet meer enkel de scheefbloem om eitjes op te leggen, maar ook andere planten uit dezelfde fami lie. Koolzaad of rucola bijvoor beeld, of grote zandkool, eigen lijk wilde rucola.”

Scheefbloemwitjes bedreigen de

bestaande soorten in België niet, zegt Merckx. “Ze fleuren alleen het leven in de stad wat op. Naast de atalanta, de dagpauwoog en de distelvlinder kunnen stedelin gen nu ook deze nieuwkomer tot laat in het jaar zien vliegen, om dat hij in een jaar tijd twee tot drie generaties heeft. De kli maatverandering en het stedelij ke hitte-eilandeffect helpen daarbij natuurlijk.” SDS

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

De tieners van weekendschool TADA uit Molenbeek kregen les over radiomaken en boksten in onze radiostudio zelf zes radioshows in elkaar.

Nu te beluisteren op BRUZZKet.be/radiotada

Onverzettelijk Elsene

Radio TADA

Het domein waar het kasteel van Modave staat, is in handen van Vivaqua. Dagelijks wordt er tot 80.000 kubieke meter water geproduceerd.

Stoppers én blijvers in de Dansaertwijk

Het aangekondigde vertrek van styliste Valérie Berckmans illustreert dat het niet simpel is voor onafhankelijke modeboetieks en speciaalzaken in het centrum om overeind te blijven in deze moeilijke tijd. Sommige stoppen, andere mopperen maar doen dapper voort, nog andere zijn ondanks alles positief en optimistisch.

door Bettina Hubo foto’s Saskia Vanderstichele

Nadat ze in één week amper tweehonderd euro omzet had gedraaid, hakte Valérie Berckmans half september de knoop door: in januari sluit ze na zestien jaar haar winkel in de Van Arteveldestraat. Daarmee verdwijnt de laatste modeontwerper uit de Dansaertwijk.

De uitverkoop van haar stock is volop bezig. Wat haar de das heeft omgedaan?

“Het grootste probleem is dat wij op dezelfde speelplaats moeten spelen als de grote ketens. Die produceren goedkoop in landen als Bangladesh, hebben grote marges en kunnen alle lasten betalen. Maar als je, zoals ik, lokaal produceert en biostoffen gebruikt, dan zijn je marges veel kleiner. Toch heb je dezelfde lasten, betaal je dezelfde sociale premies en andere bijdrages.”

De afgelopen jaren kwam daar nog een reeks omstandigheden bij die de verkoop negatief beïnvloedde. “Sinds de voetgangers zone is de reputatie van de stad verslechterd, mensen denken dat ze hier niet meer met de auto geraken. Door de coronacrisis gingen vervolgens veel mensen telewerken. Een deel van hen zie ik nog altijd niet terug. Ook de

cultuur van zich mooi aankleden is sinds de pandemie veranderd, vrouwen zitten in jogging achter hun computer te werken. En dan kwamen de oorlog, de inflatie en de energiecrisis. Mensen zijn bang en kopen minder, of kopen tweedehands. Tegelijkertijd zijn mijn productiekosten fors gestegen. Mijn naaister kost me dertig procent meer, de prijs van de stoffen is gestegen met veertig procent en de elektriciteitsrekening gaat maal vier.”

Het recente circulatieplan Good Move, bedoeld om het stadscentrum autoluw te maken, was de druppel die bij Berckmans de emmer deed overlopen. “Ik zie nog minder klanten en doordat al het overblijvende verkeer nu via mijn straat rijdt, is het veel drukker en zit ik de hele dag in de uitlaatgas sen. Ik denk dat ik destijds verkeerd gegokt heb met in deze straat een pand te kopen. Het leek in 2006 the place to be, om de hoek van de Dansaertstraat.”

De afgelopen jaren heeft Berckmans de mobiliteitssituatie in het centrum vaker aangekaart, wat haar niet altijd in dank werd afgenomen door politici en sommige handelaars. “Velen zijn bang voor negatieve publiciteit. Voor de politiek zijn wij, de

schattige, onafhankelijke winkels, een uithangbord. Ze hebben het liefst dat ik blijf glimlachen in mijn schattige winkeltje. Maar ik wil niet zwijgen, ik ben bezorgd. Binnen kort geven anderen ook op en zijn hier geen kleine, toffe winkeltjes meer.”

Linda Van Waesberge, mode- en Dansaertkenner, heeft begrip voor het besluit van Berckmans. “Het is heel moeilijk om met haar duurzame productiewijze rendabel te zijn. Kleine ontwerpersboetieken hebben met alles wat er de laatste jaren gebeurd is ook geen mogelijkheid gehad om een buffer op te bouwen.”

Ze vindt de nakende sluiting van het atelier van Berckmans doodjammer. “Die boetiek-ateliers maken samen met de onafhankelijke winkeltjes de ziel van de stad uit, dat is waarvoor Parijzenaars naar Brussel komen. Er zijn al zoveel kleine toffe winkels vertrokken. Gelukkig komen er af en toe ook bij.”

Natuurlijk zijn er modezaken die wel standhouden in woelige tijden, zegt Van Waesberge. “Neem winkels als Stijl, Hatshoe, Underwear of Icon in de Dansaert straat, die al jaren bezig zijn, een vast cliënteel hebben opgebouwd en hun pand in ▼

Gabriele maakt haar etalage leeg, nu ze gestopt is met haar vintagewinkel.

Economie. Onafhankelijke handelszaken in tijden van crisis

Valérie Berckmans Modeontwerpster

eigendom hebben of tegen een hele redelijke prijs kunnen huren. Zij zijn als de bakker met het allerbeste brood van de stad, die trekt altijd volk.”

Lieve Buyse, eigenaar van Hatshoe, bevestigt dat de klanten na twee moeilijke coronajaren opnieuw de weg gevonden hebben naar haar kleine designschoenen winkel, die al ruim dertig jaar gevestigd is in het middendeel van de Dansaertstraat. “We hebben de laatste maanden goed gewerkt,” zegt ze. “De mensen appreciëren ons aanbod en onze service. We doen daar ook wel veel moeite voor en proberen altijd de mooiste collecties te vinden.”

Haar klanten komen uit Brussel, maar ook van Gent, Antwerpen en verder. Van het nieuwe circulatieplan ondervindt haar zaak vooralsnog weinig last. “Maar ik vind wel dat het plan te snel, te abrupt is ingevoerd,” zegt ze.

Net als in de Van Arteveldestraat is de verkeersdrukte in de Dansaertstraat flink toegenomen sinds het circulatieplan. Rustig flaneren is er niet meer bij. Auto’s en bussen bollen voorbij en tijdens de spits staat het verkeer geregeld stil. Desondanks lijkt de straat zich staande te

houden als ‘betere’ winkelstraat, al waren er de afgelopen vijf jaar de nodige wissels. De Franse prêt-à-porterketens die het eerste deel, tussen de Ortsstraat en de Oude Graanmarkt, hadden veroverd, bleken daar niet allemaal even gelukkig. Sommige, zoals The Kooples, Princess Tam-Tam en Sandro, zijn dan ook al weer vertrokken, wat enige leegstand veroorzaakt.

Het middendeel zag met het vertrek van Annemie Verbeke, Carine Gilson, Sabeth en Theo zijn laatste ontwerpers verdwijnen, maar kreeg wel versterking van onder meer meubelzaak La Fabrika en ook van drie luxehorlogezaken die een telg van juweliers familie De Greef onder de naam Prosper opende. Ze richten zich met hun dure horloges niet meteen tot het traditionele Dansaertpubliek, maar de omringende winkels zijn tevreden met hun komst. “Zo zijn er geen gaten en het is Brussels kapitaal,” legt Van Waesberge uit.

Ook in het meer rommelige achterste deel van de straat kwam er vers bloed met onder meer cadeauwinkel Neuf en babyzaak Quartier Bébé.

De Kartuizerstraat, om de hoek, oogt iets minder florissant. Een paar leuke winkeltjes

zoals het interieurzaakje Toit en papeterie Le Typographe zijn weg en ook Gabriele Vintage en concepstore Hunting and Collecting, twee sterkhouders, scheiden ermee uit.

Rustiger ritme

De Dansaertstraat

zich staande te houden als ‘betere’

De vintagewinkel is al enkele weken dicht, maar eigenaar Gabriele is nog volop bezig de enorme stock jurken, mantels, hoeden, strikjes en kostuums van de rekken en schappen te halen. De hele voorraad gaat naar een depot in Koekelberg, vanwaar de ondertussen pensioengerechtigde Gabriele zal doorwerken, maar in een rustiger ritme. Ze had nog verder kunnen doen met de winkel, zegt ze, maar met wat er nu allemaal gebeurt, heeft ze er geen zin meer in. “Toen ik hier bijna 25 jaar geleden neerstreek, was dit een plek waar jonge mensen winkeltjes openden en experimenteerden. Het maakte de straat en het centrum interessant. Die sfeer is voor een stuk weg. Mijn zaak draaide nog goed, maar ik hoorde steeds vaker mensen zeggen dat ze niet meer tot bij de winkel geraakten. Anderen haakten af omdat ze het stadscentrum met zijn voetgangers zone vol junkfood en daklozen niet meer aantrekkelijk vonden.”

Wat bij haar zeker ook meespeelt: de huur is afgelopen en de nieuwe eigenaar van haar winkelpand, die ook de aanpalende gebouwen heeft gekocht, stelt een flinke huurverhoging in het vooruitzicht.

Dat vooruitzicht maakt dat ook de uitbaters van Hunting and Collecting er niet rouwig om zijn dat ze weggaan. “We wilden sowieso iets anders doen, maar er is nog weinig lol aan deze straat. Er zijn ondertus

“Voor de politiek zijn wij een uithangbord. Ze hebben het liefst dat ik blijf glimlachen in mijn schattige winkeltje”

Valérie Berckmans sluit haar winkel in de Van Arteveldestraat: “Ik denk dat ik destijds verkeerd gegokt heb met in deze straat een pand te kopen.”

Animatie

Hebben onafhankelijke nichezaken nog een toekomst in het centrum van de stad? Na een kleine rondgang onder handelaren blijkt het beeld niet eenduidig. Dat zegt ook Anton Van Assche van ondernemersorganisatie Unizo. “Momenteel zijn er handelszaken die bloeden en andere die hun cliënteel blijven bereiken.”

Brussel als shoppingstad heeft volgens hem zeker nog potentieel. “Maar je mag als overheid niet op je lauweren rusten, want een bedrijf kijkt altijd waar het het beste zaken kan doen. Als dat niet in het centrum van Brussel is, dan misschien in Ukkel, in Meche len of nog verder.”

sen al twee nailshops en het wordt wellicht nog erger. De vorige eigenaar koos zijn huurders zorgvuldig uit. Hij had een visie op de straat. De nieuwe verhuurder lijkt het niets te kunnen schelen.”

Ook Dirk Spans van tassenwinkel Arbre Mandarine op de hoek is somber gestemd. “Ik zit hier zeventien jaar, de eerste tien jaar ging mijn zaak goed, maar sinds de voetgan gerszone komt er almaar minder volk. Vroeger kwamen mensen uit Gent of Antwerpen een weekendje shoppen in Brussel. Dat gebeurt niet meer.” Zelfs zijn klanten uit Ukkel is hij kwijt. Die zoeken hun heil nu dichter bij huis, in het groeiende aantal Ukkelse winkels. “Ik moet het nu vooral hebben van buitenlandse toeristen.”

Vlakbij, op de Oude Graanmarkt, ligt Le Guichet des Bonnes Idées, de zaak in originele vilten tassen en planten die in maart openging. Zaakvoerder Wim Schuur mans had zich zijn start als zelfstandig handelaar wel enigszins anders voorgesteld. “Ik dacht dat na corona alles zou hervatten, maar toen kwam de oorlog, met de stijgende energieprijzen als gevolg, en daarbovenop het circulatieplan. Het is én én én. Ik ben voor minder auto’s in de stad, maar er zijn klanten die nog met de auto willen komen. De grote planten die ik aanbied, zijn zonder auto ook moeilijk te transporteren Hebben de overheden genoeg gedaan om voor deze mensen een goede oplossing te vinden?”

Hij verkoopt vooral de kleinere, goedko pere zaken uit het assortiment. “Ik ben pas begonnen en heb veel geïnvesteerd. Nee, ik zit nog niet in een comfortabele positie.”

Een ander geluid klinkt bij modeontwerp ster Conni Kaminski, die zeventien jaar

geleden neerstreek, op de Kolenmarkt, wat verderop in de Sint-Jacobswijk. “Vlak nadat ik was begonnen, brak de financiële crisis uit. Mijn ervaring heeft me geleerd dat je altijd, ook als het crisis is, vooruit moet kijken en positief moet blijven. Dan draait je zaak. Er zijn altijd wel redenen om te klagen, maar dat wil ik niet doen. Als je te veel focust op problemen, creëer je een angstklimaat en zijn de mensen bang om te komen.”

Kaminski wil niet naïef klinken. “Laden en lossen in de binnenstad is niet altijd simpel en het openbaar vervoer kan zeker aantrekkelijker. Maar Brussel is een mooie stad, ik zit hier in een fijn voetgangersstraat je, de mensen komen omdat ze van mijn werk houden en ik heb het gevoel dat mijn winkel bijdraagt aan de diversiteit van de stad.”

“De onafhankelijke nichezaken zijn er niet om het animatiekarakter van de stad te versterken, ze zijn er om hun brood te verdienen. Als de politiek van hen een uithangbord wil maken, moet ze inspannin gen doen, zodat er klanten komen en die zaken rendabel kunnen zijn. Je kan dan ook de vraag stellen of het circulatieplan moet worden ingevoerd op een moment dat de handelaars al veel voor hun kiezen krijgen en ook de kleine Ring vastzit.”

Van Assche vindt dat de Stad de handelaars wel degelijk probeert te ondersteunen met het uitdelen van cadeaubonnen en uitstippelen van wellness- en andere ontdekkingsroutes.

“Maar ook Visit Brussels moet zich daarachter scharen, zodat die campagnes bekend worden in Vlaanderen en Wallonië.

Nu bestaat buiten Brussel vooral de perceptie dat de stad niet bereikbaar is. De Stad en het Gewest moeten samenwerken aan een beter imago, namelijk dat Brussel een leuke stad is om te verkennen.”

PAS TOUT LE MONDE VEUT QUIT TER LE QUARTIER DANSAERT

FR La fermeture annoncée du magasin de la sty liste Valérie Berckmans démontre qu’il n’est pas facile pour les boutiques de mode ou autres maga sins spécialisés du centre-ville de survivre en cette époque difficile. Certains jettent l’éponge, d’autres se plaignent tout en continuant, d’autres encore restent optimistes. Selon Anton Van Assche, de l’association flamande des entrepreneurs Unizo, Bruxelles a claire ment encore du potentiel au niveau du shopping. Mais le gouvernement ne peut pas se reposer sur ses lauriers: « Si les politiques veulent mettre en avant les magasins indépendants sympas, ils doivent faire des efforts pour attirer les clients. »

BY NO MEANS EVERYONE WANTS TO GET OUT OF DANSAERT

EN That fashion designer Valérie Berckmans has announced she will close her shop shows how difficult it is right now for independent boutiques and speciality shops in the city centre to stay afloat. Some are stopping, others grumblingly but bravely carry on and still others remain optimistic despite everything. According to Anton Van Assche from the Unizo business association, Brussels certainly still has potential as a shopping city. But, he says, the government must not rest on its laurels. “If politi cians want to make a showcase of cool, independent shops, they have to make an effort so that custom ers come and those businesses can be profitable.”

De slaapkamer. Louis

Louis is twaalf en woont in Laken. "Vroeger had ik hele lijsten met wat ik wou worden: piloot of astronaut, maar nu wil ik daar pas in het zesde middelbaar over nadenken."

‘Ik zou van Brussel een stad maken waar iedereen zich veilig voelt’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze week bij de twaalfjarige Louis uit Laken, een jongeman met een visie. Op school zou hij graag meer praktische vakken volgen en toch nog kunnen doorgroeien naar hogeschool of universiteit. En van hem mag het in Brussel wel iets rustiger én veiliger worden door Jasmijn Post foto Saskia Vanderstichele

Wat vind je leuk op school? Wiskunde en geschiedenis. .

Is het de leerstof of de leer kracht die de les interessant maakt voor jou?

Ik vind de leerkracht belangrijk. Het is interessant om te luisteren naar wat een juf of meester ver telt. Dat heb ik liever dan iemand die vooral opdrachten geeft.

Als jij een school mocht ontwer pen, hoe zou die er dan uitzien?

Een school met veel houtbewer king, waar je met de handen werkt. Nu kan je als je een rich ting volgt waar je iets met je han den doet, niet meer studeren aan de universiteit. Ik zou willen dat je iets kan kiezen waarmee je verder mag studeren, maar ook leert koken en al die praktische dingen. Dat je meer kiest in de richting waar je zélf heen wil.

Heb je het gevoel dat je dat nu al aan het doen bent?

Nu krijg ik gewoon basisvakken, er zijn niet zoveel handwerkdin gen. Thuis en in de Ardennen werk ik wel met hout. Ik heb al een keer een bank gemaakt en ook kleine poppetjes van hout. Ik teken ook veel, dat vind ik tof.

Heb je nog hobby's?

Parkour doe ik al vier jaar. Dat wil ik zeker blijven doen omdat ik dat later kan nodig hebben.

Als je in de stad een binnenweg wil nemen?

(Knikt) Als die tricks lukken, ge ven ze veel adrenaline.

Wat vind je van Brussel?

Het is een heel gezellige stad, maar op sommige plaatsen een beetje minder. Het kan zo druk zijn en op elkaar gepropt. Als je ’s avonds door de stad fietst, is er veel geluid, en veel auto’s.

Wat zou je veranderen?

De stad is heel wild, ik zou er iets fijns van willen maken waar ie dereen zich veilig voelt. En er voor zorgen dat alle mensen die geen huis hebben, een plek heb ben om te wonen. Het moet veili ger. Mijn vrienden en ik werden aangevallen aan het begin van het schooljaar. Twee jongens vroegen of we wilden vechten voor onze spullen. We zijn de Hema binnengerend en twee uur bij de security blijven staan, tot we werden opgehaald. De twee jongens bleven heen en weer lo pen voor de winkel. Ook ben ik al twee keer aangereden door een autobestuurder

Wat zou je verder kunnen doen voor de veiligheid?

Het is heel fijn dat er over de Anspachlaan geen auto’s meer rijden. Je kunt niet de auto’s in de hele stad weren. Brussel is een gigantische stad. Er moeten plekken zijn waar je kunt door steken.

Weet je wat je later wil worden?

Nee, ik had vroeger hele lijsten: piloot, astronaut, allemaal be roepen waar een kleuter naar op kijkt. Ik denk daar nu nog niet over na: ik doe dat wel in het zes de middelbaar.

Maar eerst nog vijf jaar school. Waar kijk je het meest naar uit? Afstuderen! Alhoewel ik me dan zal realiseren dat ik nog een paar jaar school te doen heb. Studie, bedoel ik dan.

En daarna: eindelijk vrij. Ja. (Zucht tevreden, maar bedenkt zich) Nee, dan werken! Ik ga na de universiteit een jaar reizen denk ik. Ik zou zeker naar Afrika willen gaan. En ook naar Azië. Naar alle continenten eigenlijk.

Hoe ga je het aanpakken?

Ik ga veel studentenjobs doen. Ik heb nu al iets gevonden waarmee ik kan beginnen als het zover is!

Meer lezen?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer Naar een idee van de Volkskrant

« TOUT LE MONDE DOIT SE SENTIR EN SÉCURITÉ »

FR Louis, 12 ans, de Laeken, aimerait avoir plus de cours pratiques et la possibilité de faire des études complémentaires dans une école supérieure ou à l’universi té. Il trouve Bruxelles « vraiment sauvage ». Et aimerait « la transfor mer en un endroit agréable où tout le monde se sent en sécurité ». Dès qu’il le pourra, il compte faire beau coup de jobs étudiants : « Je sais déjà dans quoi je veux me lancer ! ».

“EVERYONE SHOULD FEEL SAFE HERE”

EN Twelve-year-old Louis from Laken/Laeken is a young man with a vision. He would like to do more practical subjects at school and still be able to go to university. Louis also would not mind if Brussels was a bit quieter and safer. “The city is pret ty wild, I would like to turn it into something nice where everyone feels safe.” He cannot wait to be able to do student jobs: “I’ve already found something for when the time comes!”

“Ik ga veel studentenjobs doen. Ik heb nu al iets gevonden waarmee ik kan beginnen als het zover is”

Het befaamde Chelsea Hotel, de mythe van Manhattan die op verdwijnen staat.

Cinema. Amélie van Elmbt kijkt voorbij de mythe van het Chelsea Hotel

‘De jonge Patti Smith zou hier nu niet meer terechtkunnen’

Het Chelsea Hotel in New York. Patti Smith bloeide er open. Leonard Cohen en Janis Joplin proefden er van elkaar. En de Brusselse Amélie van Elmbt draaide er met de steun van Martin Scorsese Dreaming walls, een mooie documentaire die voorbij de mythe kijkt. “Dit is een verdwijnende wereld, helaas. Moeten we echt alles en iedereen offeren op het altaar van het kapitalisme?” door Niels Ruëll

Arthur Miller verwerkte er zijn breuk met Marilyn Monroe. Poète maudit Dylan Thomas belandde er na het achterover slaan van achttien whisky’s in een fatale coma. Bob Dylan schreef er ‘Sad-eyed lady of the Lowlands’, Arthur C. Clarke 2001: a space odyssey en William S. Burroughs Naked lunch. Andy Warhol filmde er Chelsea girls. En Nancy Spungen bloedde er dood in de badkamer die ze met Sex Pistol Sid Vicious deelde. Het is maar een greep uit de vele verhalen die van het Chelsea Hotel in Manhattan een mythe maken en die de Belgische regisseurs Amélie van Elmbt en Maya Duverdier naar het hotel lokten. Maar in Dreaming walls kijken ze voorbij die mythe. Ze filmen de huidige bewoners die zich niet hebben laten wegpesten door zij die er een luxehotel van willen maken. Ze zijn de laatste getuigen van het tijdperk waarin het Chelsea Hotel een kunstenaars kolonie en tempel van de tegencultuur was.

En zo ook New York. De documentaire die in wereldpremière ging op het Festival van Berlijn, eindigt dan ook met de opdracht: “To all those who once stayed at the Chelsea Hotel. And to their dreams.”

“Ik vind dat hyperbelangrijk,” vertelt de Brusselse Amélie van Elmbt, die tien jaar geleden debuteerde met de speelfilm La tête la première. “Dreaming walls is een hommage aan iederéén die in het hotel verbleef. Ja, dat zijn veel mensen. Maar ze maken allemaal deel uit van de geschiedenis van het hotel.”

Het Chelsea Hotel spreekt tot de verbeel ding. Welk verhaal bezorgde het hotel een plaats in jouw verbeelding?

AMÉLIE VAN ELMBT: Ik heb Dreaming walls met mijn vriendin Maya Duverdier geregis seerd. Toen we twintig waren, deed ze me Just kids cadeau. In die biografie vertelt Patti Smith over haar relatie met de fotograaf Robert Mapplethorpe en over hoe hun verblijf in het Chelsea Hotel een cruciale

opstap was naar hun artiestenbestaan. Dat deed ons dromen. Dat er een plek bestaat in New York waar je zelfs zonder geld naartoe kan en waar je kan creëren en contact hebben met vele ongelofelijke kunstenaars.

Bleef de mythe overeind toen je voor het eerst voor het neogotische gebouw stond?

VAN ELMBT: Goeie vraag. Schrijfster Sherill Tippins licht het hotel door in Inside the dream palace: the life and times of New York’s legendary Chelsea Hotel. In de aanhef stelt ze dat het Chelsea Hotel meer in de verbeelding van de mensen bestaat dan in de werkelijk heid. Dat is niet onwaar. We hebben er allen een beeld van dat totaal niet klopt met wat je ziet als je ervoor staat.

Hoe ging het voor jullie?

VAN ELMBT: De façade was verstopt achter stellingen. Ik was er bijna voorbijgelopen. Via een achterdeur raakten we binnen. Langs alle kanten vielen er kabels en zo naar

Cinema. Amélie van Elmbt kijkt voorbij de mythe van het Chelsea Hotel

beneden. We werden snel buitengesmeten, maar hadden het geluk choreografe Merle Lister-Levine te ontmoeten. Ik nodigde haar uit voor een vertoning van mijn tweede langspeelfilm, Drôle de père, in een filmzaal wat verderop in de straat. Na afloop nodigde ze ons uit in haar kamer in het Chelsea Hotel. We zagen de hal, de trappen en de gangen en hoe beroerd het gebouw eraan toe was. Het was een grote werf. Tegelijk viel het op dat er nog best veel kunstenaars wonen, ondanks de verbouwingen die al tien jaar aanslepen. Het hotel zat duidelijk in een transitie. ‘Laat het ons filmen, nu het nog kan,’ dachten we.

Waarom slepen de werken al tien jaar aan?

VAN ELMBT: Sinds het gedwongen vertrek van de legendarische manager Stanley hebben verschillende grote ondernemers geprobeerd om het gebouw tot een luxehotel te transfor meren. Maar ze gingen failliet of verloren de processen. Hun praktijken waren niet zo katholiek. Ze pestten actief bewoners weg.

Van de ene op de andere dag brak men muren af in bewoonde appartementen. Bewoners en huurders, beschermd door de rent stabilisation-wet, gingen in het verzet.

Vandaag is het nog steeds het plan om er een luxehotel van te maken. Sommige bewoners zijn het beu dat ze al tien jaar in een bouwwerf leven en willen dat het vooruitgaat. Anderen staken hun verzet niet, omdat ze gehecht zijn aan de geschiedenis, de sociale diversiteit en het idee van het hotel als een toevluchtsoord voor kunste

naars. De jonge Patti Smith of de berooide Leonard Cohen zouden er vandaag niet meer terechtkunnen. Straks is het Chelsea Hotel er enkel nog voor rijke mensen en toeristen.

Gentrificatie is soms een bitch.

VAN ELMBT: Er bestaat geen hotel meer waar je voor driehonderd dollar per maand kan leven. Zelfs niet in Brooklyn of Harlem. De mengelmoes van gewone mensen is bijna volledig uit Manhattan verdreven. Sommigen werken er wel nog, maar alleen de heel rijken wonen er nog. Het Chelsea Hotel bood lang weerstand en bleef een broedplaats voor gewone mensen en kunstenaars. Gentrifica tie is een belangrijk thema. Waarom sterft die wereld? Waarom is er geen plaats meer voor jonge kunstenaars? Of voor de oude kunstenaars die er al hun hele leven wonen? Wat moet er van hen worden? Wat met de nalatenschap? Moet je alles en iedereen offeren op het altaar van het kapitalisme?

Bob Dylan en Jack Kerouac lopen er niet meer rond. Maar jij toont dat er wel nog

De intussen overleden Bettina Grossman in haar Chelsea Hotel.

‘Laat het ons filmen, nu het nog kan,’ dacht Amélie van Elmbt.

gewoond, geleefd, gekust, gestorven en gecreëerd wordt in het hotel?

VAN ELMBT: Dreaming walls toont een verdwijnende wereld. Straks is het definitief gedaan. Wat blijft er over? Wie vertelt de geschiedenis? Voor ons gaat die over meer dan de grote namen. Patti Smith is al jaren een icoon. Maar de jonge Patti Smith die er arriveerde, had geen rooie cent en zocht nog naar wat ze wilde doen. Ze maakte nog rommel en wist niet altijd hoe ze aan voedsel zou raken. Het is vaak keihard voor jonge kunstenaars en zij die nooit doorbreken.

Je film eindigt niet toevallig met de inmiddels overleden Bettina Grossman.

VAN ELMBT: Bettina Grossman is een ongelofelijke kunstenares. Maar net als Louise Bourgeois kreeg ze niet de erkenning die ze verdiende. Deels omdat ze niet over een goede persattaché beschikte, deels omdat het voor een vrouw die karaktervolle, monumentale werken maakte destijds niet gemakkelijk was. Ze heeft geen plek aan de dis gekregen, zoals zoveel andere goede kunstenaars. Grossman is een feministe die geen kinderen wilde om zich volledig aan de kunst te wijden. Het is belangrijk om ook dat verhaal te vertellen. Zo geven we haar en andere grote persoonlijkheden een plaats in het collectieve archief. Het gaat ons niet om de geldelijke waarde van kunst, maar om de noodzaak om te creëren.

Is het Chelsea Hotel meer Bettina Gross man dan Andy Warhol of Nancy Spungen?

VAN ELMBT: Er zijn genoeg werken over de geesten van het hotel. Wij verkennen de dode hoek van de geschiedenis. Wij werken aan een collectief archief van vergeten personen. Voor ons is het Chelsea Hotel een anti-institutionele plek.

New York is intens. Heb je er graag gefilmd?

VAN ELMBT: New York is hallucinant intens. Als je wilt, slaap je er nooit. Je kan er elke minuut van de dag voortwerken. We draaiden op 16mm, zoals ik eerder ook in

“Er zijn genoeg werken over de geesten van het hotel. Wij verkennen de dode hoek van de geschiedenis. Wij werken aan een collectief archief van vergeten personen”

Brussel en Parijs deed. Maar daar moet je er niet aan denken om om middernacht nog naar een studio te gaan en tot vijf uur ’s ochtends door te werken. In New York kan dat wel. Sterker nog, we deden het met honderden tegelijk. Het is bijna dwangmatig: I have to make it, I have to live it. Een ongelofelijk gevoel, maar ook een beetje onmenselijk. Het is de American dream: je moet slagen, je moet je dubbel plooien om je plaats te verwerven. Gelukkig konden we vaak terug naar Brussel om met de nodige afstand, weg van de intensiteit en de waanzin van het Chelsea Hotel, te werken.

Welke plaats neemt Brussel in je leven in?

VAN ELMBT: Brussel is mijn ankerpunt. Ik kom uit Namen, maar voelde vrij snel dat ik moest bewegen. Ik hou van deze stad, ze is kosmopolitisch, levendig en permanent in beweging. Het is geen stad van rijkaards, al kampen we ook met gentrificatie.

Hier leven sterk verschillende mensen nog door elkaar. Ik vind dat verrijkend. Hier voel ik me thuis en dat is belangrijk. Brussel is de plek waar ik me ben beginnen in te beelden wat voor mens ik wilde zijn en wat ik met mijn leven wilde doen. Hier heeft mijn persoonlijkheid zich gevormd. Dat is niet los te zien van de mensen en plekken, zoals Cinematek, die me gevormd hebben.

Martin Scorsese is executive producer van Dreaming walls. Hoe heb je hem ontmoet?

VAN ELMBT: Ik viel met La tête la première in de prijzen op First Time Fest, een New Yorks

festival waar Scorsese peter van was. Ik stuurde hem mijn film op en kreeg enkele maanden later een bericht. Hij had van de film genoten en wilde me ontmoeten. Ik heb een halfjaar nodig gehad om het te geloven. Ik was amper 25, het ontbrak me nog aan zelfvertrouwen. Ik kon er niet bij dat zo’n grote cineast interesse toonde in mijn werk. Ik antwoordde laat en kort. Maar vlak voor de opnames van Drôle de père dook een financieringsprobleem op. Waarom Scorsese niet aanschrijven, dacht ik, ik heb toch niets te verliezen. Hij werd executive producer en dat hielp me erdoor.

Heb je hem uiteindelijk ook echt ontmoet?

VAN ELMBT: Ja, en sindsdien zijn we vrienden. Hij is ongelofelijk. Hij is een

iconische regisseur die een massa volk op de been kan brengen én een echte auteur die overloopt van liefde voor de cinema. Zulke mensen zijn uiterst zeldzaam. Ik ben al zoveel verwaande mensen in het filmmilieu tegengekomen. En Scorsese is de eenvoud en bescheidenheid zelve. We delen dezelfde passie voor cinema, zei hij, en dus is er niets wat ons scheidt.

Mijn parcours is allesbehalve klassiek. Ik heb de platgetreden paden niet bewandeld. Als jonge vrouw was het moeilijk om overeind te blijven. Scorsese’s erkenning deed enorm deugd, die heeft me als cineaste in het zadel gehouden.

Op 7/11 (19.00) gaat Dreaming walls in avant-première bij Palace, release: 9/11

AU-DELÀ DU MYTHE DU CHELSEA HOTEL

FR C’est là où Patti Smith s’est épanouie, où Leonard Cohen et Janis Joplin ont pris goût l’un à l’autre et où Nancy Spungen s’est vidée de son sang dans la salle de bains qu’elle partageait avec Sid Vicious. Ce ne sont que quelques-unes des histoires qui ont transformé le Chelsea Hotel à Manhattan en mythe. Dans Dreaming Walls, tourné avec le soutien de Martin Scorsese, Amélie van Elmbt et Maya Duverdier vont au-delà du mythe. « Il y a suffisam ment d’œuvres sur les fantômes de l’hôtel. Nous vou lions créer une archive collective des gens oubliés. »

BEYOND THE MYTH OF THE CHELSEA HOTEL

EN Patti Smith found her voice there. Leonard Cohen and Janis Joplin fell in love there. And Nancy Spungen bled to death there in the bathroom she shared with Sid Vicious. Those are just a few of the many stories that have helped make Manhattan’s Chelsea Hotel mythical. In Dreaming Walls, shot with the support of Martin Scorsese, directors Amélie van Elmbt and Maya Duverdier look beyond that myth. “There are enough works about the ghosts of the hotel. We are exploring the blind spot of history, work ing on a collective archive of forgotten people.”

Trachet.

Honing

Nick Trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Honing heeft nog steeds een artisanaal aura. Hoe bevredi gend is het niet ergens langs de baan een miel de l’apiculteur te kopen op vakantie of, zoals ik, de imker in de straat te bezoe ken. Maar er bestaat ook groothandel in honing. En in ons land kwam die er door een kleurrijke figuur: Alberic J. Florizoone. Briksje werd geboren in het dorpje Wulpen, nu een deel van Koksijde. De familie hield al generaties lang bijen, maar hij zou het professioneel aanpakken. Door allerhande vondsten, die men vandaag marketing zou noemen, bouwde hij een succesvol bedrijf uit: Meli. Zijn eerste verpakkingsfabriek kwam er in Adinkerke.

Om de honingverkoop te stimuleren, bouwde Alberic Florizoone er een pretpark bij, Meli Park, dat na zijn dood werd verkocht aan studio 100: nu heet het Plopsaland.

Maar Wulpen en Adinkerke waren, voor de aanleg van de E40 naar Calais, moeilijk bereikbaar, Bachten de Kupe. In 1953 besliste Florizoone om zijn activiteit te verplaatsen naar Brussel. Meli ging honing verpakken in de Scheldestraat in

Molenbeek. Het gebouw, oorspronke lijk uit 1908 staat er nog, het was daarvoor een drankenhandel. Vandaag huist er een reclamebureau.

Maar ook in het Brusselse kwam er een pretpark. Niet veel mensen weten nog dat recht tegenover de Drijpikkel – tussen Laken en Meise – ook een Meli Park opende in de jaren 1950. De Drijpikkel was een populaire bestemming voor zondagswan delingen, bereikbaar met de tram. Er waren dieren en een speeltuin. Het witte gebouw waar de honingpotjes werden verkocht, staat er ook nog, maar is ongebruikt. De attracties verhuisden naar de Heizel voor de Wereldtentoonstelling van 1958, waar de hele wereld de ‘Dansende Fonteinen’ van Meli kwam bewonderen. Ook lang na de sluiting van Expo 58 bleef Meli er open met speelterreinen en een zoo. Dat was de dieren tuin waaruit op het einde de halsbandparkieten ontsnapten die nu heel het gewest hebben ingepalmd. Het bedrijf is intussen verhuisd naar Veurne.

Honderd jaar geleden was honing een luxeproduct voor de burgerij. Alberic Florizoone maakte er volksvoedsel van. Hier een ongewoon recept van de keizer van de Belgische keuken, Gaston Clément:

Polenta met honing

Strooi in een liter melk 50 gram geel maismeel, polenta. Doe er een snuif zout bij en 100 gram suiker. Laat roerend koken tot het mengsel dik wordt. Stort het dan uit op een geoliede plaat en laat afkoelen. Snij de polenta in ruiten die u insmeert met honing. Schik op een schotel en geef er rodebessenconfituur bij.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

BRUZZ dag

brengt je van maandag tot zaterdag de actualiteit van de dag (in het Nederlands).

BRUZZ week

serveert je iedere zaterdag de belangrijkste hoofdpunten van de voorbije week (in het Nederlands).

BRUZZ culture

ontvang elke donderdag de BRUZZ-selectie in je mailbox en begin goed voorbereid aan je cultureel weekend (Nederlands, Frans en Engels gemixt).

BRUZZ international

voor en door internationale Brusselaars, met elke week restauranttips, cultuurreportages en portretten (in het Engels).

“In

Meli honing verpakken in de Scheldestraat in Molenbeek”

‘Ik wil niet mijn hele leven in mijn dansbubbel blijven’

De Brusselse choreografe Zoë Demoustier verbindt in haar eerste solovoorstelling Unfolding an archive als een archivaris twee werelden. Die van haar vader Daniel, die met zijn camera oorlogen versloeg, en die van het thuisfront, waar zij met haar moeder en haar broer soms verweesd achterbleef. door

Peeters

Dans. Zoë Demoustier danst zich door twintig jaar oorlog dichter naar haar vader Daniel

In Unfolding an archive staat Zoë Demoustier (27) helemaal alleen op het podium. Ze dropt zand op de vloer zodat er lijnen ontstaan die een subjectieve landkaart vormen. De puzzel kwam tot stand na veel research, waarin ze met het archief van haar vader, oorlogsjournalist Daniel Demoustier, zorgvuldig trachtte te reconstrueren wie waar wat deed op sleutelmomenten in haar leven en op de planeet. Zo ontsluierde zich het grote plaatje. Dat haar vader met een Afghaanse vluchte ling aan het praten was toen hij telefoon kreeg dat de WTC-torens aan het instorten waren, bijvoorbeeld. Maar ook het kleine plaatje, inclusief het gemis en de angsten die anderen voor haar hadden gedragen.

“Dat zand verbindt het allemaal, want hoe verschillend de plekken uit de oorlogsre portages van mijn vader ook waren, als je er uren naar kijkt, lijken ze allemaal op elkaar Na een tijdje zie je niet meer of het stof nu opstuift uit het puin in Kosovo, Irak of Rwanda.” De eerste weken gebruikte ze een combinatie met cement en betonpoeder, tot iemand haar zei hoe ongezond dat is. Nu doet ze het met een mix van aquariumzand en kleipoeder, waardoor je ook haar voetafdrukken ziet.

Het maken van het zandmengsel is een vast concentratieritueel geworden. “Ik ben een maler, draai altijd rondjes in mijn hoofd. Als kind en tiener was dansen mijn manier om daaraan te ontsnappen. Maar nu dat

mijn job is, helpt het om met mijn handen bezig te zijn. Als ik oud mag worden, zou ik graag in de tuin werken, zoals mijn oma.”

Verzamelen, ordenen, begrijpen

Op zoek naar de juiste vorm belde de choreo grafe in het begin van het maakproces haar vader op, die tijdens haar jeugd zo vaak afwezig was geweest omdat hij oorlogen te verslaan had. “Tijdens dat gesprek besliste ik plots om het op te nemen. ‘Damn, nu ben ik ook aan journalistiek aan het doen,’ dacht ik toen voor het eerst. Misschien lijk ik toch meer op mijn ouders dan ik dacht.’” (Lacht)

Heeft ze dat verzamelen, structureren en archiveren nodig om de wereld beter te begrijpen? “Ik denk dat het vooral over ordenen gaat. Ordenen om de essentie te vatten. Intuïtief voel ik meestal al langer aan wat de puzzelstukken zijn en waar ze naartoe leiden. Soms krijg ik het advies dat het niet nodig is om ook de juiste wiskundi ge puzzel te leggen, want dat is tijdrovend. Maar ik moet het overzicht hebben om met vertrouwen mijn intuïtie te kunnen volgen.”

“Voor mijn nieuwe voorstelling, What remains (4 & 5/3 bij Bronks, red.), voerde ik gesprekken over doodgaan en ouder worden in woonzorgcentra en scholen. We hebben uren materiaal, maar zullen waarschijnlijk geen tekst gebruiken.”

Ontmoetingen

Op Theater Aan Zee kwam een vrouw, ook dochter van een oorlogsfotograaf, haar vertellen hoezeer ze zich herkende, al was ze van een andere generatie. “Daarom vind ik het belangrijk om zo open mogelijk te zijn en persoonlijke ervaringen breed te delen.”

Vorige week speelde ze Unfolding an archive voor het eerst op een middelbare school. “Ik had de coördinator verteld dat al die oorlogen misschien wel in de geschiede nislessen aan bod komen. ‘Ja, dat zeker, maar het gaat ook heel erg over je ouders leren kennen als volwassene,’ zei ze me. Dat verwoordde ze enorm mooi, want nu ik bijna even oud ben als mijn ouders waren toen ik werd geboren, leer ik hen inderdaad op een andere manier kennen.”

Demoustier bekeek het archief van haar vader samen met haar moeder. “Ineens begreep ik veel beter hoe het voor haar geweest moest zijn, en wat er ons als kind bespaard is gebleven. Ik realiseerde me de angsten die ze heeft moeten doorstaan.”

Bijvoorbeeld toen ze niet zeker wist of Zoë’s

Zoë Demoustier: “Ik begrijp nu veel beter wat er ons als kind bespaard is gebleven.”

vader in 2003 de mitrailleuraanval bij Basra, die zijn team zou ombrengen, had overleefd.

Haar vader maakte de lange periodes van afwezigheid goed tijdens vakanties. “Die verre reizen en de bijbehorende ontmoetin gen maakten deel uit van de identiteit van ons gezin. Toen ik onlangs in Québec een ontbijt kreeg voorgeschoteld in een Iraans restaurantje kwam er een geur vrij die me meteen terugvoerde naar mijn kindertijd.”

Impact

Op het moment dat haar ouders uit elkaar gingen en ze zelf begon te studeren, is dat weggevallen. “Ik heb soms de neiging uit te breken, weg van de dans. Ik wil niet mijn

amateurdansers, professionals én haar broer Misha bezint ze zich over wat er van ons overblijft na de dood. Geïnspireerd door de aan alzheimer overleden singer-songwriter Kris De Bruyne, de vader van haar lief.

Wordt in Unfolding an archive belichaamd hoe ons lijf als geheugen dient, dan staat What remains in het teken van onze angst om dat geheugen weer kwijt te spelen. “Ik ben een echte hoarder. Mijn hele leven zit opgeborgen in archiefdozen. Het is mijn grootste angst om de controle kwijt te raken over mijn herinneringen, of, erger nog, dat iemand anders mijn identiteit zou bepalen.”

Daarom koestert ze de herinnering aan haar schoonvader zo. “Tijdens onze laatste ontmoeting luisterde hij naar Bob Dylan. Hij

hele leven in die bubbel blijven, en zou bijvoorbeeld graag een toegankelijk tv-pro gramma maken over dans. Dat was ook mijn vaders kracht: de impact van politiek op het dagelijkse leven van gewone mensen in beeld brengen. Unfolding an archive gaat ook over impact en over die fascinatie voor mensen.”

Die zal straks ook tot uiting komen in What remains, dat Demoustier maakt onder de vleugels van Ultima Vez. Samen met

ZOË DEMOUSTIER SE RAPPROCHE DE SON PÈRE EN DANSANT

FR Dans sa première représentation solo Unfolding an Archive, la chorégraphe bruxelloise Zoë Demoustier fait le lien entre le grand monde, dans lequel son père – le journaliste de guerre Daniel Demoustier – faisait des grands reportages de guerre caméra à la main, et sa maison, où elle se retrouvait parfois un peu esseulée aux côtés de sa mère et de son frère. « Maintenant que j’ai quasiment l’âge de mes parents quand je suis née, j’apprends à les connaître d’une nouvelle façon », explique-t-elle. « Finalement, je leur ressemble plus que je ne le pensais. »

was erg in de war, kon haast niets meer zeggen, maar herkende wel zijn favoriete muziek. Toen er daarna een nummer klonk dat hij zelf gemaakt had, keek hij me aan, wees naar zichzelf en zei: ‘Ik.’ Al was hij zijn woorden en muziek kwijt, de artiest in hem was overeind gebleven.”

Zoë Demoustier danst Unfolding an archive op 2 en 3/11 in de KVS BOX, www.kvs.be

ZOË DEMOUSTIER DANCES HER WAY CLOSER TO HER FATHER

EN In her first solo performance, Unfolding an Archive, Brussels-based choreographer Zoë Demoustier makes the connection between the world at large in which her father, the war journalist Daniel Demoustier, covered wars with his camera, and the home front, where she and her mother and brother were sometimes left to themselves. “Now that I am almost as old as my parents were when I was born, I am starting to see them differently,” Zoë Demoustier says. “Maybe I am more like them than I thought after all.”

“Ik ben een echte hoarder, mijn hele leven zit opgeborgen in archiefdozen. Het is mijn grootste angst om de controle kwijt te raken over mijn herinneringen”

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZLITERATUUR

Koning Orelsan

Qua succes heeft Aurélien Cotentin, alias Orelsan zich in Frankrijk zowat op de hoogte van Johnny Hallyday gehesen. De meervou dig met een Victoire de la Musique bekroonde rapper en acteur, die binnenkort naast Angèle (en Zlatan Ibrahimovic) te zien is in de nieuwe Asterix-film, is met zijn poppy raps ook een graag geziene gast in België, waar hij al heeft samengewerkt met die andere giganten, Damso en Stromae.

ORELSAN 4 & 5/11, 20.00, Paleis 12, www.palais12.com

Jazzgrootheden

In 1994 maakte de jonge jazzsaxofonist Joshua Redman indruk met zijn album MoodSwing. Niet alleen door zijn eigen muzikale kunsten, maar ook door met wie hij zich omringde: pianist Brad Mehldau, bassist Christian McBride en drummer Brian Blade, die intussen allemaal zijn uitgegroeid tot grootheden van de lyrische jazz. Vandaag verenigen ze opnieuw hun krachten.

REDMAN, MEHLDAU, MCBRIDE, BLADE:

A MOODSWING REUNION 8/11, 20.30, Bozar, www.bozar.be

Doe de oerknal

Elk jaar verandert Bozar tijdens het BIG BANG Festival in een avontuurlijk muzikaal labyrint waar het jonge grut naar hartenlust in kan verdwalen. Shel(l)ter, een filmisch sprookje van muziek voorzien door een schelpenensemble, de feestelijke roes van het in Balkan-geluiden gesopte Orchestre International du Vetex of de avontuurlijke voorstelling Wires, strings & other things lenen zich daar alvast uitstekend toe. (TZ)

BIG BANG FESTIVAL 6/11, 13.00, Bozar, www.bozar.be

Schaars licht op Bozar

De Georgisch-Duitse schrijfster en theatermaakster Nino Haratischwili durft al eens duizend bladzijden behoeven voor een roman. Haar nieuwste, Het schaarse licht, behandelt het uiteenvallen van de Sov jet-Unie en de roerige jaren na de Georgische onafhankelijkheid in 1991 via het verhaal van het verbond tussen vier meisjes, dat afbrokkelt en wordt hervonden in Brussel en Bozar, waar ze toepasselijk te gast is.

MEET THE WRITER: NINO HARATISCHWILI 2/11, 19.30, Bozar, www.bozar.be

Dat belooft

Het schrijverschap van de Zuid-Afrikaan Damon Galgut kiemde toen hij als kind tijdens het herstel van zijn lymfeklierkanker “boeken en verhalen leerde associëren met een vorm van aandacht en troost.” Geduren de decennia gold hij als een geheimtip, tot de familiesaga De belofte, die vier decennia en vier overlijdens omspant, plots maar niet geheel onverwacht met de Booker Prize 2021 aan de haal ging.

MEET THE AUTHOR: DAMON GALGUT 8/11, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

Vers dichtersbloed

Met Vers van het Mes sleurt Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat deBuren al sinds 2003 een steeds wisselende nieuwe lichting poëten mee op tournee. In Brussel sluit het huidige verse bloed – Yousra Benfquih, Flor Declercq, Renske Marike van Dijk en Femke Zwiep – zijn ronde door de lage landen af met lezingen en een gesprek met moderator Willem Bongers-Dek over wat het dan betekent om dichter te zijn. (KS)

VERS VAN HET MES 5/11, 12.00, deBuren, deburen.eu

NINO HARATISCHWILI

Levendig en lokaal

Achter de spitsvondige baseline “Buy from artists when they’re alive. Dead, they won’t care!” van Nationa(a)l Artist Market schuilt de intentie om de levendige en lokale kunstenscene een hart onder de riem te steken. Deze editie zet onder meer de Lollipops van Léopoldine Roux, de Brusse ler-prints van Stéphane Dethy, de abstracte schilderijen van Maarten De Naeyer en de fashion van Leslie Ferré in de spotlights.

NATIONA (A )L ARTIST MARKET 4 > 6/11, Maison de la Poste, nationalstore.be

Besmettingsgevaar

De Duitse kunstenaar Franz Ackermann houdt van een reisje op zijn tijd. En dat durft dan al eens zijn weg te vinden naar zijn werk en naar de ruimtes die hij daarmee vult. Tegenover de gebruikelijke white cube stelt hij overweldigende immersieve ruimtes waar ook geluid, kleur en licht aan te pas komen. Het is een manier voor de reizende kunste naar om zijn mentale impressies tastbaar en hoogst besmettelijk te maken. Bis bald!

FRANZ ACKERMANN: DON’T MOVE TRAVEL > 24/12, Templon, www.templon.com

Dagstrippen

Nog op zoek naar een activiteit om het kleine grut even zoet mee te houden tijdens de herfstvakantie? Dan loont een trip naar het Stripmuseum de moeite. In de nieuwe expo Ronduit Stoppeltje trekken de allerklein sten in een interactief parcours van de ene uitdaging naar de andere. Net als het personage van Pierre Bailly en Céline Fraipont, dat elke ochtend op weg naar school in de zotste avonturen tuimelt. (KS)

RONDUIT STOPPELTJE > 15/8, Stripmuseum, www.stripmuseum.be

Boys don’t cry

Close kwam dicht bij een Gouden Palm, maar regisseur Lukas Dhont moest in Cannes genoegen nemen met de Grand Prix. Er gaat geen week voorbij of de opvolger van zijn geprezen debuut Girl wint een prijs. Dat belooft voor de Oscars. Het echt goede nieuws is dat de hype terecht is. De fijngevoelige film toont de Kaltstellung van een tedere vriendschap tussen twee jongens. Want boys don’t cry. Hartverscheurend.

CLOSE dir.: Lukas Dhont, act.: Gustav De Waele, Eden Dambrine, Émilie Dequenne

Allons enfants

Het is nog niet te laat om een kinder- of jeugdfilm mee te pikken op Filem’On. Zoals Rookies, een energieke feelgooddocu uit Parijs. Gemotiveerde leerkrachten proberen met explosieve dans en hiphop een hechte groep te maken van hun diverse, beloftevolle leerlingen. Zo krijgt schoolmoeheid geen kans. Minder utopisch is Talk is cheap, over drie mondige kinderen uit Rotterdam-Zuid, die worstelen met opgroeien en obstakels.

FILEM’ON > 5/11, verschillende locaties, www.filemon.be

Uit het oog, uit het hart?

Duizenden Argentijnen overleefden de militaire dictatuur (1976-1983) niet. Ze werden opgepakt, gemarteld en nooit meer teruggezien. Een omgeslagen zwarte bladzijde? Nee, zo bewijst Jonathan Perel met twee films die hij in Bozar toelicht. Corporate accountability onthult dat de junta kon rekenen op bedrijven. Camouflage volgt een schrijver die ontdekt dat zijn moeder werd vermoord op een militaire basis. (NR)

CLOSE-UP JONATHAN PEREL 3/11, 17.00 & 20.00, Bozar, www.bozar.be

Ontdekkingsreis

Het Bâtard Festival, dat beginnende Brusselse en internationale artiesten en cultuurwerkers een platform biedt, koos tijdens de achttiende jaargang voor een tweeluik. Na deel één in april volgt nu deel twee, met projecten in verschillende podiumdisciplines van Imis Kill, Delta, Parvin Saljoughi, Pontus Pettersson, Spill the Tea, Pablo Lilienfeld & Federico Vladimir en Anastasia Guevel. Een ontdekkingsreis.

BÂTARD FESTIVAL 2 > 5/11, Beursschouwburg, www.batard.be

Donker hart

Yellow is het tweede deel van regisseur Luk Percevals tocht door de geschiedenis van België als het donkere hart van Europa. Ging het in Black over de exploitatie van Congo en volgde met Red ook nog het stuk over de aanslagen in Brussel, dan gaat Yellow over de periode 1933-1936, toen heel wat Belgen droomden van een nieuwe nazistische orde, wat uitliep op de collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog.

LUK PERCEVAL & NTGENT: YELLOW 8/11, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be

Meester en knecht

“Een grandioze tour de force van een absolute vakman,” zo omschreef de jury van het TheaterFestival de prestatie van acteur Valentijn Dhaenens in SKaGeNs enscenering van Cyriel Buysses toneelklassieker Het gezin Van Paemel. Dhaenens speelde het sociale drama op zijn eentje: liefst achttien rollen, vier live en de rest in opnames, waarmee hij op de scène in dialoog treedt. Hij won er de Theaterprijs van de Acteursgilde mee. (MB)

SKAGEN: HET GEZIN VAN PAEMEL 7/11, 20.15, kunstencultuur.woluwe1150.be

FRANZ ACKERMANN: DON’T MOVE TRAVEL

LUK PERCEVAL & NTGENT: YELLOWCLOSE

Muziekblad NME ziet IDK uit Maryland als “one of rap’s most promising rising stars.” Producer Kaytranada zag hetzelfde en zette mee zijn signatuur onder de onweerstaanbare hip-house op zijn nieuwe album Simple. Mail ‘IDK’

The Haunted Youth

Eat & Drink. verdō

Begin 2021 won de Alkense ‘misfit’ Joachim Liebens met zijn dream pop-vehikel The Haunted Youth StuBru’s De Nieuwe Lichting. Bijna twee jaar later kan je maar één ding doen om nog een ticket te bemachtigen voor hun uitverkochte AB-concert. Mail ‘Haunted’

Aoife Nessa Frances

Klassieke brasseriegerechten reproduce ren en plantaardig maken. Dat is de modus operandi van verdō, een gloednieuwe horecazaak die het veganisme een warm hart toedraagt.

Gabriel Cloquet en Krystelle Gerard verhullen niet dat hun project een einde wil maken aan dierenleed. Hoewel beiden zich tot het veganisme hebben bekeerd, wijzen zij overdreven militantisme, het soort dat een frontlinie opwerpt tussen de enen en de anderen, af. Hun ambitie is om zoveel mogelijk mensen ervan te overtuigen om plant-based te eten.

Daartoe hebben ze een zaak bedacht waarvan het menu op het eerste gezicht doet denken aan dat van een klassieke brasserie. Behalve dan dat er geen dierlijke eiwitten op staan. Dit project is gehuisvest in een prachtig oud gebouw uit de jaren 1930. Het duo heeft alles gestript en het erfgoed slim opgewaardeerd.

etablissementen.

Het voorgerecht, gevulde champignons (€9), ziet er niet alleen goed uit, het smaakt ook geweldig, met name door een heerlijke bietenketchup die voor toetsen van balsami coazijn zorgt. Bij het gerecht komt ook nog een iets dikkere saus op basis van komijn.

Nee, Nieuw-Zeeland exporteert niet alleen Hobbits en kiwi’s. Met Aoife Nessa Frances heeft het eiland een van zijn dochters uitgestuurd om de wereld te veroveren met wat zoete pastorale psych folk heet. Mail ‘Aoife’

Van de prachtige betegelde buitengevel tot aan de kleine wintertuin achteraan wordt een warme sfeer gecreëerd met behulp van kale bakstenen (boven een witte, gestu kadoorde muur), houten banken, glas-in-loodramen en authentieke tegels. Kortom, het voelt als thuis.

Tijdens de lunch konden we kennismaken met de keuken van Benjamin Lagarde, een ervaren kok die de kneepjes van het vak heeft geleerd in de meest klassieke

Voor het hoofdgerecht wordt een echte klassieker onder handen genomen, gehakt balletjes in tomatensaus (€15). Ze worden opgediend met grote, royale frieten en hebben een onberispelijke textuur dankzij een mix van kikkererwten, rode bonen en tofu. Ze smaken niet naar vlees, maar zijn minstens zo lekker en sappig.

verdō

Vleurgatsesteenweg 146, Brussel, 02-411.87.57, www.verdo.brussels, ma > wo 11.30 > 14.00, do & vr 11.30 > 14.00 & 19 > 23.00

Beide gerechten zijn voldoende copieus om je ervan te weerhouden de desserts te proberen, of het nu gaat om de pavlova met rode vruchten, de chocolademoelleux of de rijstpudding (€9). Op de drankkaart prijkt een lekkere Lupulus (€3,50), een perfecte compagnon voor deze hartverwarmende keuken.

MICHEL VERLINDEN

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

TICKETS, BOTANIQUE,

5X2 TICKETS, ANCIENNE BELGIQUE, 15/11

5X2 TICKETS, BOTANIQUE, 11/11

‘Van 25 hoog heb ik beneden met meer zin voor detail leren kijken’

David Helbich neemt ons mee naar Café Bebo, “een kroeg zonder stijl” bij hem om de hoek, en dus ideaal voor een portie Smalltalk over de vele gelaagdheden van de Brusselaar en de onuitputtelijke plantrekkerij van de Belg. Die heeft hij gebundeld in een derde volume van zijn Belgian solutions.

door Tom Peeters foto Ivan Put

“Ooit werd een tentoonstelling van mij tijdelijk afgebroken om de koning, die in hetzelfde gebouw op bezoek kwam, niet voor het hoofd te stoten,” vertelt David Helbich (49) op zijn favoriete terras op het Rouppe plein. Al zou het ons verbazen, mocht ook ’s lands eerste burger niet af en toe gniffelen met de fotogenieke Belgian solutions die Helbich sinds 2006 verzamelt en verspreidt, via sociale media, fotoboeken en expo’s.

De uit Duitsland afkomstige geluidskun stenaar, die sinds zijn burgerdienst bij onze noorderburen prima Nederlands spreekt, kwam twintig jaar geleden in Brussel terecht door zijn liefde voor onze dansscene. Door de week componeert hij soundsculpturen en maakt hij interactieve audiogidsen, maar hij werd een fenomeen met een nevenproject dat de Belgen naar hun absurde, non-confor mistische zelf deed kijken.

“Toen ik met het fotoproject begon, woonde ik nog 25 hoog in Sint-Joost. Ik denk vaak dat mijn observaties van bovenuit me geholpen hebben om beneden met meer zin voor detail te kijken.” In Belgian solutions volume 3 figureert ook Café Bebo. “Iemand had er in de toiletten een papierrol gelegd op de automatische handdroger, die, omdat hij warme lucht blies, niet echt coronaproof was.” Het beeld maakt deel uit van de coronasectie van het boek. Naast creatief gecorrigeerde verkeersborden en putten in de grond valt daarin op hoe tijdelijke pijlen ons tijdens de pandemie moesten verleiden tot de vreemdste coronadansen.

Intussen woont Helbich dertien jaar in de Stalingradlaan. “Prachtig hoe de gelaagd

heden van de stad er samenkomen, met aan de ene kant de Comme chez Soi, aan de andere kant Le Saint d’Hic, het fameuze woordspelletje van de socialisten, en op straat een mix van reizigers van een van de meest internationale Europese treinstations, een hechte Marokkaanse community, die de straat jarenlang mocht bespelen toen de stad er nog geen interesse in had, maar ook veel proffen en kunstenaars.”

Café Bebo belichaamt volgens hem die hutsepot: “Door zijn generieke stijl is het voor elke identiteit bespeelbaar. Je zit er

naast mensen die er niet uitzien als jij. Op dat soort pretentieloze plekken kom ik het liefst. Als je Brussel goed wilt bespelen, moet je op zoek naar zijn non-identiteit.”

Belgian solutions volume 3 is zopas verschenen bij uitgeverij Luster

Longread?

Meer weten over David Helbich? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

Smalltalk. Met Belgian solutions’ David Helbich in Café Bebo

De vijf inzichten. Pieter Van Dessel

‘De kans op een tegenvaller is bij mij vrijwel nihil’

Met Marble sounds brachten frontman en bezieler Pieter Van Dessel en zijn Marble Sounds zopas een vijfde album uit. Ter vervolmaking van ons zielenheil beitelde hij ook nog eens vijf inzichten in marmer.

door Michaël Bellon

Pluk niet élke dag

De eerste single van ons nieuwe album heet ‘Quiet’ en gaat over je tijd nemen en ideeën laten rijpen. Je hoeft niet elke dag te beleven alsof hij je laatste is, je moet niet alles nú willen bereiken. Statistisch gezien is de kans groter dat er nog een dag komt, en wat ga je dan doen?

We zijn allemaal lotgenoten

Onlangs las ik een tekst van iemand die zich onzeker voelde over het nakende ouderschap. Maar wie kent wél het recept van een goede mama of papa zijn? Wie twijfelt er nooit aan zichzelf of is nooit bang? Eigenlijk modderen we allemaal maar wat aan, en dat is best een troostende gedachte. En het zorgt ook voor meer begrip voor elkaar.

Als je iets lekkers eet op restaurant, bestel het dan de volgen de keer opnieuw

Ik word al eens uitgelachen om mijn culinaire onavontuurlijk heid. Als ik op restaurant een gerecht vind dat mij smaakt, dan bestel ik dat bij een volgend bezoek gewoon opnieuw. Wat erop neerkomt dat ik in elk restaurant waar ik wat vaker kom, mijn vaste gerecht heb. Maar ik laat ze lachen. Ik heb al verschillende mensen ongelukkig geweten met hun keuze, terwijl de kans op een tegenvaller bij mij vrijwel nihil is.

Geniet van je ongelijk Deze pik ik van schrijver en dichter Stijn Vranken. Altijd gelijk hebben, is volgens hem passé. Hij heeft gelijk. Probeer nu en dan eens je ongelijk toe te geven en geniet van de adrenalinestoot!

Reis ver, drink wijn, denk na, lach hard, duik diep, kom terug De vijfde levensles omvat er eigenlijk zes, en ze komen uit het liedje ‘Kom terug’ van Spinvis. Luister naar Spinvis.

Marble Sounds stelt zijn nieuwe plaat Marble sounds, een release van Mayway Records, op 6/11 (20.00) voor in de Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Brussel binnen

Haal de gratis Brussel binnen Budgetgids in Muntpunt. Een budgetgids vol tips en voordelen over betaalbaar leven in de stad.

Brussel

binnen

Ontdek Circularium, de gratis winkel. Een naaimachine, een citruspers, een sweatshirt dat te klein is… Elk artikel werd gedoneerd. circularium.be/ de-gratis-winkel

Recht op een verhoogde tegemoetkoming?

Dan kan je via Rap op stap aan fikse korting op daguitstap of vakantie in België. rapopstap.be

Heb je je nummerplaat laten schrappen op 4 april 2021 of later? Dan heb je misschien recht op de Brussel’Airpremie in ruil voor verschillende mobiliteitsalternatieven. leefmilieu.brussels

OCMW KAMPENHOUT

HEEFT EEN VACATURE VOOR:

POETSMEDEWERKERS

ASSISTENTEN)

FUNCTIEOMSCHRIJVING

Onder leiding van de verantwoordelijke voor het team Facilitaire zaken en samen met jouw collega’s sta je in voor het onderhoud van de burelen en gemeenschappelijke ruimten van de gebouwen. Je weet van aanpakken, neemt initiatief en kan jouw werk zelfstandig plannen en organiseren. Je kent de poetsproducten waarmee je werkt, kan ze juist gebruiken en neemt hiervoor de nodige veiligheidsmaatregelen. Je kent de poetstechnieken om efficiënt, veilig en ergonomisch te werken. Je biedt ook ondersteuning bij feestelijkheden, recepties en vergaderingen die occasioneel plaatsvinden buiten de werkuren en in de weekends.

WIJ BIEDEN:

HEB JE INTERESSE?

• Aanlegging voor een wervingsreserve voor een voltijdse of deeltijdse contractuele aanstelling voor onbepaalde duur met een basiswedde van minimum € 2.188,10 bruto (bij een voltijdse tewerkstelling, indien er geen anciënniteit wordt overgenomen);

• Andere voordelen zijn terug te vinden op onze website en in de infobundel.

MEER

Zoekt

Hoofdverpleegkundige met doorgroeimogelijkheid naar Verantwoordelijke Bewonerszorg

Je bent medeverantwoordelijk voor de organisatie en kwaliteit van de zorgverlening in ons WZC. Je bewaakt onze visie en hebt er aandacht voor dat deze actueel blijft. Je reageert proactief op wijzigingen in de noden van onze residenten en hun omgeving.

Je hebt oog voor de werksfeer en het welbevinden van de medewerkers. Je coördineert de werking van het multidisciplinair team met oog voor de individuele noden en behoeften van onze residenten die centraal staan.

Je bezit een masterdiploma verpleegkunde of bent bachelor met ervaring in een leidinggevende functie van een zorgequipe.

Wij bieden je een job aan met overname van anciënniteit, mogelijkheid tot persoonlijke ontplooiïng en vorming extralegale voordelen.

Sollicitaties met cv en pasfoto t.a.v. H. De Vriese, algemeen directeur E-mail: info@stantonius.be – telefoon 02/377.18.90

Jules Sermonstraat 17 te 1600 SINT-PIETERS-LEEUW

OPENBAAR ONDERZOEK

Water is een essentieel onderdeel van ons leefmilieu. Het is noodzakelijk voor alle vormen van leven. Het staat ook centraal in de strijd tegen de klimaatveranderingen, waarvan de gevolgen nu al merkbaar zijn. We moeten het beschermen en verzorgen, en tegelijk genieten van wat het ons in de stad te bieden heeft aan ontspanning, afkoeling en recreatie.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest lanceert dan ook zijn 3e Waterbeheerplan om de nodige acties te blijven uitvoeren om zo de grote uitdagingen van water in de stedelijke omgeving aan te gaan en ons ‘blauwe erfgoed’ verder te valoriseren: bescherming van waterlopen en grondwatervoorraden, de strijd tegen stormoverstorten, de afvalwaterzuivering, preventie en beheer van overstromingsrisico’s en droogteperiodes, riolering, renaturatie en behoud van biodiversiteit, ontwikkeling van recreatiegebieden, creatie van koelte-eilanden...

UW MENING TELT !

de definitieve goedkeuring van het Plan door de regering wordt u uitgenodigd om deel te nemen aan het openbaar onderzoek.

schriftelijke opmerkingen kunnen tot uiterlijk 30/04/2023 worden bezorgd, per e-mail (eau_water@environnement.brussels) of via de post (Leefmilieu Brussel, “Waterbeheerplan 2022-2027 – OO”, Havenlaan 86C/3000, 1000 Brussel).

u er meer over weten?

ontwerpplan en de samenvatting ervan kunnen worden gedownload op www.leefmilieu.brussels/WBP/OO . Deze documenten kunnen ook worden geraadpleegd bij uw gemeente of bij Leefmilieu Brussel (op afspraak via eau_water@environnement. brussels).

17/11/22 zal bij Leefmilieu Brussel een informatieavond worden georganiseerd. Wij hopen op uw talrijke aanwezigheid !

Vragen? Contacteer ons op 02 / 775 . 75 . 75 of info@leefmilieu.brussels