BRUZZ - editie 1769 by bruzz.be

#1769

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

29 | 09 | 2021

TIPS

RAPCREW EERT FAMILIE OP NIEUWE PLAAT

‘STIKSTOF IS VEEL GROTER DAN WIJZELF’

NIEUW ACADEMIEJAAR

OPLEIDINGEN INFORMATICA TREKKEN MEER STUDENTEN

NIGHTLIFE

FINALLY GETS BACK TO THE FLOOR

MOBILITEIT

OP DE ACHTERBANK BIJ UBER-CHAUFFEURS

Kom op adem in de Ardennen

Onze wandeltochten leiden je langs adembenemende landschappen en pittoreske dorpen. Geniet ook van cultureel erfgoed, prachtige kastelen of proef van lokale specialiteiten. In de Ardennen vind je alles om even te ontsnappen! Zoek je een daguitstap of liever een weekendje weg? Gezellig met zijn tweetjes, in groep of met je gezin? In ons ruime aanbod vindt iedereen wat hij zoekt! Zin om eropuit te trekken? Download onze nieuwe wandelbrochures op visitwallonia.be/wandelen

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

SCHRIJNEND GEBREK AAN DUIDELIJKHEID In Parijs leidde de aankondiging van het Covid Safe Ticket (CST) tot een opmerkelijke verhoging van het aantal gevaccineerden. In Wallonië in minder amte ook. En in Brussel? “Tot nu toe zien we weinig of geen effect,” zegt Inge Neven van de Brusselse Gezondheidsinspectie. Hoe zou dat komen? Een wetenschappelijke verklaring is er (nog) niet. Maar zou het kunnen dat het totale gebrek aan duidelijkheid bij de Brusselse politiek een rol speelt? Eerst wilde Rudi Vervoort (PS) een coronapas, dan zei gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) dat die er alleen zou komen als de besmettingscijfers verslechteren, waarop Vervoort dan weer zei dat de invoering inderdaad nog geen zekerheid was. Toen min of meer vaststond dat die er komt, was er gegoochel met de startdatum: die verschoof van 1 oktober naar begin oktober en staat nu vast op 15 oktober. Ten laatste. Cafébazen, restaurantuitbaters en fitnessbonzen kúnnen hun klanten zelfs nog niet zeggen hoe de vork aan de steel zit. Laat staan dat die klanten er hun idee over vaccinatie door laten veranderen. Tegelijk wordt van de uitbaters wel verwacht dat ze straks strikt controleren of iedereen wel zijn CST bij zich heeft. Laten we hopen dat ze niet dezelfde weifelende houding aan de dag leggen als de Brusselse regering. Meer over het CST en de vaccinaties in Brussel op p. 4-5 NL

REPORTAGE

“Wie betaalt mijn autolening als Uber moet verdwijnen?” BRUZZ liet zich rondrĳden door zes chauffeurs 12 ANALYSE

UN MANQUE CRIANT DE CLARTÉ

Coronacrisis lokt studenten naar informaticaopleidingen

À Paris, l’annonce de l’instauration d’un pass sanitaire pour aller dans un café ou un restaurant a entraîné une hausse remarquable du nombre de personnes vaccinées. En Wallonie aussi, mais dans une moindre mesure. Et à Bruxelles ? « Jusqu’à présent, nous n’avons constaté que peu ou pas d’effets », déclare Inge Neven, de l’Inspection d’hygiène de Bruxelles. Pourquoi donc ? Il n’y a pas (encore) d’explication scientifique. Mais se pourrait-il que le manque total de clarté de la part de la classe politique bruxelloise y soit pour quelque chose ? Rudi Vervoort (PS) a d’abord voulu un pass Covid, puis son ministre de la santé Alain Maron (Ecolo) a déclaré qu’il ne serait d’application que si les chiffres de contamination s’aggravaient, après quoi Vervoort a de nouveau dit qu’un tel pass n’était effectivement pas encore une certitude. Après avoir plus ou moins confirmé son instauration, c’est la date d’entrée en vigueur qui a prêté à confusion : elle a été déplacée du 1er octobre au début du mois d’octobre et elle est maintenant fixée au 15 octobre. Au plus tard. Aujourd’hui, les patrons de café, les gérants de restaurant et de salles de fitness ne peuvent même pas dire à leurs clients ce qu’il en est réellement. De là à les faire changer d’avis au sujet de la vaccination. Aussi, les gérants seront censés vérifier que chacun est bien muni de son Covid Save Ticket. Espérons qu’ils ne feront pas preuve de la même attitude hésitante que le gouvernement bruxellois. Plus d’infos sur le CST et les vaccinations à Bruxelles en p. 4-5

Een blik op de populairste studierichtingen bĳ de start van het academiejaar 8

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, INTERVIEW David Pestieau (PVDA) over de eenheid van België 22, REPORTAGE Bijen en imkers in Brussel 21, ANALYSE Het Brusselse toerisme na corona 16, BIG CITY Wat gebeurt er met ons afval uit de oranje zak? 24, COLUMN Nick Trachet 54

BRUZZ CULTURE “Nigtlife is the ‘shaker’ of democracy” Sara Dziri and Lorenzo Serra defend our right to party 32

NL Stikstof 25, FR Samah Hijawi 30 EN BruxellesVies Camille Pier 36, EN Beniamino Paganini 37, FR Erell Hemmer 38, NL Mawda, dat betekent tederheid 40, NL Shirly Laub 44, FR Eat & Drink L’Ermitage 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 52

MEER BRUZZ Kijk elke dag naar BRUZZ 24 met nieuws, cultuurtips en verhalen uit de hoofdstad. Elke dag om 18u live en nadien herhaald. Kijk op BRUZZ tv via Proximus (15), Telenet (110), VOO (62) of via BRUZZ.be

A DISTRESSING LACK OF CLARITY In Paris, the announcement of the Covid Safe Ticket (CST) as an entry pass to a café or restaurant led to a remarkable increase in the number of vaccinated persons and the same was true for Wallonia, albeit to a lesser extent. What about Brussels? “So far we have seen little or no effect,” says Inge Neven of the Brussels Health Inspectorate. Why would that be? There is no scientific explanation (yet). But could it be that the total lack of clarity in Brussels politics plays a role here? First Rudi Vervoort (PS) wanted a Covid passport, then his Health Minister Alain Maron (Ecolo) said that it would only be introduced if the infection figures worsened, to which Vervoort reacted by saying that the introduction was indeed not yet a certainty. But even once it was more or less certain that it would be introduced, there was some juggling with the starting date: it was moved from 1 October to the beginning of October and is now fixed at 15 October, at the latest. So even pub owners, restaurant managers and fitness bosses cannot tell their customers what the rules are or will be, let alone that their customers change their minds about vaccination. At the same time, operators are expected to be strict in checking whether everyone has their Covid Safe Ticket. Let’s hope they don’t show the same hesitant attitude as the Brussels government. Read about the Covid Safe Ticket and the vaccination campaign on p. 4-5 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 29 SEPTEMBER 2021

De week

AANKONDIGING COVID SAVE TICKET HEEFT IN BRUSSEL NAUWELIJKS INVLOED OP VACCINATIES

‘Het wordt wachten op de invoering van het CST’ Hoewel het hoofd van de Brusselse Gezondheidsinspectie Inge Neven op eenzelfde effect als in Frankrijk gehoopt had, blijft de impact van de aankondiging van het Covid Safe Ticket (CST) in Brussel voorlopig heel beperkt. “Het is nog te weinig geweten.” — BETTINA HUBO

BRUZZ | DE WEEK

In Frankrijk had de aankondiging van de ‘pass sanitaire’ een spectaculair effect. Nadat president Emmanuel Macron op 12 juli had bekendgemaakt dat alle Fransen vanaf begin augustus alleen nog met een gezondheidspas toegang zouden krijgen tot cafés, restaurants, bioscopen, rusthuizen, winkelcentra, vliegtuigen en langeafstandstreinen, maakten die avond zelf nog 1,1 miljoen Fransen een afspraak om zich te laten vaccineren. Na die boost van de eerste dagen en weken is het vaccinatieritme bij onze zuiderburen opnieuw wat gedaald. Feit blijft dat terwijl Frankrijk begin juli amper 54 procent volledig gevaccineerden telde en daarmee

aan de staart van het Europese peloton hing, het land intussen aan 74 procent zit. Wallonië besliste afgelopen donderdag om, in navolging van het Brussels Gewest, het CST vanaf midden oktober uit te breiden. Volgens de Waalse minister van Gezondheid Christie Morreale (PS) bleef ook deze aankondiging niet zonder gevolgen: in 24 uur werden er prompt vijfmaal zoveel vaccinatieafspraken gemaakt, vierduizend in plaats van achthonderd afspraken per dag. Ook gingen er prompt veel mensen zonder afspraak naar de Waalse vaccinatiecentra. In Brussel werd de uitbreiding van het CST een kleine drie weken geleden al gelanceerd. Na de effectieve

Océane Léonard is Miss Brussel Océane Léonard (21) uit Vorst is de nieuwe Miss Brussel 2022. Ze volgt Mélissa Crescibene op, eveneens uit Vorst. Léonard werd op het podium geflankeerd door eerste eredame Cindy Lebrun uit Ukkel en Zoélie Prickartz Lewkowicz uit Brussel. Het drietal mag deelnemen aan de preselecties voor Miss België in het voorjaar van 2022. 4

29 SEPTEMBER 2021

invoering, ergens in oktober, zal het CST nodig zijn om onder meer horecazaken, sportclubs, beurzen, culturele evenementen en woonzorgcentra te betreden. Maar de loutere aankondiging heeft in Brussel nauwelijks effect gehad op het aantal vaccinaties, erkent Inge Neven, hoofd van de Brusselse Gezondheidsinspectie. Voorlopig is nog altijd maar zo’n 54 procent van de Brusselaars een eerste maal gevaccineerd. “Ik had op eenzelfde effect als in Frankrijk gehoopt, maar de impact blijft voorlopig beperkt,” zegt Neven. “De afgelopen tijd zaten we aan 9.500 à 10.000 prikken per week, vorige week kwamen we net boven de 10.000 uit. Dat is mooi, maar het is niet het

103

De directie van de D’Ieteren Centers, de garages van de groep D’Ieteren die de merken van Volkswagen invoert, wil op 31 december het D’Ieteren Center Mail in Elsene en carrosserie Wondercar in Drogenbos sluiten. Daardoor zouden 103 van de 386 banen in de D’Ieteren Centers verdwijnen.

objectief dat we voor ogen hadden.” Brussel wilde, met 16.000 prikken per week, tegen eind oktober een vaccinatiegraad van 65 procent behalen. Neven benadrukt dat het CST in de eerste plaats bedoeld is als sanitaire maatregel die ervoor moet zorgen dat bepaalde economische sectoren open kunnen blijven. “Het CST wordt niet ingevoerd om mensen aan te zetten zich te laten vaccineren, wel opdat mensen veilig op restaurant zouden kunnen.”

VERTROUWEN KWEKEN Ze relativeert ook het succesverhaal van de Waalse gezondheidsminister. “Er is misschien een vervijfvoudiging van het

aantal afspraken, maar het blijven kleine getallen.” Volgens haar zal de impact van het CST in Brussel op de vaccinaties pas echt te zien zijn wanneer het CST daadwerkelijk van kracht wordt. “Het is nu nog onvoldoende bekend, veel Brusselaars maken geen gebruik van de traditionele media en weten niet dat het eraan komt. In Brussel heb je veel lokale actoren nodig om de mensen aan te spreken, te informeren en te overtuigen. Het is een werk van één per één.” Ook in het UZ Brussel merkt CEO Marc Noppen dat een deel van de Brusselse bevolking nog steeds slecht geïnformeerd is doordat ze de publieke zenders en nationale media links laten liggen en zich beperken tot sociale media.

Greenhouse voor Groen en Ecolo De partijvoorzitters van Groen en Ecolo openen zaterdag officieel hun nieuwe gezamenlijke kantoor in de Van Orleystraat, niet ver van Madou. Sinds de oprichting van Groen en Ecolo werken de partijen al samen. Het Greenhouse biedt meer dan 1.600 vierkante meter aan ruimte voor de medewerkers en politici van Groen en Ecolo. Bij de herinrichting van het gebouw werd zoveel mogelijk circulair gewerkt.

In het nieuwe vaccinatiepunt van het UZ Brussel kunnen niet-gevaccineerde patiënten meteen terecht voor hun eerste prik.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

“Het is zoals tijdens de covidpieken. Toen merkten we ook dat veel patiënten, vaak mensen van allochtone origine, ofwel niet op de hoogte waren van de wetenschappelijke adviezen of ze niet vertrouwden. Vertrouwen kweken gaat traag.” Uit een recente steekproef bleek dat een kwart van alle patiënten in het UZ niet ingeënt is tegen corona. Noppen: “Na uitleg van hun arts zijn ze vaak wel bereid om zich te laten vaccineren. Om te vermijden dat die patiënten zich alsnog bedenken, openden we deze week een vaccinatiepunt waar mensen meteen langs kunnen voor hun eerste prik.” Het nieuwe UZ-vaccinatiepunt blijft zeker tot eind oktober open. Ook niet-patiënten kunnen er terecht.

Als ik vandaag het dedain en het misprijzen voor Brussel zie bij sommige Waalse politici ... PIERRE-YVES JEHOLET (MR), minister-president van de Franse Gemeenschap, wil Brussel niet isoleren, maar ervaart dat niet iedereen er zo over denkt. Over wie hij het heeft, wil hij echter niet kwijt (in ‘Le Soir’)

KIM

Stad schrapt rijstrook Wetstraat De Stad Brussel schrapt een van de twee rijstroken stadinwaarts op het stuk Wetstraat binnen de Vijfhoek. Zo kunnen de gemarkeerde fietspaden twee meter breed worden, en kan er in een bufferzone worden voorzien. De herinrichtingswerken starten maandag al. Het gaat voorlopig om een ingreep met wegmarkeringen: de fietspaden krijgen een okerkleur. Wie op de witte, volle scheidingslijn rijdt, zal zijn wagen voelen trillen.

25 %

De Europese en internationale instellingen vormen een essentieel onderdeel van de economie van het Brussels Gewest. Dat blijkt uit onderzoek van de VUB. Dat toont aan dat bijna een kwart van de omzet voortvloeit uit de aanwezigheid van deze instellingen en lobby’s. In absolute cijfers komt het neer op 137.000 banen, waarvan 64.385 directe banen. 29 SEPTEMBER 2021

I 5

In beeld

MAN EN PAARD NOEMEN NL/ Leopold II, weg

ermee? Die vraag stelden Roel Kerkhofs en Sam Vanoverschelde aan de bewoners van de gelijknamige laan. Om de tongen los te maken, rolden ze een houten replica van het standbeeld aan Troon ‘tergend traag’ door de

29 SEPTEMBER 2021

straat. “Dat leverde heel verscheiden reacties op,” stelt Roel Kerkhofs. “Over de naam, maar ook over mobiliteit.” Zaterdag vieren de bewoners de plechtige uittrede, en wordt alvast het duplicaat feestelijk verwijderd.

CHEVAL DE BATAILLE FR/ En finir avec Léopold II ? C’est la question que Roel Kerkhofs et Sam Vanoverschelde ont posée aux habitants du boulevard du même nom. Pour délier les langues, ils ont fait rouler une réplique en bois de la statue place du Trône

DOWN WITH THE KING « avec une extrême lenteur » dans la rue. « Cela a entraîné des réactions très diverses », dit Roel Kerkhofs, « sur le nom, mais aussi sur la mobilité ». Samedi, les riverains célébreront la sortie solennelle, et la réplique sera retirée de manière festive.

EN/ Just get rid of

Leopold II? That was the question Roel Kerkhofs and Sam Vanoverschelde put to the residents of the street with the same name. To help people be honest and open, they rolled a wooden replica of the statue at Troon/ Trône “agonisingly

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

? slowly” through the street. “That led to a wide range of reactions,” says Roel Kerkhofs. “About the name, but also about mobility.” On Saturday the residents will celebrate the solemn departure, and the replica will be removed in celebration.

Maandag heeft Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zijn septemberverklaring uitgesproken. De Vlaamse begroting is afgeklopt. De Vlaamse regering zet er de lijnen mee uit voor 2022. Brussel zal nog enkele weken moeten wachten, maar het is nu al zeker dat de begrotingscontext veel minder rooskleurig is. Brussels minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) heeft eerder al laten weten dat er een gat zal moeten worden dichtgereden van 350 miljoen euro. Dat is veel, op een budget van om en bij de 6 miljard euro, maar lijkt behapbaar. Gatz is alvast optimistisch. Door investeringen meer te spreiden in de tijd zou de oefening snel gemaakt kunnen worden. Tenminste als de groene en rode coalitiepartners daartoe bereid zijn. Met het oog op de verkiezingen van 2024 zullen die volgend jaar en in 2023 zeker met een aantal verwezenlijkingen willen uitpakken. De begrotingsdiscussies zitten dan ook muurvast. Maar goed, dat behoort eigenlijk tot de normale politieke geplogenheden in de herfst. Half oktober is de ultieme deadline. De bedreiging zit veeleer op andere fronten. Er zijn er zeker drie. Ten eerste is er de plaats van Europa in Brussel. Uit een interessante studie afgelopen weekend bleek hoeveel de EU bijdraagt aan de Brusselse economie. De toegevoegde waarde vanuit de Europese instellingen voor de Brusselse economie bedraagt maar liefst een kwart. In aantal jobs gaat het over één vijfde. Dat is enorm. Het venijn zit ‘m in de staart. De onderzoekers waarschuwen voor een krimp in die Europese bijdrage voor de Brusselse economie. Reden: het telewerk dat steeds meer ingang zal vinden in de Europese instellingen. Ze manen de Brusselse overheid aan om daarop te anticiperen. En dan is er de corona-epidemie zelf. Die heeft diep gesneden in de Brusselse economie, die het onder meer van zakentoerisme moet hebben en waar de eventsector een belangrijke rol speelt. De vaccinatiecijfers in de hoofdstad zijn dermate slecht dat Brussel ongetwijfeld nog even zal moeten wachten voor die sectoren echt weer op gang komen. En ook dat is geen goed nieuws voor de Brusselse cijfers. En dan komen we zo vanzelf bij de derde bedreiging: de concurrentie met de andere gewesten.

Brussel heeft altijd relatief goed standgehouden in de ratrace tussen de gewesten, die een federalisme altijd wel met zich meebrengt. Zeker, er is een verarming van de bevolking, maar het Brussels Gewest is nog altijd goed voor een flink deel van het Belgische BBP. Het probleem is wel al een hele tijd om de middenklasse in de stad te houden. Die zijn belangrijk om het fiscale draagvlak voldoende groot te houden. Maar dat wordt steeds moeilijker. En ook vandaag is de situatie niet echt hoopgevend. De Vlaamse regering heeft zopas een forse verlaging aangekondigd van de registratierechten voor de gezinswoning. Van 6 procent naar 3 procent. Tegenover de 12 procent die Brussel hanteert is dat een énorm verschil, zelfs met de korting die je in Brussel krijgt. Dat betekent dat een woning kopen in Vlaanderen fiscaal veel gunstiger wordt dan in Brussel. Probeer dan maar eens de gezinnen in Brussel te houden. Het zijn drie externe factoren die het Brussels begrotingswerk steeds moeilijker zullen maken de komende jaren. En er is tot slot nog een factor eigen aan het Brusselse regeerwerk werk zelf. Het Brussels Gewest heeft onder de vorige minister van Begroting Guy Vanhengel (Open VLD) jarenlang de hand stevig op de knip gehouden. Het gaf geloofwaardige begrotingen, waarbij inkomsten en uitgaven tamelijk in evenwicht werden gehouden. Drie à vier jaar geleden, voor corona, heeft de Brusselse regering de teugels gevierd. De gecumuleerde schuld is intussen opgelopen tot zes miljard

BRUZZ | DE WEEK

Een dreigend failliet

“Een woning kopen in Vlaanderen wordt fiscaal veel gunstiger. Probeer gezinnen dan maar in Brussel te houden” euro en zou zelfs tien miljard bedragen in 2024. Als de schuld torenhoog is, de uitgaven de pan uit swingen (door een steeds armere bevolking) en de inkomsten dalen (door het vertrek van de middenklasse), dan ziet een klein kind wat er gebeurt: het Brussels Gewest houdt het hoofd niet meer boven water. Iedere politicus hoopte dat, als corona voorbij is, er snel weer normaal geregeerd kan worden. Maar in Brussel moeten ze, zo valt te vrezen, aankijken tegen een aartslelijk gedrocht. Dat van het dreigende failliet.

Volg al het Brusselse nieuws ook online via BRUZZ.be 29 SEPTEMBER 2021

I 7

CORONACRISIS HEEFT INVLOED OP DE STUDIEKEUZE

Meer studenten kiezen voor informatica B R U Z Z | R E P O R TA G E

De coronacrisis heeft de inschrijvingscijfers in het Brusselse hoger onderwijs sterk beïnvloed. Vooral in opleidingen tot IT-specialist en tot beroepen waarin het zorgaspect en de mens centraal staan, was er een flinke stijging in de studentenaantallen. “Jongeren zien steeds meer in dat digitalisering een cruciale rol speelt in onze samenleving.”

— ELLEN DEBACKERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

et als de hogescholen en universiteiten in Vlaanderen kreeg ook het Nederlandstalig hoger onderwijs in Brussel het verlossende bericht het nieuwe academiejaar in code groen te mogen beginnen. Die aankondiging kwam geen dag te vroeg voor de duizenden studenten die stonden te popelen om terug naar de campus te trekken. Maar hoewel de Brusselse studenten van voltijds contactonderwijs en van de campusfaciliteiten kunnen genieten, blijft de coronacrisis een rol spelen. Dat blijkt onder meer uit de inschrijvingscijfers, menen Odisee Hogeschool, Erasmushogeschool Brussel en de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Volgens de meest recente inschrijvingscijfers – de inschrijvingsperiode loopt nog even door en trends zijn nog onderhevig aan veranderingen – doen vooral opleidingen in verband met informatica en secundair onderwijs het bijzonder goed. De opleiding Toegepaste Informatica kreeg aan de Erasmushogeschool maar liefst 75 procent meer inschrijvingen dan het jaar voordien. Aan de Odisee Hogeschool is sprake van een stijging van 25 procent. Computerwetenschappen trok aan de VUB 34 procent meer nieuwe studenten aan. “Hier heeft de coronacrisis zeker iets mee te maken,” verklaart Steve Weemaels, opleidingshoofd Toegepaste Informatica aan de Erasmushogeschool. “Jongeren zien steeds meer in dat digitalisering een cruciale rol speelt in onze samenleving. Het is een beetje hetzelfde verhaal als bij de medische beroepen, die het ook erg goed doen. Waar er vorig jaar nog sprake was van een daling in onze inschrijvingscijfers, kunnen we nu

29 SEPTEMBER 2021

spreken van een mooie stijging. Dankzij informatica is de wereld tijdens de coronacrisis toch een beetje blijven draaien. Jongeren hebben die boodschap begrepen. Bovendien hebben wij het voordeel in Brussel gevestigd te zijn,” aldus Weemaels. “De uitdaging in de informaticasector is steeds maar mee te zijn met de nieuwste trends. Daarom werken wij voortdurend samen met bedrijven. Het is een troef dat heel wat grote bedrijven een vestiging in Brussel hebben.”

JOBZEKERHEID Ook aan de VUB wonnen de technische opleidingen terrein, een trend die al enkele jaren zichtbaar is aan Vlaamse universiteiten. Zowel de opleiding Ingenieurswetenschappen als de opleiding Computerwetenschappen verwelkomde meer nieuwe studenten dan het jaar voordien. Goed nieuws voor de economie waar ICT-gerelateerde functies vaak knelpuntberoepen zijn, vertelt professor Softwareontwikkeling Coen De Roover. “Waaraan dat ligt, blijft een beetje gokken. Maar de jobzekerheid heeft er zeker iets mee te maken. De meeste studenten hebben al in januari of februari van hun laatste jaar een contract op zak. Het telewerken en de pandemie kunnen daar natuurlijk ook een rol in hebben gespeeld. Bovendien hebben veel mensen lang een verkeerd beeld gehad van een informaticus. Ons beroep bestaat er al lang niet meer uit om van ‘s ochtends tot ‘s avonds alleen achter een computer te zitten in een donker lokaal. Software wordt vandaag in teams en in interactie met de klant ontwikkeld. Misschien is dat imago stilaan aan het keren.”

Maar niet alleen de voortschrijdende digitalisering heeft studenten de knoop doen doorhakken. Ook sectoren waarin het werken met en zorgen voor mensen centraal staan, lokken studenten. Zo kan de bachelor Sociaal Werk aan de Odisee Hogeschool uitpakken met maar liefst 9 procent studenten meer in vergelijking met vorig jaar. “We merken dat de ‘Social’- en ‘Health’-opleidingen meer in de lift zitten, zoals de bachelor Verpleegkunde en de bachelor Ergotherapie,” vertelt communicatiemedewerkster Jana Demeulemeester. Ook hier speelde volgens de school de coronacrisis een rol. “Het zorgen voor elkaar genoot afgelopen jaar heel wat media-aandacht.” De wens om opnieuw meer met mensen te werken vertaalt zich ook naar de inschrijvingen voor de opleiding Secundair Onderwijs, merkt Bart De Nul, opleidingshoofd Secundair Onderwijs aan de Odisee Hogeschool. Zijn opleiding is in vergelijking met vorig jaar met 8 procent studenten gegroeid. De opleiding voor werk-

ERASMUS

ODISEE

VUB

+ 75 %

+25,4 %

+ 42 %

Bachelor Toegepaste Informatica

Ingenieurswetenschappen

+ 42 %

+ 20 %

+ 34 %

Educatieve bachelor Secundair Onderwijs Verkort traject

Bachelor Secundair Onderwijs Verkort dagtraject

Computerwetenschappen

+ 45,8 %

+ 8,8 %

+ 17 %

Graduaat Elektromechanische Systemen

Bachelor Sociaal Werk

Taal-en letterkunde

BRON ERASMUS

BRON ODISEE

BRON VUB

studenten steeg zelfs met 42 procent. “Die cijfers zijn relatief uitzonderlijk omdat de inschrijvingen op veel plaatsen in Vlaanderen er net op achteruit gaan, zo ook op onze campus in Sint-Niklaas. Voor Brussel is het zelfs de eerste keer in vier of vijf jaar dat we opnieuw met een stijging te maken krijgen. Velen hebben uit de coronajaren geleerd dat in veel opleidingen vaak digitale of theoretische lessen gegeven worden, terwijl lesgeven zich meer op de werkvloer en in de praktijk afspeelt. Heel wat studenten hebben het gemist om tussen de mensen te zijn. Het nieuws dat er sprake is van een tekort aan leerkrachten, helpt natuurlijk ook.”

LERARENTEKORT Dat ziet ook Simon Debroey, opleidingshoofd van het verkort traject voor de opleiding Secundair Onderwijs aan de Erasmushogeschool. Zijn opleiding – die vooral door werkstudenten wordt gevolgd – groeide met maar liefst 20 procent. “Er 29 SEPTEMBER 2021

▼

De grootste stijgers

De grootste stijgingen zijn te vinden in de richtingen die met Informatica te maken hebben, al zijn dat niet noodzakelijk de opleidingen met het hoogste aantal studenten.

I 9

▼

CORONACRISIS HEEFT INVLOED OP DE STUDIEKEUZE

spelen heel wat factoren naar mijn gevoel, met corona als belangrijk element,” klinkt het. “Veel mensen zijn bijvoorbeeld op zoek naar een job in het onderwijs omdat hun bedrijf door de crisis over de kop is gegaan of omdat ze weten dat er reorganisaties op til zijn. Ook zijn er zoals altijd mensen die plannen om na verloop van tijd de overstap te maken van de privésector naar het onderwijs. De publiciteit van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) om zij-instromers een deel van hun anciënniteit voor knelpuntvakken mee te laten nemen, slaat aan. Ook het lerarentekort in Brussel is een belangrijk argument: als je graag wil beginnen als leerkracht, krijg je veel kansen in Brussel.” De groeiende aantrekkingskracht van de opleiding Secundair Onderwijs in Brussel staat in schril contrast met de tanende populariteit van de opleidingen voor leerkracht in het kleuteronder-

denten kunnen overtuigen om opgeleid te worden tot leraar in onze grootstad. Ook de maatschappelijke trend speelt zijn rol, dat zien we aan het lerarentekort en ook de cijfers van andere hogescholen. Het duidelijkste signaal daarvan is dat er 20 procent minder studenten over heel Brussel en Vlaanderen hebben deelgenomen aan de verplichte instaptoets voor de bachelors lerarenopleiding ten opzichte van vorig academiejaar.” Dat evenwel niet iedereen zich door de coronacrisis laat beïnvloeden bij het maken van een studiekeuze, toont Inne Boulpaep (19) aan. Zij heeft er haar eerste jaar als studente Secundair Onderwijs (Odisee) op zitten en begon net aan haar tweede jaar. “Corona heeft mijn studiekeuze niet beïnvloed, ik wist al sinds het eerste middelbaar dat ik leerkracht wou worden. Ik hielp andere leerlingen wanneer ze

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Het lerarentekort in Brussel is een belangrijk argument: als je hier graag wil beginnen als leerkracht, krijg je veel kansen” SIMON DEBROEY Erasmushogeschool

wijs of het lager onderwijs. Die opleidingen doen het dit academiejaar minder goed aan de Odisee Hogeschool. “In Brussel is het de afgelopen jaren geen evidentie geweest om grote groepen studenten aan te trekken. Zo speelden de aanslagen in het verleden al een grote rol, maar de onzekerheid die de coronacrisis met zich meebracht het voorbije jaar, en ook nog dit jaar met het al dan niet opstarten in code groen, heeft daar zeker een rol in gespeeld,” verklaart Ann Martin, clusterdirecteur Education bij Odisee Hogeschool. “Ondertussen zijn we toch opgestart in code groen en dat heeft wel een heel aantal stu-

iets niet begrepen en daar haalde ik voldoening uit. In tijden van corona heeft iedereen volgens mij wel gemerkt dat een leerkracht broodnodig is om de leerlingen te ondersteunen, dat het alleen en op afstand toch niet zo simpel is.” Dat bepaalde opleidingen sterk groeiden, wil evenwel niet zeggen dat ze meteen ook de populairste richtingen zijn. Aan de Erasmushogeschool is de opleiding Biomedische Laboratoriumtechnologie de grootste, aan de Odisee Hogeschool telt Bedrijfsmanagement het hoogste aantal studenten. Aan de VUB trekt de opleiding Psychologie het meeste studenten aan.

De grootste studierichtingen ERASMUS Bachelor Biomedische Laboratoriumtechnologie

29 SEPTEMBER 2021

Welke studies zijn het populairst in Brussel?

ODISEE

VUB

Bachelor Bedrijfsmanagement

Bachelor en master Psychologie

Inès Temsamani (18)

Inès wil leerkracht secundair onderwijs worden

l sinds de lagere school wist Inès Temsamani dat ze leerkracht Engels wou worden. Dat idee heeft ze nooit verlaten. “Nu ik afgestudeerd ben, heb ik ervoor gekozen om aan de Odisee Hogeschool voor leerkracht Engels en Frans te studeren. Ik ben altijd goed geweest in talen en spreek vandaag al Arabisch, Frans, Nederlands, Engels en ik heb de basis van Duits onder de knie.” Temsamani koos voor de Odisee Hogeschool in Brussel omdat de school niet ver van haar woonplaats in Haren ligt. “Bovendien heb ik er al veel goede dingen van gehoord. Ik heb ook veel vrienden die er nu ingeschreven zijn. Bovendien was de combinatie Engels-Frans niet overal mogelijk.” Temsamani wil graag lesgeven in Brussel, maar als het kan ook in het buitenland. “Ik weet nog niet precies waar, maar bijvoorbeeld Canada of Dubai spreken me wel aan. Het zijn mooie landen, je kan er veel activiteiten doen en er is een ander, interessant onderwijssysteem in voege.” In juni studeerde Temsamani nog af aan het GO! Atheneum Emanuel Hiel in Schaarbeek. Daar volgde ze de richting economie-talen. “Vanuit de school hebben ze me niet meteen aangeraden voor een bepaalde opleiding te kiezen. Ik heb op het einde nog even getwijfeld om voor de opleiding tot leerkracht lager onderwijs te kiezen, maar ik ben niet zo goed in vakken zoals wereldoriëntatie. Daarom heb ik toch voor Frans en Engels in het middelbaar onderwijs gekozen.” Vorige week leerde Temsamani voor het eerst haar medestudenten en nieuwe docenten kennen. “Ze waren leuk. Ik was een beetje bang dat de docenten echt streng zouden zijn, maar dat viel mee. Hoewel ik een beetje bevreesd ben voor de lessen en de examens, ben ik erg enthousiast. Ik heb er zin in.”

LA CRISE DU COVID INFLUENCE LES CHOIX D’ÉTUDES La crise du coronavirus a fortement influencé les inscriptions dans les hautes écoles et les universités bruxelloises. Les formations destinées aux informaticien. ne.s et aux enseignant.e.s dans le secondaire ont connu une augmentation substantielle du nombre d’étudiant.e.s, confirment la haute école Odisee, l’Erasmushogeschool Brussel et la VUB. Selon les formateur.ice.s, les étudiant.e.s ont retenu que la numérisation a permis au monde de tourner pendant la crise sanitaire. De plus, un plus grand nombre d’étudiant.e.s ont compris qu’iels voulaient travailler « avec des gens ». Ce qui se reflète dans le nombre d’inscriptions pour la formation d’enseignant.e dans le secondaire. FR

Erwann Van de Velde (19)

Arman Kolozyan (20)

Erwann is erg geboeid door Toegepaste Informatica

Arman heeft zijn eerste jaar Computerwetenschappen achter de rug

en hele zomer lang hield Erwann Van de Velde zich bezig met eigen onderzoek op zijn computer. Zijn passie voor computers beperkt zich immers niet tot de schooltijd. “Het is een gebied dat me sterk interesseert en ik heb er al heel wat ervaring in opgedaan. De laatste drie jaar van mijn middelbare schooltijd in het GO! technisch atheneum Zavelenberg in Sint-Agatha-Berchem volgde ik al de richting informatica. Kiezen voor de opleiding Toegepaste Informatica aan de Erasmushogeschool was een logisch vervolg.” Van de Velde koos zijn nieuwe school ook in functie van zijn woonplaats. “Ik woon in Jette, dus de Erasmushogeschool is niet te ver. Bovendien ligt de school op een goede plek, er zijn daar veel interessante mogelijkheden. Ik vind Brussel een leuke stad.” Wat Van de Velde later met zijn diploma wil doen, weet hij nog niet. “Ik heb nog geen concreet idee. Ik wil wel meewerken aan projecten en nieuwe technologieën creëren. Liever kom ik terecht bij een groot bedrijf dan bij een start-up. Start-ups zijn immers nogal onzeker. In mijn keuze voor deze richting heeft natuurlijk meegespeeld dat informatici erg snel werk vinden.” Op het einde van het middelbaar heeft Van de Velde nog even met het idee gespeeld om niet Toegepaste Informatica te studeren, maar eventueel Multimedia. “Ook wel in hetzelfde domein natuurlijk. Maar ik heb de lessenroosters bekeken, en gekozen voor het programma dat me het meest aansprak.” Van de Velde is een beetje bang voor wat dit jaar komen zal, maar is tegelijkertijd ook erg gemotiveerd. “De grotere projecten schrikken me wel wat af, maar ik zie het wel zitten. Ik heb al wat mensen leren kennen en hier zitten ook een paar vrienden van mijn vorige school. Ik heb al enkele docenten ontmoet. Ze lijken me erg tof, ze zijn veel liever dan in het middelbaar of in andere scholen.”

rman Kolozyan uit Schaarbeek koos in volle coronacrisis voor de opleiding Computerwetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. Toch heeft zijn keuze niets te maken met het feit dat iedereen plots op digitale alternatieven moest overschakelen. “Ik ben altijd erg geïnteresseerd geweest in wiskunde en ik hou van programmeren. Dit was dus de beste keuze. Ik twijfelde nog even over de opleiding tot ingenieur, maar chemie en fysica doe ik minder graag. Dus is het Computerwetenschappen geworden.” Kolozyan vond het een moeilijk jaar. “Niet enkel door de coronaperiode, hoor. De overgang van het middelbaar naar de universiteit is gewoon niet zo eenvoudig. Bovendien stel ik voor mezelf hoge doelen: ik wou een gemiddelde van minstens 85 procent.” Met een gemiddelde van maar liefst 89 procent behaalde Kolozyan zijn persoonlijke doel met glans. Wat hij later met zijn diploma wil doen, staat voor Kolozyan nog niet helemaal vast. “Misschien wil ik wel graag een doctoraat beginnen om me te kunnen specialiseren in een bepaald domein. Nadien spreken het Massachusetts Institute of Technology (MIT) of onderzoek doen aan een universiteit me misschien wel aan. Maar ik moet er nog eens over nadenken.” Zijn medestudenten leerde Kolozyan hoofdzakelijk digitaal kennen. “Dankzij onze professoren – die overigens veel tijd voor ons maakten tijdens de coronacrisis – stonden we toch in contact met elkaar. We kennen elkaar erg goed, maar in levenden lijve weet ik niet goed of we elkaar zouden herkennen. Ik kijk enorm uit naar mijn tweede jaar aan de universiteit. Het belooft opnieuw een uitdagend jaar te worden waarin we veel zullen programmeren, maar ik heb er erg veel zin in.”

COVID CRISIS PUSHES STUDENTS TOWARDS IT AND EDUCATION The Covid crisis has had considerable impact on the enrolment numbers at colleges and universities in the Brussels Region. In particular, programmes for IT specialists and secondary school teachers saw a substantial increase in student numbers, according to the Odisee University of Applied Sciences and the Erasmus University of Applied Sciences and Arts in Brussels, and the VUB. According to lecturers, students have seen how digitalisation has kept the world going during the Covid crisis, and more students have realised that they want to work “with people”. This was reflected in the enrolment figures for the secondary education programme. EN

29 SEPTEMBER 2021

I 11

B R U Z Z | R E P O R TA G E

OP DE ACHTERBANK BIJ DE UBER-CHAUFFEURS

‘Wie betaalt mĳn lening als Uber verdwĳnt?’ 12

29 SEPTEMBER 2021

B R U Z Z | R E P O R TA G E

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

“Dit is een zegen” François (66)

Het is 10.21 uur als Uber-chauffeur François (*) ons thuis ophaalt in SintGillis in een zwarte Volkswagen Passat. Vragen beantwoorden over zijn leven en job? Geen probleem. Twee straten verder weten we al dat onze chauffeur net op pensioen is, ooit een priesteropleiding afwerkte, er net voor zijn wijding de brui aangaf en vader van drie is. ▼

Intussen zeven jaar geleden landde Uber als vervoersdienst op de Brusselse markt. Anno 2021 rijden de platformchauffeurs nog steeds rond in een juridisch vacuüm, waartegen ze deze donderdag protesteren. Die onzekerheid knaagt, leert een dagje op de achterbank bij zes Uber- en Heetchchauffeurs. “Vandaag ben ik al bijna zeven uur op de baan, maar dat leverde nog geen 100 euro op.”

29 SEPTEMBER 2021

I 13

▼

OP DE ACHTERBANK BIJ DE UBERCHAUFFEURS

“Als Uber morgen moet stoppen, is dat een slechte zaak voor de Brusselse werkloosheid,” oordeelt Uberchauffeur Patrice (42).

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Belg van Congolese origine rijdt ondertussen vijf jaar als Uber-chauffeur. “Of ik deze job graag doe? (Laat even een effectvolle pauze vallen) Ce travail est une grâce! Dit werk is een zegen en als oud-clericus weet ik waarover ik spreek. Ik was jarenlang werkloos, maar nu rijd ik in mijn eigen auto, niemand jaagt me op en ik stop wanneer ik wil. En zie hoe wij hier aan het kletsen zijn: ontspannend, toch?” François is niet de enige chauffeur voor wie Uber een uitweg uit de werkloosheid bood. Een op de vijf chauffeurs had voordien geen job, zegt het bedrijf. De gezapige instelling van François vertaalt zich ook in zijn rijstijl. Over het traject naar Byrrh, achter Thurn & Taxis, doen we de helft langer dan de app voorspelde. “Taxichauffeurs rijden ‘comme des fusées’, vaak staan ze onder druk om een aantal ritten te halen. Ik niet. Ik heb een dure verzekering omdat wij zogezegd net als de taxi’s meer ongevallen veroorzaken. Maar kijk hoe ik rij!” De snelheidsmeter toont hoe we met 36 km/u door de nochtans vrije tunnels van de kleine Ring kruipen. “Ik had al ongevallen hoor, maar dan omdat mensen tegen mij reden.” François mag dan rustig rijden, de onzekerheid over de vervoersplatformen is hem niet ontgaan. Onze chauffeur raakte zo ooit zijn Waalse limolicentie kwijt na een controle. En hij kreeg het ook al aan de stok met boze taxichauffeurs. “Bedreigingen, beledigingen, een duw ... Ik ga er niet op in, dan loopt het ook niet uit de hand.” Bij het uitstappen drukt François ons nog op het hart dat er zoveel foute dingen worden geschreven over Uber. “Net zoals dat over de kerk gebeurt. Als Uber niet interessant zou zijn, waarom kopen zoveel

29 SEPTEMBER

2021

Uber-chauffeurs dan een Mercedes denkt u?” We vragen de onvoorwaardelijke Uberfan nog of hij liever zelfstandig chauffeur zou zijn of als werknemer van Uber rondrijden. “Mocht dat kunnen, graag natuurlijk!”

“Bijna acht jaar in limbo” Ali (41)

11.39 uur, een korte rit tot IJzer. Onze volgende chauffeur – in een Mercedes – bestellen we via Heetch, maar net als veel collega’s blijkt Ali evengoed voor Uber te rijden. De zelfzekere Ali ziet zichzelf als ondernemer, vertelt hij en was er als de kippen bij toen Uber naar Brussel kwam. “Ik was een van de eerste vijf chauffeurs, ooit had ik zelfs vijf auto’s met mensen die ik voor Uber liet rijden, maar dat mag niet meer, nu heb ik er nog twee, met drie chauffeurs.” Wat Ali doet, gebeurt erg vaak in de sector. Verschillende chauffeurs bij wie we instappen, hebben geen eigen wagen en staan de helft van de inkomsten af aan de eigenaar met wie ze samen een vennootschap vormen. Ondernemer of niet, ook bij Ali knaagt de onzekerheid over de toekomst van het platform. “Het duurt ook al zo lang, bijna acht jaar zitten we in limbo. Weet u echt niet wat er in het plan van Vervoort staat?” Ook Ali kreeg in de loop der jaren controles en boetes. Dat beleid werd dit jaar nog eens aangescherpt nadat een rechtbank geoordeeld had dat de limousinewetgeving van 1995 nog altijd van kracht is. Sindsdien riskeren de platformchauffeurs

boetes omdat ze opdrachten ontvangen via hun smartphone, terwijl de wet in kwestie dat verbiedt. De filosofie achter die regel? Een duidelijk verschil maken tussen de taxi- en limousinesector. “Ik kan begrijpen dat ze die wet in hun ogen juist interpreteren,” zegt Ali. “Maar voor ons chauffeurs voelt het wel als pesten.”

een echt contract zou hebben dan deze formule? Natuurlijk. Behalve je loon heb je dan nog andere voordelen: een ziekteverzekering, vakantiegeld ... Als zelfstandige mis je heel wat.”

“Wat als dit morgen stopt?” Youssef (43)

“Toch liever een vast contract” Jaouad (33)

12.46 uur, student bouwkunde Jaouad brengt ons met zijn Skoda Octavia naar het Weststation. De meeste van onze chauffeurs vandaag rijden al jaren voor Uber, Heetch of allebei. Jaouad daarentegen is een nieuweling met nog maar een maand op de teller. “De flexibiliteit gaf de doorslag. Ik combineer het met mijn studies en rijd zoveel ik wil of kan. Als ik tijd heb, zijn dat normaal tien uur per dag, soms zelfs twaalf, daarna sluit de app vanzelf. Per week verdien ik zo 600 tot 700 euro.” Als kersverse chauffeur zit Jaouad nog niet zo met het zwaard van Damocles dat boven het statuut van de platformchauffeurs hangt. Al heeft hij wel een idee van zijn ideale werkomstandigheden. “Of ik liever

13.28 uur, Heetch-chauffeur Youssef brengt ons naar Hoogte Honderd tijdens een rit waarin heel vaak het woordje ‘stress’ zal vallen. Dat hij zijn job best wel oké vindt, maar dat al de onzekerheid rond het platformwerk knaagt, vertelt de vader van drie. “Je weet niet wat morgen brengt. Als ik plots moet stoppen, ben ik verplicht meteen een andere job zoeken. Zeker met een gezin weegt dat.” De laatste keer dat Youssef gecontroleerd werd, is ondertussen een jaar geleden en dat ging goed. “Maar via onze telegram- en whatsappgroepen zie ik wel heel geregeld dat collega’s in de problemen komen. En dat geeft stress.” Ook Youssef rijdt met de auto van een ander en geeft de helft van zijn inkomsten af. De helft van de benzinekosten zijn ook voor hem. “Om de 5.000-5.500 euro te verdienen waar ik de helft van krijg,

CHAUFFEURS VRAGEN AL JAREN DUIDELIJKHEID

Wachten op het taxiplan De geschiedenis van de vervoersplatformen in Brussel was de voorbije jaren een hobbelig pad, met rechtszaken, verboden (UberPOP werd opgedoekt), comebacks (als limousineservice UberX, waar sinds 2016 ook Heetch bijkwam), nieuwe procedures, een veranderend sanctiebeleid, betogingen en spanningen tussen

taxi- en platformchauffeurs. Het is tegen die achtergrond dat al vele jaren een Brussels taxiplan wordt aangekondigd, dat een oplossing voor zowel taxi’s als platformchauffeurs moet bieden. Dat plan moest eigenlijk al onder Pascal Smet (One.brussels/ Vooruit) goedgekeurd worden, maar de Brusselse PS ging dwarsliggen. Sinds

2019 is ministerpresident Rudi Vervoort (PS) zelf bevoegd voor personenvervoer. Zijn plan zou eerst voor de zomer af zijn, maar alle betrokkenen wachten

moet ik zes dagen per week werken in dagen van tien tot twaalf uur. Mijn gezin zie ik amper. En de ene dag is echt de andere niet. Vandaag ben ik al bijna zeven uur op de baan, maar dat leverde nog geen 100 euro op.” Wat hij als beroepschauffeur eigenlijk van de algemene zone 30 vindt, willen we weten. Hij kan ermee leven, blijkt, maar onze vraag is ook het startschot voor een tirade tegen de verkeersaanpassingen sinds de covidepidemie. “Une catastrophe” is het, dat het autoverkeer minder rijstroken heeft door coronafietspaden, er eenrichtingsstraten zijn bijgekomen en hij de handige sluiproute langs de kathedraal niet meer kan nemen. Meer stress, begrijpen we.

“Banken geven ons niet meer zo snel een autolening” Patrice (42)

14.07 uur, van Hoogte Honderd gaat het naar de redactie op het Flageyplein. De limousine van de sympathieke Patrice blijkt een Dacia Duster te zijn. De auto van een vennoot, legt de Uber-chauffeur uit. “Met mijn eigen wagen raakte ik bij een ongeval betrokken tijdens het werk en het voertuig bleek niet meer te herstellen.”

Het voorval toont meteen hoe achter de ogenschijnlijk redelijke inkomsten van de platformchauffeurs ook erg veel risico schuilt. “Sindsdien spaar ik voor een eigen auto, zodat de job weer wat rendabeler wordt. Dat kan even duren, want een krediet voor een autolening krijg je niet langer zomaar. Banken zijn niet meer happig, net omdat het statuut van Uber zo onzeker is.” En dan zijn treuzelende banken nog het minste probleem, vindt Patrice. Als Uber morgen moet vertrekken of uit eigen beweging de handdoek werpt, zitten honderden chauffeurs pas echt in de problemen, denkt Patrice. “We hebben geld in ons werk gestoken, veel chauffeurs hebben nog een lening lopen voor een auto.” Als de platformchauffeurs – volgens eigen zeggen tweeduizend man sterk – morgen moeten stoppen, is dat daarnaast ook een slechte zaak voor de Brusselse werkloosheid, redeneert Patrice. Het profiel van de zes chauffeurs die we vandaag spreken, wijst alvast in dezelfde richting, vinden ze bij de Brusselse federatie van limousinechauffeurs. “Hoe het komt dat u alleen chauffeurs van Maghrebijnse of Sub-Saharaanse afkomst had? Dit werk haalt mensen vaak uit erg moeilijke omstandigheden,” zegt secretarisgeneraal Asmaa Snaibi. Alvast bij de langdurig werkloze François en ook bij Patrice was dat het geval.

“Waarom ik zelf Uber-chauffeur werd? Ik reed bejaarden rond met een gesubsidieerd artikel 60-statuut, maar zo’n contract is van beperkte duur.”

« QUI PAIERA MON PRÊT AUTOMOBILE SI UBER DISPARAÎT ? » Depuis sept ans, les chauffeurs au service de plateformes à Bruxelles vivent dans un vide juridique où s’enchaînent procès, interdictions et tensions avec les chauffeurs de taxi. Le Plan Taxi bruxellois de Rudi Vervoort est censé changer tout cela, mais ce plan met aussi du temps à voir le jour. Il est prévu pour cet automne. Dans le même temps, la pression sur les entreprises plateformes s’accroît devant les tribunaux. Une journée passée sur le siège arrière de six chauffeurs Uber et Heetch nous a appris que ce boulot n’est pas des plus confortables. « Nous avons investi de l’argent dans notre travail, de nombreux chauffeurs ont encore un prêt en cours pour une voiture. Si Uber & co cessent leur activité, ce sera très mauvais pour le chômage à Bruxelles. » L’Association Belge des Chauffeurs Limousine, qui regroupe les chauffeurs de plateformes, affirme qu’il y a actuellement 2 000 chauffeurs de plateformes qui ne travaillent pas tous à temps plein. FR

“Met boodschappen in de Aldi en de Lidl lukt het wel” Nourredine (30’er)

14.58 uur, terug naar laag Sint-Gillis. Ook Nourredine beseft dat zijn statuut van Uber-chauffeur onzeker is, maar hij is er het type niet naar om daar wakker van te liggen. Hij rijdt dan ook niet met een eigen wagen waar hij een lening voor heeft afgesloten. “Als Uber stopt vind ik wel wat anders. Werk komt sowieso niet op de eerste plaats voor mij. Ik breng ’s ochtends eerst de kinderen naar school en rijd dan tot maximaal 16 uur. Mijn leven en mijn gezin zijn belangrijker.” Financieel levert die instelling niet meteen een gevulde bankrekening op, geeft onze chauffeur toe. “Maar het gaat wel. We leven als iedereen toch? Aldi, Lidl, Colruyt. Als je 2.000 euro hebt, geef je 2.000 uit, als er je er 10.000 hebt, spendeer je die ook.” (*) We veranderden de naam op vraag van de chauffeur. De meesten wilden liever niet op de foto.

“WHO WILL PAY MY CAR FINANCE IF UBER DISAPPEARS?” For seven years, the app-drivers in Brussels have been existing in a legal vacuum where lawsuits, bans and tensions with the taxi drivers have been following one another. Rudi Vervoort’s Brussels taxi plan is supposed to put an end to all of that, but that plan too has been a long time coming and is now on the books for this autumn. Meanwhile, pressure on the app-companies is also growing. A day in the back seat of six Uber and Heetch drivers showed us that app drivers will not take this sitting down. “We have put money into our work, many drivers still have a loan for their car. And if Uber & co stop I think that would be a bad thing for the employment rate in Brussels.” The Federation of Limousine Drivers, which unites app-drivers, says there are now 2,000 app-drivers, not all of whom are working full time. EN

In januari 2020 betoogden Uber-chauffeurs tegen het beroep dat de taxifederatie aantekende tegen een uitspraak in het voordeel van Uber. © BELGA

vandaag nog steeds. Om die reden komen de VVC-chauffeurs (VVC staat voor voertuigen met chauffeur) op 30 september 2021 de straat op om te eisen dat de

regering de regelgeving voor de Taxi/VVC-sector eindelijk hervormt. Ook blokkeert Uber de app tijdens het protest, uit solidariteit met de chauffeurs.

Passagiers kunnen die dag tussen 8.30 en 11.30 uur geen rit boeken. Taxi- en limousinechauffeurs, en vakbonden zijn het in elk geval over één ding eens: de regels moeten voor iedereen dezelfde zijn. Welke regels dat moeten zijn, is een heel ander paar mouwen. Taxichauffeurs hebben vaak veel geld betaald voor doorverkochte licenties die ooit gratis waren en bij een tabula waardeloos dreigen te

worden. Ze willen de licenties behouden of een compensatie. Veel platformchauffeurs – volgens hun federatie zijn ze met tweeduizend - van hun kant vrezen dat hun job helemaal verdwijnt. Dat zou kunnen na een nieuw verbod – Uber overtreedt de wet op het personenvervoer van 1995, oordeelde de rechter en ook het Grondwettelijk Hof buigt zich nog over die kwestie – of doordat de platformen zelf de handdoek werpen.

Het ACV verdedigt ondertussen in de rechtbank de stelling dat de platformen zich als dominante werkgever gedragen en hun chauffeurs dan ook een volwaardig arbeidscontract moeten aanbieden, een interpretatie die ook in het Europees Parlement een meerderheid heeft. De Europese Commissie van haar kant komt dit najaar nog met een richtlijn voor platformwerk.

29 SEPTEMBER 2021 I

BUITENLANDS TOERISME KOMT LANGZAAM WEER OP GANG, VOORLOPIG VOORAL UIT BUURLANDEN

Fransen keren terug voor pralines en bier De Fransen vormen de grootste groep buitenlandse toeristen in Brussel, en tijdens de coronacrisis is hun aandeel zelfs verdubbeld. Reden genoeg voor het Gewest om voor de eerste Brussels Days sinds de coronacrisis opnieuw naar Parijs te trekken, net als na de aanslagen in 2016. “De Fransen komen graag, maar de echte heropleving van het internationale toerisme zal niet voor 2023 gebeuren.” — SARA DE SLOOVER

B R U Z Z | A N A LY S E

“

roepen Fransen geef ik altijd meteen mijn drie huisregels mee,” zegt Magali De Vinck, de Brusselse oprichtster van bierproeverijbedrijf Beer My Guest. In de statige residentie van de Belgische ambassadeur in Parijs telt ze monkelend op haar vingers: “Eén: er wordt níet gelachen met ‘septante’ en ‘nonante’, twee: er wordt niet gepraat over het Wereldkampioenschap voetbal, en, in hemelsnaam, je spreekt de naam van mijn stad niet uit als Bruk-sèl, maar als Bru-sèl. Zo is de toon meteen gezet voor wederzijde plagerijtjes als ik ze lambiek en geuze voorschotel.” De Vinck is net als een twintigtal anderen uit de horeca- en museumsector in Parijs voor de vijftiende editie van de Brussels Days, een evenement dat Brussel bij de Fransen opnieuw en nog meer op de kaart moet zetten. Nog meer, want de Franse markt is voor Brussel momenteel twee tot drie keer belangrijker dan ze voor de coronacrisis was. Het aandeel Franse bezoekers steeg van 15 naar 33 procent. Voor Beer My Guest waren Amerikaanse klanten vroeger bijvoorbeeld een belangrijke groep klandizie, maar die heeft De Vinck nog niet teruggezien. Haar zaak draait nu nagenoeg alleen op Fransen, Vlamingen en Walen. “Maar ik bekijk het glas halfvol, ik héb tenminste weer klanten. Na de aanslagen van 2016 heeft het twee jaar geduurd voor het toerisme daarvan hersteld was, en de situatie was peanuts in vergelijking met nu.”

CULTUREEL DIVERS Het toerisme naar Brussel komt volgens de directeur van Visit.brussels, Patrick Bontinck, inderdaad langzaam weer op gang. “Het gaat nog vooral om toeristen uit België zelf en de buurlanden,” bevestigt hij. “Sinds vorige week zijn we daarom in de buurlanden met de campagne ‘Brussels is Open’ begonnen. Die wilden we eigenlijk 16

29 SEPTEMBER 2021

Marie Karine Agahozo (rechts) vertegenwoordigde de Marriott-hotels op de Brussels Days in Parijs. “We krijgen veel lastminuteboekingen binnen, en in ons hotel in Evere komen veel fietstoeristen.” © ERIC DANHIER - VISIT BRUSSEL

heropenen de NAVO en de Europese instellingen de deuren. Dat biedt meer mogelijkheden voor zakelijk toerisme. Maar we weten nu al dat de echte heropleving van het toerisme niet voor 2023 zal gebeuren.”

BRIGHT EN WINTERPRET Het zag er begin 2020 nochtans allemaal zo rooskleurig uit: 2019 was voor het Brusselse toerisme een recordjaar, met 9,45 miljoen overnachtingen. Mocht de coronacrisis er niet geweest zijn, zou Brussel in 2020 de kaap van de tien miljoen gerond hebben, een geplande verdubbeling van het aantal overnachtingen in 2010. Bovendien kwamen er meer en meer vrijetijdstoeristen: van een kwart in 2010 naar fiftyfifty tien jaar later. “We willen zowel de vrijetijdstoerist als zakenlui blijven aanspreken,” zegt Bontinck. “Dat

‘Brussel is Open, Bruxelles est ouverte’ is de nieuwe campagne van Visit.brussels om toeristen uit de buurlanden aan te trekken.

B R U Z Z | A N A LY S E

– werden aangevraagd door Fransen, en daarmee zijn ze duidelijk de grootste buitenlandse groep. Bontinck: “Ook de Duitsers en de Spanjaarden komen stilaan weer terug, maar de Nederlanders nog niet. Ik denk dat de Covidcrisis de Nederlanders zwaarder geraakt heeft. Ik verwacht ze eerder in de herfstvakantie of misschien zelfs pas tegen het einde van het jaar.” Net zoals de gezinnen overigens – tot nu toe zag Visit.brussels vooral vijftigplussers en jongeren terugkeren, die laatste groep met dank aan de Arena 5-concerten op de Heizel. Een herneming van het internationale toerisme zal helaas tijd in beslag nemen, denkt de expert. “Het goede nieuws is dat de VS hun grenzen hebben heropend, en dat betekent dat we zowel Amerikanen als Aziaten weer zullen kunnen aantrekken. Vanaf 1 oktober is thuiswerk bovendien niet langer aanbevolen in Brussel, en

▼

midden juli voeren, maar toen werd Brussel weer een rode zone.” De Fransen zijn de eerste buitenlandse toeristen die naar Brussel zijn teruggekeerd, zag Laetitia Leroy, de toeristische attaché in Frankrijk voor Visit.brussels. “Het is vlakbij en ze spreken er dezelfde taal, veel Parijzenaars beschouwen Brussel als een uitbreiding van de Parijse regio. Met de Thalys ben je er in minder dan anderhalf uur: dat is de tijd die je nodig hebt om de Franse hoofdstad te doorkruisen. Maar dan ook met troeven die Parijs niet heeft: l’art de vivre, culturele diversiteit en vooral financieel een heel toegankelijke stad.” Interesse is er wel: voor de Brussels Days hebben veertig Franse journalisten zich aangemeld. Bijna een kwart van de gedownloade ‘Visit.brussels-passen’ – die te gebruiken zijn in 120 Brusselse hotels en toeristische attracties

Op de Belgische avond in La Monnaie in Parijs moest een Covid Safe Ticket worden voorgelegd.

29 SEPTEMBER 2021

I 17

▼

BUITENLANDS TOERISME KOMT LANGZAAM WEER OP GANG, VOORLOPIG VOORAL UIT BUURLANDEN

zal ook lukken met de projecten die eraan zitten te komen: de ontwikkeling van het modernekunstenmuseum Kanal, het Musée du Chat, het biermuseum in de Beurs ... Daarnaast hebben we in Brussel ook culturele spelers die een steeds gedurfder aanbod voorstellen.” Voor het eerst zal het lichtfestival Bright dit jaar tien dagen duren – de hele herfstvakantie. En meteen erna gaat de twintigste editie van kerstmarkt Winterpret van start. “De Fransen wachten daar vol ongeduld op,” zegt Laetitia

lastminuteboekingen, voor volgende maand bijvoorbeeld. Vroeger boekten bedrijven eerder voor meetings of conferenties binnen twee jaar.” Maar Agahozo is heel blij dat de vrijetijdsklanten wel stilaan opdagen. “Ik heb deze zomer bijvoorbeeld veel met groepen Nederlanders gewerkt die op fietstour zijn. Vooral voor ons hotel in Evere, waarrond een heel fietsparcours ligt.” Veel Franse inkopers van reizen komen deze ochtend schijnbaar alleen het water op de

“De Fransen wachten vol ongeduld op Winterpret, want er is geen echte kerstmarkt in Parijs, dat zit hier minder in de cultuur” LAETITIA LEROY

B R U Z Z | A N A LY S E

Toeristisch attaché Visit.brussels in Frankrijk

Leroy. “Want er is geen echte kerstmarkt in Parijs, dat zit hier minder in de cultuur. Fransen maken van de gelegenheid gebruik om te genieten van lekkere biertjes en pralines, en eens goed op restaurant te gaan.”

SIGNAAL VAN VEILIGHEID Aan de ingang van de netwerkevents en conferenties de volgende dag moet iedereen net als in de ambassadeursresidentie zijn ‘pass sanitaire’ laten zien, oftewel het Covid Safe Ticket (CST). De zaalwachters beschikken over QR-readers die ieders code scannen en zo meteen kunnen zien of je wat het coronavirus betreft aan de regels voldoet. Daarna hoeven de mondmaskers en social distancing niet meer. Over een paar dagen zal ook in Brussel een Covid Safe Ticket verplicht worden in de horeca, het uitgaansleven, beurzen en congressen. “Wij kijken er met ongeduld naar uit,” zegt Bontinck. “Zo’n coronapas geeft een duidelijk signaal dat je in alle veiligheid naar Brussel kan komen. Je merkte het hier toch ook: je gaat één controle door, en daarna voel je een soort van bevrijding. Ik denk ook dat dat een signaal was dat Brussel aan de internationale markt moest geven: sinds de aankondiging van het CST zien we meer boekingen voor conferenties en congressen in de komende maanden.” Marie Karine Agahozo nipt van haar koffie terwijl ze op het netwerkontbijt de volgende ochtend op potentiële klanten uit de vrijetijdssector wacht. Ze vertegenwoordigt zes Brusselse hotels van de Marriott-keten. De voornaamste klanten van die Amerikaanse keten zijn normaal gezien zakenlui uit de VS, maar veel grote Amerikaanse bedrijven hebben nog altijd een non-travelpolicy. “We zien wel veel meer

29 SEPTEMBER 2021

standjes uittesten. Zo krijgt Emilie Gehin, die voor een organisatie werkt die schoolreizen organiseert, wel al veel vragen binnen, maar nog maar weinig concrete boekingen. “De vaccinaties zijn een issue: je mag als school enkel een verklaring op eer vragen, terwijl de meeste landen wel een CST eisen. Om problemen te vermijden, laten sommige scholen nog geen reizen toe.” “Brussel is traditioneel een belangrijke bestemming voor ons,” zegt Gehin, terwijl ze aanschuift aan het tafeltje van Thalys. “Vanwege de nabijheid en het feit dat de Europese instellingen er gevestigd zijn. Ik heb net met de dame van het BELvue museum gepraat, dat kende ik nog niet en ze blijken veel activiteiten voor tieners te hebben die je bijvoorbeeld kunt combineren met een bezoek aan het Europees Parlement.”

CONCURRENTIE Audrey Lelay komt ideeën opdoen voor tours en activiteiten in Brussel, een stad waar ze zelf nog maar één dag is geweest. Ze werkt bij een grote Spaanse reisorganisatie en is daar sinds kort, nadat haar collega wegens de coronasituatie werd ontslagen, behalve voor Frankrijk ook voor België en Luxemburg verantwoordelijk. “In 2019 stuurden we nog 12.000 mensen naar Brussel, en dan heb ik het alleen over activiteiten, nog niet eens over overnachtingen. Daardoor heb ik een goede onderhandelingspositie als ik hier met Brusselse bedrijven praat.” Topper bij Lelays klanten is het Atomium – “de Eiffeltoren van Brussel” – maar ook TrainWorld en het BELvue museum vond ze tot nu toe erg interessant. “Beer My Guest kende ik helemaal niet, maar ik vind het een geweldig concept. We zullen een partnerschap proberen af te sluiten.”

Minister-president Rudi Vervoort met Le Chattekenaar Philippe Geluck in La Monnaie in Parijs. Het Musée du Chat zou een Brusselse trekpleister moeten worden, maar het is nog altijd niet zeker of het er komt. © ERIC DANHIER - VISIT BRUSSEL

Bij een witloof-notensalade en een Frans kazenassortiment schuiven ’s middags Franse reisbureaus voor zakelijke klanten aan in de ambassadeursresidentie. Een vertegenwoordigster van een farmaceutisch bedrijf hoopt op inspiratie voor personeelstrips, een reisagente is in de wolken over de plannen rond Kanal, een blad voor zakelijk toerisme bereidt een artikel over Brussel voor. De inspanningen van het Gewest om de stad via de Brussels Days te promoten zijn welkom, zegt de directeur van de Brussels Hotels Association (BHA), Rodolphe Van Weyenbergh. “Maar er moet nog veel meer gebeuren. De bezettingsgraad van de Brusselse hotels in augustus was maar 28 procent, in de eerste drie weken van september was dat 35 procent. De concurrentie met andere Europese steden voor bezoekers zal de komende tijd stevig worden.” Toch kan de innige band met een stad als Parijs Brussel winst opleveren, merkt

PAS DE RELANCE DU TOURISME À BRUXELLES AVANT 2023 Les Français constituent le plus grand groupe de touristes étrangers à Bruxelles, et pendant la crise du covid leur nombre a même doublé. Une bonne raison pour la Région de se rendre à Paris pour les premiers Brussels Days depuis la crise sanitaire. Depuis la semaine dernière, l’agence du tourisme Visit.brussels a lancé la campagne « Brussels Is Open » dans les pays voisins. Dans quelques jours, la présentation du Covid Safe Ticket sera également obligatoire pour les sorties à Bruxelles. « Cela donne un signal clair aux gens, qui peuvent venir en toute sécurité, et nous le remarquons déjà dans les réservations pour les événements d’affaires », dit Patrick Bontinck, le directeur de Visit.brussels. La relance du tourisme international prendra du temps, estime M. Bontinck. « La bonne nouvelle, c’est que les États-Unis ont rouvert leurs frontières, suivis bientôt de l’OTAN et des institutions européennes. Mais nous savons déjà que la véritable relance ne se fera pas avant 2023. » FR

TOURISM MAY NOT BE BACK TO NORMAL BEFORE 2023 The French are the largest group of foreign tourists in Brussels, and during the Covidcrisis their share doubled. Reason enough for the Region to go to Paris for the first “Brussels Days” since the start of the Covid-crisis. Tourism to Brussels is slowly picking up, for now mainly from Belgium itself and the neighbouring countries. Shortly, showing a Covid Safe Ticket will also become obligatory in the Brussels nightlife. “That gives a clear signal that you can come here and be safe, and we already notice that in the bookings for business events,” says Patrick Bontinck, the director of Visit.brussels. A revival of international tourism will take time, Bontinck thinks. “The good news is that the US has reopened its borders. From 1 October NATO and the European institutions will also reopen their doors. That offers more opportunities for business tourism. But we know already that tourism will not bounce back before 2023.” EN

“Wij kijken uit naar het Covid Safe Ticket. Zo’n coronapas geeft een duidelijk signaal dat je in alle veiligheid naar Brussel kan komen” PATRICK BONTINCK CEO toerismeagentschap Visit.brussels

Bontinck op. “Het wereldkampioenschap rugby in 2023 en de Olympische Spelen in 2024 zullen allebei in Parijs plaatsvinden,” zegt hij tijdens een panelgesprek over de toekomst van het toerisme. “Er zijn enkele wedstrijden van het WK gepland in Rijsel, maar ook de Olympische Spelen bieden goede vooruitzichten voor Brusselse hotels. We zijn zowat de dichtstbijzijnde grote stad bij Parijs, en minder duur.”

Wel nog een noodzakelijke voorwaarde voor de heropleving van het toerisme: de aanbodzijde. “Als de overheidshulp na eind december zou worden afgebouwd, dreigen hotelfaillissementen en hebben we mogelijk niet genoeg capaciteit meer. Tegelijkertijd draait Brussels Airlines nog niet op volle capaciteit, net zomin als de internationale treinverbindingen. Dat is nog een grote hinderpaal voor internationale conferenties en grote (sport)events.”

29 SEPTEMBER 2021

I 19

Publireportage

: d a a d s i an de m e

d iti l r o p e e m d r o Slim n plus vo nt jouw tale

De politie vervult een belangrijke taak in onze samenleving: de veiligheid van iedere burger garanderen en misdaad bestrijden. Je ziet blauw op straat, maar politiemedewerkers doen veel meer dan het verkeer regelen en burenruzies of diefstallen afhandelen. De politie staat voor een nieuw tijdperk van misdaadbestrijding en toont zich zowel voor als achter de schermen bijzonder ambitieus. Daarom zoekt de organisatie elk jaar 3.000 nieuwe talenten. Bij de politie werk je voor en mét mensen. Samen met collega’s, in een hecht team.

Werken op het terrein Wie een uniform draagt, is niet alleen het gezicht, maar ook de oren en ogen van de politie. De medewerkers op het terrein staan dag en nacht klaar voor de burgers; om te helpen, te luisteren en incidenten te vermijden — van verkeersovertredingen over vechtpartijen tot bendevorming. Slachtofferhulp staat daarbij hoog op hun lijstje met prioriteiten. Speciaal opgeleide medewerkers zorgen voor de eerste opvang van slachtoffers en bieden steun. Door hun dagelijkse aanwezigheid op het terrein kunnen uniformmedewekers in kaart brengen wat er leeft in de samenleving en wat de risico’s van vandaag en morgen zijn.

, ee

Daarom vormen ze een onmisbare schakel binnen de politie. Ze zijn terecht fier op hun job.

“Nieuwsgierigheid, innovatie en creativiteit zitten in ons DNA. We leren elke dag bij. Ken je Q, de man die alle gadgets voor James Bond uitvindt? Wel, wij zijn Q.” - medewerker speciale eenheden Federale Gerechtelijke Politie

Politie en technologie: een perfect huwelijk Een van de grootste uitdagingen waar de politie nu voor staat, is nieuwe vormen van criminaliteit bestrijden. Om even flexibel te zijn als de misdaad, moeten de onderzoeksmethodes en hulpmiddelen mee evolueren. En dat vraagt heel wat vindingrijkheid. “Nieuwsgierigheid, innovatie en creativiteit zitten in ons DNA. We leren elke dag bij”, zegt een medewerker van de speciale eenheden van de Federale Gerechtelijke Politie. “Ken je Q, de man die alle gadgets voor James Bond uitvindt? Wel, wij zijn Q.” Technologie is dan ook van onschatbare waarde om zware criminele feiten te onderzoeken.

Werk aan morgen. Solliciteer op jobpol.be

Ethisch hacken en data science De Federale Gerechtelijke Politie pakte zo begin 2020 uit met Operatie Sky. De dienst kraakte geheime telefoons uit het drugsmilieu en ontcijferde een miljard versleutelde berichten. De politie kon daardoor een reeks aanhoudingen doen en onder andere tientallen partijen cocaïne in beslag nemen. De sleutel tot het ontmaskeren van de daders lag hier bij ethisch hacken en data science. Daarom zijn medewerkers met een specifiek technisch profiel, IT’ers, financiële experten of ingenieurs goud waard.

Pas afgestudeerd of al ervaring? Altijd een job met betekenis De politie is duidelijk veelzijdiger dan je denkt. Je vindt er commissarissen die vers van de schoolbanken komen, maar ook inspecteurs die eerst kleuterjuf waren. Wil je met jouw specifieke talenten meewerken aan het nieuwe tijdperk van misdaadbestrijding, al dan niet in uniform? Je hebt keuze uit meer dan honderd soorten jobs en krijgt er meteen 52.000 collega’s bij die je altijd rugdekking geven. Teamwerk is werkelijk cruciaal bij de politie.

‘Als ik die honing zie, dan weet ik dat we goed bezig zĳn’ Brusselaars houden van bijen, zo blijkt. In een mum van tijd zijn alle imkercursussen volgeboekt. En al was 2021 geen goed jaar voor de honingbijen, toch profileert Brussel zich als bijenstad. “Hier worden al lang geen pesticiden meer gebruikt, dat is een grote troef.” — EMILIA DE FEYTER

mateur-imkers Roland Motte en Dieter Telemans geven een twee jaar durende imkeropleiding in Jette, voor in totaal 423 leden. In de bijentuin van het Laarbeekbos staan een vijftiental kolonies tussen de planten. Camilla Danckaarts en haar man zijn beginnende imkers, met twee kolonies in hun wilde tuin in Ukkel. “We wilden onderzoeken hoe het mogelijk was om minder afval te produceren,” zegt Danckaarts. “We namen kippen en een composthoop. De imkercursus paste perfect in dat plaatje.” Toch was het niet simpel om zo’n cursus te volgen: “Toen ik me wilde inschrijven, was die volledig volgeboekt. Ik heb een jaar moeten wachten.” “Onze tuin is een stukje van het Zoniënwoud,” legt Danckaarts uit. “Het feit dat alles hier wild groeit, creëert een kans voor de natuur. Hier bloeit alles wanneer het bloeit en wordt de natuur met rust gelaten.” Dankzij de cursus begon het koppel de seizoenen intenser te volgen. “Vroeger vonden we het lastig dat de hazelaren zoveel plaats innamen in onze tuin. Nu vinden we ze fantastisch, want die bomen geven in februari het eerste stuifmeel van het jaar. Ik denk dat we iets goeds bijbrengen, voor de bestuiving. Bovendien schaadt het de bijen niet. Zeker als ik die honing zie, denk ik dat we gewoon heel goed bezig zijn.” Het was een uitzonderlijk slecht jaar voor de honingoogst door de slechte weersomstandigheden als gevolg van de klimaatopwarming.

Het was te vochtig en te koud. Toen de lindebomen in bloei stonden, werden de bloemen al snel vernietigd door een storm. “Het was echt een pechjaar,” zegt Telemans somber. Maar toch kan je in een stad perfect honing oogsten. De Brusselse bijen doen het meestal heel goed, beter zelfs dan op het platteland, omdat er sinds lange tijd een verbod is op pesticiden Brussel. In een bijenkast zitten zo’n 50.000 bijen. Telemans heeft het moeilijk met de kritiek dat de hoeveelheid aan bijenkasten niet goed zou zijn voor het klimaat. De

honingbijen zouden de wilde, solitaire bijen verstoren. Er kwam een verbod op bijenkolonies in beschermde natuurgebieden. “Vreemd genoeg hebben ze onze cijfers niet geraadpleegd, want wij houden al zes jaar tellingen bij,” vertelt Telemans. “Wij zien eerder een vermindering van bijenkasten.” In 2016 waren er 845 kolonies in Brussel. Door een massale bijensterfte in 2018 zijn er nu nog maar 708 kolonies over. De imkers van de bijentuin stapten met een petitie naar het parlement. “Gelukkig zijn

ze op hun beslissing teruggekomen.” Dat er een probleem zou zijn in Brussel met het grote aantal bijenkasten, betwist Telemans dus. “Het grote probleem staat volledig los van de bijen: de verstedelijking. We moeten ons best doen om elk stukje groen dat we nog hebben te bewaren.” Vooral voor de wilde bijen moet er een lappendeken van kleine groene zones zijn in Brussel. “De honingbij kan ver weg vliegen, maar de solitaire bij niet. Die gaat maar een paar honderd meter ver. Soms zijn ze afhankelijk van één klein stukje groen. Als je dat wegneemt, dan verdwijnen de bijen ook.” In dertig jaar tijd is de totale populatie van alle insecten trouwens met zeventig procent verminderd. “Daarom moeten we Brusselaars stimuleren om geen pesticiden te gebruiken, een deel van hun tuin wild te laten en inheemse planten te planten die interessant zijn voor de bijen,” geeft de imker nog mee.

“Onze tuin is een stukje van het Zoniënwoud. Het feit dat alles hier wild groeit, creëert een kans voor de natuur”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

IMKEREN WINT AAN POPULARITEIT IN BRUSSEL

CAMILLA DANCKAARTS Imker

IN CIJFERS

AANTAL BIJENKOLONIES IN BRUSSEL 2020

708

2019

643

2018

456

2017

703

2016

845

Het aantal kolonies heeft vooral te maken met weersomstandigheden. In 2018 was er een massale bijensterfte, maar waarom is niet duidelijk. BRON: JAARVERSLAG SOCIÉTÉ ROYALE DES APICULTEURS À BRUXELLES

Camilla Danckaarts en haar man zijn beginnende imkers.

29 SEPTEMBER 2021

I 21

IN ZIJN BOEK HOUDT DAVID PESTIEAU, ONDERVOORZITTER VAN DE PVDA, EEN PLEIDOOI VOOR EENHEID VAN BELGIË

‘Een sterke federale staat is meer dan ooit nodig’ België moet helemaal niet verder worden uitgekleed. Dat zegt David Pestieau, ondervoorzitter van de PVDA, in een nieuw boek. “Verder splitsen? Die luxe kunnen we ons als klein land niet permitteren.” — STEVEN VAN GARSSE, FOTO BART DEWAELE

het klimaat, voor de energie, en voor het waterbeleid, zoals we gezien hebben met de overstromingen.

PESTIEAU: Duitsland is helemaal niet

eggen dat de PVDA België een warm hart toedraagt is een open deur in trappen. De PVDA is de enige échte Belgische partij, met één Kamerfractie, met één nationale voorzitter en één programma voor het hele land. De mandatarissen zijn bovendien ook heel vaak uitstekend tweetalig. Maar een boek over de toekomst van ons land bracht de communistische partij nog niet eerder uit. Met We are one. Manifest voor de eenheid van België (uitgeverij EPO) is dat er nu wel. In twee talen. Het is onomwonden pleidooi voor het behoud van België, en als het even kan, een herfederalisering van een aantal bevoegdheden. Het is van de hand van Brusselaar David Pestieau, ondervoorzitter van de partij en directeur van de studiedienst.

Waarom heeft u dit boek willen schrijven? DAVID PESTIEAU: Om twee redenen.

Ik ben ten eerste verontrust. Ik geloof dat 2024 een kantelmoment moment wordt. Het zal niet de zoveelste staatshervorming worden, maar een grote sprong die vandaag wordt voorbereid door de separatistische partijen, N-VA en Vlaams Belang. Er is een strategie in de maak om dit land te splitsen, of het nu via de brutale weg is, zoals Vlaams Belang dat wil, of via de

confederale weg, die, laten we eerlijk zijn, ook maar een tussenstap is naar de volledige splitsing van het land. Maar er is ook hoop. Ondanks de politieke agitatie gedurende twintig jaar voor een verdere splitsing van het land, zien we dat daar helemaal geen draagvlak voor is bij de bevolking. Twee derde van de Vlamingen wil juist méér België.

Roeit u niet tegen de stroom in? Zowel bij opiniemakers als bij de meeste Vlaamse politieke partijen is de roep naar meer bevoegdheden voor de deelstaten dominant. PESTIEAU: U raakt een teer punt aan.

De opiniemakers ten spijt: de bevolking wil dit helemaal niet. Kijken we naar corona-epidemie. In elke crisis zie je de zwakheid van het systeem. We zagen hoe nefast de versnippering van onze gezondheidszorg is voor de bestrijding van de pandemie. Virologe Erika Vlieghe noemde het een ‘killing-factor’. Hoelang heeft het niet geduurd voor Vlaams minister van Gezondheid Wouter Beke (CD&V) moest ontdekken dat hij bevoegd was voor de tracing! En wat is er op het einde van de rit gebleken? Dat de gemeenschappen het uiteindelijk toch samen moeten oplossen. Een virus stopt niet aan de gewestgrenzen. Dat geldt ook voor

“Ik geloof dat 2024 een kantelmoment wordt. Er is een strategie in de maak om dit land te splitsen” DAVID PESTIEAU Ondervoorzitter PVDA

29 SEPTEMBER 2021

Uw voorstel voor een eenheidsfederalisme lijkt sterk op dat van Duitsland. Is dat toevallig? mijn politieke model van voorkeur, maar het Duitse federalisme? Dat klópt wel. Met een gelijke behandeling van de inwoners, een sterke solidariteit en een hiërarchie van de normen. Kijk maar terug naar de overstromingen deze zomer. In België keek iedereen naar iedereen. Het was de chaos. En de mensen kregen geen hulp. Ik ben ter plaatse geweest en heb dat met eigen ogen kunnen vaststellen. Tegelijkertijd kwam in Duitsland, met eenzelfde rampspoed, de federale staat meteen tussenbeide om te helpen, én met een sterk heropbouwplan voor de getroffen regio’s. Dat is ook wat België nodig heeft.

Het voorstel van federaal staatssecretaris Thomas Dermine (PS) voor een solidariteitsfonds voor de getroffen gebieden werd in Vlaanderen maar lauw onthaald.

te raken. Daar valt weinig tegen in te brengen. PESTIEAU: Ik ben het daar niet mee

eens. De socio-economische toestand in Wallonië heeft historische wortels. Op een bepaald moment hebben de kapitalisten van de Société Générale hier in Brussel beslist om het geld dat ze in Wallonië investeerden in Vlaanderen te besteden. Dat had niets te maken met taal of met goed bestuur. Bij een socio-economische achterstand in een bepaalde regio is het aan de federale staat om bij te springen. Zo ging het ook in Beieren in Duitsland. Dertig jaar geleden kreeg het geld van de andere Länder. Vandaag is de deelstaat welvarend. En in ons land? Onlangs bleek dat de transfers naar Wallonië, in vergelijking met andere landen, helemaal niet zo gigantisch zijn. Transfers zijn normaal in een federaal land. Wat niet wil zeggen dat het een blanco cheque moet zijn.

U haalt ook uit naar de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka die volgens u eerder dan een verdere opdeling van het land, vooral een neoliberale agenda wil doorduwen. Wat een waarschuwing moet zijn voor de werkende klasse. Dat klinkt als een zuiver marxistische analyse. PESTIEAU: Ja, maar je hoeft geen

marxist te zijn om te weten dat N-VA-voorzitter Bart De Wever heeft gezegd: ‘Voka is mijn baas.’ Voka-voorzitter Wouter De Geest is een goede vriend van De Wever. Natuurlijk is de nationalistische

PESTIEAU: Ik heb aan de Vesder veel

helpende handen gezien, ook van Vlamingen. Die solidariteit is er wel degelijk. Maar dat staat inderdaad in schril contrast met het koude egoïsme van het separatistische blok (N-VA en Vlaams Belang): ieder voor zich, kijk naar uw eigen geld. Terwijl ook Vlaanderen door rampspoed getroffen kan worden. Kijk, we hebben twee grote crisissen gekend: de overstromingen en de corona-epidemie. Allebei bewijzen ze dat er een federale aanpak nodig is. We zijn een klein land. We hebben niet de luxe om alles verder op te splitsen.

Tegenover solidariteit staat ook verantwoordelijkheid. De zesde staatshervorming verwacht dat de gewesten voortaan zelf meer doen om er sociaal-economisch bovenop

« NOUS AVONS PLUS QUE JAMAIS BESOIN D’UN ÉTAT FÉDÉRAL FORT » On savait déjà que le PTB était un parti pro-Belgique. Désormais, son vice-président, David Pestieau, énonce dans un livre les grandes lignes du débat communautaire. Il craint que le Vlaams Belang et la N-VA ne préparent un grand tournant séparatiste. Mais constate que les Belges, flamands, bruxellois et francophones, ne veulent pas d’un tel changement. Aussi, il considère les projets de la N-VA comme une réponse aux demandes de l’organisation patronale Voka, qui espère pouvoir mieux défendre les intérêts des employeur.euse.s dans une Flandre plus indépendante. FR

Vreemd genoeg zit de PVDA met haar pleidooi voor meer België op dezelfde lijn als Georges-Louis Bouchez (MR). Zal de PVDA voorstellen voor een herfederalisering in het parlement mee goedkeuren? PESTIEAU: Zeker. Maar met wat u

zegt over Georges-Louis Bouchez ben ik het niet eens. De PVDA trekt al lang en als enige de kaart van de Belgische eenheid. Vandaag worden we hierin gevolgd, onder meer door Groen en Ecolo. Maar bij de MR weet ik niet of het over een overtuiging gaat, dan wel om politieke opportunisme. De Waalse MR-minister Jean-Luc Crucke, een regionalist, zegt het tegenovergestelde van Bouchez. Neen, Bouchez is hypocriet. Hij is streng voor werklozen en zegt dat ze zich moeten omscholen. Anders krijgen zij sancties. Maar hij is tegelijk heel mild voor zichzelf. Hij belooft al jaren om Nederlands te leren, maar kan dat nog steeds niet.

Als je een toppoliticus wil zijn in dit land, wat Georges-Louis Bouchez toch pretendeert te zijn, en je streeft naar Belgische eenheid, dan moet je tweetalig zijn.

WE ARE ONE. Manifest voor de eenheid van België (EPO) wordt woensdag 29 september voorgesteld in Bozar, met onder meer Alain Gerlache, Alexis Deswaef, Tia Hellebaut, Filip Jordens en de auteur. 19.30 uur.

David Pestieau Geboren in 1969 in Ithaca (VS) Groeit op in links geëngageerd gezin met een Schotse historica als moeder en een Belgische UCL-professor fysica als vader Studeert Burgerlijk Ingenieur (ULB), werkt later vier jaar als assistent Wordt in 1993 lid van de PVDA Hoofdredacteur van het partijblad Solidair (2003) Wordt in 2011 directeur studiedienst PVDA Ondervoorzitter PVDA in 2015 Is in 2019 lijstduwer voor de Europese verkiezingen Woont in Sint-Gillis, heeft drie kinderen in het Nederlandstalig onderwijs

BRUZZ | INTERVIEW

strijd er een voor meer neoliberalisme. Voka doet daar helemaal niet geheimzinnig over. Voka stelt nu bijvoorbeeld voor om het arbeidsmarktbeleid en het gezondheidsbeleid naar Vlaanderen over te hevelen. De hoop is natuurlijk dat de sociale zekerheid zo verder ontmanteld kan worden, en dat de mutualiteiten en de vakbonden, die een tegenmacht vormen tegen het patronaat, uitgeschakeld kunnen worden. Voka wil geen splitsing voor meer efficiëntie, maar voor meer patronale macht.

“MORE THAN EVER, WE NEED A STRONG FEDERAL STATE” We already knew that PVDA was a party that is pro-Belgium, but now Vice-President David Pestieau also has outlined what the constitutional debate should be about. He wrote about that in a book, because he is concerned. He believes that Vlaams Belang and N-VA together are preparing a major separatist turnaround. But he is also hopeful, because he sees that the Belgians – Flemish, Brussels and French-speaking – reject that major change. At the same time, he sees N-VA’s separatist plans as an answer to demands from employer organisation Voka, who hope that the interests of employers will be easier to protect in a more independent Flanders. EN

29 SEPTEMBER 2021

I 23

Big Big City City Big City Big Big City City Big Big City City toen toen nog landelijke nog landelijke en en Er valt Er heel valt heel wat te wat vertellen te vertellen hogerhoger gelegen gelegen Ukkel. Ukkel. In In over over het weer het weer in België. in België. Dat Dat STEL STEL ZELF ZELF JE VRAAG JE VRAAG voor eerste deinstantie ‘soep’, eerder in het Bijna helft van onze witte eerste instantie werden werden de de besefte besefte ook de astronoom ook astronoom en en ZELF JE BRUZZ.BE VRAAG EN STEL STEM EN STEM OP BRUZZ.BE OP proces. Hetzowel overblijvende, vuilniszak is voedingsafval. metingen metingen zowel in in statisticus statisticus Adolphe Adolphe Zes maanden Zes maanden nana haar na haar OpOp het Op eerste het eerste gezicht gezicht lijkt lijkt EN STEM OP BRUZZ.BE Zes maanden Zes maanden na het Op eerste het eerste gezicht gezicht lijkt lijkt vaste materiaal wordt in Zonde, want er zijn Sint-Joost Sint-Joost als inhaar als Ukkel inhaar Ukkel Quetelet. Quetelet. Al voor Al voor het het huwelijk huwelijk met de met graaf de graaf beviel beviel ditdit een dit absurde een absurde vraag. vraag. Het Het huwelijk huwelijk met de met graaf de graaf beviel beviel een dit absurde een absurde vraag. vraag. Het Het grote serres gecomposteerd. verschillende manieren om STEL STEL ZELF ZELF JE VRAAG JE VRAAG uitgevoerd. uitgevoerd. Zo eerste kon Zo ook kon het ook het ontstaan ontstaan van ons van land, onsisland, in is voor in STEL STEL ZELF ZELF JE VRAAG JE VRAAG ze al ze van al haar van haar eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ voor zeDoor al ze van alhaar van haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is voor is voor de dampen die dat etensresten te recycleren tot verschil verschil in temperatuur in temperatuur 1827 1827 overtuigde overtuigde hij koning hij koning EN STEM EN STEM OP BRUZZ.BE OP BRUZZ.BE EN STEM EN STEM OP BRUZZ.BE OP BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk was haar was haar man man deze deze smalle smalle straat straat alstraat Vermoedelijk Vermoedelijk was haar was haar man man deze deze smalle smalle straat al alDat al veroorzaakt, loopt de een groen binnen binnen en buiten en buiten de stad de stad Willem Willem Ioverschat, der INederlanden deralternatief. Nederlanden niet de niet vader de vader van het van kind, het kind, overschat, laat staan laat staan dat erdat er er niet de niet vader de vader van het van kind, het kind, overschat, overschat, laat staan laat staan dat erdat temperatuur in die serres op kan je zelf doen, door worden worden bestudeerd. bestudeerd. MaarMaar ervan ervan om een om Sterrenwacht een Sterrenwacht maar maar wel de wel Zonnekoning de Zonnekoning op deze op deze plek ruimte plek ruimte zou maar maar wel de wel Zonnekoning de Zonnekoning op deze op deze plek ruimte plek ruimte zouzou zou tot 70 graden. Dat proces bijvoorbeeld een composttoen toen de activiteiten de activiteiten zo goed zo goed te bouwen te bouwen in Sint-Joost. in Sint-Joost. zelve. zelve. Ze was Ze een was van een zijn van zijn zijn voor zijn voor een stadspaleis. een stadspaleis. zelve. zelve. Ze was Ze was van een zijn van zijn zijn zijn een een stadspaleis. duurt tien toteen twaalf weken. bakvoor in jevoor tuinstadspaleis. of een als volledig als volledig werden werden HetEn werd Het werd een Observatorieen Observatorimaîtresses maîtresses en werd en werd door door toch. En toch. Brussel Brussel zou zou maîtresses maîtresses en werd en werd door door En toch. En toch. Brussel Brussel zou zou Daarna wordt wat er wormenbak op je terras te overgenomen overgenomen intot Ukkel, intot Ukkel, um Brussel voor um voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd Brussel niet zijn, niet zijn, mochten mochten hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot tot Brussel Brussel niet niet zijn, mochten mochten overblijft in hallen gelegd, zetten. Maarzijn, je kan ook met raakte raakte het oude het oude gebouw gebouw maar er werden er werden ook ook eerste eerste hofdame, hofdame, de hoogste de hoogste ermaar hier er en hier daar en daar geen geen eerste eerste hofdame, hofdame, de wordt hoogste de hoogste er er en hier daar en daar geen geen waar het elke dag je hier emmertje een wandeling vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan het aan het verdoken verdoken architecturale architecturale van de vanSterrenwacht depositie Sterrenwacht in in dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische vrouwelijke vrouwelijke positie aan het aan het verdoken verdoken architecturale architecturale omgewoeld en kan rijpen. maken naar een compostFranse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies opop die op diedie Sint-Joost Sint-Joost in verval. in verval. Op het Op het waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies die op Het eindproduct is een punt bij jou in de buurt. Zo Steeg Steeg het het haar allemaal allemaal plek waar plek waar je ze je hetze minst het minst plateau plateau inhaar Ukkel in Ukkel daarentedaarentezoals zoals onder onder temperatemperaSteeg Steeg het haar het haar allemaal allemaal plek plek jemeer ze je het ze minst het minst YANNICK UIT SINT-AGATHA-BERCHEM compost van hoge kwaliteit zijn waar ermeer in waar Brussel meer dan — BART — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar naar hethet hoofd? het hoofd? Misschien Misschien verwacht. verwacht. gen kon gen de kon Sterrenwacht de Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen. Quetelet Quetelet mat is mat naar hoofd? het hoofd? Misschien Misschien verwacht. verwacht. die naar gebruikt wordt in de tweehonderd. De kans — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want wel, want zewant raakte ze raakte Innoteerde deIn Vlaamsesteenweg de Vlaamsesteenweg — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want wel, ze raakte ze raakte In de In Vlaamsesteenweg de Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden en in en 1913 1913 en noteerde endus vier keer vier keer per per landen tuinbouw. in “Die groot dat er om de hoek verwikkeld verwikkeld in verschillende in verschillende wacht die verrassing die verrassing verwikkeld verwikkeld in verschillende in verschillende wacht wacht die verrassing die verrassing splitste splitste de organisatie de organisatie dagwacht hoe dag warm hoe warm het was. het was. Dat Dat compost voeg je toe aaninde in een is, zonder dat je er weet moordschandalen. moordschandalen. ZeZe werd Ze werd achter de gevel de gevel van van moordschandalen. moordschandalen. werd Ze werd achter achter de gevel de gevel van van twee: twee: devertelt Koninklijke de Koninklijke wasachter voor was die tijd die ongebruitijd ongebruiaarde,” Johan vanvoor hebt. niet enkel niet enkel verdacht verdacht van de van de nummer nummer 46,46, waar 46, waar het hethet niet enkel niet enkel verdacht verdacht van de van nummer nummer waar 46, waar het Sterrenwacht Sterrenwacht en het en het de kelijk. kelijk. Daardoor Daardoor behoren behoren de de Del’haye, verantwoordelijke Als die opties je niet moord moord opop haar op haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten moord moord haar op haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse temperatuurbij IVVO. “Het kan gebruikt liggen, istemperatuurer nog altijd de maar maar ook van ook die van op die andere op andere LaLa Bellone La Bellone te vinden te vinden is. is. maar maar ook van ook die van op die andere op andere Bellone La Bellone te vinden te vinden is. is. worden inInstituut, de landbouwteelt, oranje vuilniszak. Sinds sche sche Instituut, het KMI. het KMI. waarnemingen waarnemingen tot detot de maîtresses maîtresses van Lodewijk van Lodewijk Langs Langs de straatkant de straatkant straalt straalt maîtresses maîtresses van Lodewijk van Lodewijk Langs Langs de straatkant de straatkant straalt straalt maar ook particulieren 2015 mag jeen er etensresten, De dagelijkse De dagelijkse temperatemperaoudste oudste ter wereld ter wereld was en was XIV. Ze XIV. werd Ze werd verbannen verbannen van hethet gebouw het gebouw weinig weinig XIV. Ze XIV. werd Ze verbannen verbannen vanvan van gebouw het kunnen eenwerd hoopje komen groenten enweinig fruitschillen, tuurmetingen tuurmetingen inen Ukkel ininUkkel zijn België België een van eengebouw de van eerste deweinig eerste het Franse het Franse hof en hof kwam kwam in inzijn bijzonders bijzonders uit: een uit: een het Franse het Franse hof en hof kwam en kwam in bijzonders bijzonders uit: een uit: een halen. Het bevordert niet theezakjes, keukenpapier nog altijd nog altijd de referentie deEerst referentie landen landen die de die meteorologie degevel meteorologie Brussel Brussel terecht. terecht. Eerst zou kleurloze kleurloze gevel met met Brussel Brussel terecht. terecht. Eerst Eerst zouzou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met alleen de groei vanOmdat de en koffi edik ingooien. Zit voor voor België. België. Omdat die aldie al uitgebreid uitgebreid bestudeerden. bestudeerden. ze ze een ze tijdje een tijdje intijdje hethet inkasteel het kasteel weliswaar weliswaar een mooie een mooie een ze tijdje een in in kasteel het kasteel weliswaar weliswaar een mooie een mooie planten, het is ook een dat nog niet in je vuilniszo lang zo lang vanaf vanaf dat plateau dat plateau Quetelet Quetelet was sterk was sterk van Tervuren van Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond dede dede van Tervuren van Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond ideaal product om te routine, maak er rond dan snel gebeuren, gebeuren, zal daar zal daar ook niet ook niet overtuigd overtuigd van verregaande van verregaande hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze hetze hethet voordeur. voordeur. Achter Achter die die hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze het ze voordeur. Achter Achter dieinhoud die gebruiken tijdens droge werkvoordeur. van,tussen wanttussen de snel snel verandering verandering in komen, in komen, samenwerking samenwerking ook daar ook daar te bont te bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt een ligt nauwe een nauwe ook daar ook daar te bont te bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt een ligt nauwe een nauwe zomermaanden. Door de van de oranje zak wordt want want dat zou dat de zou nauwkeude nauwkeuverschillende verschillende landen. landen. Dan Dan werd werd zewerd verplaatst ze verplaatst naar naar het gang, gang, en wie en die wie neemt, die neemt, werd ze verplaatst ze verplaatst naar naar hethet het gang, gang, en wie en die wie neemt, die neemt, consistentie ervan wordt het omgezet in biologische Bellonahuis. Bellonahuis. Daar Daar woonde woonde ziet het ziet ‘Bellonahuis’ het ‘Bellonahuis’ righeid righeid van de van langeterde langeterkonden konden immers immers gegevens gegevens Bellonahuis. Bellonahuis. Daar Daar woonde woonde ziet het ziet ‘Bellonahuis’ het ‘Bellonahuis’ vocht in paar de grond beter energie enHet compost voor de ze ze een ze paar een jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. valt Het te valt te mijnstudies mijnstudies in hetingedrang het gedrang worden worden uitgewisseld uitgewisseld en de en dete een ze paar een paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. Het valt Het te valt opgehouden.” landen tuinbouw. Dat Na haar Na haar volgden volgden bestempelen bestempelen een een kunnen kunnen brengen. brengen. TempeTempeveranderingen veranderingen inals de inals de Na haar Na haar volgden volgden bestempelen bestempelen als een als een Wat levert dat nu gebeurt helaas nietmaar bij ons welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar het ratuurmetingen ratuurmetingen zijn zijn atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar hethethet allemaal op? Een tonliet afval is om de hoek, omdat het elkaar elkaar op. Inop. 1913 In 1913 liet is ook iseen ook stedenbouween stedenbouwelkaar elkaar op. In op. 1913 In 1913 liet liet is Dankzij ook isde een ook stedenbouween stedenbouwimmers immers precisiewerk. precisiewerk. Dankzij inspanningen de inspanningen goed voor vierhonderd kilo proces een specifi eke burgemeester burgemeester Karel Karel Buls kundige flater. flBelgië ater. Er werd Er werd burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige flater. flater. Er werd Er werd Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren deBuls de vankundige Quetelet van Quetelet had had België in in compost. Zeker de moeite vergistingsinstallatie hethet huis het huis opkopen opkopen door door de immers immers volledig volledig rond rond huis het huis opkopen opkopen door door de dede immers immers volledig volledig rond rond metingen metingen met automatimet automati1876 1876 al weerbulletins. al weerbulletins. dus om nog meer Brussevraagt, die erwaardoor in dehet regio stad Brussel. stad Brussel. DeDe politie De politie gebouwd, gebouwd, waardoor stad Brussel. stad Brussel. politie De politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor hethethet sche sche thermometers, thermometers, maar maar Naarmate Naarmate de jaren de jaren laars ervan tebureau overtuigen het rond Brussel nogis. nietis. is. heeft heeft er een er bureau een gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar heeft heeft er een er bureau eenstipt bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is. is. elke elke dag, dag, stipt om acht om acht uur uur vorderden, vorderden, werden werden die die biologische afval zelf te Daardoor wordt het afval dede kostuums de kostuums van de van dede Dat Bellonahuis Dat Bellonahuis had net had netnet kostuums de van de van Dat Bellonahuis Dat Bellonahuis had net had ’s morgens, ’skostuums morgens, wandelt wandelt er nog er nog steeds steeds accurater, accurater, ook omdat ook omdat composteren ofbewaard iner debewaard oranje elke week vervoerd naar Ommegang Ommegang zijn er zijn zozo goed zo goed opgoed deop Grote de Grote Markt Markt Ommegang Ommegang zijn er zijn bewaard ervan bewaard goed zo op de op Grote de Grote Markt Markt iemand iemand het grasveld het grasveld van er altijd er altijd meer meer samenwersamenwerzak te gooien, zodat het kan Ieper. Na een tocht van enen het en was het ook was een ook een kunnen kunnen staan, staan, want want het en was het ook was een ook een kunnen kunnen staan, staan, want want het KMI het KMI op, naar op, naar een van een van kingarchitect king was tussen was tussen landen. landen. worden gerecycleerd. De bijna twee uur komt het bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect Jan Cosijn Jan Cosijn De site Devan sitehet vanKMI hetin KMI Ukkel, in Ukkel, hier gefotografeerd hier gefotografeerd in de jaren in de jaren 1920. 1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect Jan Cosijn Jan Cosijn de witte de witte houten houten bakken, bakken, Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich belofte dat Brussel dat in de aan in het afvalverwerExpo Expo 58. In58. de In jaren de jaren 1980 1980 tekende tekende ook het ook Bakkershet Bakkers© PHOTONEWS © PHOTONEWS Deze mannen onderhouden het collectieve compostpunt aan Expo Expo 58. In 58. de In jaren de jaren 1980 1980 tekende tekende ook het ook Bakkershet Bakkerstoekomst op eigen houtje kingsbedrijf IVVO. Ook om op om een op kwikthermomeeen kwikthermomeechter echter niet tot niet detot meteorodecafé meteorowerd werd het een het huis een huis voor voor huis, huis, waar waar nu het nu het Le café Le de groentetuintjes aan Thurn & Taxis. © ABDELeeuw. ALI ASBL PPCV HetHet Bellonahuis Het Bellonahuis dateert dateert uit deuit late dezeventiende late zeventiende eeuw. werdwerd het een hethuis een huis voor voor huis,huis, waarwaar nu het nucafé het Le café Le Bellonahuis Het Bellonahuis dateert dateert uit de uit late de zeventiende late zeventiende eeuw. eeuw. zal doen, erDe al ruimte langer. afval uit West-Vlaamse ter te ter observeren teisobserveren in welke in welke logie, logie, hij verrichtte hij verrichtte ookwordt in ook in podiumkunsten. podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne Roy d’Espagne wordt © BELGA © BELGA podiumkunsten. podiumkunsten. DeDe ruimte De ruimte Roy d’Espagne Roy d’Espagne wordtwordt © BELGA © BELGA Onlangs werd dat idee weer gemeentes, Gent en stemming stemming de temperatuur de temperatuur bestuderen bestuderen en gebruikte en gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen. Ook Ook de de steeds steeds meer. meer. Ook Ook de wijken de wijken tussen tussen het oude het oude huis huis en het en hethet uitgebaat. uitgebaat. Het Bellonahuis Het Bellonahuis tussen tussen het oude het oude huis huis en het en uitgebaat. uitgebaat. Het Bellonahuis Het Bellonahuis opgeworpen inwerd de CommisAntwerpen wordt daar op temperatuurmetingen de energie die het zelf heerst een constantedie die temperatuurmetingen gefilterd. Dat al met rond ons die ons dag diehuis zal dag brengen. zal brengen. statistiek statistiek om bijvoorbeeld om begint bijvoorbeeld werk. werk. Zo paste Zohijpaste hij de hij de rond de Sterrenwacht, de Sterrenwacht, nieuwe nieuwe huis huis werd een een ontwierp ontwierp voor hij voor Nicolaas Nicolaas nieuwe nieuwe huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij voor hij voor Nicolaas Nicolaas sie Leefmilieu. Minister verwerkt. opwekt enminder de accuraat. rest wordt temperatuur 37 de plastichuwelijkszak huwelijkszelf. Isen dat en toen Het oude Het oude gebouw gebouw van de van de criminaliteit, kansberekening kansberekening en en waren waren minder accuraat. De De toen aan de aanSchaarbeeksedevan Schaarbeekseoverdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk eeneen een criminaliteit, Alain Maron lichtte toe dat toegevoegd aan het graden. Bacteriën zorgen filteren gedaan, dan wordt weer weer symbool symbool voor voor de culturele de culturele instelling instelling La La de centrale de centrale poort. poort. Er zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar. Dat zou Dat zou zijn opvolgster: zijn opvolgster: Olympia Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht staat staat er er zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in kaart in kaart te te statistiek, statistiek, die tot die dan tot toe dan toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield hield – – poort poort lag, raakten lag, raakten dichter dichter symbool symbool voor voor de culturele de culturele instelling instelling La La de centrale poort. poort. Er zijn Er zijn weerweer wapenhandelaar. wapenhandelaar. Dat zou Dat zou de centrale zijn opvolgster: zijn opvolgster: Olympia Olympia COMPOST erBellone vanaf 2026, 50.000 tonhet energienet. ervoor dat pulp het afval in water gegooid, opoffering. opoffering. nu geregeld nu geregeld nog andere nog andere indicaties indicaties naar naar een verklaring een verklaring kunnen kunnen zijn Mancini, Mancini, een een bekend maar maar trouwens trouwens nog altijd, nog altijd, het brengen. brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt in inzijn toen toen al – de albekend –warmte de warmte vast en vast enBellone bebouwd. De uit eerste Dedie eerste opoffering. opoffering. Bellone nu geregeld nu geregeld nog andere nog andere indicaties indicaties naar naarbebouwd. een verklaring een verklaring kunnen kunnen zijn zijn Mancini, Mancini, een bekend een bekend maar maarBellone gft-afval door Brussel Na het proces van biogas wordt onttrokken. waardoor het een soort van Hoe afval uiteindelijk optredens, ontmoetingen hethet oorlogshet oorlogsenen het en hethet voor voor devoor verschillende de verschillende vooral berucht berucht figuur figuur aan ligt aan ligtontmoetingen het aan naar het naar de stichter de stichter de astronomie, de astronomie, toe intoe dein de dat beïnvloedde dat beïnvloedde de de straatverlichting straatverlichting maakte maakte vooral optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen oorlogshet oorlogshet en voor de verschillende de verschillende vooral vooral berucht berucht figuur figuur aanaan aan optredens, MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE verwerkt moet kunnen vergisting blijft nog een Motoren dat gas om soep wordt. Steentjes, energie wordt, een culturele en culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven te te vinden te te vinden in in dede in in dedehet verwijzingen verwijzingen diedie inis die de in dede Franse het Franse hof, in hof, de in tijd de tijdtijd enen VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE het genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale wetenschappen. wetenschappen. Hijin Hij VERHUIZING waarnemingen. waarnemingen. De De voor het voor hetzetten instituut het instituut culturele en culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven vinden vinden verwijzingen verwijzingen in die de het Franse het Franse hof, in hof, de in tijd de ZONNEKONING worden. Benieuwd hoelang donkere vloeistof over. inZONNEKONING elektriciteit. Een ton metaal, hout enevengoed zand indrukwekkend proces. schoonheid De schoonheid façade, maar maar evengoed gevel verscholen verscholen zitten. zitten. Zo Zonnekoning van Zonnekoning LodeLodeZONNEKONING ZONNEKONING organiseert. organiseert. De schoonheid De schoonheid maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten. ZoZoIn Zofaçade, van Zonnekoning van Zonnekoning LodeLode- organiseert. inorganiseert. de inschaduw deDeschaduw van de van de wougevel wou de variabelen de variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker om de omsterren de sterren van defaçade, Innegentiende defaçade, negentiende eeuw eeuw dat idee nog zal moeten Daarin wordt hetkwam vloeibare afval is genoeg om tweeduiworden daaruit gevist. Wat Eerst wordt het materiaal mag mag dan wel dan verdoken wel verdoken zijn, staat staat er op er het op dak het een dak een prijkt prijkt het beeld het beeld van van wijk XIV. wijk Daar XIV. Daar kwam ze ze Het is Het niet is duidelijk niet duidelijk welke welke mag mag dan wel dan verdoken wel verdoken zijn, zijn, staat staat er op er het op dak het een dak een prijkt prijkt het beeld het beeld van van wijk XIV. wijk Daar XIV. Daar kwam kwam ze ze Het is Het niet is duidelijk niet duidelijk welke welke Tower. Tower. zijn, sociale sociale fenomenen fenomenen daarom in 1890 in 1890 naar naar het het AstroAstro goedgoed waarwaar te nemen te nemen en teen te daarom verstedelijkte verstedelijkte Brussel Brussel vergisten tot een concreet materiaal gescheiden van zend gezinnen een jaar lang overblijft isvan een pulp die dat niet de inde zak thuiser er wordt er er wordt gelukkig gelukkig wel nog wel nog standbeeld standbeeld van een van een Bellona, Bellona, dede Romeinse de Romeinse terecht terecht toen toen ze trouwde ze trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally wordt wordt gelukkig gelukkig wel nog wel nog standbeeld standbeeld een van een Bellona, Bellona, Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze trouwde ze trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally plan. het vaste materiaal. De van elektriciteit teen voorzien. wordt vergist instaat vergishoort ofde waar niets mee kan altijd mee uitgepakt. mee uitgepakt. pelikaan. pelikaan. DieDie staat Die dan dan godin godin van van oorlog, de oorlog, boven boven graaf de graaf Eugène Eugène dede Savoie. de Savoie. aanbrengen liet aanbrengen enen welke welke altijd altijd mee uitgepakt. mee uitgepakt. pelikaan. pelikaan. staat Die staat dan dan lietliet godin godin van de van oorlog, de oorlog, boven boven graaf de graaf Eugène Eugène Savoie. de Savoie.altijd aanbrengen liet aanbrengen welke en welke dede — LUANA DIFFICLIE vloeistof wordt hergebruikt Het bedrijf werkt volledig tingsinstallaties. Daar worden gedaan, eruit

BRUZZ | BIG CITY

Waarom Waaromwordt wordt Wat gebeurt er dedegemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Wat Wat ishet het verhaal verhaal Wat Wat isishet ishet het verhaal verhaal met afval uit van van ons ons land land gemeten gemeten achter achter de de verstopte verstopte achter achter de de verstopte verstopte de oranje zak? in in Ukkel? Ukkel? gevel gevel van van La La Bellone? Bellone? gevel gevelvan vanLaLaBellone? Bellone?

Lees enen bekĳ k de Lees Lees enLees bekĳ bekĳ k de k de Lees en en k de de k de LeesLees en bekĳ en bekĳ kbekĳ de kbekĳ antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op dede Big-Cityvragen opop deop Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via via de op Big-Cityvragen de Big-Cityvragen op deop Big-Cityvragen de Big-Cityvragen via via via via BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity 0I2I 8 M RI2FB T4S AER2EA 2B R 2B T 1RAM 2I 14A E FU I2BU 0U 2F49M EE ER212A RI01 R222I100222011 2 1 2 8 22I 88 4P0E RATF UR R02RBA I2 22184 I2 802IA

Check Check ook onze ook onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook onze ook onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook onze ook onze Instagrampagina, Instagrampagina, elke donderdagnamiddag elke donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke donderdagnamiddag elke donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Difficile Difficile een nieuw een nieuw Big City-verhaal. Big City-verhaal. Difficile Difficile een nieuw een nieuw Big City-verhaal. Big City-verhaal. Difficile Difficile een nieuw een nieuw Big City-verhaal. Big City-verhaal.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE WEEK VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK Waarom Waarom wordt wordt de Was er ooit Waarom Waarom wordt wordt dedede Wateen Wat gebeurt gebeurt er als ererals er onder gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur schaatsbaan inonder het gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur mĳ n mĳ huis n huis een metrolĳ een metrolĳ n in in n van ons van land ons land gemeten gemeten in centrum van de gemeten stad? van ons vanland ons land gemeten in wordt wordt gebouwd? gebouwd? Ukkel? Ukkel? Ukkel? Ukkel?

Culture. NL | FR | EN

SNAPSHOTS UIT HET FAMILIEALBUM VAN STIKSTOF

‘Bestaan er eigenlĳk nog boybands?’

Culture. Hiphop

“Eerst de famz daarna niks,” klinkt het op de nieuwe plaat van de Brusselse rapcrew Stikstof. Broederschap zonder bloedverwanten, een clan die voor elkaar door het vuur gaat. “Dit collectief is groter dan wijzelf.” — TOM ZONDERMAN, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ

| INTERVIEW

“

verything is fucked up but gonna be better,” leest een sticker in de studio van Stikstof. Mooie samenvatting van het voorbije anderhalf jaar, denk ik terwijl ik me vergaap aan het legertje Red Bull Elektropedia Awards en bekroonde albums tegen de muur van hun crib. Of beter nog: de slagzin van Brussel, de stad die de rapcrew zo na aan het hart ligt. Terwijl de pandemie de stad in een coma deed wegzinken, bleef de polsslag hier, in hun hoofdkwartier boven café Les Brasseurs, voelbaar. Een plek waar de Brusselse hiphopcrew zijn muziek af en toe loeihard over de Anspachlaan liet galmen. De nucleus van de Stikstof-‘familie’, een netwerk van creatievelingen en gelijkgezinden die door de jaren rond hen is samengeklit. “Wij eisen onze plek op, of je het nu wilt of niet,” grijnst Gorik van Oudheusden alias Zwangere Guy, terwijl hij een blikje bier laat openspatten. “Wat er hier leeft, is iets speciaals. Maar ondertussen komt er zoveel volk naar Les Brasseurs dat wij hier zelf bijna niet meer kunnen zitten. (Lacht) Maar dat is niet erg, op een bepaald moment is het ook genoeg.” Jasper ‘Jazz’ De Ridder, de bedaarde beer van het gezelschap, knikt. “Tijdens de pandemie hebben we snel beslist om elkaars knuffelcontacten te zijn. De school waar ik lesgeef, KTA Zavelenberg in Sint-Agatha-Berchem, ging dicht. Paulo (Rietjens, alias Astro) kon ook niet meer aan de slag in Le Coq, want de cafés moesten sluiten. Plots konden wij hier dagelijks zitten en werken.” (Grijnst) Dat werken verliep op een andere manier dan op de vorige drie albums van Stikstof: deze keer hield Astro zich alleen bezig met de muzikale omlijsting en de productie, zelf schreef hij geen teksten meer. De lyrics die in zijn beats klauwen,

stroomden allemaal uit de pennen van Zwangere Guy en Jazz. Dat een-op-eengesprek tussen de twee bloedbroeders laat zich gelden: veel nummers op Familie boven alles gutsen nog steeds uit de onderbuik van hun geliefde stad, maar ze nemen haar niet meer per se in bescherming. Brussel is nu veeleer de humus waarin hun leven is gerijpt, de korst op hun verdriet, het schuim op de euforie. Het zijn die levens die nu veel meer aan de oppervlakte komen, tegen die al dan niet gedeukte grootstedelijke achtergrond. “Onze eerste paar platen waren héél véél Brussel,” beaamt Zwangere Guy. “Ik denk dat het goed is om te tonen dat we meer zijn dan dat. Je voelt heel hard dat Jazz en ik 33 zijn.”

Jullie hebben het over huizen bouwen, vrouwen, kinderen, stilstaan en opnieuw beginnen. Jullie zijn... volwassen geworden. JAZZ: Voilà. (Lacht) En daar hoort naar jezelf

kijken nu eenmaal bij. De balans opmaken.

“Paar jaar ouder, maar we doen dit tot in de kist,” klinkt het. Jullie hebben altijd graag teruggeblikt, maar nu laten jullie ook de toekomst toe.

zijn dochter. Dat zijn dingen die insijpelen.

“In het leven van een man is zij de basis,” klinkt het. Achter elke man staat een sterke vrouw? ZWANGERE GUY: Ik heb het niet per se over mijn

eigen vriendin. Ik zeg ook niet dat elke man een vrouw moet hebben. Die track gaat over alle vrouwen, moeders, grootmoeders, waar we allemaal vandaan komen. Vrouwen op een piëdestal zetten, dat kan ook in de hiphop.

Vrouwen en kids lijken logische keuzes bij een plaat die Familie boven alles heet. Maar jullie hebben het wellicht niet over díé familie wanneer jullie rappen “eerst de famz en daarna niks.” ZWANGERE GUY: Het gaat over déze familie.

(Ontbloot zijn shirt, op zijn buik is de titel van de plaat getatoeëerd) Wijzelf. De entourage rond ons. Wij staan altijd klaar voor elkaar. JAZZ: Ik heb veel vrienden waarmee ik closer ben dan met mijn nonkel of tante. Ik heb ook maar een heel kleine familie. Eén zus. Eén neef, één nicht, tante en nonkel, geen grootouders meer. ASTRO: Ik heb zussen waar ik hecht mee ben, maar los van die bloedbanden denk ik bij familie toch vooral aan Stikstof en wat we daarrond gevormd hebben. Het is een collectief dat veel groter is dan wijzelf. ZWANGERE GUY: Mijn familie is... moeilijk. Maar dat wist je al. Ik was het eerste kleinkind, iedereen woonde toen in Brussel. Maar 33 jaar later zijn ze er allemaal weg. Ja, zij zijn het afgetrapt, hé. Ik ben ook geen familiemens. Ik heb dat niet nodig. Mijn zus bel ik om de paar maanden, onze relatie is goed. Mijn vader zoek ik op als ik aan de zee ben. Mijn moeder hoor ik af en toe. Maar samen Kerstmis vieren, nee.

ASTRO: Dat terugkijken komt vaak terug, maar

dat komt omdat we tot op vandaag blijven beseffen dat het ongelofelijk is wat wij allemaal hebben kunnen doen en aan het doen zijn. Ongewild ben je dan toch ook met de toekomst bezig. ZWANGERE GUY: Ik ben altijd heel hard met mijn planning bezig geweest, tot 2025 ligt ook alles vast. Maar dat kan natuurlijk gevaarlijk zijn, want op den duur ben je alleen daarmee bezig ten koste van je omgeving.

Nog een primeur: ik hoor babykreetjes in ‘Zij’.

“Ja, we zijn volwassener geworden. Daar hoort naar jezelf in de spiegel kijken bij en de balans opmaken” JAZZ

ZWANGERE GUY: Jazz is papa geworden, je hoort

Wie is de eerste die je belt als je in de shit zit? ZWANGERE GUY: Hangt ervan af welke shit. (Lacht)

Heb ik een probleem op de straat, bel ik Pierre van de Guttergang. Is het iets technisch, dan is het Paulo of Souris. En Vega, die weet ook alles.

Was de hiphop de familie die jullie niet hadden? ZWANGERE GUY: Voor mij was dat geen zoektocht

naar een vervangfamilie. Ik zocht iemand die beats maakte. Ik had geen computer, ik wist niet hoe dat werkte. Zo ben ik bij Paulo terechtgekomen. Hiphop is een levensstijl. Een filosofie. JAZZ: Iets wat je wilt doen en delen met mensen die hetzelfde voelen. ZWANGERE GUY: Deze plek heeft ons leven gered tijdens corona. Tegelijkertijd is hiphop iets wat ons een plaats geeft in dat kleine wereldje waarin we staan. Je schrijft één track, en dan twee, drie, vier, en plots maak je een plaat. En voel je: woah, wij zijn sterk tezamen. Geef toe, wat is jouw top drie van hiphopcrews in België op dit moment?

Stikstof, Stikstof, en... Stikstof? ZWANGERE GUY: Voilà. Basta. (Lacht) Zijn er

eigenlijk nog boybands? Ah, ja, Bazart. (Grijnst) 26

Zwangere Guy showt de kern van de zaak: “Wij staan altijd klaar voor elkaar.”

“Ik ben een ongeleid projectiel waar niets of niemand iets tussen krijgt” ZWANGERE GUY

“Stikstof c’est la base, Papa ZG slechts een koosnaam,” rap je. Voelt dat na jouw vette solojaren als Zwangere Guy nog altijd zo? ZWANGERE GUY: Ik zeg niet Zwangere Guy is een

koosnaam, hé. (Lacht) Sommige bands zouden het niet kunnen verdragen dat er een van hun leden solo gaat. Dat speelt bij ons niet.

“Niet meer kwaad op het systeem, woede is de verkeerde drijfveer,” spit de Nederlandse rapper Sticks in de titeltrack. Zijn jullie minder boos? ZWANGERE GUY: We zijn minder op het systeem

aan ’t kakken, on s’en fout. JAZZ: Ja, maar dat hebben we niet zo afgespro-

tot mijn dertigste. Op een bepaald moment kreeg ik klappen. Ik voelde dat ik moest stoppen of slecht zou eindigen. Ik ben in één keer opgehouden met smoren, roken en drinken. Drie weken heb ik amper geslapen, ik kreeg angstaanvallen en dacht dat ik opgenomen moest worden. Na een paar maanden ging het beter. Ik ben blij dat ik ervan af ben, ook al voelde het alsof ik een stuk van mezelf kwijt was. Ik drink nu nog één glas champagne per jaar, als het echt de moeite is. ZWANGERE GUY: Dat kan ik niet zeggen, maar ik heb wel geprobeerd om mijn alcoholgebruik onder controle te krijgen. (Jazz en Astro lachen) Een jaar of drie geleden heb ik een periode gehad waarin ik... (denkt na) Als ik zuip, ga ik door. Er waren tijden dat ik hier neerviel en onder een gordijn op de grond mijn roes uitsliep. Om van alles te vergeten. Ik ben een grote bourgondiër, als ik op restaurant ga met vrienden drink ik graag een goeie fles wijn. Of twee, drie. Als ik naar de dokters zou luisteren die zeggen dat je maar een paar glazen wijn per week mag drinken, is het woensdag al te laat. Ik geef geen ene fuck, en dat is niet om stoer te doen. Ik ben een ongeleid projectiel waar niets of niemand iets tussen krijgt.

ken. Je schrijft wat je voelt.

In ‘Spiegel’ en ‘Beelden’ zijn jullie heel open over jullie verslavingen. Respectievelijk jonko’s en alcohol. JAZZ: Ik heb vijftien jaar van mijn leven gesmoord,

Ik begrijp dat ‘Spiegel’ en ‘Beelden’ eigenlijk één nummer is dat in tweeën gehakt is. Maar waarom is het geen Zwangere Guy-nummer? ZWANGERE GUY: Ik heb altijd introverte nummers

Het nieuwe album van Stikstof is een ode aan de atomen die zich rond de Brusselse rapcrew hebben gevormd. Zoals juwelenmaker Souris en boksclubeigenaar Pierre, die samen met ZG de Guttergang vormen. Horen ook losvast tot de kliek: Jan ‘Jeanke Pizza’ Paternoster van Black Box Revelation, de schrijvers Marc Didden en Frederik Willem Daem, de videomakers Gogolplex en Victor Vercammen, dichter Alex Deforce, Peet van Le 77, Roméo Elvis en de jongens van L’Or du Commun, Ronny Huana, Victor De Roo van De Nooit Moede, Chibi Ichigo en manager Dis ‘P. Dissy’ Huyghe. Alsook Sticks van de Nederlandse rapcrew Opgezwolle, hét voorbeeld van Stikstof. Frontal is dan weer de naam van hun studio, label en radioshow bij BRUZZ. Hun freestyles op Saint-Cath zorgden voor de kiemen van partycollectief 54 Kolaktiv, dat op zijn beurt evolueerde in Toestand, de vzw die leegstaande panden een tijdelijke bestemming geeft. Dan zijn er nog de banden met Volta, Recyclart, Couleur Café, de VK, de Beursschouwburg en de AB. En alle vrienden, vriendinnen en huisdieren.

BRUZZ

ALLES VOOR DE FAMZ

| INTERVIEW

Bijschrift.

geschreven, ook bij Stikstof. 27

SNAPSHOTS UIT HET FAMILIEALBUM VAN STIKSTOF

JAZZ: Je bent de rapper die je bent. Als ik met

Gorik samenwerk op een Zwangere Guy-plaat, krijg je ook niet een andere Jazz.

Wie zien jullie als jullie in de spiegel kijken? ZWANGERE GUY: Gorik. Ne goeie gast. Die geniet

van wat ’m doet. JAZZ: Een atletisch iemand. Un beau gosse.

(Zwangere Guy lacht vettig) ASTRO: Het mooie aan ‘Spiegel’ en ‘Beelden’ is,

los van die verslavingen, dat iedereen er veel van zichzelf in kan zien. Het zijn heel intieme nummers, maar tegelijk zijn ze de meest universele tracks op de plaat.

“Alleen van die toekomst ben ik het bangst,” rap je. Doe je daarom aan meerjarenplanning?

BRUZZ

| INTERVIEW

ZWANGERE GUY: Nee, het moest gewoon op

‘langst’ rijmen. (Lacht) Alles gaat zo goed dat ik mij moet mefiëren voor de toekomst, snap je? Ik denk altijd: wat is de volgende stap? Maar ik geniet harder van de weg dan van het doel. Bezig zijn met wat ik nu heb. Dat is niet altijd evident. Ik speel zes keer in een uitverkochte AB dit najaar. Ik ben 33. Dat kan een mens zot maken. Voor je het weet, begin je te vliegen.

“Die intieme nummers van Jazz en Zwangere Guy zijn tegelijk de meest universele tracks op de plaat. Iedereen kan er zich in herkennen” ASTRO

Houden jullie hem op de grond? ASTRO: Op bepaalde vlakken wel. ZWANGERE GUY: Tenzij je de duivel in mij hebt

gezien. (Grijnst) JAZZ: Hij heeft dat zelf in handen. ZWANGERE GUY: Het is niet dat ik van in mijn ivoren toren sta te blazen dat ik het allemaal heb gedaan. Ik weet alles van Jazz’ werk en dat van Paulo. Wij praten over alles. Ik stel mij ook zo fragiel op voor één reden, omdat ik echt een emotioneel iemand ben.

Jullie zaten onlangs in Amsterdam voor 101Barz, een radioshow op de Nederlandse nationale radio over hiphop. Zoals jullie in ‘Grondleggers’ terecht aanstippen, zijn jullie de grondleggers van de Nederlandstalige hiphop in Brussel, jullie hebben hoofdstedelijke hiphop mee doen bloeien als 28

Astro, Jazz, Zwangere Guy en Vega in hun studio boven Les Brasseurs: “Deze plek heeft ons leven gered tijdens corona.”

nooit tevoren. En toch raakt hiphop niet helemaal tot in de mainstream. Hoe komt dat? ZWANGERE GUY: Dat heeft onder meer te maken

met de structuur van ons medialandschap. Een nationale zender waar je voor de Flaps (Vlamingen) naar links moet, en voor de Froes (Franstaligen) naar rechts? Zo raak je niet vooruit. En er zijn inderdaad nog altijd mensen die niet in hiphop geloven. De helft van de festivals waar we staan, heet ook nog altijd ‘Rock dit’ of ‘Pop dat’. ASTRO: Hiphop is globaal zo snel zo groot geworden, het is de popmuziek van nu. Programmatoren hebben dat niet altijd gevolgd. ZWANGERE GUY: En dan is er nog dit gehucht in het midden van een moeras, zoals Marc Didden het zou zeggen. We horen niet bij Vlaanderen, niet bij Wallonië. De helft van de Belgen komt nooit in zijn eigen hoofdstad.

Nog één ding: klopt het dat jullie jullie teksten er al pingpongend in rammen? JAZZ: Ja, dat hebben we een tijdje gedaan. Het is

goed om iets anders te doen, terwijl je rapt. ZWANGERE GUY: Je moet er een automatisme van

maken. Wanneer je op het podium staat en er kijkt iemand in je ogen, mag je niet afgeleid zijn. Ik krijg ook al eens honger. (Lacht) Dan mag je de draad niet kwijt zijn. STIKSTOF Familie boven alles verschijnt op 1 oktober (Top Notch/Universal) 3/10 (try out), 14.30, Het Huys, www.hethuys.be 20 & 21/10, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

C’EST DE FAMILLE « Cet endroit nous a sauvés pendant le covid », disent Gorik van Oudheusden alias Zwangere Guy, Jasper ‘Jazz’ De Ridder et Paulo ‘Astro’ Rietjens du groupe de rap bruxellois néerlandophone STIKSTOF. Cet endroit, c’est leur studio au-dessus du café Les Brasseurs, au centre de Bruxelles. Lorsque la ville sombrait dans un coma profond pendant le confinement, son pouls était encore perceptible ici. « Nous revendiquons notre place », lance Zwangere Guy, « que vous le vouliez ou non ». La preuve encore avec leur quatrième album, Familie boven alles. Un hommage à leur fraternité, comprenant une armada de personnes partageant les mêmes idées et de créatifs. « Nous sommes toujours là les uns pour les autres. » FR

IT’S A FAMILY AFFAIR Gorik van Oudheusden alias Zwangere Guy, Jasper “Jazz” De Ridder and Paulo “Astro” Rietjens of the Brussels Dutch-language rap crew Stikstof all say that “This place saved us during Covid.” This place being their studio above café Les Brasseurs, in the heart of Brussels. When the city sank into a deep coma during the Covid months, its pulse was still felt here. “We claim our place,” Zwangere Guy adds, “whether you want us to or not.” That’s what these guys are doing now with their fourth album, Familie boven alles (“Family Above All”), an album that pays tribute to their brotherhood, which includes an army of other like-minded and creative people. “We are always there for each other.” EN

BRUSSELS PHILHARMONIC

RACHMANINOV 2 Russia’s last romantic

Brussels Philharmonic Stéphane Denève conductor

“The most agonizing hour of

my life”. That is how Rachmaninov

described the première of his First Symphony – it was not a success.

Stacy Garrop Penelope Waits (2013)

It took him more than three years

Sergej Rachmaninov Symphony No. 2 in E minor, op. 27

to recover from the disaster and

emerge from his depression and writer’s block.

After an initial success with his

Second Piano Concerto in 1901, he

“This symphony of epic proportions deserves to be considered for what it is, one of the most profoundly moving and cathartic pieces of music ever written. The slow movement contains a clarinet solo which is perhaps the most accurate musical description of the word tenderness. The symphony is filled with love, and is definitely part of my personal bucket list!”

revenge as a composer with this Second Symphony.

FLAGEY sat 16.10

20:15

tickets: flagey.be

STÉPHANE DENÈVE

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

Culture. Performance

À la chasse au za’atar FR

Originaire du MoyenOrient, le za’atar s’est imposé dans les livres et blogs de cuisine les plus en vogue. Dans une performance au Beursschouwburg, Samah Hijawi vous guide dans la préparation de votre propre mélange d’épices. Un voyage entre passé et présent qui fait étape à Bruxelles. Reportage. — SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS: IVAN PUT

Le soleil brille sur la chaussée de Mons et sur la large façade jaune-orangée du magasin d’alimentation syrien Tayba (« C’est bon » en arabe) Trading. Caddy métallique serré entre les poings, Samah Hijawi, la mi-quarantaine énergique et solaire, nous attend à l’intérieur du petit supermarché comme on se prépare dans les starting-blocks. C’est que le programme de l’après-midi est chargé. L’artiste plasticienne jordanienne d’origine palestinienne, chercheuse à l’ULB et à l’Académie Royale des Beaux-Arts,

nous emmène à la chasse au za’atar avec, en complément, la dégustation à domicile d’une préparation dont elle seule a le secret. « Je viens chez Tayba parce qu’ils ont un origan qu’on ne trouve pas ailleurs à Bruxelles », dit Samah Hijawi en empoignant une boîte cylindrique en plastique indiquant en anglais « 100% natural thyme leaves ». « Ça prête à confusion parce qu’il ne s’agit pas de thym mais bien d’origan. En arabe, il y a six façons différentes d’appeler le za’atar sans compter que dans certaines régions, le za’atar signifie à la fois l’origan et la préparation à base d’épices qui en découle. »

du za’atar – « Les plus vieux livres de recettes ayant survécu sont originaires de Bagdad et sont attribués aux cuisines royales » – et l’histoire de son exportation à travers le monde. « Le za’atar véhicule une grande variété de récits. Certains sont liés à la colonisation, d’autres à la migration ou au commerce, parce que les peuples échangent depuis la nuit des temps. » Dans sa performance participative Chasing Za’atar, fruit d’une résidence au Beursschouwburg, Samah Hijawi

UNE CATASTROPHE Avant la crise sanitaire, Samah ne préparait pas son za’atar elle-même, elle s’approvisionnait en Jordanie via sa maman restée au pays. Lorsque les frontières se ferment brutalement en mars 2020 et qu’elle se retrouve à court de za’atar, son monde s’écroule. « Au début, je l’ai vécu comme une catastrophe et puis, je me suis dit que c’était l’occasion de le faire moi-même. » À l’expérimentation culinaire, vient s’ajouter un travail de recherche sur les origines

se propose de retracer les itinéraires historiques des ingrédients nécessaires à préparer le za’atar, tout en accompagnant son public dans l’élaboration de son propre mélange. « La base du za’atar est faite de sumac, de sésame, de sel et d’origan. Le reste, ce sont des ajouts qui varient selon les régions. » À la recherche de sésame, on se laisse zigzaguer entre les étagères d’épices qui semblent infinies. Arrivées en fin de parcours, le caissier refuse catégoriquement que Samah paie ses emplettes. On ressort même avec un bonus : une rafraîchissante boisson à base d’ananas qui tombe à point nommé. « À chaque fois que je vais dans ce magasin, on m’offre des choses. Et c’est pareil en Jordanie. Fréquenter les magasins de la chaussée de Mons m’aide à ne pas oublier comment ça se passe chez moi et à ne pas m’oublier moi-même. C’est une culture qui implique que si on vous 30

« Les gens ne veulent pas des immigrés mais raffolent de leur nourriture. Ça ne marche pas comme ça » SAMAH HIJAWI apprécie, on va vous offrir un cadeau. Je trouve ça très beau », dit Samah. « Ce geste est à l’opposé d’un geste capitaliste. De la même manière qu’on ne peut pas mettre un prix sur l’amour mis dans la préparation d’un repas. Cette dimension politique, je l’intègre dans mes recherches. J’essaie aussi de changer les regards sur la migration. Les gens ne veulent

pas des immigrés mais raffolent de leur nourriture. Ça ne marche pas comme ça. »

JARDINS DE SAVEURS Samah Hijawi quittait la Jordanie à 38 ans, laissant derrière elle son travail de professeure à l’Université, son collectif d’artistes, sa famille, ses ami.e.s, pour se lancer dans l’aventure d’une thèse de doctorat à Bruxelles. C’était en 2014, en même temps que beaucoup d’académiques, artistes, réfugiés et autres émigrés du monde arabe. Certain.e.s ont d’ailleurs contribué à élargir l’offre en produits moyen-orientaux de la chaussée de Mons, venant s’ajouter à des enseignes ayant pignon sur rue depuis longtemps. « Le premier magasin à avoir ouvert est le Jardin Libanais en 1997, en même temps que le fameux restaurant Bab Al Hara. Et puis d’autres commerces sont apparus », dit Samah Hijawi. « En arrivant à Bruxelles, c’était

merveilleux d’avoir ces magasins à disposition. Cela a contribué à mon ancrage dans la ville. J’ai toujours aimé la nourriture alors quand vous êtes loin de chez vous, vous aspirez à une certaine exactitude en matière de goûts. » Toujours en recherche de sésame, on fait escale au petit supermarché Al Zaeim avant de tenter notre chance au réputé Jardin Libanais, ayant depuis quitté la chaussée pour une petite perpendiculaire prolongée par l’église Notre-Dame Immaculée. « Vus de l’extérieur, les magasins se ressemblent. Ça n’est qu’en entrant que l’on comprend qu’ils vendent chacun des produits différents. » Pas de sésame malheureusement au Jardin Libanais – « Ils n’ont pas la variété que je recherche », mais les pâtisseries « comme au pays » qui font la renommée de l’établissement sont quant à elles fidèles au rendez-vous et se dévoilent irrésistibles. Alors que l’on s’abandonne au lèche-vitrines, Samah discute avec une cliente jordanienne. « Elle me demandait pourquoi je n’achetais pas des produits jordaniens. En fait, il n’existe pas un za’atar jordanien à proprement parler. Tout est emprunté de quelque part et chacun ajuste la recette à sa façon. » Après avoir rempli la sacoche à vélo de Samah, il est temps de remplir nos estomacs. Direction son appartement à Ixelles pour se mettre aux fourneaux. « J’adore rouler à bicyclette », lance notre guide, cheveux noirs bouclés au vent. « Cela procure un tel sentiment de liberté. En Jordanie, il n’y a pas de pistes cyclables alors ça n’est pas très amusant. » Arrivées dans son spacieux flat qu’elle partage avec un colocataire venu de Haïti, Samah se

précipite sur son balcon pour chercher ses pots d’origan frais. « Ce sont mes bébés ! », s’exclame-t-elle. « Ils m’accompagnent pendant mes performances. Durant le spectacle, chaque table est garnie d’une plante que je considère comme une collaboratrice. J’invite les participant.e.s à prendre conscience que ce que nous appelons ‘ingrédient’ a sa propre vie, et que nous avons aussi des choses à apprendre de lui. » Dans sa cuisine rétro aux nuances de vert pastel – « Le parfait bonheur des années cinquante ! », Samah retrousse ses manches et se lance dans l’élaboration de deux za’atar, une variante syrienne (à base d’origanum syriacum) et l’autre grecque (à base d’origanum dictamnus), en sollicitant notre participation. Chaque version fait appel à une riche variété d’épices dont du cumin et de la coriandre. « On a chacun.e notre petit secret. Pour ma part, il s’agit d’une combinaison de sésame et de sel moulus auxquels j’ajoute un peu de feuille d’hibiscus pour le côté citronné. » Bercées par une douce lumière de fin d’après-midi, nous sommes posées sur la terrasse de Samah à tremper notre pain dans deux épatantes explosions de saveurs. Sans conteste parmi les meilleurs za’atar que l’on ait jamais dégustés. « Il m’arrive de rêver de créer ma propre marque palestinienne de za’atar », confie notre hôte en fixant longuement la jolie vue sur Bruxelles que surplombe son balcon. « Qui ne voudrait pas fabriquer la nourriture qui a le goût de chez soi ? » CHASING ZA’ATAR 29 & 30/9, 19.00, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

ZA’ATARVERHALEN

ZA’ATAR STORIES

Za’atar vind je tegenwoordig in alle hippe kookboeken en op de coolste culinaire blogs. Tijdens een performance in de Beursschouwburg toont Samah Hijawi, beeldend kunstenares uit Jordanië van Palestijnse oorsprong, hoe je zelf je kruidenmix samenstelt. Een reis van verleden tot heden, met een tussenstop in de Bergensesteenweg. “Toen ik hier aankwam uit Jordanië, heb ik veel gehad aan al die winkels met producten uit het MiddenOosten. Ze hebben me geholpen te aarden in Brussel, en mezelf niet te vergeten.”

These days, you can find za’atar in all the hip cookbooks and on the coolest culinary blogs. During a performance in the Beursschouwburg, Samah Hijawi, Jordanian visual artist of Palestinian origin, will show you how to make your own herb mix. This will be a journey from past to present, with a stop in Bergensesteenweg/chaussée de Mons. “When I arrived here from Jordan, all those shops with products from the Middle East did a great deal to help me settle in Brussels, and not to forget myself.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Notre course au za’atar se clôture sur une dégustation bien méritée. Samah Hijawi a préparé une variante syrienne et l’autre grecque du mélange d’épices. Verdict: une explosion de saveurs.

Culture. Nightlife

NIGHTLIFE FINALLY GETS BACK TO THE FLOOR

Let’s get the party started! EN

After 567 days, the clubs can finally reopen their doors. DJ’s will broadcast their hottest floorfillers on the dancefloor while you dance your way to the top. But is the nightlife scene just picking up where it left off, or has the break led to new insights? “I think the energy is even greater than before.” — TOM ZONDERMAN, PHOTOS IVAN PUT

must admit I’m a bit tired,” grins Lorenzo Serra of the Brussels By Night Federation, founded last year to represent the interests of Brussels nightlife. “The past few months have been tough. Not only was there the lobbying work with Brussels By Night to steer the sector through the crisis in the best possible way, but also organising the Club Open Airs and the guinguette at See U consumed a lot of energy.” On top of that, there is October 1 yet to come, no less than a big bang of nightlife, after eighteen months of darkness for the wrong reasons. A period in which DJs barely kept their heads above water, clubs were trying to stave off bankruptcy and club-goers were having a hard time keeping their twisting bodies under control. But now there is a light at the end of the tunnel. Finally. Other than the Covid Safe Ticket and extra logistic facilities like ventilation, night owls will be able to party like before in clubs like Fuse, Bloody Louis and C12, or dance bars like Bar du Marché and Jalousy. Or? “The pause button has been held down for a very long time, but without losing any of the energy,” says Sara Dziri, founder of the collective Not Your Techno and resident DJ at Fuse from October onwards. “I think the energy is even greater than before.”

Are you looking forward to October 1? LORENZO SERRA: With great gusto. But I’m also going to be happy that my schedule will look just a little less crazy. From then on, Brussels By Night will shift its focus to the longer term, and will finally be able to deal with subjects that require more time. Until now, it was mainly a matter of following up the measures at the last minute, lobbying and changing gear very quickly. SARA DZIRI: Everything can change at the last minute, which is hell. I also work in theatre and dance. There too, agendas and schedules were constantly being swapped around. But of course it’s really cool that we can go back to dancing again now. I’m looking forward to it. SERRA: Normally you start preparing an event a two to eight months in advance, at least. But the final decision that we can open, and on what conditions, was only taken ten days ago. Although there are still many things we do not know. What ventilation systems are needed. Where should we install CO2 meters? Are the opening hours unlimited? The time frame in which our industry has to work is completely insane. But what options are there? You have to jump, or you’re out.

Can you understand that nightlife had to wait the longest to reopen? SERRA: The answer is not simple. Scientifically

speaking, getting together with many people in a small space was totally irresponsible, and partying with a mouth mask and physical distance is just impossible. So, yes, it makes sense that we had to wait a long time. But at the same time it hurt to see nightlife, and the

cultural sector in general, considered less important. At least half of the nightlife industry has experienced a collective depression. It was very clear to us that we did not count.

Belgium has always been renowned for its electronic music scene and its nightlife. But when it came down to it, that didn’t seem to count. SERRA: In the perception, culture was that

subsidized thing, where people would manage. But 80 to 90 percent do not get a penny of government money allocated. Moreover, the importance of culture and nightlife, in particular to the mental health of a society, was overlooked. The fact that this was not a priority will be with us for years to come. I fear for the mental health of many people. I’ve seen adolescents start dealing. There are people who have taken their own life. We focused too much on the physical impact of the virus, and not on the mental aftermath. DZIRI: I sensed a lot of fear in our society in general. Because of that, the priorities for politicians were not the long-term well-being of the population. Instead, all the energy was focused on keeping hospital admissions under control, which is obviously very important. It is just sad to see that no account was taken of all the other suffering it caused. Often, the choices made were driven by fear, and not by numbers, lessons learned and common sense. SERRA: Totally. At the beginning of the summer last year, the infections had dropped to almost zero, there were no more Covid deaths. And yet, we were not allowed to organise anything. Even in Spain, which was so badly affected, things could start up again. During the day, because you don’t necessarily have to party at night. I remember a concert given by two sisters, a harpist and a cellist, at the Delhaize in Schaerbeek, as a protest against the closure of the concert halls: they were allowed to play music in the supermarket, but not in a designated area. DZIRI: I found it distressing that there is so much prejudice against artists. The grants paid were very small, with no real recognition of the work that artists do. It was assumed, somewhat by

▼

“

“Half of the nightlife industry has been depressed. It was very clear that we didn’t count” LORENZO SERRA Brussels By Night Federation

▼

NIGHTLIFE FINALLY GETS BACK TO THE FLOOR

definition, that as an artist you were poor anyway and so a small grant should suffice. The crisis made it clear how badly we need a real artist status, because so many artists fell through the cracks of our social safety net. A safety net that turned out to be there for others.

France and Germany showed that things could be done differently. There, the authorities did come up with sufficient support for nightlife.

BRUZZ

| INTERVIEW

DZIRI: I think it has to do with a generation gap,

and a disregard for youth. Most politicians are a bit older. Going out is not necessarily part of their lives anymore. They don’t need it. So they think: we can do without for a while. SERRA: I was shocked when Sophie Wilmès condemned the partying youths at Flagey. I’m not super-young anymore, I’m a father, but I haven’t forgotten who I was when I was eighteen. Okay, she was prime minister at the time, but she shouldn’t pretend to be our mother and treat us like we’re children. People are not robots. They have feelings and desires, and they want to express them. Making the gap between old and young even greater was precisely the trap we had to be careful not to fall into. Young people were showing solidarity, they wanted to protect their parents and grandparents. And she destroyed all of that in one second. This stigmatisation reminded me of the 1980s, when AIDS was rampant. At the time, it was common to say that AIDS was the result of immoral behaviour. I can’t stand people lecturing others. Apparently it’s more normal to work in a factory than in the nightlife sector. People understand that. That’s the economy. Culture, that’s entertainment, pastime. DZIRI: The impact of our sector on the economy and the image of a city is greatly underestimated. Despite the issues surrounding drugs and safety, we are still the most popular leisure activity for many young people. Let us work on these issues instead of continuing to sweep them under the carpet. It was very clear during the lockdown how much young people will continue to come together, how much there is a need for an outlet. Do not take this lightly, attach importance to it. Give more confidence to the sector.

“Even though diversity is a hot topic right now, I still think that there is a long way to go” SARA DZIRI Not Your Techno

Lorenzo Serra Born in 1968 in Brussels Organises the famous Dirty Dancing parties at the Mirano and is the man behind the Libertine Supersport nights at K-NAL Becomes one of the driving forces of the Listen! festival, the highlight of electronic music in Brussels Co-founds the Brussels By Night Federation in 2020

Sara Dziri Born in Antwerp, moves to Brussels ten years ago Falls in love with electronic music after a Catclub-party and starts DJing herself in 2014 Releases her debut EP in 2019, Glimpse of an Eye Founds Not Your Techno, a collective that promotes diversity in the electronic music scene Creates music for Sidi Larbi Cherkaoui’s dance performance for Walk with Amal Becomes resident-DJ at Fuse

Lorenzo Serra and Sara Dziri: “Apparently it’s more normal to work in a factory than in the nightlife sector. That’s the economy. Culture, that’s entertainment, pastime.”

How much damage did Covid really do? SERRA: It’s hard to say. The city has barely any

figures on Brussels nightlife, how many people work there, how much money is involved. With Brussels By Night, we were primarily concerned with the clubs, party collectives and festival organisers, and less with the individual artists. Venues have enormous fixed costs, ranging from 8,000 to 45,000 euros per month. If you do that times 18, well, do you need to know more? We wanted first and foremost to ensure that those clubs would continue to exist. Otherwise, you risk having a restart with no places for the DJs and partygoers to go. As for the damage, three clubs are gone, three have a court settlement. Some clubs have been able to delay payments. But it’s going to come down to pulling in crowds now. Because if you don’t, there will be a real bloodbath. DZIRI: Just before the pandemic broke out, I had

decided to go professional for music. (Laughs) Actually, I was lucky to be a full-time artist because it allowed me to take advantage of the bridging rules. Others, who occasionally worked in the sector and actually had no status, and beyond that lived off crumbs in the catering industry, had nothing at all. Apart from that, I wanted to release music, and like so many others, I delayed that to next year. SERRA: Outsiders often do not realise how difficult that is. Artists who were on the verge of a breakthrough see that fail because they now find no place on overcrowded posters. Culte Agency, for example, which books and manages artists from the electronic music scene, was going to explode in 2020. But suddenly, years of work were thrown into the dustbin.

Are the dance enthusiasts really as hungry as we think, or do you still detect hesitation?

BRUZZ RA SERRA: Are you crazy? The urge to dance is

inclusiveness, Sara. That says there was a need.

immense! (Laughs) The Club Open Airs have proven that over the past few months. People partied there like nobody’s business, without the slightest incident. It had been a long time since I had seen that. That was really heartwarming.

DZIRI: Yes, there is still many needs to fulfil. Even though diversity is a hot topic right now and I notice that a lot of people in the scene are doing things around it, I still think that there is a long way to go, and I especially hope that this is not a temporary trend. With Not Your Techno, we organised talks during the lockdown about things that we think could be done better in the electronic music scene. The VRT showed a documentary about Belgian electronic music where almost no woman was mentioned, which led us to hold a talk about the under-representation of women. Our second talk was about the participation of the Maghreb community in electronic music. Apart from myself – I’m half Tunisian – and a few others, I see hardly anyone from this background in our scene. We also talked about tips and tricks for beginning artists to feel more empowered in our scene which is predominantly cis, white and male. SERRA: For me, nightlife is the “shaker” of democracy. La nuit, tous les chats sont gris, they say. That’s true, but all walks of life do come together while partying, all colours, orientations and social classes. Not always and everywhere, but it can be done. We used to pay attention to that too, but we didn’t say it openly. I thought it was a given that LHBTIQ+ people came to my parties. But now it’s being said out loud, and actually that’s pretty cool. The night is a kind of magnifying mirror of our society: everything happens there in superlatives. The shortcomings, the excesses, are much more visible there. On the one hand we are the jesters who have to entertain the king, on the other hand we do have to ensure safety, control drugs and alcohol, curb transgressive behaviour, provide employment.... That is quite a responsibility and we are working hard on it. But we can do it. Look at those clandestine parties: there have been deaths. That doesn’t happen in our clubs. We must stress that we are part of the solution, not the problem.

Will the Covid Safe Ticket be a hurdle? SERRA: I don’t think it makes sense to impose

something like this in a democracy, but we need to be able to live together and this is the only way. At the Club Open Airs, things went very smoothly. There were no rioters who wanted in without a Covid Safe Ticket. The dance floor is no place to protest, if you want to resist the system you have to take to the streets with a placard.

Has the nightlife scene also been able to take something positive from this crisis? SERRA: The biggest “advantage” for me is the

creation of the Brussels By Night Federation. We finally have a voice, a spokesperson. At last, we can be heard. We have organised workshops, protocols were written for the reopening. With people from the techno world as well as the hip-hop scene, Latin lovers, the queer scene, both subsidised and unsubsidised culture and so on. New contacts have been made, people who didn’t know each other now know that they exist. And we are recognised by the authorities, who realise that the world of the night is part of the Brussels ecosystem. That’s huge. Secondly, there is what I call the boomerang of creativity: young people want to express themselves, and you can’t stop that simply by pressing pause. That boomerang is now going to come back hard, in the positive sense. There was a lot of talk about Brussels before the corona crisis, the scene was real, it was buzzing, but after this debacle it will be even more so. For example, I see a new club, Rust, founded by a couple of young guys. That says a lot.

With Not Your Techno, you’re pushing for more

WAAR IS DA FEESTJE?

WAAR IS DA FEESTJE ?

Na 567 dagen mogen de Brusselse clubs en danscafés hun deuren eindelijk weer opengooien. Dj’s kunnen hun heetste floorfillers de dansvloer op keilen terwijl u zich de pelvis van onder het zweterige lijf danst. Lekker op elkaar gepakt en zonder mondmasker, maar wel in het bezit van een Covid Safe Ticket. Maar pikt het nachtleven de draad gewoon weer op, of heeft de pauze tot nieuwe inzichten geleid? En heeft de crisis ook iets positiefs opgeleverd? “De grootste vooruitgang is de oprichting van de Brussels By Night Federation,” zegt Lorenzo Serra. “We hebben een stem, we kunnen eindelijk gehoord worden.” De scene zelf heeft van de extra tijd ook gebruikgemaakt om zichzelf tegen het licht te houden, zegt Sara Dziri van Not Your Techno. “Er is nog veel werk qua diversiteit, er is nog veel seksisme en racisme in de scene, maar het gaat de goede kant op.”

Après 567 jours, les boîtes de nuit et les cafés dansants de Bruxelles peuvent enfin rouvrir leurs portes. Les DJ’s pourront balancer sur la piste de danse leurs morceaux les plus chauds pendant que vous vous déhancherez le corps en sueur. Entassés et sans masque buccal, mais en possession d’un Covid Safe Ticket. La vie nocturne reprendra-t-elle là où elle s’est arrêtée, ou cette pause a-t-elle ouvert de nouvelles perspectives ? « La plus grande avancée est la création de la Brussels By Night Federation », déclare Lorenzo Serra. « Nous avons désormais une voix. » Le monde de la nuit a également profité de ce temps ralenti pour s’autoanalyser, explique Sara Dziri de Not Your Techno. « Il y a encore beaucoup de travail à faire en termes de diversité, il y a encore beaucoup de sexisme et de racisme dans le milieu, mais ça avance dans la bonne direction. »

98.8 FMIO

of via BRU ZZ.be/live

DOWNTOWN VAN MA TOT DO VAN 16U TOT 19U

MET GUNNAR CHEYNS

MET EEN POTIGE MUZIEKSELECTIE EN GRATIS BRUSSELTIPS LOODST GUNNAR JE DOOR DE AVONDSPITS

INFO tekst

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

The statue of the pissing dog

Every three weeks, another Brussels-based creative shares their view of the world. CAMILLE PIER is a slam-poet moving between poetic cabaret and cabaretesque poetry, which he performs on glittery stages as well as in libraries. Instagram: @camille_nestor_josie

Te veel kunstenaarsego’s op dezelfde plek? Daar komen vodden van, beseft een Kate Bush-coverband in Bronks. COVER UP 1 & 2/10, 20.00, Bronks, www.bronks.be 36

EN/ The city is a web of streets. That web is a vast electric circuit of memories. I trigger those memories by stepping on them as if on switches. Some switches turn on the light and others electrocute me. To avoid short circuits, I avoid certain places and certain routes. A few months ago, I left a job for which I had to travel across Brussels, from one side of the canal to the other, both sides of the ring road, and all over the Pentagon. I left some brain cells behind along the way. When I left my office chair, my brain, body, and heart were fried. I received my diagnosis of burn-out in autumn 2020 and became officially unemployed in spring 2021. I also left my sickness insurance scheme, though I have still not recovered. I can tell by the way my brain, my body, and my heart still jump when I step on certain switches in Brussels. There’s the statue of a dog pissing, there is Vossenstraat/rue des Renards, there is Bruegel’s little square, the footbridge over waste waters in the Heyvaert district, the endless loops around Sint-Guidoplein/place Saint-Guidon, Fortstraat/rue du Fort, Fonsnylaan/avenue Fonsny as it fades into Vorst/Forest, the little terrasse behind Muntplein/place de la Monnaie, the fountain at the end of Brandhoutkaai/quai au Bois à Brûler, and Masuiplein/place Masui next to a large

vacant plot of land. So many meeting points and Google Maps stops to go to meetings around tables in which I was driven to exhaustion. I was a hamster in a wheel in an Excel cage, watching the world go by vicariously, piling up the overtime, fit to burst, and accumulating time in lieu like unsold vegetables. In those meetings, the city visible through the windows, we talked about community life, about meeting people, about the real face of Brussels. A social project, a way of living in society, in which the hamster is bored stiff and up to his elbows in activity reports. He has to justify the money that will trickle down from on high, to satisfy our desire to create masks which we have invented for others. He churns through files full of funding applications, to hand out resources as if feeding crumbs to sparrows in suits. Those birds that survive and whose credentials we check, we grasp hold of to justify our hours. The “us” that I was part of, the hamster wheel, uses “diversity” the same way as many sociocultural projects, by putting it on display during public events in town. For a long time, activists have spoken about the need to redistribute powers to people from marginalised communities rather than maintaining diversity quotas in teams that adhere to normative standards, in which nothing fundamentally changes. I stopped rushing around, abruptly, when I realised that I too was the diversity hire on a team in which I bore the brunt of everyday homophobia, emerging transphobia, and unconscious sexism. I slammed on the breaks. I am not alone in feeling alone, in a place where I am made to believe that I am responsible for the discrimination that I face, on the basis that I am who I am and that I am visible. But if my identity is put on view to give that hypocrisy a “cool” image, it’s like there is a short circuit... It’s a bit like the statue of the pissing dog biting its own tail! Want to reread the whole series? BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

BRUZZ | PORTRAIT

BENIAMINO PAGANINI

‘I want to tell a fascinating musical story’ EN

Every week, we put out feelers looking for artists below the radar that deserve our attention. This week, the newest addition to Belgium’s vibrant early music scene: traverso and harpsichord player, maestro al cembalo and musicologist Beniamino Paganini and his ensemble Musica Gloria. — JASPER CROONEN

As kids, didn’t we all dream of getting some friends together in the garage, playing four-chord songs with the amps turned up dramatically high. Fantasizing about headlining the biggest festivals. Only, for Beniamino Paganini it wasn’t your everyday four-piece punk-rock outfit. At the age of 12, he started his very own baroque ensemble Musica Gloria. “I’ve always been intrigued by the compositions and the timbres of early music,” he says. “My parents took me to concerts even when I was very young. I vividly remember my first one at the age of 7, the Vespro della Beata Vergine by Monteverdi and so when it came to starting at the music academy, there was no doubt I was going to pick a baroque instrument.”

That instrument turned out to be the traverso, a predecessor to the contemporary flute, “but because of its wooden build, the sound is much warmer. My teacher brought in a modern instrument to try first, but it never even left the case, whereas the traverso never went back into its bag. Shortly thereafter, I also started playing the harpsichord.” Even though Belgium happens to have a very rich Early music culture, with heaps of great musicians and ensembles, at the academy there still aren’t many opportunities to play this repertoire for youngsters. “It was exactly this urge to make music together that made me found Musica Gloria at a young age and soon, we were playing baroque concerts with twenty children for full churches.”

AUTHENTICITY & APPEAL Fourteen years on, Musica Gloria has grown from a bunch of kids in music schools to a promising troupe of young, professional musicians. Beniamino acts as de facto band leader, the maestro al cembalo, conducting everyone from behind

the harpsichord. Their performances are built on strong historic foundation. Authenticity, however, never gets in the way of musical appeal. “We focus on Baroque repertoire but adapt our formation to measure for each concert. It is essential to tell the audience a fascinating musical story and to let them experience inspiring and heart-warming moments. Personally, I find the best way to do so, is by proposing diverse programmes, showcasing the many facets and sounds of our ensemble. We are rooted in tradition, but the incredible repertoire makes sure that this should never be a constraint.” Paganini’s approach paid off last season, when the Belgian Music Press Union awarded him the title of Best Young Artist. “Just seeing the names of people who came before me, it’s an immense honour. It’s a very welcome show of support for me and the ensemble, a motivation to keep going, and an incredible opportunity to play in the wonderful Henry Le Bœuf-hall.” BENIAMINO PAGANINI & MUSICA GLORIA 3/10, 11.00, Bozar, www.bozar.be 37

Culture. Photographie

‘Le deuil te vient en vagues’ FR

Le 10 juin 2012, Erell Hemmer devenait fille sans père. De cette « première nuit de deuil » découle, à travers chagrin, colère, chaleur et confrontation, une mémoire vivante de photos, gravures et textes. Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? est un voyage poétique, brillant et plein d’espoir, entre père et mer. — KURT SNOEKX « C’était à 18h un dimanche. Il y a cinq ans, jour pour jour. Ma première nuit de deuil », figure au cœur de Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? C’est une note de 2017 d’Erell Hemmer, alors fille bretonne, aujourd’hui photographe bruxelloise. « J’avais vingt ans, et du jour au lendemain, tout s’est effondré. » D’un seul coup, sans préavis, Erell Hemmer devenait fille sans père. « Dans ces moments, quand on perd quelqu’un, on traverse des émotions hyper puissantes, qui peuvent toutes se mélanger, partir et revenir, comme des phases. Il y a la tristesse, le chagrin, la colère – parce que ce n’est pas normal, ce n’est pas juste. Tu te renfermes. Tu es énervée contre tout. Les autres, toi-même. Parce qu’il y a toujours une sorte de culpabilité. Et dès que ça va un peu mieux et que tu ris, ça devient soudain angoissant. Et puis, il y a la colère, car tu as oublié la douleur dans un moment d’inattention. » « J’ai terminé ce livre neuf ans après la mort de mon père. Et ça va mieux évidemment, tu

reconstruis ta vie. Mais après, ces émotions, ces blessures, c’est toute la vie. Le deuil te vient en vagues. »

SORTIR DE L’EAU Ces vagues traversent Erell Hemmer depuis son plus jeune âge. Née au Havre, ayant grandi en Bretagne en tant que fille du marin, capitaine et expert maritime François Hemmer, la mer exerce sur elle une attraction irrésistible. « Elle me manque, ici à Bruxelles », acquiesce-t-elle. « La mer est tellement de choses. Elle change tout le temps. Elle fait partie de moi. » « En 2017, j’ai fait un voyage en Amérique latine. Toute seule. Rien que mon sac à dos, mon appareil photo et moi. Arrivée au Chili avec mon billet de retour pour quatre mois plus tard, j’étais terrifiée. Dans une sorte de premier réflexe, je suis allée directement de Santiago à Pichilemu, une ville au bord de la mer. J’y suis restée trois jours et j’y ai trouvé la paix. » Les photos de ce voyage – un deuxième

chapitre dans le rite du deuil, sur la route vers la résilience – font partie de Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? « Le premier chapitre était l’exposition de mon travail de fin d’études au 75 au Musée Juif en 2016. Sans vraiment m’en rendre compte, j’ai fait de la mort de mon père le sujet de mon projet, les secousses que sa mort à provoquées en moi. Dans ce premier chapitre, j’étais encore sous l’eau, pour ainsi dire, et je me débattais encore avec ce qui s’était passé. Les réactions chaleureuses m’ont ensuite motivée à poursuivre le projet. Mon voyage en Amérique latine a été le deuxième chapitre, dans lequel je suis revenue à la surface, je me suis ouverte au monde. Et puis il y a eu mon voyage en Indonésie, où je suis restée dix mois, dans le cadre d’une résidence. Dans ce troisième chapitre, je me suis vue grandir, m’émanciper, guérir. C’est là que je suis vraiment sortie de l’eau. Ce voyage initiatique de cinq ans m’a permis de me défaire de la culpabilité, de comprendre que la perte, la mort, le deuil ne sont

« Cette tombe, cet endroit froid où le monde veut que reposent nos morts, n’est pas mon père. Je le retrouve dans ce qui m’entoure » plus tabous, que je peux assumer mes faiblesses, et que je ne suis plus dans cette tristesse qui m’empêche de vivre. »

FLUIDE

« J’ai commencé à écrire des petites choses, à prendre des photos, de vides, de paysages, de la mer, des natures mortes, des gens de dos... De loin, en observant, jamais de face », dit Erell Hemmer.

Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? rend justice au flux et au reflux des émotions. Au silence, au vide, au manque et à la recherche d’une langue qui exprime l’indicible. « Journal de deuil, le livre que Roland Barthes a consacré à sa défunte mère, a été une sorte de déclic. Chaque jour, il notait une phrase, une émotion. De façon très précise et précieuse. Ce

livre m’a fait prendre conscience que je ne suis pas seule, que j’ai le droit de parler de mes émotions. J’ai commencé à écrire moi-même des petites choses, à prendre des photos, de vides, de paysages, de la mer, des natures mortes, des gens de dos... De loin, en observant, jamais de face. » Le livre d’Erell Hemmer ne capture pas l’âme – de son père, du deuil – de face, mais en prenant de la distance, en abandonnant la linéarité et la chronologie, et en passant du personnel à l’universel. En étant mobile. Entre révéler et dissimuler, entre se taire et parler, entre se volatiliser et devenir tangible. Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? est fluide, multiforme. En intégrant non seulement des photos d’Erell Hemmer, mais aussi des photos et des diapositives de son père, et des textes d’elle, de son père et de La lumière de Bouchka, un livre pour enfants sur une fille qui perd son père et qui est envahie par la colère et le chagrin et perd la notion du temps et de l’espace. « Toutes ces choses m’ont beaucoup parlé. D’autant plus que Bouchka était le petit nom que mon père m’avait donné. Je suis tombée par hasard sur ce livre en faisant des recherches pour ce projet. Tant de choses ont émergé. Ces diapositives qu’il annotait en turquoise, les photos de ses voyages, de son service militaire, de son travail lorsqu’il était expert maritime et faisait des recherches sur des épaves. Et puis il y a le petit texte qu’il a écrit dans un cahier à dix-sept ans, alors qu’il venait de devenir marin, dans lequel il explique très poétiquement qu’il l’avait choisi avec soin pour lui confier ses pensées. »

entre oubli et souvenir, vient se déposer. « Je me souviens quand mon père rentrait à la maison après une mission à l’étranger et m’impliquait dans ce petit rituel qui résonne encore aujourd’hui : ‘Tiens, mon appareil photo, Bouchka, il reste deux photos sur la pellicule. C’est toi qui décides ce que tu veux en faire.’ Et moi, en tant qu’enfant de huit ans, je sortais invariablement mon Playmobil. » (Rires) Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? est comme une vague qui déferle continuellement sur les pieds, laissant des traces dans le sable. « Le titre est une question que je me suis souvent posée », raconte Erell Hemmer. « Une question qui n’en était pas une, je m’en suis rendu compte après cinq ans. Parce que je connais la réponse. Cette tombe, cet endroit froid où le monde veut que reposent nos morts, n’est pas mon père. Je le retrouve dans ce qui m’entoure. Là où je trouve le silence, derrière mon appareil photo – un moyen format argentique – où je suis obligée de prendre mon temps, de me concentrer, de me recueillir. » Entre l’éternel flux et reflux.

Donderdag, Vrijdag & Zaterdag om 20.00 uur Zondag om 17.00 uur

POURQUOI SUIS-JE INCAPABLE D’ALLER SUR LA TOMBE DE MON PÈRE ? Livre : 80 + 28 p., 35€, Macaronibook, Instagram : @macaronibook Lancement : 5/10, 18.00, La Nombreuse, Instagram : @lanombreuse

HET EEUWIGE EB EN VLOED

THE ETERNAL EBB AND FLOW

Op 10 juni 2012 werd Erell Hemmer plots een dochter zonder vader. Negen jaar later verschijnt Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ?, een uit droefheid, woede, koestering en confrontatie gepuurd geheugen. In foto’s, gravures en tekstflarden (van haar én haar vader, een zeeman en maritiem expert) reist de Bretons-Brusselse fotografe naar de kern van haar open wonde, en spant een poëtisch en hoopvol web op tussen haar vader en het eeuwige eb en vloed van de zee. Als een golf die over je voeten spoelt en sporen in het zand trekt. “Dat graf, die koude plek is niet mijn vader. Ik vind hem in alles wat me omringt.”

On 10 June 2012, all of a sudden Erell Hemmer became a fatherless daughter. Nine years later Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? is published, a memory distilled out of sadness, anger, cherishment and confrontation. In photos, engravings and fragments of text (by her and her father, a seaman and maritime expert), the Breton-Brussels photographer goes to the core of her open wound, and weaves a poetic and hopeful web between her father and the eternal ebb and flow of the sea. Like a wave that washes over your feet and leaves traces in the sand. “That grave is not my father. I find him in everything that surrounds me.”

show onder circustent

2 > 23.10

FLUX ET REFLUX « À part cet extrait, ce cahier est resté vide. C’est beau, non ? » Erell Hemmer sourit. Ce sont ces petites traces auxquelles l’œil reste accroché, qui marquent l’âme. Comme l’image placée horizontalement d’un arbre vivant, dans lequel transparaît l’être humain abattu. Comme les algues qui recouvrent le paysage telles des gravures, ou les buissons recouverts qui représentent la protection, mais aussi la métamorphose, la recherche d’une forme. Pourquoi suis-je incapable d’aller sur la tombe de mon père ? est du même acabit, un moule liquide dans lequel le deuil, ce paradoxe

ening CIRCUS I LOVE YOU

@ LionCity Osseghemstraat 50 - 1080 Brussel

up up up.be 39

Culture. Theater

MARIE-AURORE D’AWANS, PAULINE BEUGNIES EN KRISTIN ROGGHE NEMEN HET OP VOOR KOERDISCHE OUDERS DIE HUN KIND VERLOREN

‘Waarom is er niets in vraag gesteld na de dood van Mawda?’ NL

In mei 2018 verloor de tweejarige Mawda op een Belgische snelweg het leven door een roekeloze politiekogel. De zaak beroerde internationaal de gemoederen, en er werden vragen gesteld bij het optreden van de politie. De voorstelling Mawda, dat betekent tederheid wil knopen ontwarren en Mawda’s nabestaanden een stem geven. — MICHAËL BELLON, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

at als Romeo en Julia waren gevlucht voor hun wraakzuchtige families om toch een gezin te kunnen stichten? Misschien waren ze in het buitenland dan achtervolgd door de politie, was hun tweejarige dochter in het hoofd geschoten en waren ze zelf in de cel gestopt. Net zoals het gezin van de kleine Mawda overkwam. Op 30 september begint de beroepsprocedure aangespannen door de politieagent die het schot loste waardoor de tweejarige Koerdische peuter Mawda om het leven kwam tijdens een achtervolging op de E42 ter hoogte van Namen. Het is volstrekt toevallig dat net op die dag in de KVS ook Mawda, dat betekent tederheid in première gaat, een theaterstuk dat het verhaal van Mawda en haar gezin meer recht wil doen dan het tot nog toe kreeg. Mawda bevond zich in de nacht van 16 op 17 mei 2018 samen met haar ouders Prhast en Shamdin, haar broertje Hama, en nog een twintigtal andere mensen in een bestelwagen op weg

naar het Verenigd Koninkrijk toen een politieagent tijdens de achtervolging een kogel afvuurde die Mawda in het hoofd raakte. Het Iraaks-Koerdische meisje stierf, haar ouders en broertje werden in de cel gestopt, de ware toedracht van de dood werd eerst verdraaid. De rechtszaak veroordeelde de agent tot een jaar met uitstel. Burgerorganisaties ontfermden zich over het getraumatiseerde gezin, dat inmiddels een verblijfsvergunning kreeg. Maar een debat over de rol van de politie, justitie, media en politiek is nauwelijks gevoerd, laat staan dat er hervormingen zijn gekomen. Het beroep van de agent, die de volledige vrijspraak wil, zal daar niets aan veranderen. Een theaterstuk, het resultaat van meer dan twee jaar research, doet een poging om wat klaarder te kijken in het troebele verhaal, dat begint met een liefdestragedie die op Romeo en Julia lijkt. Theatermaakster-actrice Marie-Aurore d’Awans stond in contact met het burgerplatform voor opvang van vluchtelingen BXLRefugees, dat

het gezin van Mawda al die tijd heeft bijgestaan. Omdat het om een complex verhaal ging waarover veel onjuistheden werden verteld, haalde d’Awans er al snel auteur, filmmaakster en journaliste Pauline Beugnies bij. De KVS, waar Kristin Rogghe stadsdramaturge is, was geïnteresseerd in een theaterstuk over de trieste geschiedenis, maar het drietal wilde ook niet over één nacht ijs gaan en las zoveel mogelijk documenten uit het dossier en artikels in de media, volgde van nabij het proces, en praatte ook verschillende keren met de getroffen ouders.

▼

Van links naar rechts: MarieAurore d’Awans, Pauline Beugnies en Kristin Rogghe.

“Prhast en Shamdin, de ouders van Mawda, willen graag dat hun verhaal verteld wordt en dat hun dochter niet vergeten wordt,” vertelt Kristin Rogghe. “Maar ze hebben het ook al vaak moeten meemaken dat ze niet juist gerepresenteerd zijn door de mensen die hen benaderden.” Pauline Beugnies: “Het zou de ouders ook geen recht doen als wij zouden beweren dat wij alleen hun verhaal doen. Hoe dan ook gaat het om een interpretatie. Wij hebben wat we gelezen en gehoord hebben verzameld, en proberen het verhaal te vertellen met meer aandacht voor het standpunt van de ouders. Maar we zijn niet hun woordvoerders.” “Het is het verhaal van een ongelukkige ontmoeting. Zonder de gewelddadige gebeurtenissen hadden we deze mensen nooit gesproken. Toen Semira Adamu stierf in 1998 (de Nigeriaanse vrouw, wier asielverzoek in België was afgewezen, overleed tijdens een uit de hand gelopen repatriëring, red.) had dat tenminste nog politieke gevolgen (Louis Tobback nam ontslag als minister van Buitenlandse Zaken, een deel van de aangeklaagde rijkswachters werd schuldig bevonden, en België moest een vergoeding betalen aan de nabestaanden, red.).” “Waarom is er niets in vraag gesteld na de vreselijke dood van Mawda? Er is burgerprotest geweest, maar Bart De Wever volstond met te zeggen dat de ouders mee verantwoordelijkheid dragen voor de dood van hun dochter. Daardoor voelen wij de verantwoordelijkheid om vragen te stellen over onze maatschappij, onze media, onze politie en justitie. On devrait entendre des cris mais on entend des murmures.” Marie-Aurore d’Awans: “Ik had eerlijk gezegd gedacht dat alles zou veranderen na de dood van een tweejarig meisje. Dat we de ondergrens van wat we zelf acceptabel vinden, zouden hebben bereikt. Dat is dus niet zo. Toen we Prhast en Shamdin voor het eerst benaderden met een tolk, hadden ze hun vertrouwen al verloren en hadden ze weinig zin om met ons te praten. We wonnen toch hun vertrouwen nadat we duidelijk maakten dat we het ook zouden hebben over hoe hun verhaal is gemanipuleerd om een politiek discours te dienen. We vertelden hun nog dat het ook ons verhaal was omdat een van ónze politiemensen hun dochter heeft gedood.” “Toch blijft het een complexe relatie, omdat

BRUZZ | INTERVIEW

MANIPULATIE

▼

MARIE-AURORE D’AWANS, PAULINE BEUGNIES EN KRISTIN ROGGHE NEMEN HET OP VOOR KOERDISCHE OUDERS DIE HUN KIND VERLOREN

ook niet dat hun asielaanvraag hier niet gehonoreerd wordt. Die erecode, die voor hen neerkwam op een doodvonnis, wordt hier niet serieus genomen omdat ze niet in onze klassieke westerse denkschema’s past. Dat is iets waar we erg de nadruk op willen leggen: ook op het proces werd hun verhaal niet echt serieus genomen.

theater toch een wereld is die ver van hen is verwijderd. Ondertussen hebben ze bovendien een proces achter de rug dat ook heel hard was. Uiteindelijk is de man die hun dochter gedood heeft tot een heel lichte straf veroordeeld (een jaar cel met uitstel, red.), en die tekent dan nog beroep aan om vrijgesproken te kunnen worden. Dat begrijpen zij niet.”

Maar rond de dood van Mawda deden al van bij het begin onjuiste verhalen de ronde.

Jullie hebben het met hen ook over hun verleden gehad, voor ze in België terechtkwamen, en vergelijken hun verhaal met dat van Romeo en Julia.

ROGGHE: Vanaf de eerste nacht na haar dood

BRUZZ

| INTERVIEW

KRISTIN ROGGHE: Het is belangrijk om meer van

hun leven te tonen dan wat zij hier hebben meegemaakt. Want iemand reduceren tot een passieve factor zonder voorgeschiedenis, in een zaak waar iedereen zijn zegje over doet, behalve zijzelf, dehumaniseert die mens. PAULINE BEUGNIES: Prhast en Shamdin zijn wel heel discreet over hun verleden, omdat zij in Koerdistan al veel geweld hadden meegemaakt. Daarom zijn wij ook naar ginder getrokken om beelden te maken, zodat we de Koerdische context ook op die manier voelbaar kunnen maken in het stuk. Prhast was een weeskind en was als bruid beloofd aan een andere man die dicht bij haar familie stond. Volgens de traditionele erecode in hun gemeenschap mochten Prhast en Shamdin dus geen relatie hebben. ROGGHE: Op het schenden van die erecode staat de doodstraf, en daarom zijn ze gevlucht. BEUGNIES: Het is interessant dat wij hier altijd romantische fantasieën hebben over Romeo en Julia, de tragische helden die ondanks alles kiezen voor de liefde. Maar wanneer zo’n koppel dan bij ons aanklopt, staat hen een minstens even tragisch lot te wachten. MARIE-AURORE D’AWANS: In Koerdistan hebben we trouwens ondervonden dat naast die erecode over het huwelijk ook heel andere codes bestaan. Bijvoorbeeld dat je elke vreemdeling die op je

Kristin Rogghe (achteraan): “Wie de macht heeft, lijkt hier per definitie geloofwaardiger dan wie ze niet heeft.”

grond komt, moet ontvangen en bescherming moet bieden. Ironisch genoeg helemaal het tegengestelde van wat wij met Mawda hebben gedaan. Iedereen die we in Koerdistan tegenkwamen, vroeg ons om te blijven logeren of thee te komen drinken. BEUGNIES: Ik heb een Koerdische vriend die zegt: “Als jij bij mij bent en je loopt gevaar, dan moet ik sterven voor jou iets overkomt.” D’AWANS: Daarom begrijpen Phrast en Shamdin

“Wij hebben hier romantische fantasieën over Romeo en Julia. Maar wanneer zij dan bij ons aankloppen, staat hen een minstens even tragisch lot te wachten” PAULINE BEUGNIES

“De ouders van Mawda hebben in hun verdediging tegen dat hele staatsapparaat eigenlijk alleen nog maar hun verhaal” MARIE-AURORE D’AWANS

begon de foute informatie zich te verspreiden. En die informatie van de eerste 24 uur bepaalt vaak welke interpretatie dominant wordt en het hele vervolg bepaalt. In dit geval is het duidelijk dat het daar al meteen is misgelopen. De eersten die de ouders hebben ondersteund, waren trouwens mensen die in Noord-Frankrijk in hetzelfde vluchtelingenkamp zaten als zij. Via vluchtelingen die in hetzelfde busje zaten als Mawda en haar familie waren zij telefonisch op de hoogte gebracht. De volgende dag hebben die mensen al een manifestatie op de autosnelweg georganiseerd, en een journalist van The Guardian gecontacteerd. Het is door dat artikel in The Guardian dat de versie dat er geen politiekogel was voor het eerst is tegengesproken. Als die migranten en die journalist dat niet gedaan hadden, zou Mawda waarschijnlijk begraven zijn zonder dat iemand ooit de toedracht kende. BEUGNIES: De eerste informatie die via televisie en kranten naar buiten is gekomen, was dat ‘de migranten’ in de bestelwagen waarin Mawda zat, het kind hadden gebruikt om met haar hoofd een ruit te breken, en dat dat de oorzaak van haar dood was. Dat stond ook zo in het proces-verbaal van de politie.

Er zouden dus mensen bereid zijn om hun kind op te offeren om aan de politie te ontsnappen. D’AWANS: En daarna volgden insinuaties dat als

het om Koerden ging, het dan ook wel terroristen zouden zijn. Als dat de eerste berichten zijn die naar buiten komen, dan zijn Phrast en Shamdin vanaf dat moment al geen mensen meer die hun kind hebben zien sterven. Het parket is ook altijd blijven zeggen dat een politiekogel als doodsoorzaak uitgesloten was. Tot het na de autopsie niet anders meer kon dan toegeven. Daarna was er toch plots sprake van een kogel, maar die kwam dan misschien van de migranten. ROGGHE: En toen het bericht kwam dat het wel degelijk de agent was die geschoten had en niemand anders, volgde meteen het discours dat hij dat nooit gewild had, dat hij niet wist dat er een kind bij was, en dat de arme agent alleen maar zijn werk had gedaan. Wij stellen de individuele schuldvraag van de agent zeker niet centraal, maar het is wel flagrant hoe de benadering van dader en slachtoffer totaal uit evenwicht was.

Hoe verliep het proces? D’AWANS: Daar ging het er gelijkaardig aan toe.

Men heeft de ouders wel aan het woord gelaten – dat zou er nog aan ontbreken – maar centraal 42

stond het relaas van de advocaat van de agent, die alles uit de kast haalde om zijn cliënt vrij te pleiten. De twee andere beschuldigden – de veronderstelde chauffeur en bijrijder van de bestelwagen – zijn nauwelijks aan het woord geweest. Ook in de rechtszaal hebben mensen niet dezelfde waarde. En de essentiële maatschappelijke vragen zijn in het proces ook niet aan bod gekomen. Over hoe wij omgaan met mensen, hoe na de dood van een tweejarig meisje leugens zijn verspreid, hoe haar ouders niet mee in de ambulance mochten maar meteen zijn aangehouden, hoe alle inzittenden van de bestelwagen na een nacht in de cel het bevel kregen het land te verlaten, hoewel ze getuigen waren en hoewel er verschillende minderjarigen bij waren. De ouders van Mawda zijn zelfs niet in hun eigen taal over de dood van hun kind op de hoogte gebracht. ROGGHE: Door de uitzettingen van de getuigen was het ook een heikele zaak om uit te maken wie de chauffeur en de bijrijder van de bestelwagen waren. In de verklaringen van de migranten en de politie die wél zijn afgenomen, heeft niemand degenen die uiteindelijk terechtstonden als de chauffeur of bijrijder aangeduid. Dat is op basis van DNA-stalen gebeurd. Maar op een ander proces in Luik dat we bijwoonden, zijn er zo zes mensen van hetzelfde busje veroordeeld als mensensmokkelaars, en bleek DNA als bewijs toch niet zo onfeilbaar. Zes mensensmokkelaars in één busje lijkt niet erg rendabel, en nochtans zijn die nu allemaal veroordeeld tot celstraffen en zware boetes. BEUGNIES: Het is niet voor niets dat van bij het begin de vraag is gesteld om hier een parlementaire onderzoekscommissie over op te richten. Na het proces is die vraag alleen maar sterker geworden.

Hoe zouden media een gebeurtenis als deze beter kunnen aanpakken? D’AWANS: Door niet alleen maar voort te gaan op

het officiële discours, maar de verschillende standpunten te belichten. Mensen zonder papieren komen helemaal achteraan als er getuigenissen aan bod komen. Ik durf zelfs niet te gissen naar het aantal sans-papiers die in de gevangenis zitten zonder dat ze weten waarom. ROGGHE: In het geval van Mawda zijn de verklaringen van het parket kritiekloos in de media overgenomen, alsof ze de werkelijkheid juist weergaven. Alsof wie de macht heeft, per definitie geloofwaardiger is dan wie die niet heeft.

Hoe vertalen jullie alle research in deze delicate zaak naar het podium?

mengeling van theatergenres met gespeelde scènes, filmbeelden, meer documentaire elementen en poëtische ‘koorteksten’, zoals in een klassieke tragedie. We tonen ook onze zoektocht naar hoe we zo’n delicaat verhaal op het podium konden brengen. Wat ook tot uiting komt, is het feit dat de ouders in hun verdediging tegen dat hele staatsapparaat eigenlijk alleen nog maar hun verhaal hebben. ROGGHE: Er zitten een aantal letterlijke citaten in de voorstelling, zoals dat eerste pv of woorden van verschillende politici in ons land. Bij wat letterlijk uit de werkelijkheid is geplukt, doen we aan bronvermelding via een projectie. Anders zou men kunnen denken dat we overdrijven, of dat het om slechte, groteske fictie gaat.

D’AWANS: Er staan acht mensen op het podium,

van verschillende leeftijden en achtergronden, die samen dit verhaal vertellen en spelen, in het Nederlands en in het Frans. Het wordt een

MAWDA, DAT BETEKENT TEDERHEID 30/9 > 8/10, KVS BOX, www.kvs.be

JUSTICE POUR MAWDA ?

JUSTICE FOR MAWDA?

Et si Roméo et Juliette avaient fui leurs familles vengeresses pour se marier ? Ils auraient peut-être été poursuivis par la police à l’étranger, leur fille de deux ans aurait pu recevoir une balle dans la tête et ils auraient été mis en prison. C’est ce qui est arrivé à la famille de la petite Mawda. La fillette kurde de deux ans a été tuée lors d’une course-poursuite sur une autoroute belge. Le KVS présente en première Mawda, ça veut dire tendresse, une pièce qui aspire à rendre justice à l’histoire de Mawda et de sa famille.

What if Romeo and Juliet had fled their vengeful families to start a family? Perhaps they would have been chased by the police abroad, their two-year-old daughter would have been shot in the head and they themselves would have been put in jail. Just as happened to the family of little Mawda. The two-year-old Kurdish toddler was killed during a chase on a Belgian motorway. The KVS is now premiering Mawda Means Affection, a play that wants to do more justice to the story of Mawda and her family than it has been given so far.

Under the skin

WAT ROERT ZICH IN DE ARTISTIEKE ZIEL VAN SHIRLY LAUB?

‘Mensen zeggen veel te snel dat klassieke muziek elitair is’ NL De Brusselse violiste Shirly Laub speelde in haar rijke

BRUZZ | PORTRET

carrière al met de grootste orkesten, stichtte haar eigen gezelschappen Oxalys en TrioFenix, is professor aan het Conservatorium, en vurig pleitbezorgster van klassieke muziek voor iedereen. — MICHAËL BELLON, FOTO: SOPHIE SOUKIAS De tweetalige Shirly Laub is niet alleen Brusselse van geboorte, ze is ook violiste van geboorte. De viool is al vanaf haar vierde een levenscompagnon. “Het schijnt dat ik een viool vroeg omdat mijn ouders vaak naar de Koningin Elisabethwedstrijd keken, en omdat mensen in mijn omgeving zeiden dat ik mooi en juist kon zingen. Toen ik de viool kreeg zou ik gezegd hebben dat dat de

verschillende muzikale genieën erin geslaagd om stukken te schrijven waarin die verschillende sentimenten tegelijk aan bod komen. Terwijl je woorden altijd in een bepaalde volgorde moet zetten.” Communiceren doet Shirly Laub overigens niet alleen graag met het publiek, maar ook met haar studenten aan het Brusselse Conservatorium. “Ik geef daar al

“In mijn discipline en die van mijn studenten is waar we samen naartoe gaan belangrijker dan waar we vandaan komen” mooiste dag van mijn leven was. Sindsdien heb ik altijd gespeeld en wist dat ik er mijn beroep van wilde maken. Zelfs tijdens de pandemie ben ik niet van mening veranderd. (Lacht) Het leven voelt veel intenser als ik speel. Ik ben een beetje verslaafd aan dat gevoel.” Dat gevoel is zelfs nog sterker als ze voor een publiek speelt. Laub: “Ook als leraar merk ik het verschil tussen violisten die graag op de scène staan en andere. Het zijn vaak de eersten die het verst gaan. Met de adrenaline die je voelt als je muziek communiceert op de scène, lijkt het alsof je tegen tweehonderd per uur leeft.” En ja, ook voor Laub is muziek een taal: “Een mens voelt vaak verschillende dingen door elkaar, en sinds de barok zijn 44

twintig jaar les aan studenten die vastberaden zijn om in de muziek verder te gaan. Het is ook een zeer goede school, die in de rest van de wereld veel beter gekend is dan in Brussel. Daardoor studeren er mensen uit China, Tsjechië, Spanje, Litouwen enzovoort. Zij ontmoeten elkaar hier en worden geconfronteerd met de verschillende pedagogische methodes waarmee ze opgroeiden, en die wij allemaal op een persoonlijke manier proberen te benaderen, om uiteindelijk dezelfde doelen te bereiken.” Heeft Laub in die internationale gemeenschap met haar universele taal soms niet het gevoel in een harmonieuzere wereld te leven dan andere mensen? “Het is waar dat het in de media en op sociale

netwerken vaak gaat over afkomst, terwijl het in onze discipline belangrijker is waar we samen naartoe gaan dan waar we vandaan komen. De passie van mensen met een artistiek beroep is ook een kostbare kracht. Zij streven iets na omdat ze ergens van houden, en niet omdat het moet. Ook al moet je hard werken als je zo goed wilt worden dat je ervan kan leven. Mooi is ook dat ook bij jongeren het innerlijke leven uiteindelijk nog een belangrijkere rol speelt dan het materiële. Financiële zekerheid is belangrijk, maar het is niet het materiële waarvoor we ’s ochtends opstaan. Ook tijdens de pandemie is het enthousiasme van mijn studenten niet afgenomen. Kunst en schoonheid doen ons de moeilijkheden van het leven makkelijker overwinnen.”

UIT HOKJES BREKEN Op het Artonov-festival, dat verschillende multidisciplinaire programma’s brengt in een paar Brusselse architectuurparels (Atelier Colpaert, Hotel van Eetvelde, de Hageltoren, de Gare Maritime) treedt Laub aan in de creatie Urban Beethoven, in de voormalige rijkswachtkazerne See U in Elsene. Ze leidt er jonge strijkers van het

Conservatorium, die samen met de Frans-Iraanse pianist Nima Sarkechik het vierde en vijfde pianoconcerto van Beethoven spelen. Het wordt een totaalspektakel met ook een grote rol voor hiphopdanser Hervé Sika, in een decor met digitale projecties en lichtkunst. Laub wil met de voorstelling hokjesdenken doorbreken en duidelijk maken dat klassieke muziek voor iedereen toegankelijk is. “Het klopt niet dat er zoveel mensen zijn die die muzikale taal niet verstaan. Klassieke muziek inspireert jazz, pop, volksmuziek, hiphop en omgekeerd. Artonov mengt publieken en smaken, en dat moeten we meer doen. Men zegt te snel dat klassiek elitair is. Ik ben als Brusselse begonnen aan de academie van Vorst, waar je voor 15 euro een jaar opleiding kan volgen. België is een van de landen waar een muziekopleiding goedkoper en democratischer is dan veel sportopleidingen en er zijn overal academies met goede profs te vinden.”

URBAN BEETHOVEN 9/10, 19.00 & 20.30, See U Artonov Festival: 3 > 10/10, www.festival-artonov.eu

LA MUSIQUE CLASSIQUE POUR TOU.TE.S

CLASSICAL MUSIC FOR EVERYONE

La violoniste bruxelloise Shirly Laub a joué avec les plus grands orchestres, a fondé ses propres compagnies (Oxalys et TrioFenix), enseigne au Conservatoire de Bruxelles, et défend la musique classique pour tou.te.s. « Les gens sont trop prompts à dire que la musique classique est élitiste. En tant que Bruxelloise, j’ai commencé à l’académie de Forest, où l’on peut suivre une formation d’un an pour 15 euros. La Belgique est l’un des pays où la formation musicale est très démocratique et où l’on trouve des académies avec de bons profs partout. »

During her rich career, Brussels violinist Shirly Laub has played with the greatest orchestras, founded her own companies Oxalys and TrioFenix, is a professor at the Brussels Conservatoire and is an ardent advocate of classical music for everyone. “People are too quick to say that classical music is elitist. I started at the academy in Vorst/Forest, where you can get a year’s training for 15 euros. Belgium is one of the countries where music training is cheaper and more democratic, and you can find academies with great teachers everywhere.”

Shirly Laub Geboren in 1974 in Brussel Studeert aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel, en in Utrecht Is tussen 1998 en 2005 solovioliste bij het Royal Philharmonic Orchestra in Londen Toert in 2001 met het New Yorkse Silk Road Ensemble, samen met de beroemde cellist Yo-Yo Ma Is stichtend lid van het kamerensemble Oxalys en het strijktrio TrioFenix

BRUZZ | INTERVIEW

Doceert viool aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel

6→10 10 oct. 2021 · edition #4 · Brussels, BE

5 days · 3 venues · 30 artists · 20 speakers · 9 events lives & dj sets · talks · a/v performances · hybrid experiences

Deep See Blue Surrounding You w/ Flavien Berger, Lafawndah & Laure Prouvost Max Cooper & Bruce Brubaker present: Glassforms Hania Rani & Dobrawa Czocher AliA · Aroh b2b Kuba’97 Azo b2b Gamine Daniel Avery b2b HAAi It’s Complicated (David Shaw & Strapontin) JASSS · Le Motel b2b Darwin M I M I · Maoupa Mazzocchetti Mika Oki b2b Sara Dziri · Mim Suleiman live Nala Sinephro · Rokia Bamba Sara Dziri · Simon Halsberghe TSVI / Anunaku · Weird Dust

nuits-sonores.be

Veilig samen studeren, ik laat me vaccineren.

ELKAAR INSPIREREN IN BRUSSELSE BROEDPLEKKEN

els russ

s.b viru a n o cor

De projectoproep ‘gemeenschapsinfrastructuur als broedplek in Brussel’ wil de samenwerking, verbinding en uitbouw van het Nederlandstalige gemeenschapsnetwerk in Brussel stimuleren en versterken. Elkaars fysieke ruimte delen kan de inhoudelijke werking van organisaties inspireren waardoor nieuwe ideeën en initiatieven ontspruiten. Surf naar vlaanderen.be/brussel/broedplekken als je je aangesproken voelt. Je kan je tot 18 oktober 2021 kandidaat stellen.

BRUZZ Select. Eat & Drink

Après Anderlecht, le trio derrière L’Ermitage est parti à la conquête de Saint-Gilles. Leur nouvel endroit séduit sans réserve.

Haro sur le tarot FR

Après leur très festive taproom anderlechtoise, les brasseurs de L’Ermitage signent un bar à bières parfait du côté de Saint-Gilles. Attention, talents ! — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

Lorsqu’ils étaient étudiants, Nacim Menu, François Simon Moskoustraat 34 et Henri Bensaria suivaient des rue de Moscou, Sint-Gillis/ cours d’œnologie. Leurs condisSaint-Gilles, ciples, quant à eux, patauwww.ermitagesaintgilles.be, geaient dans la Cara Pils. Il ma/lu/Mo > n’est donc pas si surprenant do/je/Th & zo/di/Su 17 > 0.00, que quelques années plus tard vr/ve/Fr & ce trio soit à l’initiative de za/sa/Sa 17 > 1.00 L’Ermitage, l’une des brasseries bruxelloises les plus intéressantes qui soient. Depuis 2017, celle-ci n’a eu de cesse de monter en puissance. Leur nouvel endroit, pourtant coupé dans son élan par la crise sanitaire, prouve que ces gaillards-là ont tout compris. L’ERMITAGE

••••

Pour preuve, leur nouvel endroit séduit sans réserve. Ce bar indépendant, agrémenté d’une petite terrasse, s’affiche parfaitement emballé. Le décor culmine dans une mise en scène qui reprend le principe d’un jeu de Tarot autoréférentiel – comme le prouvent ses étiquettes, L’Ermitage a le goût de l’ésotérisme – joliment revisité par l’illustrateur Krump. Au centre de cet espace sur deux niveaux, on trouve un comptoir derrière lequel une vingtaine de pompes (dont deux sans CO2) font gicler le bon,

souvent en version circuit court. Le bon ? Il y a tant les petites perles maisons – savoureuse IPA de Papa (4 € pour 25cl) ou « Soleil » au froment (3,60 euros) - que les bières des brasseries amies (Zenne Pils de la Brasserie de la Senne (2,90 euros), voire IPA Black (3,20 euros) de Kaapse Brouwers. On trouve également du vin naturel de chez Titulus (Tête Blanche, Red ou Rose à 4,30 euros le verre). Sans oublier, du gin tonic infusé (8 euros), voire un « spritz naturel » (9 euros)… s’écoulant directement au fût ! Bien vu également, la plupart

des bières sont disponibles en trois formats 12, 25 ou 50cl. Il faut noter que le grignotage n’a pas été laissé pour compte, comme en témoigne une carte faisant place à de très bonnes rillettes de porc (6 euros) proposées dans un weck et servies avec des cornichons et surtout des rogatons de pizza au levain invitant à tartiner la préparation. Il reste que l’accord majeur avec les bières est assuré par de très bonnes pizzas rectangulaires aux contours napolitains. Fraîches du jour, les préparations (de 8,50 à 14 euros) peuvent être réchauffées à tout moment. Mention pour la Nduja (13 euros) qui fait place à une très expressive saucisse piquante. Enfin, impossible de ne pas dire un mot sur le service aussi efficace que bouleversant de sincérité.

BRUZZ Select. Cinema

PROGRAMMA VAN DE WEEK

Fun op z’n De Funès! NL

Franser dan Louis de Funès wordt het niet. Cinema Palace haalt de tentoonstelling van La Cinémathèque française in huis die vertelt hoe de komieke driftkikker een icoon werd. — NIELS RUËLL LOUIS DE FUNÈS 2/10 > 16/1 Cinema Palace, www.cinemapalace.be

Volgend jaar zal Louis Germain David de Funès de Galarza veertig jaar dood zijn. Wie denkt dat de eenentwintigste eeuw niet meer kan lachen met de driftbuien, het smoelwerk en de misavonturen van Louis de Funès moet er maar eens de kijkcijfers bij halen die de Franse televisie haalde door zijn successen tijdens de eerste lockdown opnieuw uit te zenden. Miljoenen Fransen genoten voor het eerst of elfendertigst van hoe hij samen met Bourvil de Duitsers te slim af wil zijn in de oorlogskomedie La grande vadrouille, zich vermomt als rabbijn voor Les aventures de rabbi Jacob of op nudisten jaagt als Le gendarme de Saint-Tropez. Op het hoogtepunt van zijn roem deed het er niet toe hoe de klucht heette of waar het over ging. Als het met De Funès was, kon er gelachen

Louis de Funès (links) in de oorlogsklucht La grande vadrouille (1966), samen met kompaan Bourvil (uiterst rechts, achter de non).

worden. Meer moest de Fransman niet weten. Noch de Belg of Italiaan. Veel filmcritici mogen hem afgedaan hebben als een platte populist, de mensen wisten generatie na generatie beter. Met een grote tentoonstelling schaarde La Cinémathèque française, hoogtempel van de cinefielen, zich vorig jaar in het kamp van

In Le gendarme de Saint-Tropez (1964). 48

zij die De Funès cultureel erfgoed vinden. Cinema Palace neemt de expo deels over en zet uiteraard ook enkele kaskrakers op de affiche.

BURGERMANNETJE Louis de Funès werd niet in een dag de zonnekoning van de Franse publieksfilm. Aan zijn succes gaan twaalf stielen en dertien ongelukken vooraf. Na jobs als industrieel tekenaar, fotolaborant, boekhouder, barman, pianist in nachtclubs en speler in de vaudevilletheaters van Parijs versiert hij na de Tweede Wereldoorlog wel wat bijrollen in films. Maar hij wordt pas opgemerkt in 1952 met de rol van bekrompen kruidenier in La traversée de Paris. De grote doorbraak komt er voor de kleine opdonder pas dik tien jaar later, na veel haarverlies. Met Pouic-pouic, Fantômas en Le gendarme de Saint-Tropez scoort hij een hattrick in de sixties. Met gekke bekken en hilarische colères plaatst hij zich in de traditie van de

physical comedy met voorgangers als Charlie Chaplin, Buster Keaton, Laurel & Hardy, generatiegenoten als Jerry Lewis en Benny Hill en nakomers als Mister Bean – zij het wel met een onmiskenbare Franse slag. Zijn volgens de legende door zijn moeder geïnspireerde typetjes variëren bijna allemaal rond nerveuze, kolerieke burgermannen. Het publiek smult van zijn opvliegende, kleingeestige, hooghartige, zelfzuchtige wappies, maar wellicht ook van de (zelf)spot met de in de verf gezette kleine kanten van de mens. Op de set gedraagt hij zich als een tiran die regisseur en medespelers uitkaffert. Tot aan zijn hartaanval te veel in 1983 stapelt De Funès de hits op. Nostalgici mogen de tentoonstelling niet missen. Zo zijn de auto uit Le corniaud en de kostuums uit Les aventures de rabbi Jacob en La soupe aux choux te bewonderen. Allemaal op vadrouille naar de Palace?

START METEEN MET EEN JOB DIE BIJ JE PAST.

AFSPRAAK OP 01/10 VIA JOBFINLIVE.BE!

Lanceer je carrière zinvol en ga voor een van de honderden startbaanovereenkomsten bij FOD Financiën. Ontdek ons aanbod tijdens onze online jobbeurs en ontmoet tegelijk je toekomstige collega’s. Want samen gaan we voor een beter België.

Yep, ook dat is FOD Financiën!

Opmaak290x215B.indd 1

09/09/2021 08:49

WE HEAR YOU(TH)

oktober

DO 30.09

Gameboyz II Men, IKRAAAN, Bibi Seck, Tukan, Shaka Shams, Domoor, Junior Goodfellaz b2b DJ Vega Stoemp! stage @ Brussel Brost

Jakomo

MA 04.10

Prins Zonder Carnaval

DI 05.10 DO 07.10

2 OCT

KYOKO SCHOLIERS BOY

VR 01.10

Alles Es Just Festival

Tour & Taxis

A SERIES OF PERFORMANCES WHERE CHILDREN TAKE THE WORD AND GUIDE ADULTS TOWARDS THE FUTURE. LISTEN TO THE VOICE OF YOUNGSTERS, AND SURRENDER TO THE WISDOM OF THE YOUTH.

Au Bassin

11 > 12 NOV

GC De Kriekelaar / betalend evenement

Pauwel + BLUAI KAU Trio. + BS_FOE

Kyoko Scholiers verdiepte zich maandenlang in de wereld van de jeugdhulp.

FRANCESCA GRILLI SPARKS

children read the future of adults in the palm of their hand. [w/ BRONKS & EXPORT/IMPORT-festival]

RITCS Café

13 > 14 NOV

ANNA RISPOLI Close Encounters Muntpunt Café

relive a conversation with a youngster, on authority, intimacy and love. [w/ BRONKS & EXPORT/IMPORT-festival]

DI 12.10

Curated by Boss It

WO 20.10

Barno Koevoet & The Duijmschpijkers

27 NOV

LARA STAAL/NTGENT Dissident

vijf ‘probleemjongeren’ nemen het podium over. Bonnefooi

KATRIEN OOSTERLINCK Tactile Talk a landscape of foam rocks, where performers guide you through a game.

ELEFAN + HOFFMAN i.h.k.v. PILAR ASAP

10 > 11 DEC

PILAR

TICKETS & INFO

>www.kaaitheater.be/wehearyouth

DO 21.10

RITCS Café

stoemplive.be — gratis!

KaaiAd_BRUZZ_20210929.indd 1

22/09/2021 11:17

FESTIVAL

MORE FILM

Stop! Animation time EN

Until the end of October, Cinematek is going to make the dolls dance. And sing, grunt, fight and cry. Together with Anima, it is presenting a series of groundbreaking stop-motion animated films. Amazement and wonder are ensured. — NIELS RUËLL

Stop-motion films require a ridiculous amount of angelic patience, manual labour and hard artisanal work. Whether they are made of clay, wool, plastic or anything else, to create the illusion of movement, dolls must be moved and photographed image by image. The good news: that work is all done for you, as a viewer you only have to sit back and enjoy the wonderful and wonderfully tangible fantasy worlds that are conjured up. Following a book on stop-motion by Philippe Moins, founder of the Anima film festival, Cinematek offers an overview of stop-motion films “that left their mark on their generation”. It is not by chance that it is a very varied survey.

MA VIE DE COURGETTE

You can do anything with stop-motion. Belgians Stéphane Aubier and Vincent Patar will make you laugh until your stomach hurts with Panique au village: crazy, cult DIY cinema about Horse, Cowboy and Indian, indistinguishable from children’s toys. The chickens that brood on escape in Chicken Run are hardly distinguishable from clay. With this family film, full of jokes and cinephile references, the British company Aardman Animations set itself up as a world player. Mary and Max, also made of clay, is about suicide, loneliness, bullying, neuroses, psychoses and mothers who can’t stay away from sherry. Ma vie de Courgette also touches on a serious subject

in a heartwarming, particularly intelligent and sensitive way. After the death of his aggressive mother, a young boy ends up in an orphanage...and thanks to friendship, love and solidarity, crawls out of the hole. Tim Burton and Henry Selick’s fantastic, sing-along The Nightmare Before Christmas is an ode to the outsider. With Fantastic Mr. Fox, Wes Anderson, the adored director of Moonrise Kingdom and The Grand Budapest Hotel, also emerged as a puppeteer out of category. Stop in the name of love for stop-motion in Cinematek.

Basic Instinct •••• US, dir.: Paul Verhoeven, act.: Michael Douglas, Sharon Stone

NL/ In haar autobiografie The beauty of living twice blikt

jaren 1990-icoon Sharon Stone uiteraard ruim terug op de erotische thriller waarmee ze in een klap een wereldster werd: Basic instinct. Daarin speelt ze een biseksuele pulpschrijfster die de mannen aan haar ijspriem rijgt en geen ondergoed draagt tijdens een politieverhoor. Rechercheur Michael Douglas heeft er zijn handen mee vol. Dat regisseur Paul Verhoeven nog steeds graag keet schopt en nog steeds gefascineerd is door sterke vrouwen, bewees hij begin september met de lesbischenonnenfilm Benedetta. (NR)

Cette musique ne joue pour personne

FR, dir.: Samuel Benchetrit, act.: François Damiens, Ramzy Bedia, Vanessa Paradis

ANIMA 2021 STOP-MOTION > 30/10, Cinematek, www.cinematek.be

FR/ Dans une ville portuaire du nord de la France en proie à la violence, dockers et gangsters tombent sous le charme de l’amour, de la poésie, du théâtre et de l’art. Avec François Damiens, Ramzy Bedia, Vanessa Paradis, JoeyStarr, Bouli Lanners, Valeria Bruni Tedeschi, Vincent Macaigne, Bruno Podalydès et Gustave Kervern, Samuel Benchetrit s’est assuré un casting qui remplira les salles de cinéma. Au Festival de Cannes, les avis sur la qualité de sa comédie de gangsters absurde étaient très partagés. (NR)

No Time to Die UK, dir.: Cary Joji Fukunaga, act.: Daniel Craig, Léa Seydoux, Rami Malek, Lashana Lynch

EN/ After four adventures as James Bond, Daniel Craig

said he would rather slit his wrists on the spot than slip into the tuxedo of the British film hero par excellence a fifth time. The best (and grimmest) Bond since Sean Connery has reversed that decision. Because he is paid handsomely for it and to round off his Bond years with an epic hit. We will finally find out this week whether he succeeded in doing so. In the promising trailer, the new 007, a young black woman, says: “The world has moved on, Commander Bond. So stay in your lane. Or I will put a bullet in your knee.” Very promising. (NR)

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FOCUS SPECTACLE

THEATRE & DANCE

Pour l’amour du cirque FR/ Pour inaugurer leur nouvel espace molenbeekois de 6 000 m² consacré à la création circasienne, Up (anciennement Espace Catastrophe) ne pouvait rêver mieux que ce spectacle joyeux et libérateur qui réunit 8 artistes de 6 nationalités différentes pour une déclaration d’amour au cirque. « On a eu envie de faire un spectacle dont personne ne sort en se demandant si c’est du cirque. Si les gens ne connaissent rien au cirque contemporain, ils vont être servis, mais pour autant, on n’a pas envie de se définir en opposition au cirque traditionnel », explique Julien Auger, co-créateur avec sa compagne Sade Kamppila du spectacle et de la troupe Circus I love you. C’est en 2018 que le couple concrétise leur rêve de créer un cirque à taille humaine qui voyage avec ses vans et camions, son chapiteau et où tout est fait maison. Autour d’eux, ils ont réuni une bande d’acrobates qui multiplient les disciplines. De la bascule en passant par la corde lisse, le patin à roulette, le jonglage, la capilotraction ou le trapèze Washington et bien d’autres, ils ne laissent pas au public le temps de souffler. Sur la piste, le spectacle comme la musique sont continus, acrobates et musiciens, les artistes passent de leur agrès à

COVER UP

leur instrument en toute fluidité dans un spectacle conçu comme une partition. Les artistes ont choisi des disciplines qui ne nécessitent pas une grosse installation, ce qui permet de garder le rythme en évitant les baisses de régime. Amoureux du cirque, ils ne s’embarrassent pas de narration ou de théâtralisation. « C’est important de prouver que l’art du cirque existe et qu’on peut le réinventer encore aujourd’hui. » Circus I love you est aussi une ode à la liberté où les rôles ne sont pas nécessairement là où on les attend. « Tout le monde va porter, tout le monde va voltiger et va le faire à sa mesure. On a mené une vraie réflexion sur les a priori qu’on peut se faire sur les gabarits. On a vite tendance à croire que quelqu’un qui est petit ne va pas avoir de force contrairement à quelqu’un de grand. On vous prouve le contraire. » Sans esbroufe, dans un esprit de joyeux partage et de défi, la bande de Circus l love you a conçu un philtre d’amour redoutable qui nous dispensera de tout agrès pour transpirer avec eux. (GB) CIRCUS I LOVE YOU 2 > 23/10, Lion City (ancien site Delhaize), www.upupup.be

Keet schoppen met Kate

NL/ De wereldhit ‘Wuthering heights’ uit 1978 mag dan wel even oud zijn als Wesley Sonck, de jeugd schijnt hem, en andere hits van de bijna gepensioneerde Britse zangeres Kate Bush, volop mee te kunnen gillen en dansen op TikTok. Theatermakers Lotte Diependaele, Femke Stallaert, Ciska Thomas en Tomas Pevenage vormen in de eerste Bronks-productie van het seizoen een flamboyant geklede Kate Bush-coverband die tussen het coveren door onder zoveel intriges lijdt, dat een cover-up-operatie noodzakelijk wordt. (MB) COVER UP (12+) 1 & 2/10, 20.00, Bronks, www.bronks.be

De la citadelle au salon

FR/ Dans ce spectacle, l’auteur et metteur en scène franco-iranien Gurshad Shaheman tisse trois récits à partir des témoignages de sa mère et de ses deux tantes. Des vies de femmes, d’émancipation, de transmission et d’exil entre l’Europe et l’Iran. Les forteresses sont celles que les violences révolutionnaires, patriarcales et institutionnelles, et puis l’exil, ont dressé autour de ces trois femmes. Dans une atmosphère qui évoque l’hospitalité d’un salon iranien, trois actrices prêtent leurs voix aux paroles des trois sœurs sous l’œil malicieux et la voix mélodieuse du maître de cérémonie. (GB) GURSHAD SHAHEMAN : LES FORTERESSES 5 > 9/10, Théâtre Les Tanneurs, www.lestanneurs.be

La SAPE against segregation

EN/ Roland Gunst, alias John K Cobra, is a conceptual artist, filmmaker and musician of Belgian-Congolese descent. He tells Afro-European stories from an autobiographical perspective, has previously performed at the Kaaitheater and is currently in residence at Moussem. In Spirit Capital two female performers move through a colonial home in which the space for moving around was strictly separated for white colonials and black staff. A separation that also gave rise to a liberating countermovement of Congolese dandies, followers of “La SAPE”, who resisted the racial classification of the colonial occupiers. (MB) SPIRIT CAPITAL – THE SEAT OF MEMORY 29 & 30/9, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheter.be

MUSIC & NIGHTLIFE

WIN!

ART & LITERATURE

Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

Stoom je klaar voor het nieuwe academiejaar NL/ Studenten mogen hun kot weer in (niet om

er in quarantaine te blijven, gelukkig), en dat wordt naar goede gewoonte gevierd met Brussel Brost. De affiche die het nieuwe academiejaar mag inbranden, ziet er piekfijn uit, met onder meer de Brusselse elektrojazzers van Tukan, de intieme grootstadspoëzie van Ikraaan en de slijpschijfscherpe schijven van Stikstof-dj Vega. Van iets verder komen Glints, The Haunted Youth en Shaka Shams. De strafste studentenhaver serveert ongetwijfeld Gameboyz II Men, een lekkere portie chiptune waarvoor elektronicawizard Dijf Sanders en producer Micha Volders losgehen op hun oude spelconsoles. (TZ) BRUSSEL BROST 30/9, 14.00, Thurn & Taxis, www.brik.be

Voyage entre le peuple Mandinka et l’Europe FR/ Tamala est le trio autour du multi-instru-

mentiste et griot sénégalais Mola Sylla, qui vit à Amsterdam, du virtuose sénégalo-belge de la kora Bao Sissoko et du violoniste belge Wouter Vandenabeele. Tamala signifie « voyageurs » dans la langue mandingue d’Afrique de l’Ouest, et leur musique se fraie un chemin entre tradition et innovation, force et raffinement, rêve et réalité, Nord et Sud. À Muziekpublique, le groupe présentera son troisième album, Lumba. La chanteuse estonienne Mari Kalkun, la chanteuse congolaise Sylvie Nawasadio et l’harmoniciste Olivier Vander Bauwede viennent compléter le voyage. (TZ)

SÉBASTIEN VAN MALLEGHEM

Geen stijl NL/ “Soms is een kunstwerk als een mals

regenbuitje, soms als een overdonderend onweer. Vaak is ’t als een lek in de dakgoot.” De spreker van deze ongrijpbare woorden is een al even ongrijpbare scheppende kracht. Stefaan Vermuyten schildert zichzelf al enkele decennia lek, aan beelden die, ergens tussen abstractie en figuratie, de kijker in de ziel, het hart en/of de lachspieren raken. Het zijn schilderijen die vanuit een bijzondere vanzelfsprekendheid tot stand komen, en even vanzelfsprekend en urgent ontsnappen aan elke categorisering. STIJLISSTILSTAND luidt niet voor niets de titel van Stefaan Vermuytens solo in De Markten. De kans om de schilderkunstige levensloop van een ontsnappingskunstenaar en geheimtip te ontdekken. (KS)

Fils de la nature

FR/ Sébastien Van Malleghem s’est imposé sur la scène photographique belge avec ses ouvrages Police et Prisons avant de mobiliser dans Nordic Noir les paysages et âmes errantes d’Islande et de Scandinavie pour traduire en noir et blanc ses émotions les plus profondes. Le photographe poursuit son road trip halluciné dans son nouveau livre Allfather. Bien que fidèle au Grand Nord, il élargit les horizons de son voyage introspectif à l’Ouest du globe, du coté de la Floride, ou encore au plus près de lui, dans les contrées belges. Dans Allfather, le photographe ne fait plus de la nature le miroir de son monde intérieur, il s’en remet à la nature tout court. Il est, littéralement, à sa merci. (SOS)

LANCEMENT DU LIVRE ALLFATHER PAR SÉBASTIEN VAN MALLEGHEM 30/9, 18.30, Tipi Bookshop, www.tipi-bookshop.be

EN/ With Here Comes the Crazy Man!

session musician Koen De Bruyne, just like Marc Moulin, showed in 1974 that even Belgians “got the funk”. Unfortunately, it did not last long as shortly afterwards he died at the age of 31. A few years ago, Antwerp keyboardist Bram Weijters was so inspired by the re-release of that cult record that he named a group after it. Weijters and his Crazy Men, including trumpeter Sam Vloemans, soprano saxophonist Andrew Claes of STUFF. and Dans Dans drummer Steven Cassiers, bring the crazy seventies fusion of rock, jazz, and funk back to life. (TZ) BRAM WEIJTERS’ CRAZY MEN 29/9, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

NL/ Wie STUFF. de voorbĳe festivalzomer aan het werk zag, weet het al langer: op het nieuwe album T(h)reats blendt de vĳfkoppige band groove, hiphop, elektronica en jazz tot een muzikaal vuur om rond te dansen. Mail ‘STUFF‘

STEFAAN VERMUYTEN > 24/10, De Markten, www.demarkten.be

TAMALA 1/10, 20.00, Muziekpublique, www.muziekpublique.be

Let’s go crazy!

STUFF.

5x2 tickets, Vaartkapoen, 1/10

BRAM WEIJTERS’ CRAZY MEN

NICOLAS MICHAUX

5x2 tickets, Ancienne Belgique, 7/10

FR/ Faisant la navette entre Bruxelles, Liège et l’île danoise de Samsø, l’auteur-compositeur-interprète Nicolas Michaux est à la recherche du son pop parfait. Après son excellent premier album À la vie, à la mort, il sort Amour Colère, dans lequel il associe chanson française et rock britannique des années soixante. Envoyez « michaux »

We can be heroes EN/ For a few years now, the limitless seventh

heaven for illustration art has been fitting into a space the size of a small antechamber. At Grafik, passion, pleasure and encounters go hand-in-hand. This will be underlined in early October with a first Belgian exhibition and a (free!) masterclass by Chrudos Valousek. The Czech graphic master, who has been roaming the earth since 1960, ends up in Brussels as part of the festival Alles Es Just!, for which he made a lino cut dedicated to folk hero Pogge. Not to be missed, because with his often absurd mix of lino cuts and radiant colours, the Czech himself comes very close to hero status, as his award for the “Most beautiful book in the world” testifies. (KS) CHRUDOS VALOUSEK 1/10 > 20/11 (masterclass: 2/10, 16.00), Grafik, www.grafik.brussels

FOR ALL QUEENS!: SO YOU WANNA VOGUE, HUH?! 5x2 tickets, Kaaitheater, 1/10

EN/ For All Queens! aims to develop the ballroom community in Brussels. Its documentary So You Wanna Vogue, Huh?! was shot at Kaaitheater. The film gives insight into the history of ballroom dancing and shows the do’s & don’ts of vogueing. E-mail “queens”

Nick Trachet

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

voor onderzoek. kwam slachten! terug met een gaat je hijnader volledig opstijven. lang Iktegelijk moet er al een heleNahoop koken wordt hij zelfs een beetje forse pistolet met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet dewatergruwel stukken bakken in ruime olie voorjenader onderzoek. kwam terug met een zoet. Slappe werd ook moet er al een hele hoopIktegelijk slachten! Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen. Het forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde wel en dan als drank in ruime oliebehoorlijk Nick Trachet Ik liet de stukken rustigenbakken ik gezeefd voegde er wat gehakte ajuin aan ding NickTrachet Trachet ik even om de maten te kunnen nemen. Het ding gegeven aan zieke mensen ‘die de Nick en ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes look. Na uur was Brusselaardie diededestad stad woog gram, en bolrond met een diameter vanverteren’. korrels niet uur kunnen Brusselaar toe, wat 45 pepertjes look. Na anderhalf was en dewereld wereldculinair culinair en de twaalf centimeter, zeven endedewereld wereld culinair detaai! kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, en culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven Verder is gruwel zo goed alsde hoogte detwaalf kip nog steeds oneetbaar Maakt niet uit, Nick Trachet ontdekt Brusselaar ontdekt smaakloos. Doe er wat zout bij. Aan centimeter. Zo’n raspistolet is met een erg voor nader onderzoek. Ik kwam terug met een ontdekt eten we wat In de tropen zijn maaltijden die de staddan en de wereld ontdekt moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten! centimeter. Zo’n raspistolet is met erg dan eten weomwat later. In de tropen zijneen maaltijden dekrijgt gebruiker er suiker, met inhoud, dat verwijderde culinair ontdekt krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens ergforse relatief, iedereen eenlaatste bord Ik lietpistolet de stukken rustig bakken in ruime olie honing krokante, maar dunne korstkrijgt omhuld NickTrachet Trachet wanneer trouwens erg relatief, een rond bord een ik omerdebehoorlijk maten teeten kunnen nemen. ding of andere kruiden aan toe te iedereen Nick enof ikeven voegde wat gehakte ajuin aan hij zij thuiskomt, het mag dan al Het vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond met een diameter van er soms Brusselaar toe, pepertjes look.iedereen. Na anderhalf uurof was voegen, de Schotten doen lauw zijn, er iswat altijd genoeg voor nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen endedewereld wereld culinair en centimeter, de hoogte zeven kip steeds taai! Maakt uit, whisky in!bedroeg Ik deedde ertwaalf watnog water bijoneetbaar om het stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet culinair zonnebloempitten: puur gladde korst. Het niet broodje Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding ontdekt lijkt centimeter. Zo’n raspistolet is er met een ergals dan eten we wat later. In de tropen zijn maaltijden lauw is altijd genoeg nieuwlichterij sesamzaadjes, slaapbollen of de Maghreb wordt deze voor iedereen. verder latendat lopen. Nu had ik Maar alzijn, kip in met het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt is zotegroot jeerg ermaar niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden. Niet langopgeleden kwam het krokante, dunne korstkrijgt omhuld rond een trouwens relatief, iedereen een bordtchicha: gebroken gerst harira een bruine kleur van de korrel waren Bij mijn slager kocht ik een pak rookmoet écht naarhij kip in de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet reclame voor pluvera. Ik deed erspoor wat bij om het stoven Wie langs deeen Afrikaanse winkels bijten, daarvoor is het te hoog. Jehet moet het invan nieuws Nutella kleinere potten op de markt zonnebloempitten: puur gladde korst. rustig Het broodje Istchicha. het u ook opgevallen? Alles inwandelt, de(het voeding lijkt wanneer of zijbroodkruim. thuiskomt, eten mag danwater al vederlicht wit Geen soepige pap voor mensen die wat verwijderd. het Mennog voegde wat toe aan Zo er gaat naast vlees in van een graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat hetdat, lachende gezicht twee breken of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of verder tegroot latengebruiken: lopen. ik al kip met het zeker alworden. zijn opgevallen: op de hangt is zo dat je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner testaan Niet hoofddoek. lang geleden kwam het energie kunnen soep omvitrine te agussi? dikken, of men maakte de koeltoog er altijd droge Agussi ookeen als egusi, agushi ofrustig Afrikaanse mama met kleurrijke Ik – deed erbekend wat water bij om het stoven Wie langs de Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Isop, het udeook opgevallen? Alles inwandelt, de voeding lijkt een kent pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, hazelnoten zijn duurder Hak een ajuin en twee ontvelde er pap van. Deze ruwe versie is in de voedingswaren tegen de andere (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de nu verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het bijten, in nieuws dat kan Nutella kleinere op de markt Technisch is dat om het zwellen vandaarvoor het deeg in is het te hoog. Je moet het geworden meneer! En de mensen houden potten niet en ontpitte tomaten klein. Doe ze in huidige geesten misschien netzijn ietsdenaar muur. Iedereen nog wel snel wat (het rook écht kip in dehoog. keuken), maarhet ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. West-Afrika. Het zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen bijten, daarvoor is het te Je moet in nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt de hete oven op te vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumehet nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een een pot met wat olijfolie en laat aantrekkelijker, natuurlijker. inslaan voor het kooktijd is.dezelfde ikprijs twee breken ofte lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als vroegere hettwee nog breken graag wat Afrikaanser. Kennen Meestal staat erToen het van lachende gezicht van een lichtelijk pletten. Om het breken brengt. de de vroegere soort, of van vele pompoensoorten, gepeld enjullie die te oud zijn volgens deVoor normen de als geschiedenis op rust –of vertelde mij lang geleden dat verkleining. agussi? Agussi ookeen bekend als egusi, of gerstengort Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. stoven. Strooi eragushi dan de Gebroken granen, van alle vroeg waarvoor die tchicha gebruikt kent een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja,met de kleurrijke hazelnoten zijn gemalen. duurder agussi? Agussi – ook bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama op, met hoofddoek. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn duurder die de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; dedeeg in Laatstkonden kwam mijn terug van de houden egushi – wordt gebruikt in het Het gaat over diepvrieskip. Maar nietheten om niet de nusnee over twee liter kippenbouillon. soorten, in het algemeen gort. werd, ze mijhuisgenote niet echt Technisch isvoornamelijk dat om heten zwellen van geworden meneer! En de mensen der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor egushi wordt voornamelijk gebruiktvan in het deeg in Hetzoektocht gaatoveral over Maar niet omWest-Afrika. de nu genitaliën van deoven godin Ceres. Se–non èeen vero … Het de zaden van meloendagelijkse naar voedsel metdoen de Gerstengort dominerende Het zijnvia legkippen Kruiding komt van za’atar, een het zwellen was vroeger populair bij antwoorden: zijndiepvrieskip. zelden de hete opzijn teTechnisch vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus ze het volumeis dat om geworden meneer! Enkip‘plofkip’. de mensen houden niet Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne slagers smaak die liever heeft met de soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden kruidenmengsel dat nogal dat variabel is deHet armezijn bevolking: de Fransen koks,van netdominerende zoalsverkleining. muzikanten meestal Het de zaden van een overal ‘plofkip’. legkippen Van agussi maakt menWest-Afrika. ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur tandpasta. Dus gaan deze vogels naar gemalen. Het lijkt watverzinnebeeldt; opoven amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet hete opzijn te vangen. Maar eenmeloenleraar van prijsverhoging, dus doen zeterug het via symbool voor devan godin ende moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin die snee de resultaat vruchtbaarheid mijn huisgenote van de volumevan samenstelling, maardegebruik spraken van gruau, de Britten geen dansers zijn.Laatst kwam saus. Agussi ergvandaag mooi en geeft romig Azië ente Afrika. Men is er ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt agussi ineen vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet gepast voor soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die oud zijn volgens de normen van de genitaliën van de godin Ceres. non èoregano, vero zoektocht naar voedsel met de deVolkorenpistolets zijn ontheiliging! Pistolets zat wat dus moetdagelijkse doorgaan voorBijkoploos anders verseSetijm, munt, gruel. En in Lage Landen werdwinkel. dat een Het is Tchicha, niet chicha. de geschiedenis op…rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. Afrikaanse ‘onze’ moderne smaak die liever tot kip heeft resultaat. met de Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer worden uitVan hetagussi fijnstemaakt meel gebakken, simila bij de paprika ... Dien op met wat hete pluimgedierte. leken porties voor gruwel. Watergruwel indien MaghrebijnseHet bevolking betekent dat gemalen. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur vanwel tandpasta. Dus gaan deze vogels naar met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug vansaus. de symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin laatste waterpijp, bij Zuid-AmeriDat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepAgussi bindt erg mooi en okra’s, geeft een romig Azië ende Afrika. Men is er ginder verzot op. nu BijRomeinen. ons ookvoor nog groene groenten bij, zoals degradeerde totmaar de goedkoopste proteïne op de der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, zijn ook niet meer gepast Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos kanen dan weer een Laatde enkele scheppen rustig van meestoven was kipalcoholisch vroeger iets voor zonen feestdagen, totde resultaat. Semmel, nog steeds naam voor deze dun. Kolibries zonder kop! genitaliën de godin Ceres. Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met ook spinazie. Een broodjes markt. Hetzelfde in Afrika. MetHet vreugde bezingen worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. leken wel porties voormaar zeker bijvoorbeeld met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen eendat fenomenale ontwikkeling de brave kip heeft gegiste drank van diverse zaden. Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip de in het met zuiden van dat land. In het museum van Er was een tijd portie van de werkman tomaatje zorgt ervoor dat jegaf je in kan vergissen ze‘vogels-zonder-kop’. daar de goedkope kipdedie uit onze contreien per pakje Romeinen. Dat het Duits het met woord lilliputters. Niet vuistdik, maar proteïne chocoladereepPistolets zijn per definitie wit. Ze staan kreeg een dat numeer ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de Ik goedkoopste op de Maar neen, deze tchicha blijkt Napels zagSemmel, iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen deDus ‘terrassiers’ nog steeds de naam voor deze broodjes men ‘soep’. Eigenlijk dikke dun. Kolibries zonder kop! Van agussi maakt textuur tandpasta. gaan deze vogels naar de hete pepers, jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naarvan ginder wordt gevlogen, mogelijk maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen gewoon Ofwerkten. dan toch gerstgrutsymbool voor de dus puur zijn. leek het broodbeleg moest bevatten. Daarin sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog metalsof degerst. schop Vandaag doen ze dat in het zuiden van dat land. In het museum vangodin en moeten Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie tomaatje zorgt ervoor dat jeAgussi je kan vergissen met ze daar Men deWij goedkope kip die uit onzeverzot contreienop. per Bij saus. bindt erg mooi en geeft romig Azië en Afrika. is er ginder ons Flageyplein 18, een 1050 Elsene. ten, gebroken korrels. weten dat Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, overleefd. met de Bobcat ofvliegtuig Kubota en moeten ze het na hun VERANTWOORDELIJKE UITGEVER erg vullend, een tot klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want denaar eigenaars van merk mogelijk desmaakt hete pepers, jolijt van iedereen! Laat ginder wordt gevlogen, Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat moet doorgaan voor koploos Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Saskia Vanderstichele, WideBrusselse Vercnocke gerstwat in de dus eerste Pitteurs Kristof Pitteurs sting desoms Vesuvius inhelemaal het 79 hebben nog met iets deeen schop werkten. doen ze erg dat VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Hetmuskusachtig. binnenste niet doorbakwerkuren de fiplaats tness. Greppels graven isen eenmoet resultaat. Laat enkele rustig meestoven was vroeger voor zonfeestdagen, tot vanistijd onbepaalde verder sudderen. De agussisaus is scheppen met subsidies van EU. DieVandaag handel wel “Gerstengort ook wat Te eten met dejaar vingers, staan inkip denaar top vijfhonderd van dede Belgische Media vzw, wordt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18,Elsene. 1050 Flageyplein 18, gedrukt 1050 Kristof Pitteurs grondstof is om bier te maken. Wie VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. met de Bobcat of Kubota en moeten ze het na hun worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voor erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le Print Center (DPG Media) boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. Flageyplein 18,de1050 BruzzBruzz isHier eenisuitgave van Vlaams Kristof Pitteurs een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse met deeten kip en roer regelmatig om. kunnen een ontwikkeling deBelgische brave heeftfenomenale er ooit gehoord dat gerst Hetmuskusachtig. binnenste is was soms niet helemaal doorbakwerkuren naar deook fitness. Greppels graven is kip een ook wat vroeger en wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco Te plaats met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Media vzw, wordt gedrukt kruim uit zijn broodje, zo is er voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Flageyplein 18, 1050 Elsene. Ik kocht zo’n kipNiet en de wordt winkelier waarschuwMedia vzw,iswordt gedrukt persenBrusselse van Eco BRUZZ een uitgave vanop dede Vlaams Romeinen. Dat in het Duits het woord lilliputters. vuistdik, de Vlaamse en de Vlaamse nog ergens anders voor ken een en de ware pistoletoloog trektgroene eerst dat gaf natte zittend beroep geworden.maar ”Tu sais chocoladereepoù est le Print CenterGemeenschap (DPG Media) boven bord rijst. Smakelijk. fortuinen. nu ook nog groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot deooit goedkoopste op de Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) Bruzz isvzw, een uitgave van de Vlaams Brusselse beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’estproteïne Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door populair bij kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de gebruikt? Ik kocht zo’n kip kop! en de winkelier waarschuwMedia vzw, wordt op persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse que les gens ne mangent plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in Print Center (DPG Media) maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. markt. Hetzelfde ininwordt Afrika. Met vreugde wordtEen gesubsidieerd door en de Vlaamse beleg. Smakelijk. vroegmarkt Rungis mij ooit zuchtend. deen Vlaamse Gemeenschap de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’estbezingen Gerst om bier te maken Gemeenschapscommissie. de arme en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Nederland hebben het “harde kip”, en jaEen vangemout. deEr bevolking loopt rond in eende elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. in het zuiden van dat land. In het museum van was een tijd dat portie van que lesover gens ne mangent plus.” groot de deelinwerkman weleens in Engelstalige recepten. Surinamers Men bevochtigt de korrels de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per Gemeenschapscommissie. mensen, dat zijn ze ook. Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. en laat die dan kiemen. Daarna bevolking: zag iktot verkoolde de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ mensen, dat zijn ze ook. Als jeleest, de oude onthaard, gegomd en naar de recepten stijl van de van mwamba (moambe voor de kolonialen) deNapels hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!die Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk boekskes. Bijproces virtuele lichamen hoort virtueel wordt het stilgelegd door degekneed van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de de Fransen voedsel. Impressions d’une paupiette veau. sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is nog met de(Als schop werkten. Vandaag doenwel ze erg dat moutsubsidies te drogen dat drogen te de onbepaalde verder sudderen. De 79 agussisaus met van de EU. Die handel moet moet die kip kan urendaar en d’une uren sudderen voedsel. Impressions paupiette dede veau. palmolie. Eenenmoderne kip niet tegen, in De zondagse broodjes zijnkaramelook zo geëvolueerd. hard gaat, de mout gaat palmolie. moderne kip kanmoeten daar tegen, spraken van een klein beetje bitter, maar met dedieBobcat ofEenwant Kubota en ze het na hun De zondagse broodjes zijn ook zoniet geëvolueerd. ergoverleefd. vullend, smaakt winstgevend zijn, de eigenaars van merk die smelt een half uurtje al tot hoopje Hoe kleinna viennoiserieën en fieen jn gebak zijn liseren, krijg jedie later bruin bier). smelt na een half uurtje alen totfieen hoopje Hoe klein die viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fiboterkoeken tness. Greppels graven is een ookgruau, de Wanneer men met mout geworden! boterkoeken (koffi ekoeken voorekoeken de Belgische miserabele prut. wat Te eten met de vingers, staan inDe de topdievijfhonderd van de geworden! De (koffi voor de Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het vervolgens gaatAntwerpenaars) brouwen, duszijn warm Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanbijna ”Tu verdwenen vervanken en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. saisen Ikoù est le Britten van boven een bord rijst. Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen. woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte woog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte gaat toevoegen enpetieterige langdurig genwater door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge gen door ‘croissants’. In kilo. mijn jonge de kip,Ik zodra zegaat ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid was, in handige kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de roeren, dan een enzym uit dedingen kocht zo’n kip en dekleine winkelier jaren kon je met die nog een kleinewaarschuwjaren kon je met die dingen nog een gruel” MELD NIEUWS MELD NIEUWS stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen kiem, amylase, het zetmeel in de Zelf nieuws gespot? Tips zijn politieagent ko slaan. Vandaag ze in een Zelf nieuws gespot? Tips zijnaltijd altijd politieagent ko slaan. Vandaag passen ze in passen een Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. “C’est de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees “Op debeleg. vitrine van met een evenredig deel vanbeen. vlees, vel en been. Het je welkom “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en Het welkom viavia korrels omzetten in suiker. Ongeholle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS is de voornaamstein smaakdrager kip en bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel is de les voornaamste smaakdrager kipmoeten enin een zeEngelstalige broodjes heten zeeen klein zijn.groot In Persberichten kunnen via kookte en heten onvergiste wort, wantdat zorecepten. que gens ne mangent plus.” deelin Afrikaanse invel Surinamers winkels Zelf nieuws gespot? zeweleens broodjes dat ze klein zijn. In Een Persberichten kunnen via Tips zijn altijd zonder been erinmoeten kan je niet peuzelen, wat Afrikaanse winkels MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via gespot? Tips zijn altijd zonder been erin kan je niet peuzelen, wat heet dit zoete soepje van gerst, redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd zijn per defi nitie wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was en ja “Pistolets mijn betere tijden at ik er maximaal twee,“harde met welkom via Nederland hebben het over kip”, van deals bevolking loopt rond in een elfenlijfje, bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd Belgian “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd droevig wordt ervaren. Verder was met smaakt betoverend zoet. Maar datultieme welkom via kunnen via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan Persberichten ook de nek erbij, het peuzelstuk en in het varkensgehakt ofpickles. leverworst, versierd met Belgianmaar daar BRUZZ.be/meldnieuws Vandaag ziegekneed ik Als nog wit. Zeeen staan symbool voor redactie@bruzz.be Persberichten ook de nek erbij, het ultieme enbroodjes, in het mensen, dat zijn ze ook. je de oude verkoopt men niet invond de brouwerijen. onthaard, gegomd en naar de recepten stijl van de niet reclame VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP via ikpeuzelstuk de eierstokken terug. Lang geleden Persberichten kunnen via pickles. Vandaagkarkas zieikiker nog broodjes, maar daar wit. Ze staan symbool voor kan misschien wel vijf van op? En ik ben niet redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT niet een reclame VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR karkas vondwordt ik delas eierstokken Lang geleden peper, een klontje boter of olie en gemaakt met water, pap indien De wort gekookt met terug. hop en ik een authentiek Italiaans recept voor de godin en moetenAlgerijnse dus gruwel. ENTER YOUR EVENT ON van mwamba (moambe voor kolonialen) leest, voor pluvera” kan ik er misschien vijf van op? Envan ikde ben niet boekskes. Bijwel virtuele lichamen hoort virtueel zo’n grote eter meer. ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR met eierstokken kip, maarmet daarvoor las dan ik een authentiek recept olijven. Dat is dan gemaakt melk. Vandaag is geënt metspaghetti gist.Italiaans Zo wordt wort voor www.agenda.brussels godin en moeten dus ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP pluvera” Onlangs hoorde ik van een slager die nog devoor zo’n grote eter meer. puur zijn. Volkorenpistolets moet die kip uren en uren sudderen in de Bij de Marokkanen hoorde ik dat ze alleen nog de haverversie populair, bier. spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met verkoopt, “van VOER UW EVENEMENT OP Onlangs hoorde ik van een slager diegekapt nog ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP koken met gezuurde melk en onder de vorm van porridge,zijn. maar Maar deze tchicha is niet gemout. puur Volkorenpistolets WWW.BRUZZ.BE palmolie. Een moderne kip kan daar niet tegen, die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd. ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet komijnpoeder, met al dan niet dat is net niet helemaal hetzelfde. Het zijn gewoon gebroken gerstkorENTER YOUR EVENT ON ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed zijn een ontheiliging!” die smelt na een half uurtje al tot een hoopje www.agenda.brussels honing. Er zijn nog veel variaties. Neem enkele lepelszijn gerstengort, rels. www.agenda.brussels Hoe klein die viennoiserieën fijn gebak De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet en WWW.BRUZZ.BE O K T O‘parelgerst’ BER 2020 2 I 2 8 was Smakelijk. doe ze in kokend water en laat ze Lang5geleden miserabele prut. De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet geworden! Demaar boterkoeken (koffi ekoeken de koken. Minstens tien voor minuten, hier ook populair, nu bijna WWW.BRUZZ.BE 2 8 O K Maar T O B E R 2ik 0 2 0kwam dus thuis met zo’n beest. Het WWW.BRUZZ.BE maar het mag ook langer. De volledig Datzijn was De hele reeks nalezen? De hele verdwenen. reeks nalezen? bruzz.be/trachet Antwerpenaars) bijna verdwenen envéél vervan5 2 gruwel kan erg dik worden en koud geslepen gerst, waar deniet vliesjes en zoveel: BRUZZ.be/trachet woog overigens hakte gen door petieterigeeens ‘croissants’.1,2 In kilo. mijn Ik jonge 5de 4 kip, zodra ze ontdooid was, in handige jaren kon je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moetVandaag elke eter passen een stukzekrijgen politieagent ko slaan. in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat

| C U LT U R E BRUZZ

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E RU B R U Z Z | T R ABC HZEBZ RTU| ZCZU |LTTUR RA EC H E T

Gruwel Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. BRUZZ Gewest. Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 BRUZZJosiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), Vlaams Media BRUZZ Buitenvan België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar. Flageyplein 1050 Brussel, Gewest. OPLAGE ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren. Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren. IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest. Gewest. ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar. Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten51.000 België:exemplaren. 30 euro per jaar. Buiten België: 30 euro per jaar. Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren. ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren. DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT ALGEMENE DIRECTIE GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Bram Van Renterghem Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Mathias DeclercqSoukias, Roan Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Hendrickx Post, Kurt Snoekx, CULTUUR & UITSophie Soukias, Roan Van Zonderman REDACTIE Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Tom Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse,Gilles Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Jordens, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Soukias EINDREDACTIE SoukiasSophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, KarenFrédérique De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier, Heleen Rodiers Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put,

COLOFON

Nick Trachet

“Op de vitrine van

OP ZOEK NAAR EEN JOB Het lokaal bestuur Ternat gaat over tot de aanwerving van:

in een productieomgeving? in een fijne, familiale onderneming?

1 ADMINISTRATIEF MEDEWERKER DIENST BURGERZAKEN

in een groene en filevrije omgeving? Lachgasoperator

Junior planner bulktransport

Ben jij geïnteresseerd in de productie van gassen voor de medische-, elektronica-, en voedingsindustrie? Zie jij jezelf passen in een productieomgeving? Werk jij graag met machines en geautomatiseerde processen? Dan ben je de geschikte kandidaat!

Weet jij hoe groenten en fruit van eigen bodem het hele jaar door beschikbaar zijn? Of hoe de bubbels in jouw frisse pint of frisdrank terechtkomen? Als planner bij IJsfabriek Strombeek kom je dit niet alleen te weten, jij staat mee aan de knoppen om dit in goede banen te leiden.

Na een grondige opleiding over het productieproces en de werking van de installatie kan je aan de slag.

– contract onbepaalde duur – graad C1-C3 (administratief medewerker)

WAT BIEDEN WE? - Een boeiende en afwisselende functie in een organisatie met ruime (persoonlijke) ontwikkelingsmogelijkheden

Na een inwerkperiode en training on the job zal je samen met je collega verantwoordelijk zijn voor het dagelijks organiseren en plannen van vervoersopdrachten van bulk stikstof, argon, medische zuurstof, CO2,…

- Relevante beroepservaring in de privésector of als zelfstandige wordt voor een maximum van 10 jaar in aanmerking genomen - Extralegale voordelen: maaltijdcheques, hospitalisatieverzekering, fietsvergoeding, sociale voordelenkaart, tweede pensioenpijler, eindejaarspremie

Ontdek de vacatures op

www.ysfab.be

SOLLICITEREN?

kopie van het diploma en uittreksel uit het strafregister DB732296I1

DE KOERS IS COMING HOME!

Wij kopen uw:

VOORDEEL

oud goud, zilver, juwelen, munten, horloges, diamanten, bestek, tin

Hoogste prijs in België Onmiddellijk betaald

0473 26 36 85 Een buitengewoon fraai jubileumboek oek voor elke wielerfan.

Peter-Jan Timmerman LAAR 18 TESSENDERLO

100 jaar na de eerste editie keert het Wereldkampioenschap wielrennen terug g naar zijn bakermat… Vlaanderen. Een volledige ge week slaat de wielergekte toe in Knokke-Heist, st, Brugge, Antwerpen en Leuven. De wielerkoorts stijgt elke dag met een paar graadjes tot aan hett kookpunt op 26 september. che In die 100 jaar streden veel legendarische Belgische en Nederlandse helden om de eme begeerde regenboogtrui. Met deze ultieme specialist verhalenbundel van journalist en wielerspecialist ver Patrick Cornillie kom je alles te weten over oude onze mannelijke en vrouwelijke, jonge en oude, gelukkige en minder gelukkige renners die de nationale kleuren verdedigden.

DB693925L0

WWW.PEJATI.BE WWW.VIEIL-OR.BE

Geen encyclopedisch werk maar een bundel met straffe verhalen, anekdoten, weetjes. Met passie en gevoel voor dramatiek geschreven. En veel foto’s uit de oude doos. Groot formaat – harde kaft – 304 blz.

OB73205

Bel nu:

€27 i.p.v. €29,99

Bestel online op www.dezondag.be/ wkwielrennen (gratis thuisgeleverd)

WEDSTRIJD

Koop bij de deelnemende winkels en maak kans op* een reis voor 2 dankzij Selectair en TUI. Alle info: weekendvandeklant.be/ wedstrijd

Kijk voor alle deelnemende winkels op

weekendvandeklant.be Volg ons op Facebook! In samenwerking met Hoofdpartners

Plezant!

ZATERDAG

2 OKT Structurele partners

ZONDAG

3 OKT *Wedstrijd onder voorwaarden

d n e s s a r r Ve