Magazine
12
oktober – november – december 2023
pag 4-8
‘Brussels hoort bij meertaligheid van Brussel’ MARTINE VAN LIER pag 17
De Weik van’t Brussels 2023
EDDY VAN GELDER, VLAAMSESTEENWEG 98, 1000 BRUSSEL – P917081 / AFGIFTEKANTOOR: GENT
Premières en verjaardagen!
In ons vorige magazine kondigde ik jullie al een goed gevuld en boeiend najaar aan. Nu, Brusseleir! is er na de zomervakantie inderdaad meteen ingevlogen met een mooie reeks BVT-voorstellingen van de Poepa, die het publiek diep bekoorden. Daarnaast ook met een waardevolle lezing op de Internationale Streektaalconferentie in de Friese stad Franeker, en met de opstart van een volzette cursusreeks Toêllesse Brussels. In de voorbije weken gaven we in de Brusselse scholen dan ook nog eens workshops Brussels dialect aan heel wat enthousiaste leerlingen. En ondertussen bereiden we intens en zorgvuldig de nieuwe BVT-productie Nen Air de Famille voor, die zal zorgen voor vele avonden en namiddagen toneelplezier. In dit nieuwe nummer van het magazine kondigen we met trots nog een reeks projecten aan. Op 18 november vieren we de 5de editie en 10 jaar van BrusselsTUUB - ons muzikale project waarvoor muziekbands uit Brussel en de rand in het Brussels zingen. Op 30 november verrassen we met de verkiezing van de Brusseleir van’t Joêr en de Brusseleir vè et leive, en dat is dan meteen het startschot van De Weik van’t Brussels. Die heeft plaats van 30 november tot en met 7 december - met nog een aantal voor- en nasmaakjes. Op 1 december viert het Brussels Volkstejoêter dan feest met de première van Nen Air de Famille. En op 7 december kan je het resultaat aanschouwen van het BrusselSlam-jongerenproject in GC De Markten. Wat er nog te doen valt in die Weik? Dat vind je verder in dit magazine terug. Tot slot wensen we ‘The Godfather’ van het Brussels dialect Jef De Keyser een gelukkige 90ste verjaardag. Santei Jef!
Geert Dehaes, algemeen directeur
2
COLOFON Redactie Geert Dehaes, Michaël Bellon Foto’s Guido Van den Troost Vormgeving Florence Collard Bestuursorgaan be.brusseleir vzw Eddy Van Gelder, Voorzitter / Jan Hautekiet, Ondervoorzitter / Anne-Catherine Massagé, Secretaris / Paul Merckx, Penningmeester / Tony Mary, Veronique De Tier, Karla Verlie, Lynn Tytgat, Gil Dumarey, Herman De Cnijf, Bart Decoster – bestuursleden Johan Verminnen, Erevoorzitter Algemeen Directeur Geert Dehaes Algemeen Assistente Kathleen Wayembergh Contact be.brusseleir vzw, Vlaamsesteeweg 98, 1000 BRUSSEL 02/502 76 93 info@brusseleir.eu Reservaties 02/502 55 09 tickets@brusseleir.eu www.brusseleir.eu
Goo neus BRUSSELEIR! Kliere Brusseleir! zërgt ervui da ge ne schuune kadou onder de Kesbuum kent legge! Vanaf december pakt Brusseleir! fur et à mesure uit met 2 kledinglijnen: ‘k zaain er feer op’ en ‘Brusseleir! Chaud T-shirts, Sweaters, Hoody’s, moesje, klakke, Parapleus, Sjallekes… Donc, vanaf desember goide gaaile op aaile trente-et-un kenne rondluupe én … verget er surtout ni on ‘n ander er uuk mei plezeer te doon.
Aaft onze website, sosjoêle media in’t uug en de shop bei de BVT-vuistellinge. De reklam volgt binnekët.
Openinguren et oeis van’t Brussels Vlaamsesteenweg 98, 1000 Brussel
> Dinsdag t.e.m. vrijdag: van 9u tot 12u30 en van 13u30 tot 17u00 Maandag en in het weekend gesloten Reservaties tickets di., woe., en donderdag, telkens van 9u tot 12u30
‘k zaain er feer op
BBC? Wa es da?
BBC staat voor ‘Brusseleir! Business Community’. En dat in a kas! Brusseleir! heeft 7 bedrijfsleiders verenigd om onze werkzaamheden te steunen en samen een Business Community in te richten. De community willen we gevoelig uitbreiden met ondernemers die Brussel graag zien, om Brusseleir! te helpen haar ambities waar te maken en een platform te creëren dat netwerkvorming stimuleert. De huidige 7 Karl Lagrou - Protectas Karel Lowette Silhouet Architects Marc Vanoverstraeten MVO Management Patrick Coulier - AcTVty Michael Verschueren MV Consult Luc Gaelens - Gaelens Bouwprojecten Frank Van Hille DHL eCommerce
3
Onderwijsexpert Martine Van Lier geeft leerlingen Brussels
“Brussels hoort bij de meertaligheid van Brussel” Taalbeleid is een cruciale peiler van het Nederlandstalig onderwijs in een meertalige stad als Brussel. In een aantal Brusselse scholen heeft men zelfs aandacht voor het Brussels dialect. Martine Van Lier, sterkhouder van het Nederlandstalige onderwijs in Molenbeek en daarbuiten, weet er alles van.
Foto’s Guido Van den Troost - Tekst Michaël Bellon
4
5
We spreken Martine Van Lier in basisschool De Knipoog in Molenbeek. De Knipoog is één van de scholen waarvoor Van Lier als Coördinerend directeur van het gemeentelijk Nederlandstalig onderwijs in Molenbeek verantwoordelijk is. Het is ook één van de scholen waar dit najaar aan de leerlingen van het vijfde en het zesde leerjaar een workshop Brussels dialect wordt gegeven. Die taalworkshop resulteert dan in een aantal tekeningen en kunstwerkjes die in december een tentoonstelling krijgen tijdens
der was politieagent in Ganshoren. Die geschiedenis van Brussel interesseert mij. Daarom ben ik nu ook aan het studeren om gids te worden. Als kind heb ik ook altijd veel Brussels dialect gehoord, al werd er in de jaren zeventig toen ik opgroeide niet meer zoveel Brussels gesproken tegen kinderen. Daarom heb ik ook lessen Brussels dialect gevolgd bij Brusseleir.”
Molenbeekse scholen
Terwijl ze dus zelf graag les volgt, is Martine al zowat haar hele beroepsleven rechtstreeks of onrechtstreeks bezig met les geven. “Ik werk al sinds 1994 in het Molenbeeks onderwijs. Eerst als leerkracht in GBS Windroos en daarna ook als directeur in basisschool Paloke op de grens met Dilbeek. Sinds 6 jaar ben ik dan Coördinerend directeur van de vijf Molenbeekse gemeentescholen: Paloke dat ook een wijkafdeling heeft met de Boomhut, De Knipoog, Windroos, Regenboog en Ket & Co. Die zijn samen goed voor ongeveer 1500 kinderen. In die rol ben ik een tussenpersoon tussen de gemeenten en de directeurs en leerkrachten van de scholen. Ik ondersteun directies, en ontwikkel mee een overkoepelende visie over bijvoorbeeld taalbeleid, kansarmoede, of professionalisering. Elke school kan die dan invullen volgens de schoolcultuur.” Het Nederlandstalige onderwijs in Molenbeek leeft, weet Martine als geen ander, want ze is ook actief in tal van andere organisaties die te maken hebben met onderwijs, zoals BroM! (Brede School Molenbeek), de Molenketjes - dat de gemeentelijke kribbes en opvang beheert - het Lokaal Overlegplatform (LOP Brussel), dat gaat over inschrijvingsbeleid en gelijke onderwijskansen, en de Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) . “In Molenbeek hebben we ook een overkoepelend netwerk met de andere Nederlandstalige scholen van het katholieke net en van het gemeenschapsonderwijs GO! Samen zijn dat veertien scholen die ook netoverschrijdende activiteiten organiseren, zoals de scholenloop op Sippelberg waar zo’n 3000 kinderen aan deelnemen.”
❛❛ Als kind heb ik ook altijd veel Brussels dialect gehoord.” De Weik van ’t Brussels. Martine Van Lier geeft een aantal van die workshops zelf, samen met Geert Dehaes. Behalve onderwijsexpert is ze namelijk ook een groot liefhebber van Brussel, het Brussels erfgoed, en dus ook het Brusselse dialect. “Mijn grootouders en ouders hebben in Jette, Ganshoren en Koekelberg gewoond. De moeder van mijn moeder en mijn overgrootouders werkten in de Victoria chocoladefabriek. Grootvader werkte bij de sigarettenfabriek van Bastos, een andere grootva-
6
Lerarentekort
Die Nederlandstalige scholen zijn een belangrijke motor voor de kennis van het Nederlands in Brussel. Maar ze hebben natuurlijk ook met heel wat uitdagingen te maken. “Het grootste probleem is wel het lerarentekort,” zegt Van Lier. “Dat tekort is een algemeen probleem in het onderwijs, maar specifiek voor Brussel en Molenbeek is dat niet iedereen staat te springen om hier te komen lesgeven. Omdat Brussel niet zo’n goede reputatie heeft. Bij een gebeurtenis zoals de aanslag op de Zweedse voetbalsupporters,
❛❛ Ik geloof dat onderwijs het verschil kan maken. We hebben daarvoor natuurlijk een taalbeleid ontwikkeld. Met veel didactische materialen.” merken we meteen dat er sollicitanten afhaken omdat ze niet naar Brussel willen komen. Dat is niet makkelijk voor lerarenteams die vaak al mensen tekortkomen. Momenteel zetten we op verschillende manieren en met succes in op zij-instromers die vanuit andere relevante vakgebieden het onderwijs kunnen komen versterken. Dat loopt in vele gevallen goed, maar het vraagt ook een extra investering van directie en collega’s. We zitten in Molenbeek met een heel hoog ‘SES-percentage’ in de scholen: kinderen tikken veel indicatoren aan die de sociaal-economische status negatief bepalen: geen Nederlands als thuistaal, kansarmoede, moeders zonder secundair diploma. Onze kinderen hebben dus eigenlijk net het beste nodig, en we hebben soms het gevoel dat we hen dat nog niet kunnen geven. Terwijl ik nog altijd geloof dat onderwijs het verschil kan maken.”
Meertaligheid
In de Molenbeekse scholen hebben bijna alle kinderen een anderstalige achtergrond. Dus hebben ze extra energie en ondersteuning nodig om Nederlands te leren. “We hebben daarvoor natuurlijk een taalbeleid ontwikkeld. Met
veel didactische materialen, een aanpak die aansluit bij de leefwereld van de kinderen, extra ondersteuning van kinderen die het nodig hebben, en een klemtoon op ouderbetrokkenheid. Aan ouders maken we duidelijk dat veel begint bij een goede moedertaal - of het nu Frans, Arabisch, of een andere taal is. Als er thuis een uitgebreide woordenschat en een goed taalaanbod is, dan helpt dat bij het leren van het Nederlands. Bij ons is meertaligheid ook al lang een belangrijk item. Veel van onze kinderen spreken meestal al twee talen, sommige zelfs drie of vier. We proberen de thuistaal van de kinderen te respecteren en een plek te geven. Bijvoorbeeld door hen ook al een keer iets in 7
hun eigen taal te laten zeggen. Tijdens de leesweek hebben we boekjes in verschillende talen waaruit de ouders komen voorlezen. Dat geeft de kinderen een goed gevoel. Het is een groot verschil als je een kleuter ook eens een keer in het Frans een troostend woordje kan geven. Maar er moet een evenwicht zijn. We moeten heel erg blijven inzetten op het Nederlands. Dat doen we binnen de school, maar bijvoorbeeld ook met BroM!, dat zoveel mogelijke kinderen toeleidt naar een Nederlandstalig vrijetijdsaanbod.”
Dialect op school
❛❛ De leerlingen zijn altijd heel enthousiast, en wat ze leren zijn allemaal eindtermen die in onze leerplannen voorkomen.”
De workshops Brussels dialect die Brusseleir nu in een aantal scholen mag geven, passen helemaal in het taalbeleid van de scholen. Van Lier: “Ik ben ook voorzitter van de Centrumraad van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB). Vorig jaar hadden we daar als jaarthema meertaligheid en heb ik mijn speech in het Brussels gegeven. Brussels hoort gewoon bij de meertaligheid van Brussel. Geert Dehaes van Brusseleir vroeg me om mee te werken aan dit project voor de basisscholen. Brusseleir! doet al veel voor volwassenen en
8
jongvolwassenen, en wilde ook iets met kinderen doen. Ons diensthoofd en onze schepen stonden er meteen achter. We hebben op korte termijn al een zevental scholen bereikt: vier in Molenbeek, twee in Anderlecht, en één in Brussel. Hier in De Knipoog hebben we vandaag workshops gegeven in vier klassen. Dat zijn dus best veel kinderen.” Is dat Brussels voor veel kinderen geen Chinees? “Op het moment dat we de klas binnenkomen, spreken Geert en ik meteen Brussels om de aandacht te trekken. Daarna leggen we uit wat dat is en vragen we wat ze eventueel hebben verstaan. We hebben het over dialect, en waarom we dat niet veel meer horen. Geert legt dan uit waarom Brusseleir! het Brussels promoot, en daarna doen we een workshop rond Brusselse spreekwoorden. Dat is heel leuk en grappig. De kinderen ontdekken dat er in het Brussels dialect zowel Nederlands als Frans zit. Ze begrijpen dat het dialect bijna verdwenen is, omdat in Brussel veel mensen wonen die van overal komen en die vreemde talen spreken. Dan heb je een gemeenschappelijke taal nodig om elkaar te verstaan. ”De spreekwoorden die de kinderen leren zorgen voor extra plezier: ‘Puute van de koesj!’ (‘Afblijven!), ‘Ei lupt met ’t geld van de coiffeur in zan zakke’ (‘hij moet dringend naar de kapper’) of ‘ge komt gelak de pompeers van Muilebeik’ (‘je bent te laat’), zijn sappige uitdrukkingen en leren de leerlingen ook iets over letterlijk en figuurlijk taalgebruik. Van Lier: “De leerlingen zijn altijd heel enthousiast, en wat ze leren zijn allemaal eindtermen die in onze leerplannen voorkomen. De workshops zijn ook functioneel want op het einde maken de leerlingen een tekening of een kunstwerk over een bepaald spreekwoord dat dan in de tentoonstelling getoond wordt.”
CHAUD! De Weik van’t Brussels es altaaid Chaud. Ah Non peut-être! Het woord ‘Chaud’ pikt Brusseleir! ook vanaf nu graag op in de betekenis die jongeren aan het woord geven: ‘leuk’, ‘ik ben er volledig klaar voor’, ‘ik ga er voor’,… Brusseleir! es vanaaiges ‘chaud’ vè De Weik van’t Brussels en surtout vè aaile joenge ketsjes en zinnekes te presenteire dee goesting emmen in’t Brussels!
do. 30 november 2023, 11u
za. 2 december 2023, 20u00
VERKEEZING BRUSSELEIR VAN’T JOÊR EN VÈ ET LEIVE
BRUSSELS VOLKSTEJOÊTER – NEN AIR DE FAMILLE
persconferentie / op uitnodiging
@ Zinnema Anderlecht info: pag. 15
vr. 1 december 2023, 20u30
BRUSSELS VOLKSTEJOÊTER – PREMIÈRE NEN AIR DE FAMILLE @ Zinnema Anderlecht op uitnodiging
zo. 3 december 2023, 11u00
APERITIEFSHOW ‘LAAT ME NU TOCH NIET ALLEEN’ Boekvoorstelling ‘Laat Me Nu Toch Niet Alleen’ + ‘intiem concert Johan Verminnen’ @Zinnema Anderlecht inkom: 10,00 euro – reserveren nodig via: deweik@brusseleir.eu of 02 502 76 93 9
BRUSSELSSLAM SHOW
Hoe maak je het Brussels dialect toegankelijk voor jongeren? Door bv. een Slam in ‘t Brussels te organiseren natuurlijk! Brusseleir! ging op zoek naar jonge Brusselse dichtkunstenaars. Samen met Mathieu Carpentier, bekende acteur en dichter, nemen verschillende woordkunstenaars je mee in een krachtige Slam Poetry performance in ‘t Brussels dialect. Komt dei joenge ketsjes encourageire.
zo. 3 december 2023, 14u30
BRUSSELS VOLKSTEJOÊTER – NEN AIR DE FAMILLE @ Zinnema Anderlecht info: pag. 15 Di. 5 december 2023
VERNISSAGE EXPO ‘KETSJES DRAWING BRUSSELS’ @ Zinnema Anderlecht Di. 5 december 2023, 20u
DE GRUUTE INISJOÊSE BRUSSELS @Zinnema Anderlecht inkom: gratis – reserveren nodig via: deweik@brusseleir.eu of 02 502 76 93 Wo. 6 december 2023, 20u30
STAND-UP COMEDYSHOW MÈ GERY LA BOULE @ Café Den Hemel, Sint-Martinuskerkstraat 60, 1083 Ganshoren inkom: gratis - reserveren nodig via: deweik@brusseleir.eu of 02 502 76 93
‘KETSJES DRAWING BRUSSELS’
Do. 7 december 2023, 20u00
EXPO ‘TIEKENE IN’T BRUSSELS’
BRUSSELSSLAM SHOW
@ GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel inkom: gratis – reserveren nodig via: www.demarkten.be of 02 512 34 25 NASMAAKJES Di. 12 december 2023
VERNISSAGE EXPO ‘KETSJES DRAWING BRUSSELS’ @ Raad van de VGC, Lombardstraat 61, 1000 Brussels Do. 14 december 2023, 20u00
BRUSSELSSLAM SHOW
@Zinnema Anderlecht inkom: gratis – reserveren nodig via: deweik@brusseleir.eu of 02 502 76 93
10
STAND-UP COMEDY SHOW MÈ GERY LA BOULE Misschien zegt Stand-Up Commedian Gery La Boule jou nog niets. Wel, daar kan nu verandering in komen. Gery waagt zich al een aantal jaren
Brusseleir! verzorgde de voorbije weken workshops
op de podia van de Stand-up comedy en vertoeft
in Molenbeekse en Anderlechtse lagere scholen:
regelmatig op het programma met gekenden zoals
De Beverboom, De Regenboog, De Knipoog, Paloke,
Nigel Williams, Bert Kruismans, Raf Coppens…
Imelda en De Vijvers.
En nog toffer.. de Gery zwanst in’t Brussels.
Ketsjes van het 5de en 6de leerjaar maakten kennis
Maak kennis met Gery!
met het Brussels en .. ze vonne da naaig tof! Ara! De ketsjes leerden Brusselse woordjes, ze leerden tellen in het Brussels en leerden Brusselse uitdrukkingen. De workshop mondde uit in een tekensessie
APERITIEFSHOW ‘LAAT ME NU TOCH NIET ALLEEN’
DE GRUUTE INISJOÊSE BRUSSELS
drukking konden weergeven. De mooie tekeningen worden tentoongesteld op 2 locaties: in de Raad
“Het boeiende verhaal achter het iconische liedje,
meer dan 15 jaar Konversoêsetoêfels en Toêllese
van de VGC en in Zinnema. As ge passeit on deis
na 50 jaar nog springlevend, over alle generaties
Brussels. Brussels klappe, schraaiven en Brussel-
instellinge, spring ne ki binne en bezeet ne ki goo
heen.” Jan Hautekiet gaat in gesprek met de
se leekes zingen én… plezeer moêke.
no wat dei ketsjes er emme van af gebrocht. Ge
auteur Johan Ral en Johan Verminnen. Na het
Robert en Geert dompelen je tijdens deze initiatie
kraaigt ne gruute smile op a gezicht!
gesprek zorgen Johan en zijn trouwe pianist Leo
graag onder in een Brussels taalbad, uiteraard
Caerts voor een onvergetelijk muzikaal moment.
met de nodige Brusselse zwans. Brusselse
waarbij ze hun verbeelding bij hun favoriete uit-
Robert Delathouwer en Geert Dehaes geven al
in Zinnema, vanaf 5 december t.e.m. 14 januari
zwans? ’T Zal nog ni zaain!
n de VGC-Raad, vanaf 12 december t.e.m. 9 februari
Uuk Gery La Boule doot mei!
11
Jef De Keyser wordt 90
“Taal doet deuren open gaan” Op 19 november wordt Jef De Keyser 90 jaar, iets wat hij in opperbeste gezondheid en in familiekring zal vieren. De Keyser is een monument in de wereld van het Brussels dialect, dat hij hielp herwaarderen door de Akademee van ’t Brussels en het Brusselse Volkstejoêter mee op te richten.
❛❛
Op straat en in de scouts spraken wij Brussels” De Keyser woont momenteel in de rust van de Grimbergse deelgemeente Beigem. 90 jaar geleden werd hij geboren in Sint-Agatha-Berchem. “Daar ben ik opgegroeid, daar speelde en voetbalde ik op straat, en daar sprak ik ook altijd het Brussels dialect.” In 2004 werd De Keyser verkozen tot Brusseleir van ’t joêr, samen met zijn kompanen Jef Burm, Sera de Vriendt, Raymond Doms en Marcel De Schrijver. Aanleiding was hun onverdroten inzet voor het Brusselse dialect. Tot vorig jaar gaf De Keyser nog lezingen over het Brussels. Maar op welk moment is taal eigenlijk een rol beginnen spelen in zijn leven? De Keyser: “Ik ben altijd met taal bezig geweest. Op straat en in de scouts spraken wij Brussels, daarnaast sprak ik zowel Nederlands als Frans. En na mijn opleiding ben ik als witte pater naar Congo vertrokken als missionaris. Daar heb ik niet alleen het Kiswahili 12
geleerd maar ook nog enkele andere inheemse talen. Op de post in Kilo kreeg ik zo op een gegeven moment een afvaardiging van stamouderen op bezoek die hadden gehoord dat ik hun taal leerde. Zo heb ik ervaren dat wanneer je ergens de taal van de mensen leert, de deuren voor je open gaan. Als je hun taal kent, aanvaarden mensen je vrij gemakkelijk.” Terug in België, werkte De Keyser bij de dienst voor cultuurpromotie van de Vlaamse gemeenschap. Hij werd er stadsgids en begon ook in het Brussels dialect te gidsen. Toen hij kennismaakte met de Franstalige ‘Académie pour la défense et l’illustration du parler Bruxellois’, waar men zich verwonderde om het feit dat hij Brussels dialect kende, daagde het hem dat er een vereniging nodig was om dat stuk taalerfgoed van de vergetelheid te redden. In 1991 richtte ik met ondermeer Leo Camerlynck en Hugo Neirinck de Academie van het Brussels op. Maar van in het begin was ik er ook van overtuigd dat je mensen het best kon samenbrengen rond iets dat plezant is. Zo zijn we bij toneel uitgekomen. Daar had ik een goede steun aan acteur Jef Burm. Burm kende het theaterwereldje, en het eerste stuk dat we brachten was ‘De Gala van ’t Brussels’ in het Lunatheater. Dat was zo’n enorm succes dat we op de deuren affiches moesten hangen “Alles vol. Gin plosj ne mi”. In 2000 werd het Brussels Volkstejoêter opgericht.
Brussels volkstejoêter
presenteit
Dave Nauwelaerts regisseert bij BVT
“In streektaal zit meer nuance” Voor de regie van zijn nieuwe stuk Nen Air De Famille kon het Brussels Volkstejoêter Dave Nauwelaerts strikken. Nauwelaerts is bekend van rollen op televisie, maar heeft ook al veel ervaring als regisseur. ken. Dat bleek ook tijdens de eerste lezing “Eigenlijk was het de bedoeling dat ik in van Nen Air De Famille met de acteurs. Na 2020 het stuk Oscar zou regisseren,” vertelt één bladzijde moest ik enorm lachen, uit Dave Nauwelaerts. “Marc Bober kende mij pure verbazing dat de acteurs dat zo vlot van mijn ander werk, en apprecieerde mijn konden lezen.” aanpak en mijn vorm van humor. Maar door corona is die productie uitgesteld, en daarna had ik andere verplichtingen. Nu is Inhoudelijk is Nauwelaerts wel het gelukkig wel gelukt.” Nauwelaerts was vertrouwd met deze komedie. acteur in series als ‘Dertigers’, ‘Hoe zal ik Nauwelaerts: “Ik heb het stuk voor het het zeggen’, ‘Spoed’, en ‘Wittekerke’, maar eerst gezien toen de Brusselse theatergroep heeft ook al vijftien jaar zijn jeugdtheaterTristero het bracht. Ik vond het fantastisch gezelschap Compagnie Gorilla, waarmee omdat het de mens toont met zijn kleine hij speelt en regisseert. “Wij maken daar gewoontes, en de dynamiek binnen een voorstellingen voor onze jongste medemengezin met een problematiek en verdoken sen vanaf twee jaar. Voorstellingen die vrij ergernissen die normaal niet worden uitgelichamelijk en kleurrijk zijn en dicht bij het enorm herkenbaar. Daarom Op 19 november wordt Jef Desproken. KeyserDat 90isjaar, iets wat hij in opperbeste publiek staan.” streefde ik ook een realistische stijl na bij gezondheid en in familiekring zal vieren. De Keyser is een monument in Nauwelaerts woont in Zemst, maar doorhet regisseren. deafstudeerde wereld van Brussels dialect, dat hij herwaarderen dat hij in 2001 aanhet de Kleine Het BVT zoekt dushielp naar het juiste even- door de Academie inAkademee Brussel, en van onder andere ook wicht tussen realisme, humor tragiek. ’t Brussels en het Brusselse Volkstejoêteren mee op te richten. les gaf aan de academie van Anderlecht, Nauwelaerts: “Ik ben ervan overtuigd dat de heeft hij wel voeling met de hoofdstad. Ook humor hier in het herkenbare zit. De situadialecten zijn hem niet vreemd. “Ik kom zelf tie maakt het grappig. Daarbij is de streekuit een volkse omgeving en mijn moedertaal taal een troef, want daarmee kom je sneller is eigenlijk het Mechels dialect waarmee ik tot pure emotie. In streektaal zit dikwijls ben opgegroeid. Ik heb dus sowieso een afmeer nuance dan in algemeen Nederlands. finiteit met streektaal. Dat was ook een van We voelen ook binnen de groep dat onze de redenen waarom ik graag inging op het aanpak werkt. Het wordt een plezante, aanbod van het BVT. Ook omdat Brussels aangename en ontspannend mooie weereen dialect is dat ik eigenlijk niet zo goed gave van het leven zoals het is.” MB
NEN AIR DE FAMILLE VAN HET BRUSSELS VOLKSTEJOÊTER, VANAF 2 DECEMBER 14
Nen air de famille de bitterzoete komedie ‘Un air de famille’ van Agnès Jaoui en Jean-Pierre Bacri, verbrusseld door Guido Goovaerts
‘Un air de famille’ ging op 27 september 1994 in première in het Théâtre de la Renaissance in Parijs. Het werd een zeer succesvolle theaterproductie en kaapte in 1995 twee Molièreprijzen weg waaronder de prijs voor de beste komedie. In 1996 werd ‘Un Air De Famille’ verfilmd door Cédric Klapisch.
Het stuk
Philippe heeft het gemaakt. Hij is gehuwd met Yolande en is kaderlid in een onderneming waar ook zijn zus Betty werkt, een verbeten vrijgezel. Op een vrijdagavond komen ze in het gezelschap van hun moeder samen in het mistroostige cafeetje van Henri, de oudste broer, om de verjaardag van Yolande te vieren. Maar de avond verloopt niet helemaal zoals gepland. En wanneer Denis, de ober van het cafeetje, zich begint te moeien met familiekwesties krijgt het feestje al snel de allure van een afrekening.
Artistieke Ploeg
regie Dave Nauwelaerts assistentie Monique Boonen cast Geert Dehaes, Anouk Van Doosselaer, Dean Raey, Karlien Figeys, Davy Van Stichel en Niki D’Heere decorontwerp Barbara Vandendriessche lichtontwerp Marc Cnops kostuums Charlotte Goethals grime Gerlinde Vervenne rekwisieten: Chantal Vermeir
DATA ZINNEMA,
Veeweydestraat 24-26, 1070 Anderlecht DECEMBER 2023 za. 2, zo. 3 za. 9, zo. 10 za. 16, zo. 17 JANUARI 2024 za. 20, zo. 21 za. 27, zo. 28 FEBRUARI 2024 za. 3, zo. 4 de voorstellingen op zaterdag vangen aan om 20u, op zondag om 14u30
INFO & TICKETS € 18,00 > -18, +65, groepen vanaf 20 personen € 20,00 > anderen € 30,00 > relaxarrangement i.s.m. restaurant Den Appelboom (shuttle, ticket, drankje na de voorstelling in het restaurant) € 55,00 > verwenarrangement i.s.m restaurant Den Appelboom) (shuttle, ticket, aperitief, plat, dessert, excl. drank) VGC-paspartoe kan ingediend worden. Rekeningnummer be.brusseleir vzw: BE79 7350 3377 0233
RESERVATIES
PAKT AAVEN AZJENDA EN … WE ZEEN MALKANDER IN DE ZINNEMA!
Elke di., woe. en do. van 9u tot 12u via 02/502 55 09 of via tickets@brusseleir.eu of via de website: www.brusseleir.eu
15
Vocabulaire door Robert Delathouwer, Streektaalcoördinator
De ieste letter vandoêg es de I van irsch-par-terre.
Onze reeks over de spelling van het Brussels Verleie ki (Magazine numero 11) waren we beland bij de soekeleir van het Brussels alfabet, meer bepaald de letter H, die we in het Brussels eigenlijk nooit uitspreken. Donc, naa zaain we garriveid on de letters I en J. We nemen er echter hun duonummer IJ uit het schuu vloms niet bij. In de geschreven versie van het Brussels dialect wordt de ij-klank gelijkgesteld met de ei-klank en op deze laatste manier geschreven. “Hij rijdt met die vrouw mee” wordt aldus “ei rait mè dei mei mei”…
16
Als je een Brusseleir hoort klappen over den irsch-par-terre dan praat hij over d’Aa Met. Die heeft ook meerdere namen, zoals Voddemet, Vosseplaain, place du Jeu de Balle (Kaatsplein in ’t schuu vloms) enzoevoesj. Mo uuk irsch-par-terre. Dat kan je best vertalen door ‘Hirsch-die-uitgespreid-ligt-op-de-grond’. Het is dus een benaming die met enige ironie (zoals dikkes in ’t Brussels) verwijst naar de kledij die her en der op de Oude Markt te koop ligt. De term dateert van voor Wereldoorlog II, want Hirsch & Cie, was een van oorsprong Belgisch modehuis, dat ook winkels had in Amsterdam, Keulen, Dresden en Hamburg. Het was genoemd naar de van oorsprong Joodse ondernemer Leo Hirsch (1842-1906). De Brusselse winkel die dus gienen brol mo wel chique modekledij verkocht lag in de Nieuwstraat, naast de galerij die destijds de Nieuwstraat, het Martelarenplein en de Zilverstraat verbond. En die ook de Hirsch-galerij genoemd werd. Je zal het wel al begrepen hebben, bij den irsch-par-terre kon je misschien nog met inkel (enkel geld, muntstukken, cf. nikkel) betalen, maar daar moest je in de Nieuwstraat niet mee afkomen. Of het zou ne vollen iemer moote geweist zaain… En of je met intsje zou toekomen valt zelfs te betwijfelen. In zijn bloemlezing en ook in het Lexicon verwijst Marcel de Schrijver ook naar iet (heet) en ietegaaid. En terloops ook naar boelee (van het Frans bouilli ofte soepvlees), maar niet zonder er ook ieten boelee aan toe te voegen. Letterlijk zou dat heet soepvlees moeten zijn, maar in ons dialect is het een persoon die hitsig is en man- of vrouwziek. Sommige Brusseleirs zeggen voor een man ook iete kajiet. En voor vrouwen (want we zijn voor de gelijkheid!) iete kut… Opgelet, het is wel Marcel die dat schrijft newo! Ik zaa da ni tère!
En naa es et on de J van Jommo jaa…
In ’t schuu vloms hoor je wel eens een ‘ja, maar’, maar wij maken daar graag een beklemtoonde bevestiging of ontkenning van. Dat wordt dus jomme jaa of jommo jaa, of as ge ni takkoud zet jommo neie. Vergelijk het wat met de dubbele ontkenningen in ’t Brussels: “dat zou ik nooit doen!” wordt dan “da zaa kik nuut ni doon!” Zoals wenen als kleine ket, dat zouden we ook nuut ni doon, of beter gezegd blète, bëddele, of - vermits we bij de J zitten - jenke. En als we dat dan toch deden, en het duurde te lang, was er wel altijd iemand die opmerkte van jêndè, goêt da gejank na nog lank deure?
Over de joenkaaid kunnen we natuurlijk ook nog wel wat vocabularium ophalen. Terwijl da joenk niet bijzonder vleiend klinkt, kan ne joengeszot soms wel meevallen. Tot wanneer de joengedochter ne joenkman gevonden heeft die ze goed genoeg vindt. Of ze moet blijven zoeken, misschien naar nen aave joenkman. En als ze er geen kan vinden loopt ze het risico een aa joengedochter te worden. Ze kan zich natuurlijk nog altijd zelf troosten met de gedachte van ‘k wil nog ginne joenge… vè wa zoê ‘k goên nen aave pakke’!?
ZOEK JE EEN WOORD IN HET BRUSSELS? OF ZUKTE E WOUD IN ’T BRUSSELS?
Dat kan vanaf nu ook digitaal. In samenwerking met de vzw Variaties werd het Brussels Lexicon gedigitaliseerd en opgenomen in de Woordenbank van de Nederlandse dialecten. Hoe ga je te werk? Ga naar: https://www.brusseleir.eu/neus/brussels-lexicon-digitaal/ daar klikken en je komt in de woordenbank terecht. Kruis Brussel aan en tik vervolgens het woord dat je wilt verbrusselen in het vakje de A.N.-zoekterm. Klik dan op zoeken. Es da ni tof? Voor wie graag iets tastbaars in handen neemt: je kan bij Brusseleir! nog steeds in boekvorm het BRUSSELS LEXICON, van Sera de Vriendt en Marcel de Schrijver (uitg. Academie van het Brussels vzw, 2009) met meer dan 6000 Brusselse woorden bestellen of afhalen. Ook de Franse versie LEXIQUE BRUXELLOIS (van dezelfde auteurs plus Marc Quintelier) is beschikbaar. Daarnaast is ook ’t KAKKENESJKE verkrijgbaar, de Franse versie van de bloemlezing van merkwaardige woorden en gezegden van Marcel de Schrijver (uitg. vzw BeBrusseleir, 2017). De Vlomse versie (’t ES ON AA NAA!) is al een tijd uitverkocht.
DE ‘LUPPE’ WINT BRUSSELS DIKTEI 2023
Het werd na de covid-perikelen tijd om opnieuw uit te pakken met een Gruut Brussels Diktei dachten ze bij de buren van G.C. de Markten. En dus organiseerden we dat samen op 5 oktober onder het alziend oog van juryleden Claude Lammens en Magda Lanhove. Zij won de laatste editie en kon aldus haar wisselbeker doorgeven. Die mocht ze na afloop overhandigen aan Philippe Gillet, als supporter van den Union beter bekend als de ‘Luppe’. Martine Van Lier (2de) en Olivier Vander Slagmolen (3de) vervolledigden het podium. 17
Jeroen Camerlynck over 10 jaar BrusselsTUUB
“Mia van Gorki klinkt heel goed in het Brussels” Brussels TUUB, het project waarmee Brusseleir! om de twee jaar beginnende muziekgroepen liedjes laat opnemen in het Brussels. BrusselTUUB is een project van Brusseleir! in samenwerking met muzieksteunpunt vi.be en de AB. De voorbije edities leverde telkens een cd op met Brusselse leekes van bands uit Brussel en de rand. En een concert in AB waarop de cd werd voorgesteld. Jeroen Camerlynck is goed geplaatst om dat project te begeleiden. Als muzikant - op dit moment maakt hij het mooie weer met de metalband Fleddy Melculy - kent hij de muziekscene. Zijn vorige band Fanfaar, ooit begonnen als begeleidingsband van Urbanus, maakte ook vaak muziek in het Brussels dialect. Hoe heeft hij het klaargespeeld om vijf edities lang niet alleen zeven nieuwe muziekbands te vinden, maar die ook nog eens in het Brussels te laten zingen? Camerlynck: “Er waren altijd meer dan genoeg bands geïnteresseerd. Er schreven zich elk jaar zelfs meer en meer bands in. Maar het project uitleggen was zeker in het begin niet altijd even evident. Want het is geen muziekwedstrijd. De bedoeling is dat
Op brusseleir.eu kan je kennismaken met de deelnemers aan de 5de editie en hun coversong beluisteren.
18
de bands een song maken zoals ze altijd doen, om die dan met onze hulp in het Brussels te brengen. Ik nam elke keer een soort producersrol waar, en dook mee het repetitiekot in om te kijken of de band klaar was om naar de studio te trekken. Brusseleir! vertaalde de tekst, en in de studio zelf werd er ook nog gecoacht om de taal zo goed mogelijk te krijgen. En elke editie waren er bands bij die oprecht geïnteresseerd waren in de taal, sommigen haalden er zelfs het Lexicon van het Brussels bij.” Ook leuk aan Brussels Tuub vindt Camerlynck dat het een heel divers beeld geeft van wat er in Brussel leeft qua muziek. “Het is altijd al goed gegaan met de Brusselse muziekscene. Langs de andere kant zijn er nog altijd veel te weinig podiumkansen en plaatsen waar je als jonge band kan gaan repeteren. Dat terwijl artiesten als Zwangere Guy en Stikstof er echt in geslaagd zijn om Brussel muzikaal op de kaart te zetten.” De vijfde editie van Brussels TUUB resulteerde niet in een cd, omdat het dit keer covers zijn van bekende nummers. Wie op 18 november het concert in AB bijwoonde, zal ondermeer nummers gehoord hebben van Stromae, Aretha Franklin, ABBA, Iggy Pop en Emiliana Torrini. “Sommige covers waren makkelijker te verbrusselen dan andere,” weet Camerlynck. “‘Message in a bottle’ van The Police is bijvoorbeeld niet evident, terwijl ‘Mia’ van Gorki duidelijk een song is die je bij wijze van spreken in elke taal kan zingen.” Van bij de eerste editie zorgde Camerlynck trouwens zelf ook voor een bonustrack. Voor editie 5 pakte hij heel toepasselijk uit met ‘Liefde voor Muziek’ van Raymond van het Groenewoud. MB
En route Diktei
De neuve kampioon van et geschreive Brussels es Philippe Gillet Zeet em blinke!
19
En route
De Markten - 5.10.23
Past op, et es ni gemakkelaaik, schraaive in ‘t Brussels. Mo 133 foute vè de leste kandidoet van et Gruut Brussels Diktei: den daanen aa toch zan les ni gelied! Da verdint op za minst ‘n bank achteroeit. Enfin, Philippe Gillet aa vuil minder foute, en op zaain schaa stoê naa de wisselbeiker van et Gruut Brussels Diktei. Profeesiat!
Anderlecht - 24.9.23
Awel, da dei ons eet. De Alzheimer Liga Vlaanderen en et Expertisecentrum Dementie brOes vroogen on et Brussels Volkstejoêter vi “Poepa” nog ne ki te speile en uuk de minister van volksgezondheid kwamp lette. Ei was getoesjeid. Schuun en tristeg tegelaaik. Da stuk hein, ni de minister.
Zinnema - 25.10.23
Foto’s Guido Van den Troost
Ik mocht ne ki gon peepe achter et gordaain! D’acteurs van et BVT woêre beizeg uile kostums on ’t passe vè “Nen air de famille”. Et spelt in de joêre ‘90, blooze mè èpolette vè eemand knockout mei te kloppe! Schuun zenne.
20
En den aaigesten oêvet eeveranst in e klaain oekske achter de scène zitte ze te diskuteiren ouver zjatten en taluure, ouver nen assenbak en wa vè waaingloêze da ze gon beizegen in ‘t stuk. Ge lacht domei, mo dat es wel e werk van gruut importeense!
21
Brussel Boef
Eén jaar geleden presenteerde Brusseleir! met trots de eerste editie van Brussel Boef.
Het werd meteen een succesvolle editie waar heel wat enthousiaste mensen met liefde voor de Brusselse keuken en het Brussels aan meewerkten. Nogmaals nen dikke merci aan iedereen! Een aantal restaurants laten je graag, één jaar later, nog even nagenieten… Tot eind november 2023
Van 1 t.e.m. 16 december 2023
Chef Lionel Rigolet presenteert jou zijn Brussel Boef Lunchmenu
Chef Robert Van Landeghem presenteert jou zijn Brussel Boef Menu, bij Lunch of Diner
COMME CHEZ SOI
RESTAURANT MICHEL
- Paling in ‘t groen - Warme oester uit Yerseke, beurre blanc met dashi, Witloof, shiitake, coulis van wilde veldkers - Waterzooi van kip, coulis van schelpdieren - Crème brûlée met jenever - Versnaperingen
3 Proevertjes bij het aperitief - Grijze garnalen en Zeeuwse mosselen met kwarteleitje, lavas en kervelwortel - Gebraden fazanthen met grondwitloof ’Brabanconne’ - Koffie en chocolade ‘grenada’ met espresso roomijs en granité.
Info
€ 80,00 > 3 gangenmenu € 115,00 > 4 gangenmenu van woensdag tot en met zaterdag reserveren: commechezsoi.be of 02 512 29 21 adres: Rouppeplein 23, 1000 Brussel
Info
€ 65,00 van dinsdag tot en met zaterdag reserveren: info@restaurant-michel.be of 02 466 65 91 adres: Alfons Gossetlaan 31, 1702 Groot-Bijgaarden
Van 1 t.e.m. 16 december 2023
Van 1 t.e.m. 16 december 2023
Jean François Vankueken presenteert jou zijn Brussel Boef Menu, bij Lunch of Diner - Ne mousse van twie Belzje espe of Escargots gelak on de charette of ‘N salade van wutte en zwëtte pansje - Feuilleté van keek en champignons of Pladaaisfilet mè witluuf en saus van ‘n blanchke of Speering mè pickels maison - Merveilleux maison of Sabayon glacé au Meuzenne of ‘N Brusselse woêfel chantilly
Info
€ 44,00 - van maandag tot en met zaterdag reserveren: miam@brasseriedelagare.be of 02 469 10 09 adres: Gentsesteenweg 1430, 1082 SintAgatha-Berchem (on de stoêse van Berchem)
Brussel Boef! is een feestelijk menu van Brusselse taal en Brusselse keuken.
Dit boek is zowel een uitnodiging aan de lezer om zijn kennis van de Brusselse producten, gerechten en restaurants uit te breiden, als een hommage
+ verzendingskosten indien bestelling via de Brusseleir onlineshop
BRUSSEL BOEF - 2022
BRASSERIE DE LA GARE
BOEK BRUSSEL BOEF & SCHORT nog steeds mooie kado’s voor de eindejaarsfeesten boek € 29,00 schort € 24,00 combi € 29,00
aan de hele culinaire sector in de hoofdstad. Het logo voor Brussel Boef! is de passe-vite. Dat
Brussel Boef DE FIEST VAN DE BRUSSELSE KUIKE!
TWAÈMWA
Chef Ben Springael presenteert jou zijn special Brussel Boef Plat, bij Lunch of Diner - Gevulde aardappel met witloofstoemp, gerookt spek en een “kenelleke van ettekeis”.
Info
€ 11,00 > plat van dinsdag tot en met zaterdag reserveren: info@twaemwa.be of 02 310 93 84 adres: Melkstraat 12, 1500 Halle
Brusseleir!CHAUD
La jeunesse
BRUSSELEIR! WILT ON AAILE! Brusseleir!CHAUD is een straf team van 10 jonge Brusseleirs of fans van Brussel die de vinger aan de pols houden van wat er in Brussel (en in het Brussels) gebeurd. Zij houden de Brusseleirs op de hoogte over toneel, film, muziek, dans, horeca, architectuur, sport, literatuur, uitgangsleven, en veel meer. Ieder van hen engageert zich om gedurende min. 1 jaar maandelijks een stukje te maken over wat er leeft in hun wereld. Zo krijgen we via onze site en social media een continue stroom van recent en interessant nieuws, en blijven alle Brusseleirs op de hoogte van wat er beweegt, wat er moet gezien, gelezen, gehoord en meegemaakt worden.
Wie kan deelnemen, wat wij verwachten
Elke jonge Brusseleir, of fan van Brussel, tussen 18 en 30 jaar die een studie volgt of een passie heeft waarover hij/zij elke maand een kort interessant stukje met nieuwswaarde kan schrijven. Muziek, dans, sport, theater, architectuur, sociaal engagement, media, mode, culinair, film, maar ook andere voorstellen zijn welkom. Elk lid van het Brusseleir!CHAUD volgt de actualiteit in zijn/haar specifieke sector op de voet en verbindt er zich toe om elke maand een stukje in te leveren. In tekst met foto’s, in film, reportage, interview… alles kan, als het maar boeiend en interessant is. Je moet niet in het Brussels schrijven, daar word je bij geholpen. Da’s masscheens al ‘n zërg minder :) Brusseleir! Is een klein team dat werkt met veel vrijwilligers. Je moet bereid zijn om dit vrijwillig te doen, maar je krijgt wel de kans om je passie met veel mensen te delen, je communicatievaardigheden aan te scherpen en naam te maken in de sector waarin je actief bent. Geen stress! Je hoeft geen begenadigd schrijver te zijn om deel uit te maken van het Team, we voorzien een inloop periode zodat iedereen de kans krijgt om zich in te leven.
MEER INFO? Bel naar Brusseleir! op 02 502 76 93 of mail naar kathleen@brusseleir.eu Zie ook www.brusseleir.eu ROULEZ JEUNESSE!
is niet alleen een Belgische uitvinding, maar ook een mooi symbool. Ni oemda ’t allemoê rap moot passeire. Maar omdat je er vanalles in kan gooien en mengen, zodat wat eruit komt een resultaat geeft dat beter is dan de verschillende ingrediënten op zich. Zo is het ook met het DNA van den Brusseleir: Dat is ook een mengeling van talen en culturen, van jong en oud, en van alle sociale lagen. Brusseleir! hoopt dat dit boek in handen komt van iedereen die graag zelf aan de slag gaat met de Brusselse taal en de Brusselse gerechten. ne ki zëlf eet mei!
www.brusseleir.eu
22
BRUSSELEIR!
Wa paasde doevan? Leist da ne ki, en doot er dèn
23
onder auspiciën van de Koning Boudewijn Stichting
DE COPAINS VAN BRUSSELEIR!
Een initiatief waarmee de sympathie van den Brusseleir voor onze werking kan omgezet worden in censkes, oude, ploêt,… Dankzij de steun van de Copains van Brusseleir willen we met het project Brussels WALLAH OMG jongeren rekruteren die goesting hebben in het Brussels en samen met hen een project uitwerken die hun leefwereld creatief vertaalt. Stortingen vanaf 40€ genieten van een fiscaal attest.
Scan en betaal met Payconiq by Bancontact
Scannez et payez avec Payconiq by Bancontact
Koning Boudewijnstichting: BE10 0000 0000 0404 Gestructureerde mededeling: +++ 623/3734/20003 +++ Payconiq is handig en snel via deze QR code KBS-FRB Brusseleir
25