Recalls: Nederland geen Europees koploper meer

ALLERGENEN ZIJN DE RIJZENDE STER

Het aantal recalls en notificaties dat heeft plaatsgevonden in Nederland, is in 2019 stabiel gebleven in vergelijking met de twee voorgaande jaren. Op Europees niveau zien we echter een stijging van het aantal meldingen in het RASFF-systeem.

Tekst Rob Kooijmans

Noten en zaden blijven op plek 1 staan

Waar Nederland in 2018 nog koploper was in de Europese Unie (EU) betreffende het aantal meldingen van recalls, zijn we in 2019 op de derde plaats beland. Dit is dicht bij de historische, stabiele vierde plaats. Wel hebben zich een aantal verschuivingen voorgedaan in de productgroepen waarin door de autoriteiten meldingen zijn gedaan, en in de onderliggende redenen voor een recall. In figuur 1 is een overzicht te zien van de top 10 van productgroepen waarin in 2019 RASFF-meldingen zijn gedaan op de Nederlandse markt.

Stabiele nummer 1 Noten en zaden blijven als productcategorie op nummer 1 staan, met name door de grenscontroles

Aantal RASFF Meldingen In 2019 per Productcategorie

100 0 Noten en zaden Groente en fuit Kippenvlees Kruiden en specerijen Voedingssupplementen

Figuur 1. Vis Vlees (behalve kip) Melk en melkproducte n Tweekleppige weekdieren Gr anen en bakkerij producten

die binnen de EU worden gedaan. In het merendeel van de gevallen (72%) betreft het de aanwezigheid van aflatoxine(s). Omdat aflatoxines niet of nauwelijks uit het product te verwijderen zijn, wordt zeker de helft van de producten aan de grens geweigerd. Daarnaast krijgt nog eens een kwart van de gevallen een andere bestemming, zoals diervoer. Slechts een op de twintig van de aan de grens tegengehouden producten wordt behandeld en vervolgens alsnog op de markt gebracht. Salmonella is naast aflatoxine(s) de andere grote boosdoener (18%) als het gaat om recalls van noten en zaden. Slechts een op de drie gevallen wordt behandeld en een vijfde deel krijgt een andere bestemming; een kwart wordt alsnog geweigerd bij import.

Sterke stijging in zuivel De zuivelsector laat een sterke stijging zien in het aantal meldingen. Dit wordt veroorzaakt door een drietal issues waarvoor veel meldingen zijn binnengekomen in het RASFF-systeem. Het eerste issue betreft de aanwezigheid van Listeria monocytogenes in mozzarella. Het tweede issue was schimmel op Goudse kaas, met name in Goudse kaas die werd geexporteerd naar Tsjechië. En het laatste issue was niet-gedeclareerde melk in ijs, zowel in Nederland als geëxporteerd naar een aantal landen binnen de EU. Als deze drie issues ieder als één melding gerapporteerd zouden zijn, dan was de zuivelcategorie niet op de vierde plaats geëindigd, maar op een meer traditionele zesde of zevende plaats. Met name de niet-gedeclareerde melk in het ijs lijkt overmatig

Oorzaken Recalls In Nederland 2013 - 2019 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 120 100 80 60 40 20 0 Microbiologisch Vr eemde voorwerpen Allergenen Fraude Chemische Zware metalen Mislabelling Organoleptisch Ongedierte Overig Toxines Import weigerin g vaak te zijn gerapporteerd. De listeria in de mozzarella en de schimmel op Goudse kaas zijn beide twee keer voorgekomen in 2019, maar tevens meer dan één keer gerapporteerd. Verrassende nieuwkomer Voedingssupplementen zijn de verrassende nieuwkomer in de top 10 van recalls in 2019. Dit wordt met name veroorzaakt door de hausse in cannabis-gerelateerde producten. Een aantal producenten is zich niet of onvoldoende bewust van de novel food-wet binnen de EU (EU 2015/2283). Deze wet eist dat voor nieuwe voedingsmiddelen (zoals cannabinoïden ofwel CBD en tetrahydrocannabinoïden ofwel THC) toestemming verkregen moet worden op basis van een onderbouwd dossier. Dezelfde onwetendheid heeft ook geresulteerd in een negental importweigeringen van deze producten in de Verenigde Staten door de Food and Drug Administration (FDA). Naast issues betreffende cannabis-gerelateerde producten waren met name niet-gewenste verontreinigingen de oorzaak voor een recall. Denk daarbij aan te hoge niveaus van vitamine A, zware metalen, cafeïne, pyrrolizidine-alkaloïde (een natuurlijke toxine die voorkomt in Sint-Janskruid) en niet-gedeclareerde pinda. Microbiologie koploper In figuur 2 wordt een overzicht gegeven van oorzaken van recalls over de jaren 2013 tot en met 2019. Microbiologische contaminaties zijn ook in 2019 nog steeds de koploper als het gaat om oorzaken voor recalls. Binnen deze groep is de aanwezigheid van salmonella in meer dan de helft van de gevallen (53%) de veroorzaker van de problemen. Naast de al genoemde aanwezigheid van salmonella in noten en zaden, zien we salmonella voorkomen in vlees, kip en diervoeding. In het overgrote deel van de gevallen (70%) is de salmonellabesmetting door het producerende bedrijf zelf ontdekt. Recalls vanwege listeria zijn een sterke tweede categorie binnen de microbiologische issues. Een onderliggende factor is hier de extra aandacht van de NVWA voor de aanwezigheid van listeria in ready-to-eat-voedingsmiddelen, onder de vlag van het beruchte informatieblad 85. Allergenen zijn de rijzende ster In 2019 zien we een sterke toename van het aantal meldingen vanwege allergenen. Deze trend is de afgelopen jaren al ingezet. De top 5 van niet-gedeclareerde allergenen bestaat uit: melk, een combinatie van meerdere allergenen, gluten, mosterd en pinda. Van nature is bij samengestelde producten het grootste risico de aanwezigheid van niet-gedeclareerde allergenen. Binnen deze categorie komen incidenten als fouten in de uitvoering van een receptuur, het plaatsen van een verkeerd etiket of een etiket met onvolledige informatie vaker voor dan bij niet-samengestelde producten. Vreemde voorwerpen Naast microbiologische contaminaties en allergenen zijn vreemde voorwerpen in voedingsmiddelen een stabiele aanwezige in de top 3 van RASFF-meldingen. Plastic is in 2019 het meest voorkomende vreemde voorwerp (65%), daarna volgen metaal (15%) en glas (11%). Hout en ongedierte representeren elk 2,5% van het totaal aantal meldingen van aanwezige vreemde voorwerpen in voedingsmiddelen. Interessant is dat er in veel gevallen geen recall plaatsvindt omdat de producent, gebaseerd op een risicoanalyse, kan aantonen dat de aanwezige vreemde voorwerpen geen risico vormen voor de voedselveiligheid. Natuurlijk zal een groot aantal merkeigenaren alsnog besluiten tot een recall om zo mogelijke schade aan het merk te voorkomen. • Rob Kooijmans is ceo en co-founder van het Food Strategy Institute Meldplicht voor laboratoria? In december 2019 heeft de NVWA bij wijze van test alle microbiologische testgegevens opgevraagd bij één van de grotere laboratoria in Nederland. Na een data-analyse en een korte verificatie bij het laboratorium betreffende eventuele R&D-samples, heeft de NVWA contact opgenomen met verschillende producenten die geen melding hebben gemaakt van met pathogenen besmette voedingsmiddelen die op de markt zijn gebracht. Wettelijk gezien bestaat er een meldplicht voor ieder bedrijf dat voedingsmiddelen op voorraad heeft of in de handel brengt die niet voedselveilig zijn. De invoering van de Officiële Controle Verordening (EU 2017/625) op 14 december 2019 dwingt de autoriteiten in de lidstaten om strikter te gaan handhaven. Het ziet er naar uit dat deze striktere handhaving in Nederland zeker ook gaat gelden voor de meldplicht. Figuur 2.