Wat als een onderneming geen or heeft?

In januari 2023 meldde E-bikeproducent Stella dat het bedrijf moest reorganiseren: de voorraden aan e-bikes namen toe en de vraag naar e-bikes nam af.

De schulden liepen daarom op en de aandeelhouders moesten zelfs 8 miljoen euro bijstorten om een liquiditeitstekort te voorkomen.

Stella laat in het overleg met FNV-bestuurder Egon Groen niets los over de exacte plannen, omdat Groen eerst geheimhouding moet beloven (en een verklaring ondertekenen). Groen weigert de verklaring te ondertekenen, omdat hij vrij wil zijn om met zijn leden over de situatie te praten. Stella stelt dat het eerst de plannen goed wil uitwerken en pas daarna erover met Groen wil praten.

Wat wel bekend wordt over de plannen:

• De overhead wordt verkleind

• Er worden afdelingen samengevoegd

• Er wordt meer geautomatiseerd

• Klanten voor bepaalde diensten (die nu nog gratis zijn) moeten gaan betalen

• De leiding van het bedrijf zal worden aangevuld ‘met nieuwe kennis en deskundigheid’

• Verlaging van de marketinguitgaven

• Verbetering van werkprocessen (training personeel)

• Telefonische bereikbaarheid moet omhoog en de wachttijd voor service en onderhoud moet omlaag.

Allemaal zaken waarover een onderneming advies moet vragen aan een ondernemingsraad. Maar ja, er is geen ondernemingsraad!

Er werken bij Stella ruim 600 mensen dus had de onderneming al lang een ondernemingsraad moeten hebben. Het bedrijf heeft wel aangekondigd om in het tweede kwartaal van 2023 een ondernemingsraad te willen gaan instellen. De verkiezing van de eerste or is een verantwoordelijkheid van de werkgever.

Wat betekent het voor de ondernemer wanneer er geen or is en ‘belangrijke’ veranderingen moeten worden doorgevoerd?

Heeft de ondernemer vrij spel of moet deze zich toch houden aan bepaalde regels van de wet op de ondernemingsraden (Wor)?

Eigenlijk is het ‘beetje dom’ van Stella dat het geen ondernemingsraad heeft. Een ondernemer heeft zeker geen vrij spel wanneer er geen ondernemingsraad is. In het verleden heeft een Kantonrechter zich daarover al eens uitgesproken en een sanctie aan de ondernemer opgelegd.

Uitspraak Kantonrechter Zutphen 20 mei 2009

Een notariskantoor heeft ernstige financiële problemen vanwege een sterk teruglopende omzet. In 2009 wil het kantoor bij het Uitwerkingsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) ontslag aanvragen voor zo’n 15 werknemers. Op het notariskantoor werken ± 60 personen en de ondernemer had op het moment van de ontslagaanvraag geen ondernemingsraad.

Een zestal medewerkers voor wie het ontslag was aangevraagd, stapt naar de Kantonrechter (voor een kort geding) en eist daarbij o.a. het volgende: [ops]

• Heeft de ondernemer vrij spel of moet deze zich toch houden aan bepaalde regels van de wet op de ondernemingsraden (Wor)?

• Eigenlijk is het ‘beetje dom’ van Stella dat het geen ondernemingsraad heeft. Een ondernemer heeft zeker geen vrij spel wanneer er geen ondernemingsraad is. In het verleden heeft een Kantonrechter zich daarover al eens uitgesproken en een sanctie aan de ondernemer opgelegd.

De ondernemer laat in de procesgang onder meer weten dat er geregeld (per vestiging) een vergadering met het personeel wordt gehouden. En volgens de ondernemer was er nooit een vraag gekomen om een ondernemingsraad in te stellen. Hij zou zich niet bewust zijn geweest dat er voor zijn organisatie een ondernemingsraad ingesteld moest worden.

De overwegingen van de rechter

De rechter houdt er, kort gezegd, rekening mee dat de onderneming te maken heeft met forse verliezen. De rechter constateert daarnaast dat er weinig andere mogelijkheden zijn om kosten te besparen op korte termijn dan door het terugbrengen en reorganiseren van het personeelsbestand. De eis om eerst verkiezingen te organiseren voor een ondernemingsraad neemt te veel tijd in beslag; het zou kunnen betekenen dat dan nog meer medewerkers hun baan verliezen. De eis om eerst een or in te stellen wijst de rechter af. Dit vanwege de oplopende verliezen van de onderneming. Een lang uitstel van de ingreep kan daarbij leiden tot meer ontslagen, waardoor ook het aantal werknemers tot onder de vijftig kan zakken. Maar de rechter vindt echter ook dat de ondernemer onvoldoende heeft gedaan een ondernemingsraad in te stellen. De personeelsvergaderingen doen daar niets aan af.

De uitspraak

De rechter heeft de ondernemer verboden de reorganisatiehandelingen uit te voeren, en dat geldt ook voor het ontslag van de medewerkers. De rechter verplicht de ondernemer een bijeenkomst te organiseren met alle mensen die zes maanden of langer in de onderneming werkzaam zijn. In die bijeenkomst moet de ondernemer hen informeren over het voorgenomen besluit dat kan leiden tot het verlies van arbeidsplaatsen of een belangrijke verandering

Basiscursus medezeggenschap

Jaap Jongejan is een van de workshopleiders in de basiscursus medezeggenschap. Deze stoomcursus van de beginselen van de medezeggenschap kun je op diverse data bijwonen. Actuele data en locatie: https://ornetacademy. nl/opleidingen/basiscursus-medezeggenschap#general van de arbeid en de arbeidsvoorwaarden.

Daarnaast moet de ondernemer het personeel de gelegenheid geven om de plannen te bespreken, en het personeel moet binnen een redelijke termijn een advies uitbrengen aan de bestuurder.

Conclusie

Wanneer er in een onderneming 50 of meer medewerkers werkzaam zijn, moet de ondernemer een ondernemingsraad instellen. Een andere vorm van ‘raadplegen’ van personeel is onvoldoende en kan niet in de plaats komen van een overleg met een ondernemingsraad. ‘Onwetendheid’ hiervan is geen excuus.

Stella heeft op dit moment geen ondernemingsraad. De kans is groot dat wanneer medewerkers naar de rechter stappen om een overleg af te dwingen, de rechter daarin meegaat.

Nu is een beslissing onder dwang nooit goed, maar in het geval van het notariskantoor kan ik dat goed begrijpen. Voor de medewerkers van Stella geldt wat mij betreft hetzelfde.

Productiever

Een ondernemer moet zich realiseren dat het echt productiever is om met een ondernemingsraad te overleggen dan met het gehele personeel. Daarnaast ben ik nog nooit een ondernemingsraad tegengekomen die alleen maar dwars ging liggen wanneer diens organisatie in zwaar weer zat. Wanneer een bestuurder een ondernemingsraad volledig informeert, betrekt en kan overtuigen, dan is een or echt bereid om het eerlijke verhaal aan medewerkers te vertellen. (‘Soms zijn veranderingen niet leuk maar als ze nodig zijn...’)

De Wor verplicht de ondernemer niet alleen een ondernemingsraad in te stellen. De wetgever zegt ook dat er betrokkenheid ontstaat door een or goed te betrekken bij belangrijke besluiten. Samen met de ondernemingsraad (en medewerkers) werken aan een betere organisatie creëert behalve betrokkenheid wellicht ook begrip voor aankomende maatregelen.

JAAP JONGEJAN

DGA BORBOLETA

ADVISEUR BIJ BELANGRIJKE VERANDERINGEN

Hoe help je je organisatie door deze zware tijd?