Het pakketkluisdilemma: delen of eigen systeem

In Noord-Nederland wordt al twee jaar onderzoek gedaan naar de pakketkluis. Dit is in het kader van de Agenda Logistiek Noord-Nederland. Concreet heeft dat een ‘Febo voor pakketjes’ opgeleverd in Gieten en Rolde, in samenwerking met uitvoerder De Buren. In de uitvoeringsagenda was daar in 2021 en 2022 geld voor beschikbaar gesteld, laat Sandra Knoop van Regio Groningen en Assen weten. Het Rijk dekte de helft van de kosten, en de drie noordelijke provincies samen de andere helft. “Voor deze pakketkluizen is ook de samenwerking gezocht met lokale partijen, zoals de Streekboer. Ook in Hoogeveen en Dieverbrug zijn inmiddels pakketkluizen geplaatst. De planning is om tevens in

Zuidhorn en Hoogkerk pakketkluizen neer te zetten”, aldus Knoop. De resultaten, dilemma’s en successen worden maandelijks onderling gedeeld door de betrokkenen in Noord-Nederland.

Whitelabel stimuleren

In de noordelijke provincies is er bewust voor gekozen om whitelabel-kluizen te plaatsen. De voorziening is op die manier voor iedereen te gebruiken, zegt Martin Courtz, programmamanager van de hub GroningenDrenthe namens de provincie Drenthe. “Hierdoor heb je ook minder last van verrommeling, en meer ruimtelijke kwaliteit. Als overheid willen we uiteraard ook niet één partij een voordeel bieden boven een andere.”

Het initiatief voor dergelijke whitelabel-kluizen ligt wat hem betreft bij de overheid en in dit geval exploitant De Buren. Courtz: “Als regio kunnen we het gebruik van pakketkluizen stimuleren in landelijk gebied en reguleren in stedelijk gebied. De logistieke dienstverlening moet je integraal benaderen, net als het personenvervoer. Kijken naar de juiste locaties, waardoor de voorziening een meerwaarde biedt, leidt tot minder overlast en helpt bij het in stand houden van een bepaald voorzieningenniveau.”

Infrastructuur optimaliseren

Courtz verwacht niet dat er over vijf jaar in Nederland een goeddekkend, landelijk whitelabel-kluizennetwerk is. “Vooral door de beperkingen van de stroomaansluitingen zal de uitrol – net als bij laadpalen – meer tijd vergen”, geeft hij aan. Daarnaast moet men volgens hem goed de tijd nemen voor de locatiekeuzes, en rekening houden met onverwachte negatieve neveneffecten. Denk aan de parkeerdruk rondom de kluizen, overlast, diefstal en onvoldoende capaciteit in de locker.

Dat zijn gelijk ook een paar lessen die Courtz kan delen, nu in Noord-Nederland twee jaar is getest met pakketkluizen op de hubs in Gieten en Rolde. Om van pakketkluizen een succes te maken, zijn ten eerste gebruikers nodig. Dat aantal kan groeien als een retourlocatie ontbreekt in de directe omgeving van de consument. Courtz: “Als de pakketkluis dichterbij is dan een andere retourlocatie, kunnen gebruikers het makkelijke gebruik ervaren en er dan ook voor kiezen om voortaan pakketjes in de kluis te laten bezorgen.” Daarnaast noemt de programmamanager de benodigde stroomaansluiting, waar soms wel een jaar op moet worden gewacht. Bovendien moet bij de pakketkluis voldoende parkeergelegenheid zijn voor gebruikers en pakketbezorgers, en de locatie moet zichtbaar zijn voor de consument.

Bol.com ziet er brood in Een van de fulfilmentbedrijven die potentie zien in de pakketautomaat, is Bol.com. Samen met Budbee en Albert Heijn plaatst de retailgigant steeds meer kluizen in supermarkten van de marktleider. Bol.com-woordvoerder Joost Morel: “Elke dag worden er tienduizenden artikelen besteld bij Bol.com. Die bestellingen willen we efficiënt en zo duurzaam mogelijk bij onze klanten bezorgen. Met de pakketkluizen kunnen klanten hun pakketje ophalen wanneer het hen het beste uitkomt. Bovendien is

Pakketkluis in Nederland

In Nederland is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de pakketkluis. In 2021 nam het aantal servicepunten met 7,6 procent toe naar 11.500. Ondertussen kondigden diverse spelers op de markt uitbreidingen aan. Zo heeft PostNL gezegd het aantal pakketkluizen op te hogen naar 1.500, en ook Budbee en De Buren bouwen door. Bovendien was Instabox nog flink aan het bijplaatsen op het moment dat het bedrijf in Nederland failliet ging. Bij de overname van de activa gaf DHL aan met die uitbreiding door te gaan.

Er is echter ook voorzichtigheid. Met name omdat de Nederlandse consument de pakketkluis nog niet omarmt. Dit komt volgens Wouter van Keulen van DPD vooral omdat Nederlanders gewend zijn aan thuisbezorging. Ze krijgen hun spullen gratis thuisbezorgd en zijn verwend, zei hij een tijdje geleden tegen Logistiek.nl. Wel ziet hij dat de behoefte aan dergelijke afleverlocaties groeit. “De behoefte aan lockers stijgt iets, maar niet zoals elders in Europa.” Van Keulen ziet dat pakketkluizen met name populair zijn in de Baltische staten, maar ook in het dunner bevolkte Spanje heeft DPD een lockernetwerk opgekocht. “Een locker is peperduur. Wij als traditionele carrier zullen ook in pakketkluizen investeren, maar we kijken daarbij vooral heel goed naar hoe dit past bij het gedrag van de consument.” het een duurzamere bezorgoptie, helemaal als klanten het ophalen van een pakketje combineren met het doen van boodschappen. We merken dat klanten deze bezorgoptie steeds meer omarmen en dat de klantwaardering stijgt. We leren er gezamenlijk enorm van.” Bol.com ziet de pakketkluizen als ‘een van de elementen in de mix van verschillende duurzamere bezorgopties’. Daarnaast wijst Morel op de elektrische vervoermiddelen waarmee pakketten worden bezorgd, en op de vrachtfiets van bijvoorbeeld Cycloon. Het belangrijkste is echter het kunnen bieden van veel bezorgopties, zodat de consument een brede keuze heeft. Als een klant kiest voor aflevering in een Budbee-pakketkluis, verzorgt Budbee het vervoer. Morel houdt in het midden of dit anders zou moeten kunnen, bijvoorbeeld door whitelabel-kluizen te gebruiken, zodat minder vervoerders naar één straat hoeven te rijden. “Wij houden de markt vanzelfsprekend continu in de gaten voor ontwikkelingen in bezorgopties.”

Opensource risicovol

De markt vraagt regelmatig om een whitelabel-kluizennetwerk vanwege de vermeende efficiëntie. Op dit moment komt het voor dat bijvoorbeeld DPD een andere afhaallocatie heeft dan PostNL, waardoor er in één wijk of dorp alsnog twee kluizenmuren nodig zijn. Toch is dit laatste voor DPD de meest veilige optie, blijkt uit een reactie van Wouter van Keulen, die binnen DPD Nederland operationeel en strategisch verantwoordelijk is voor het out-of-home netwerk. Zelf whitelabel-lockers plaatsen levert volgens hem een te hoge kostprijs en te weinig marge op. Andermans kluizen gebruiken zou kunnen, zeker die van opensource-bedrijven, maar ook dan loopt DPD een risico: “Hoe lang zij overeind staan, is een vraagteken. Zodra hun locaties goed werken, neemt iemand het bedrijf over om zelf dat fijnmazige netwerk te krijgen dat elke vervoerder voor ogen heeft.”

Openen van elkaars kluizen

Een ander geluid komt van DHL-woordvoerder Ewout Blaauw. “Het opzetten van een whitelabel-netwerk van pakketkluizen is niets anders als het openstellen van elkaars kluizen, tegen redelijke vergoeding, met de bereidheid dat over en weer te doen”, meldt hij nuchter. “Wie waar investeert in een kluis en wat de voorwaarden zijn waaronder toegang wordt geboden, zijn aspecten die door gezonde marktwerking kunnen worden bepaald, met uiteindelijk ACM als waakhond op de achtergrond.”

Hetzelfde ziet hij graag gebeuren voor de traditionele, bemande servicepunten. Voor zowel de consument als de ondernemer is het beter als een servicepunt meerdere vervoerders vertegenwoordigt.

Nodig lijkt het trouwens niet voor DHL, dat derden hun kluizen gebruiken. De vervoerder zegt dat de eigen pakketautomaten al rendabel zijn met alleen eigen zendingen. “De huidige kasten draaien bijna in alle gevallen op volle capaciteit met een hoge bezetting. Dat wil zeggen dat alleen de DHL-zendingen voor nagenoeg volle pakketkasten zorgen”, aldus Blaauw. Het bedrijf heeft nu honderden pakketkasten staan in Nederland. Deze zijn volgens de woordvoerder al open en toegankelijk voor derden. Eind 2023 zal de teller staan op circa duizend kluizen, mede door de overname van de pakketkluizen van Instabox.

Meer aanbod nodig

Uit TNO-onderzoek uit 2020 blijkt dat pakketkluizen pas duurzamer en efficiënter zijn als minimaal 50 procent van de pakketten naar een afhaalpunt gaat. “Pas dan zie je een besparing in CO2 -uitstoot (17 procent) en een daling van het aantal busjes dat ingezet wordt”, aldus Alicja van Ewijk, projectmanager duurzaamheid en logistiek van Thuiswinkel.org, tegen Twinkle. Ondanks dat het onderzoek al een paar jaar oud is, vindt Van Ewijk het nog steeds relevant, meldt ze desgevraagd aan Logistiek.nl. “De ontwikkeling is dat er meer pakketpunten en -kluizen komen, maar de vraag is wat het gaat opleveren. Zoals het onderzoek aangeeft, bereiken we pas echt iets als 50 procent van de pakketten daar geleverd wordt. In Nederland is dat nu zo’n 8 tot 10 procent.” Ze benadrukt dat momenteel thuislevering het meest efficiënt en duurzaam is, omdat één bestelbus minder CO2 uitstoot dan als alle consumenten het pakket met de auto gaan ophalen bij een kluis of pakketpunt. “Een uitbreiding van de punten en/of nieuwe of extra services beschikbaar stellen voor consumenten helpen mijns inziens niet voldoende in de transitie naar een duurzamere bezorging. Het is ook te rooskleurig om te denken dat er één oplossing is. We moeten op allerlei vlakken inzetten op samenwerking, ook bij de bezorging.”

Ondanks de drukkere periode dan ooit tevoren heerst er rust bij QLS en mede-eigenaar Quincy Boogers. Dankzij een nog verdere mate van automatisering is er Kerst 2022 geen uitzendpersoneel nodig geweest om de decemberorders te kunnen verwerken. Ook niet in de periode erna, terwijl 8 tot 10 procent van al die orders ook weer retour is gekomen. Goede productinformatie geven is cruciaal in de strijd tegen retouren.