Jaarverslag 2008

Inhoudsopgave - Alweer een jaar voorbij - Forse groei arbeidsuren in 2008 - ‘We staan alle twee dicht bij de boeren’ De overeenkomsten tussen Rabobank en AB Midden Nederland - Sociaal jaarverslag Investeren in elkaar - Jaarcijfers Geconsolideerde balans per 31 december 2008 Geconsolideerde exploitatierekening over 2008

Alweer een jaar voorbij Op het moment van schrijven denk je: wat, het overzicht van 2008, dat ligt toch alweer ruim een half jaar achter ons! Jazeker, en wat voor een jaar. Er was volgens mij vroeger (oud voel je je als je zo gaat schrijven) een liedje van Ronnie Tober met als titel ‘In één woord geweldig’. Zo zou ik ook het jaar 2008 willen omschrijven. Er was natuurlijk lief en leed waar we aandacht aan hebben geschonken, maar vooral de afloop van het jaar kon voor onze organisatie AB Midden Nederland eigenlijk niet beter.

Laten we met het persoonlijke beginnen. Het valt mij iedere keer op - ook al hoor je wel eens wat tussen de regels door - dat er een geweldig goede sfeer is tussen de medewerkers onderling, voor zover ze met elkaar te maken hebben. Of het nu binnen of buiten of voor of achter is, je hoort en ziet dat de medewerkers van AB Midden Nederland plezier hebben in hun werk. Datzelfde geldt voor de sfeer binnen het bestuur en voor de verhouding van het bestuur met onze directeur. Verder denk ik dat ook de relatie van al onze medewerkers met leden en klanten optimaal is. We hebben natuurlijk best wel eens een probleempje, maar bijna altijd wordt dat met behulp van een goed gesprek weer opgelost. Het resultaat in 2008 was min of meer een voortzetting van wat we presteerden in de afgelopen jaren. Draaiden we normaal altijd al meer uren, ook dit jaar ging dat getal weer fors omhoog. En als je het dan goed doet, en dat deden we, stijgt het resultaat mee. Ondanks dat we toch al liepen te denken aan een recessie, kwam dat er tot het eind van 2008 nog niet uit. Bestuurlijk zijn we druk geweest met allerlei beleidszaken. We hebben er gelukkig voor gekozen om per 1 januari 2010 zelfstandig verder te gaan. We zien nu dat we dit jaar (2009) als organisatie,

Het bestuur H.A.P. van der Maat, voorzitter • J.W. den Boer, secretaris A. Bassa, C.M. de Kuiper, W. van Oostrum

maar ook als bestuur, gewoon hard nodig hebben om alles op een rij te krijgen. Op de aanstaande jaarvergadering in oktober zullen we met voorstellen komen hoe de nieuwe zelfstandige organisatie AB Midden Nederland eruit komt te zien. Dat we daarbij dichterbij onze leden willen komen, is wat ik nu alvast kan verklappen. Ten slotte toch iets over het lopende jaar, want we doen ons zelf natuurlijk tekort om daarover te zwijgen. We zien namelijk dat er een zeer groot verschil gaat ontstaan met 2008. Daarvan uitgaand en rekening houdend met de kosten van de verbouwing van ons kantoor, de uittreedkosten bij het CBAB, de gehele aanpassing van onze ICT en de eigen opzet van de reductieregeling zal het u niet vreemd in de oren klinken als wij vragen om het resultaat van 2008 aan onze algemene reserves toe te voegen. Met jullie toch vooral het beste toe te wensen voor het al lopende jaar 2009 wil ik afsluiten met de felicitaties voor de gehele organisatie voor de prestaties in het jaar 2008. Huub van der Maat Voorzitter bestuur

Directie en Managementteam W. Duizer, algemeen directeur R. Houweling, C.A.J. van Rooijen, A.J.W. Schouten

Forse groei arbeidsuren in 2008 AB Midden Nederland kan tevreden zijn over het geboekte resultaat in 2008. De omzet aan arbeidsuren steeg met 23% ten opzichte van 2007. Een aanmerkelijk betere opbrengst dan de rest van de uitzendbranche, die over de volle breedte te maken had met 12% groei van de urenomzet. Positief is ook dat de omzet is behaald in steeds meer verschillende sectoren.

2008 een goed jaar voor AB Op het moment dat u dit leest zijn we al over de helft van het jaar 2009. De economische groei ontwikkelt zich negatief en waar dit stopt is niet bekend. Daar durven maar weinig mensen een uitspraak over te doen. Het laatste kwartaal van afgelopen jaar gaf natuurlijk al een negatief signaal af, maar 2008 als geheel was een goed jaar voor AB. De Nederlandse economie groeide in 2008 met 3,5 procent. Dit groeicijfer is het hoogste sinds 2000 en was het hoogste van alle Europese landen. AB had dankzij deze hoogconjunctuur en de oplopende werkgelegenheid de wind mee. Door een stijging in de omzet in arbeidsuren boekten we een uitstekend resultaat. Beter dan collega-bedrijven AB deed het in 2008 beter dan collega-bedrijven in de uitzendbranche. Over het hele jaar steeg het aantal omgezette uren bij uitzendbureaus met 12%, terwijl dit bij de gezamenlijke AB’s 23% was. AB wist het laatste kwartaal van 2008 de groei in de meeste sectoren vast te houden, terwijl in de rest van de uitzendbranche de groei in het tweede half jaar afvlakte. De neerwaartse tendens binnen de uitzendmarkt wordt over het algemeen gezien als een voorbode voor het afnemen van de economische groei. Het bedrijfsleven doet minder een beroep op flexibele arbeid en dat kan betekenen dat de vraag aan het afnemen is. AB

Begeleiding jongeren Bij de AOC’s kiezen al langere tijd minder scholieren voor de traditionele agrarische richtingen. AB Midden Nederland werkt al jarenlang nauw samen met diverse scholen uit de regio om vraag en aanbod bij elkaar te brengen en de kwaliteit van de opleidingen en de studenten te waarborgen. Inmiddels richt AB Midden Nederland zich ook buiten de agrarische sector (techniek, bouw, groen enz.) op jongeren. Daarnaast heeft een dertigtal jongeren buiten de agrarische sector een werk-leerbaan bij AB Midden Nederland. Kijkt u voor meer informatie daarover eens op www.daarmaakjehet.nl

houdt er rekening mee dat de aankomende jaren dergelijke groeicijfers niet zullen worden behaald. Gerichte acquisitie werpt vruchten af Dat de urenomzet in 2008 - tegen de trend op de uitzendmarkt in bleef groeien, komt onder meer omdat AB veel werk levert binnen de agrarische wereld. Deze sector is minder gevoelig voor conjuncturele schommelingen. Ondanks de krimp in het aantal bedrijven blijft de arbeidsbehoefte in de agrarische sector stijgen. De redenen daarvoor: intensievere bedrijfsvoering en schaalvergroting. Daarnaast manifesteert AB zich steeds beter in andere branches. Het gericht plegen van acquisitie heeft ook zijn vruchten afgeworpen. Meer banen, daling werkloosheid Het komt vreemd over om dit nu te lezen, maar in 2008 kwamen er in Nederland maar liefst 200.000 banen bij. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is een dergelijke enorme banengroei sinds de jaren negentig van de vorige eeuw niet meer voorgekomen. Het aantal werklozen nam af met 70.000 personen. Er waren eind 2008 nog 314.000 mensen zonder werk (4% van de beroepsbevolking) Dit was een laagterecord in 25 jaar. Door de enorme vraag naar arbeid en de hogere inflatie stegen de loonkosten in Nederland met gemiddeld 2,2%.

Gewerkte uren Bedrijfsverzorging Stap/detach AB Service

80

gewerkte uren x 10.000

70 60 50 40 30 20 10 0

2004

2005

2006

2007

2008

jaar

Omzetcijfers

30

Omzet x E 1.000.000,-

25

20

15

10

5

0

2004

2005

2006

2007

2008

jaar

Aantal leden AB Midden Nederland

2007

2008

Leden bedrijfsverzorging

1735

1722

‘We staan alle twee dicht bij de boeren’ De overeenkomsten tussen Rabobank en AB Midden Nederland Het kost weinig moeite om overeenkomsten te vinden tussen de Rabobank en AB Midden Nederland. Dat stelt Leendert van Wezel, directeur Bedrijven van Rabobank Alblasserwaard Noord en Oost en leider van het Agrarisch Team dat in de Alblasserwaard, de Vijfheerenlanden en de Krimpenerwaard actief is.

“Zowel de Rabobank als AB werken vanuit een coöperatieve basis”, steekt Van Wezel van wal. “Ook gelden we allebei als belangrijke spelers in de agrarische sector. Rabobank is daarin zelfs marktleider. Nóg een overeenkomst: AB Midden Nederland en onze organisatie zijn beide professionele organisaties die hun klanten deskundigheid en betrokkenheid bieden. Met andere woorden: we staan alle twee dicht bij de boeren, weten wat er in hun branche speelt en wat nodig is.” De Rabobank ontstond meer dan honderd jaar geleden vanuit de agrarische wereld. Van Wezel: “In de loop der jaren heeft onze organisatie zich uiteraard wel ontwikkeld tot een all finance-bank, maar

we zijn tegelijkertijd nog altijd trots op onze wortels. Ons lange termijndenken is zelfs een direct gevolg van onze ‘boerenafkomst’. Als een agrariër een keer een minder jaar heeft vanwege bijvoorbeeld een slechte oogst, denkt hij er niet meteen aan om te stoppen met zijn boerderij. Die filosofie hangt ook de Rabobank aan. We kiezen voor soliditeit, rust en overzicht. Mede daardoor, én vanwege onze coöperatieve basis, hebben we relatief weinig last van economische tegenwind. Het mooie is dat agrariërs onze uitgangspunten herkennen en waarderen. Ze zien hun eigen visie als het ware terug in de manier waarop de Rabobank in hun markt opereert. En dat zorgt voor vertrouwen.”

Melkprijs In de agrarische sector speelt momenteel een aantal problemen, signaleert Leendert van Wezel. Een goed voorbeeld zijn de lage melkprijzen in voorjaar en zomer 2009. “Veel boeren lijden daaronder en dreigen in liquiditeitsproblemen te komen. Als Rabobank verwachten we dat de melkprijs zich in 2010 zal herstellen. In de tussentijd proberen we de boeren, die met melkprijsproblematiek te kampen hebben, terzijde te staan met maatregelen die ze door deze moeilijke periode kunnen loodsen. Je kunt daarbij denken aan extra kredietruimte of uitstel van aflossing.” Daarnaast stellen de planologische herinrichting van gebieden en bedrijfsverplaatsingen veel boeren voor grote vraagstukken. Het Agrarisch Team van de Rabobank staat klaar om op dit gebied te adviseren. Ook is deze groep specialisten met raad en daad inzetbaar als de opvolgingsproblematiek aan de orde komt. “We zien nationaal een behoorlijke uitval van agrarische bedrijven”, stipt Leendert van Wezel aan. “Het gebrek aan opvolging speelt daarin regelmatig een rol. Het blijkt voor veel agrariërs steeds moeilijker om iemand te vinden die het boerenbestaan ambieert. Eén van de redenen daarvoor is dat het runnen van een boerderij er in de loop van de voorbije decennia niet gemakkelijker op is geworden. Je hebt tegenwoordig te maken met veel en ingewikkelde wet- en regelgeving. Was je vroeger vaak ‘gewoon boer’, tegenwoordig ben je ‘agrarisch ondernemer’ en dien je met veel meer factoren rekening te houden. Ik zie een tweedeling ontstaan in de agrarische sector: aan de ene kant kleinere boerenbedrijven, waarvan de ondernemer ook nog een andere baan heeft, en aan de andere kant een aantal echt grote agrarische ondernemingen waar zeer professioneel ‘geboerd’ wordt.”

Focus Leendert van Wezel is ervan overtuigd dat het coöperatieve gedachtegoed van Rabobank én AB Midden Nederland ook in de toekomst kaarsrecht overeind blijft staan. “Dankzij deze manier van denken en werken is onze focus áltijd op onze klanten en leden gericht”, zegt hij. “Je wilt voor hén het beste, er zijn als ze je nodig hebben. Betrokken en dichtbij leveren wij een bijdrage aan de continuïteit van hun onderneming. AB doet dat, Rabobank ook. Ieder vanuit de eigen deskundigheid, met vaste aanspreekpunten en oog voor ieders persoonlijke situatie.”

Buitenlandse werknemers In 2008 nam het aantal uitgezonden buitenlandse medewerkers gestaag toe. Steeds meer bedrijven zetten door de krappere arbeidsmarkt buitenlandse medewerkers in. De opdrachtgevers beperken zich niet langer tot de agrarische sector. In de bouw, techniek, groen en grond-, weg- en waterbouw weten steeds meer ondernemingen AB Midden Nederland te vinden. AB blijkt een zeer betrouwbare en stabiele partner te zijn voor zowel opdrachtgever als werknemer.

Sociaal jaarverslag Investeren in elkaar

Werknemers die dag in dag uit voor onze leden en klanten aan de gang zijn, vormen het belangrijkste kapitaal van AB Midden Nederland. Zo hebben onze bedrijfsverzorgers bij ziektevervanging de grote verantwoordelijkheid voor de zorg en continuïteit van een bedrijf. Investeren in medewerkers betekent dat je tegelijkertijd investeert in kwaliteit en daarmee in de relatie met de leden en klanten.

Waardering Goed werkgeverschap is voor AB Midden Nederland een vanzelfsprekende kernwaarde. Het draait bij AB Midden Nederland om mensen en daar hebben we in 2008 fors in geïnvesteerd. AB hecht waarde aan een langdurige arbeidsrelatie met de vaste en flexibele medewerkers. Er is waardering voor het vakmanschap, de inzet en vooral het plezier tijdens het werk. Aan scholing en trainingen op allerlei vakgebieden heeft AB Midden Nederland in het jaar 2008 265.000 Euro uitgegeven. Een groot bedrag, maar voor ons en voor onze leden van groot belang. Dezelfde belangen AB Midden Nederland ziet geen verschil tussen de belangen van onze werknemers en die van leden en klanten. We streven dezelfde doelen na. Het is ook in het belang van de werknemer dat hij of zij kan voldoen aan de verwachtingen van opdrachtgevers. Niets is zo frustrerend als het niet aankunnen van een werk, het onvoldoende geïnformeerd zijn of simpelweg het ontbreken van het benodigde

vakmanschap. In een veeleisende, steeds veranderende werkomgeving is het doorlopend investeren in kennis en kunde een vereiste om bij te blijven. Arbeidsvoorwaarden Bij goed werkgeverschap horen ook goede arbeidsvoorwaarden. In 2008 is er een nieuwe CAO Bedrijfsverzorgingsdiensten afgesloten voor een periode van twee jaar. Daarbij is afgesproken dat de salarissen in deze periode met 6,75% zullen stijgen. (3,5% per juli 2008, 3,25% per juli 2009) Dit is een forse stijging, maar was conform de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van dat moment. Tot de secundaire arbeidsvoorwaarden behoort ook een goede pensioenvoorziening. De pensioenen van onze medewerkers zijn ondergebracht bij het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw (BPL) Het verheugd ons dat ondanks de kredietcrisis dit fonds, met een dekkingsgraad van ruim boven de 105%, nog steeds aan alle wettelijke normen voldoet om aan alle pensioenverplichtingen te kunnen voldoen.

Aantal medewerkers (fte’s) incl. kantoorpersoneel 350

Bedrijfsverzorging AB Service Detachering

Aantal medewerkers

300 250 200 150 100 50 0

2004

2005

2006

2007

2008

jaar

Leeftijdopbouw medewerkers in 2008 60

Bedrijfsverzorging Stap/detach AB Service

leeftijdopbouw in procenten

50

40

30

20

> 60

55-60

51-55

46-50

41-45

36-40

31-35

26-30

21-25

0

0-20

10

leeftijd in jaren

Ziekteverzuim 6

Bedrijfsverzorging Detachering AB Service

ziekteverzuim in procenten

5

4

3

2

1

0

2004

2005

2006 jaar

2007

2008

Jaarcijfers

Geconsolideerde balans per 31 december 2008 ACTIVA

2008

2007

Vaste activa MateriĂŤle vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Machines en installaties Overige vaste bedrijfsmiddelen

1.728.195

1.742.657

584.865

374.695

49.090

44.069 2.362.150

2.161.421

FinanciĂŤle vaste activa Overige deelneming

32.323

18.823

Overige vorderingen

42.642

28.583 74.965

47.406

Vlottende activa Vorderingen Debiteuren

1.306.735

1.422.791

Vennootschapsbelasting

122.902

0

Overige vorderingen

596.708

563.852 2.026.345

1.986.643

Liquide middelen

4.291.179

3.921.590

Totaal

8.754.639

8.117.060

PASSIVA

2008

2007

Groepsvermogen Aandeel van rechtspersoon

4.349.328

3.616.377

149.065

182.682

Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Kortlopende schulden Reductieregeling Aflossingsverpl. Komend boekjaar

35.668

9.404

33.617

33.617

380.252

376.890

Belastingen en premies sociale verz.

1.233.234

1.173.341

Overige schulden

2.573.475

2.724.749

Crediteuren

Totaal

4.256.246

4.318.001

8.754.639

8.117.060

Jaarcijfers

Geconsolideerde exploitatierekening over 2008 2008

2007

Opbrengsten Dienstverlening Contributie

24.966.694

20.897.081

176.250

176.711 25.142.944

21.073.792

Directe kosten Lonen en salarissen

14.466.857

11.918.574

Sociale lasten

3.286.007

3.178.696

Personeelskosten

3.768.057

3.346.073

Bruto-marge

21.520.921

18.443.343

3.622.023

2.630.449

Indirecte kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Overige indirecte kosten Afschrijvingen op vaste activa Bijzondere baten en lasten

1.154.731

849.648

462.213

239.117

1.017.082

717.390

177.563

121.158

0

Bedrijfsresultaat

-269.090 2.811.589

1.658.223

810.434

972.226

FinanciĂŤle baten en lasten Rentebaten

146.338

120.006

Rentelasten

27.489

22.255 118.849

97.751

929.283

1.069.977

13.500

9.593

Exploitatieresultaat voor belastingen

942.783

1.079.570

Belastingen over het resultaat

209.832

267.477

Exploitatieresultaat na belastingen

732.951

812.093

Aandeel resultaat deelneming

Kantoor Houten Voorveste 17-19 • 3992 DC Houten • T 030-2292252 (bedrijfsverzorging) • F 030-2287701 • T 030-6382476 (AB Service) F 030-6382477 • E info@abmiddennederland.nl Kantoor Sliedrecht Stationspark 725 • 3364 DA Sliedrecht • T 0184-417777 • F 0184-414818 • E infosliedrecht@abmiddennederland.nl Kantoor Bunschoten Haarbrug 16-1 • 3751 LM Bunschoten-Spakenburg • T 033-2994480 • F 033-2994990 • E infoeemland@abmiddennederland.nl www.abmiddennederland.nl • www.daarmaakjehet.nl