Zuivelzicht januari 2012 nummer 1 jaargang 104

JAARGANG 104 - NUMMER 1 - 18 JANUARI 201 2

Jongerendag FrieslandCampina schetst jonge melkveehouders lonkend perspectief

Nieuwjaarsreceptie PZ Toekomst productschappen centraal Europese Commissie Optimisme over zuivelmarkt

390959.indd 1

17-1-2012 10:56:53

zijlijn

R e n é va n b u i t e n e n , h o o f d r e d a c t e u r

Mooie woorden Het optimisme in de zuivelsector viert hoogtij. Bij de start van het nieuwe jaar komen zuivelbestuurders en analisten woorden tekort om de goede vooruitzichten van de zuivelsector tot uitdrukking te brengen. Natuurlijk, voor de korte termijn houdt iedereen wijselijk een slag om de arm gegeven het huidige gure economische klimaat. Maar om het lange termijn perspectief te schetsen worden alle superlatieven uit de kast gehaald.

Deskundigen uit alle hoeken van de wereld zijn het er over eens: de wereldbevolking neemt toe, de vraag naar dierlijk eiwit groeit en dus wordt er ook meer zuivel gevraagd; meer dan producenten kunnen bijbenen. En dus zal het de zuivelketen voor de wind gaan.

Vooral de Nederlandse zuivelsector staat er goed op: goede klimatologische omstandigheden, een uitstekende infrastructuur met een hechte keten en een industrie die wereldwijd actief is.

Enzovoorts, enzovoorts. Het zijn prachtige woorden die het uitstekend doen aan de start van een nieuw jaar, zeker als ze worden uitgesproken ten tijde van goede melkprijzen.

Bij al die loftuitingen past enige relativering. Zelfgenoegzaamheid ligt snel op de loer. Want het is dus niet een kwestie van gewoon maar doorgaan, zoals tijdens de jongerendag van FrieslandCampina door de topman van de onderneming werd opgemerkt. Vergis je niet, er zijn wel een paar dingen aan de hand die we goed moeten begrijpen, hield hij de jongeren voor.

Ongebreidelde groei louter om aan de vraag van de wereldmarkt te voldoen, is namelijk niet het antwoord dat de maatschappij wil horen. Groei in harmonie met mens, dier en milieu, is wel een antwoord dat weerklank vindt.

Bovendien: de zuivelindustrie is niet meer exclusief het domein van de melkveehouders en de coöperaties die zij groot hebben gemaakt. Branchevreemde investeerders en grote ondernemingen uit andere sectoren willen ook profiteren van de toenemende vraag naar zuivel. Zij maken hun entree, laverend op het goede imago van melk.

Het perspectief voor de zuivelindustrie is gunstig, maar het blijft wel hard werken.

colofon ZuivelZicht Magazine is een uitgave van

Ontwerp: Giesbers, Velp

Abonnementenadministratie:

Koninklijke BDU Uitgevers BV in Barneveld

Druk: Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf BV Barneveld

Abonnementenadministratie: BDU Vak- en

ISSN: 0165-8573.

Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld.

Postbus 67, 3770 AB Barneveld

Abonnementen: Abonnementsprijzen in 2012

www.bduuitgevers.nl

(12 nummers): € 106,15 (studenten € 60); buitenland:

Redactie ZuivelZicht

€ 140,35. Proefabonnement (3 edities): € 7,50.

Advertenties: BDU Tijdschriften, Robijnlaan 2,

Schriftelijke beëindiging (vóór 1 november) per eind

2132 WX Hoofddorp. Contactpersoon: Hielke van

kalenderjaar.

der Werf, Tel 020-5736056 Fax 020-6242519

Adres: Louis Braillelaan 80 | Postbus 165,

E-mail: h.v.d.werf@bdu.nl

2700 AD Zoetermeer

Hoofdredactie: René van Buitenen, email:

Tel: 079-3430307

r.v.buitenen@bdu.nl Eindredactie: Yvonne Mors,

Internet: www.zuivelzicht.nl

e-mail: y.mors@bdu.nl Medewerkers aan dit nummer:

email: redactie.zuivelzicht@bdu.nl

Ria Besseling, Tiny Brouwers, Yves De Groote, Lili Hu.

2

392197.indd 2

Tel 0342-494889, e-mail: abonnementen@bdu.nl

zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:57:21

Kijk in de toekomst.

Internationale vakbeurs voor levensmiddelenen drankentechnologie

Crème de la crème: bezoek de internationale toeleverancierbeurs voor de voedingsbranche.

Beleef de innovatie van de toekomst. Vier dagen lang. Op één plaats.

Van verwerking, via verpakking tot en met analysetechniek. Overigens alleen al in branchesector „Technology for Dairy Products” zal 54 % van de meer dan 1.300 exposanten hun ontwikkelingen rondom melk- en zuivelproducten presenteren. Daarom moet u deze datum in 2012 vrijhouden.

Bereid u voor op de toekomst:

www.anugafoodtec.com

27 t/m 30 maart 2012 in Keulen

g packa ing & lo

gi

ic

SE

RV

ICES

wa r eh

si

, ng

st

ou

RS Vision Expo BV · Excl. Vertegenwoordiging van Koelnmesse in Nederland Weena 246 · 3012 NJ Rotterdam · Tel. 00 31 (0) 10 - 2064850 · Fax 00 31 (0) 10 - 2019555 tickets@koelnmesse.nl · www.koelnmesse.nl · www.rsvisionexpo.nl

CHEE

SE

De juiste partner voor U! Voor meer kwaliteit in opslag, verpakking en distributie van kaas Van der Heiden Cheese Services Landjuweel 15 3905 PE Veenendaal Telefoon +31 (0)318 56 26 50 E-mail info@vanderheidencheeseservices.nl Internet www.vanderheidencheeseservices.nl

392339.indd 3

17-1-2012 10:02:25

inhoud

NIZO vijftig jaar

Tijdens de viering van het 50-jarige jubileum van het Nizo Protein Centre kwam innovatieve productontwikkeling aan bod.

Een van de nieuwe technieken die werd gepresenteerd was ‘electrospinning’. Met deze veelbelovende technologie kunnen zeer dunne en lange eiwitbuizen/draden worden gemaakt voor de bouw van tweeen driedimensionale eiwitstructuren.

De techniek biedt mogelijkheden voor nieuwe eiwittoepassingen in de voedingsmiddelenindustrie.

Electrospinnen: eiwitvezels met daarin olie ge-encapsuleerd, Foto Jan Klok/Nizo

14 11

18

20

En verder...

5 Zuivelketen beraadt zich over voortzetting taken productschap.

16 Winstdaling voor Noorse Tine door verhevigde concurrentie op eigen markt.

24 Europese Commissie uitermate optimistisch over de zuivelmarkt komende jaren

8 Analysten zien wereldzuivelprijzen stabiliseren op hogere niveaus.

18 Veel aandacht voor ijs op Horecava

26 Marktsituatie in cijfers

in Amsterdam.

10 Nederland relatief grote melkvee-

27 Duitse melkprijs overtrof recordjaar

houderij in Europees perspectief.

20 Volgens Henk Gerbers kunnen meer

11 Jongeren FrieslandCampina hoor-

boeren en verwerkers overschakelen naar biologisch.

den managers uit China, Nigeria, Rusland en Nederland over gunstige perspectieven zuivel.

4

392296.indd 4

2008 met stijging van 14%

28 Sterk gestegen prijzen stuwden omzet Franse zuivel omhoog.

22 Gooodyfooods biologische traiteur, supermarkt en restaurant.

coverfoto William Hoogteijling zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:58:00

t e k s t r e n Ê va n B u i t e n e n f o t o ’ s j e r ry k n i E s

visie

toekomst pz centraal tijdens nieuwjaarsreceptie

Zuivelketen beraadt zich op voortzetting taken productschap De situatie rondom de productschappen was het gesprek van de dag tijdens de nieuwsjaarsreceptie van het Productschap Zuivel. De zuivelsector bekijkt of en op welke wijze zij bepaalde taken van het productschap kan veiligstellen.

De nieuwjaarsbijeenkomst van het Productschap Zuivel werd goed bezocht. zuivelzicht / 18 januari 2012

390927.indd 5

5

17-1-2012 10:55:42

visie

Gehoord tijdens de nieuwjaarsreceptie van het Productschap Zuivel: “Dit is de laatste nieuwjaarsreceptie van het productschap.”

“Welnee joh, zolang er nog een quotering is is er nog een productschap.”

Deze dialoog tussen twee receptiegangers was illustratief voor de stemming op de traditionele borrel waarmee het Productschap Zuivel al dertig jaar het nieuwe jaar opent.

De dreigende opheffing van de productschappen was het gesprek van de dag.

Het besluit van de Tweede Kamer eind vorig jaar om de productschappen af te schaffen is hard aangekomen. De zuivelsector is verbaasd over het vermeende gebrek aan kennis bij de Kamerleden over nut en noodzaak van het productschap. Het ogenschijnlijke gemak waarmee Den Haag de schappen aan de kant schuift, roept irritatie op.

wel waarde een aantal taken van de productschappen, maar past er voor die taken voor eigen rekening te nemen.

LTO-vakgroepvoorzitter Kees Romijn is van mening dat de sector het initiatief moet nemen. Hij roept de dragende organisaties van het productschap op duidelijkheid te geven over welke taken voor de sector behouden moeten blijven. “Want ook in de visie van het kabinet op de productschappen staat dat een aantal taken zaken wegvallen. De vraag is of en hoe wij de voorzetting van die taken willen organiseren.”

financiering

“De vraag is of en hoe wij voorzetting van de taken van het

Beraden Ondertussen telt het bestuur van het Productschap Zuivel zijn knopen. Er ligt een motie van de Kamer waarin het kabinet wordt gevraagd de schappen af te bouwen.

De vraag is of de Kamer die motie uitvoert of dat ze haar eigen plan om de schappen af te slanken doorzet.

Volgens de waarnemend voorzitter van het productschap, Kees Wantenaar, moet het bestuur zich beraden op de nu ontstane situatie. De vraag is namelijk of de zuivelketen bepaalde taken van het productschap zo belangrijk vindt dat zij die op een of andere manier zelf wil gaan doen. Den Haag hecht

Wantenaar innovatiebeleid en arbeid. “Het is verstandig van de partijen die de zuivelketen dragen dat zij zich dat realiseren.” Daarbij is het volgens hem van groot belang om de samenhang met andere productschappen te zoeken. ‘Voorkomen moet worden dat elk productschap op eigen houtje opereert. “ Romijn deelt die opvatting maar is wel van mening dat de Productschap Zuivel eerst bij zichzelf te rade moet gaan. “Het is belangrijk dat wij eerst ons eigen probleem oplossen voordat we die van een ander op ons bordje nemen.”

productschap willen organiseren” “Kijkend naar het belang van ondernemend Nederland en de wijze waarop het Productschap Zuivel functioneert is het betreurenswaardig dat dit gebeurt”, verzucht Romijn.

Belangrijke taken die op basis van de visie van het kabinet zeker niet zullen terugkeren bij de productschappen zijn volgens

Tijdens de bestuursvergadering die voorafging aan de traditionele nieuwjaarsreceptie is dan de afspraak gemaakt dat er medio maart duidelijkheid is over welke taken het productschap zelf wenst voort te zetten en hoe dat gefinancierd moet worden.

Vanwege de ontstane situatie gaat het PZbestuur voorlopig geen nieuwe financiële verplichtingen aan die verder lopen dan 2012. Langer lopende projecten krijgen voorlopig alleen geld voor 2012 als het totale project is afgerond.

Dat gaat LTO te ver. “Een dergelijk administratieve knip kan je de initiatiefnemers van projecten niet aan doen”, vindt Romijn.

“Wat voor een zin heeft het dan om in projecten te investeren als je niet zeker weet dat het ook voorgezet kan worden.” Hij pleit er voor dat dergelijke financieringsaanvragen per geval worden bekeken. Desnoods moet er een beroep worden gedaan op de reserves van het productschap, aldus Romijn.

Onverbloemd

Geert Koopstra (l) neemt zijn afscheidscadeau in ontvangst.

6

390927.indd 6

Natuurlijk kon scheidend PZ-voorzitter Geert Koopstra niet heen om de penibele situatie waarin het productschap verkeert. De nieuwjaarsreceptie was tevens het afscheid van zijn negen jaar durend voorzitterschap. Tijdens die periode trad Koopstra zelden op de voorgrond, zoals ook het productschap zelf het liefst op de achtergrond opereert en tot tevredenheid van de zuivelketen haar taken uitvoert. Met een scherp gekruide afscheidsrede trad Koopstra uit de schaduw. Met de kanttekening dat hij op persoonlijke titel sprak, voelde Koopstra zich vrij om onverbloemd zijn mening te geven over de positie waarin Den Haag het productschap heeft gebracht.

“65 jaar lang hebben de productschappen zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:55:48

visie

een sterke rol gespeeld in de Nederlandse economie en nu moet het dan verdwijnen.

Op de argumenten die gebruikt worden ga ik maar niet in. Ik denk dat ik kan volstaan met de woorden van ene Johan Cruijff: “Zijn ze gek geworden?”

“Waar ideologie de boventoon voert, maakt de rede weinig kans” was een andere uitspraak waarmee Koopstra zijn ongenoegen over de politiek uitte. “Het is een merkwaardig kabinet dat het schrappen van de productschappen als een lastenverlichting beschouwt.”

“Het is nu zaak de uitvoering van de Duurzame Zuivelketen krachtig ter hand te nemen” Koopstra stelde dat het productschap nog altijd een groot draagvlak heeft in de sector, hetgeen naar zijn mening mede te danken is aan de bestuurders die er in de loop van de tijd een slagvaardige organisatie van hebben gemaakt.

Hij wees in dat verband op de spilfunctie van het productschap dat tal van initiatieven in de keten mogelijk maakt, zoals de Duurzame Zuivelketen, het gezamenlijke initiatief van de Nederlandse Zuivel Organisatie en LTO Nederland om de zuivelproductie verder verduurzamen. De komst van de Duurzame Zuivelketen vindt Koopstra een bewijs van het bewustzijn dat de sector heeft voor de maatschappelijke ontwikkelingen.

“We zullen de kringlopen moeten sluiten, de uitstoot van broeikasgassen moeten verlagen en we zullen het gebruik van antibiotica in de dierhouderij moeten reduceren. Daarom is het belangrijk dat het initiatief tot stand is gekomen, met financiële steun van het productschap – ik zeg het er maar even bij. Het is zaak om de uitvoering van de Duurzame Zuivelketen nu krachtig ter hand te nemen.”

Koopstra vindt dat de zuivelsector alle reden heeft om de toekomst positief tegemoet te zien, ondanks de algemene economische malaise, die volgens de scheidende voorzitter zuivelzicht / 18 januari 2012

390927.indd 7

Petra Tielemans - projectleider Duurzame Zuivelketen - in gesprek met Ben Wevers van CZ Rouveen.

van tijdelijke aard is. Hij voorziet een groeiende vraag op de wereld naar dierlijk eiwit.

De Nederlandse zuivelsector kan daar van profiteren. Dat is niet in het minst te danken aan de melkveehouders, stelt Koopstra.

Dynamiek “De melkveehouderij vormt de basis van de zuivelsector. Dat wordt nog wel eens uit het oog verloren. Maar we hebben onze grote zuivelindustrie te danken aan de dynamiek, het innovatief vermogen en de ondernemingsgeest van de melkveehouderij.”

“Want we exporteren niet alleen veel zuivelproducten. Nederland is ook een grote exporteur van kennis over de melkveehouderij.

Daarom zijn we in staat om samen met Denemarken, de Verenigde Staten en NieuwZeeland een grote rol te spelen in de wereld.”

Een organisatie die de ontwikkelingen rondom het productschap met zorg gadeslaat is de bond van boerderijzuivelbereiders.

Verdwijning van het productschap zou wel eens gevolgen kunnen hebben voor de generieke promotie van boerenkaas, denkt voorzitter Marga Mooren. De bond financiert dat nu via de heffing die de producenten van boerenkaas afdragen aan het productschap.

Als die heffing verdwijnt, zou de collectieve promotie van boerenkaas onder druk kunnen komen te staan, vreest zij.

Volgens Hans Geurts, voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, loopt het allemaal nog niet zo’n vaart. “Ik moet het nog zien dat een besluit tot afschaffing van de productschappen de Eerste Kamer wel haalt”, merkt hij op. Nee, meer zorgen maakt Geurts zich over de oplopende melkaanvoer en de prijsvorming.

7

17-1-2012 10:55:53

visie

R e n é va n b u i t e n e n

webinar global dairy outlook 2012

Analisten zien wereldprijzen stabiliseren op hogere niveaus USDEC, de exportorganisatie van de Amerikaanse zuivelsector, liet onlangs 500 geïnteresseerden online kennis nemen van de prognoses van consultant Jerry Dryer en van Bart van Belleghem, secretaris-generaal van Eucolait. Ze keken van Amerikaanse en van Europese zijde in een glazen bol. Hun komt redelijk overeen: de wereldmarktprijzen blijven voorlopig stabiel op een redelijk hoog niveau.

“Uiteindelijk gaat het er om of we in staat zijn de waarheid en de feiten te onderscheiden van de leugens en de dromen.” Met die uitspraak sloot Mark Beck, marktanalist van de Amerikaanse zuivelexportorganisatie USDEC onlangs een webinar af over de situatie op de internationale zuivelmarkt. De online bijeenkomst waarvoor meer dan 500 belangstellenden uit de hele wereld zich hadden ingeschreven ging vooral de visie op wereldzuivelmarkt. Gaan de prijzen verder omhoog? Of dreigt er weer een prijsval?

Beck vroeg twee deskundigen naar hun visie: Jerry Dryer, eigenaar van J/D/G Consulting schetste de ontwikkelingen vanuit Amerikaans perspectief. Bart van Belleghem, secretaris-generaal van de Europese zuivelhandelsorganisatie Eucolait, gaf een prognose met een Europese bril.

Dryer gunde de luisteraars als eerste een blik in zijn glazen bol. “De analyse die ik heb gedaan voor vol melkpoeder duidt op een redelijke stabiele prijs. Die zal dit jaar fluctueren tussen de 3000 en 4000 dollar per ton.

Ik vermoed dat de prijs lang ergens in het midden van deze bandbreedte zal blijven.

Ook voor mager melkpoeder ga ik uit van een stabiele prijs: ergens tussen de 3.000 en 3.500 dollar, waarbij ik wel aanteken dat de prijzen in de eerste helft van dit jaar de bovenste regionen van deze range zullen verkeren. De prijzen voor cheddar zullen ergens uitkomen tussen 3750 en 4200 dollar, ver8

392267.indd 8

moedelijk vooral in de onderste regionen.

Voor boter houd ik een prijsrange aan van 3000 tot 4000 dollar per ton, waarbij de onderkant van de prognose het meest waarschijnlijk is. Mogelijk dat de prijzen in de loop van het jaar iets kunnen oplopen. Voor wei ga ik uit van een bandbreedte van 1200 tot 1400 dollar.”

Zo concreet wil of kan Van Belleghem niet zijn. “Wij moeten constateren dat de Europese Unie op dit moment niet concurrerend genoeg is. We hebben te maken met

minder export en ondanks de lage voorraden die we op dit moment hebben, zijn de prijzen toch nog steeds stabiel. Dat komt omdat de vraag naar zuivelproducten goed is. Als de voorraden problematisch gaan worden, mogelijk in het tweede kwartaal, dan zal het prijsniveau in de Europese Unie meer in lijn moeten komen met de prijzen op de wereldmarkt. Of dat betekent dat het EUprijsniveau omlaag moet naar wereldmarktniveau, of dat de prijzen op de wereldmarkt omhoog moeten in de richting van de EU-

Het aanbod van melk is geringer dan de vraag naar zuivelproducten. zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:56:30

prijzen, dat moeten we afwachten.”

Los van de prognoses stelt Beck als moderator vast dat de prijzen van basiszuivelproducten het afgelopen jaar 15 tot 20 procent zijn gestegen. Zijn we met andere woorden definitief op een nieuw hoog prijsniveau aanbeland? “Ja daar lijkt het wel op”, meent Jerry Dryer. “Kijk maar eens naar het prijsverloop in de Verenigde Staten van de afgelopen decennia. Daaruit leid ik af dat we nu in een nieuw tijdperk zijn aangekomen. Het is een verkopersmarkt geworden in plaats van een kopersmarkt. En het is niet alleen de melkprijs die dynamischer is geworden en op een hoger prijsniveau is gekomen. Je ziet het eigenlijk bij alle producten die een koe nodig heeft om melk te kunnen leveren. Maïs, sojabonen enzovoorts wedijveren met de vraag naar humane voedingsmiddelen. Dat drijft de prijs van veevoerders op.”

Opkomende markten Van Belleghem deelt de visie van Dryer. “Een hoge ambtenaar van de Europese Commissie vertelde me vorige week dat, als je vijf jaar geleden aan de onderhandelingstafel in de Doha-ronde het woord voedselzekerheid liet vallen, je het verwijt kreeg bezig te zijn met protectionisme. Vandaag de dag is dat geheel anders. Voedselzekerheid wordt nu door iedereen heel serieus genomen.”

“We weten allemaal dat de vraag naar zui-

velproducten in de wereld toeneemt. De consumptie in opkomende markten neemt Westerse proporties aan. Een andere interessante constatering is het gegeven dat de opbrengst van agrarische grondstoffen afneemt. Daar moeten we serieus naar gaan kijken. Dat is een probleem dat we moeten aanpakken“, vindt Van Belleghem.

Drie jaar geleden, toen de prijzen op de wereldmarkt ineenstortten was de Amerikaanse zuivelsector de eerste die de benen nam, met een verwoestende uitwerking op haar industrie. Is de zuivelindustrie in de Verenigde Staten nu wel in staat om de markt te blijven bedienen ook als het even slechter gaat?, vraagt Beck zich af. ”Ik denk het wel”, reageert Dryer. We hebben ons herpakt en er zijn bedrijven die zeer goed in staat zijn om de concurrentie op de internationale markt aan te gaan. We hebben onze capaciteit aangepast. We zijn in staat om te produceren wat de klanten willen, in plaats van de klanten voor te schotelen wat wij produceren. We hebben onder meer de capaciteit uitgebreid om meer wei-eiwitconcentraten te kunnen produceren. Er zijn twee of drie bedrijven die ingrediënten maken voor babyvoeding. De Amerikaanse zuivelindustrie schuift steeds meer op van de basisgrondstoffen naar de producten met een hogere toegevoegde waarde. Dat stelt ze in staat een prijsdip beter te doorstaan.”

Melk Makkelijker Mans Maken!

Het potentieel dat in melk aanwezig is, is u wel bekend. Wij helpen u de processen beter ‘mans’ te maken.

ProLeiT – uw partner voor innovatieve industriële automatisering in de zuivel industrie.

• Proces visualisering met video playback functie • Receptuur management • Materiaal management • Rapportage en analyse • Packaging- en energie management Bovenstaande functionaliteiten worden gerealiseerd met het door proces technologen ontwikkelde software pakket Plant iT. Plant iT is het –op de specifieke eisen van de zuivel industrie afgestemde– procesbesturing systeem met geïntegreerde MES functionaliteiten.

Meer informatie over “Melk Makkelijker Mans Maken”?

Ga naar: www.mmmm.nu

ProLeiT BV Enschede Tel: 053 4836 500 info-nl@proleit.nl www.proleit.nl De prijzen van boter zullen vermoedelijk redelijk stabiel blijven is de verwachting. zuivelzicht / 18 januari 2012

392267.indd 9

9

17-1-2012 10:56:38

visie

Nederlands in europees perspectief:

Relatief grote melkveebedrijven In Europees perspectief zijn de Nederlandse melkvee-

Figuur 1

Inkomen uit bedrijf en melkproductie per bedrijf per land tussen 2000-02 en 2006-08 van melkveebedrijven in een aantal EU-landen

bedrijven relatief groot, maar de gemiddelde groei is

inkomen 80.000

minder hoog dan in enkele andere landen. Het melkvee-

IT

70.000

houderij inkomen ligt boven het gemiddelde.

VK

BE

60.000 50.000

IRL

NL

DU

40.000 30.000

In Europees perspectief zijn de Nederlandse melkveebedrijven relatief groot. Vergeleken met een aantal andere EU-landen (tabel 1) volgt Nederland met gemiddeld 71 koeien per bedrijf Denemarken (113) en het VK (99). De gemiddelde groei van de omvang van de melkveebedrijven in Nederland is met 4% per jaar tussen 2000 en 2007 (de meest recente beschikbare jaren uit het Europese boekhoudnet) minder sterk dan in Denemarken, waar het aantal koeien per bedrijf in deze periode jaarlijks gemiddeld met 9% steeg, en Italië, waar de groei 6% per jaar was. Dat schrijft het LandbouwEconomisch Instituut (LEI) in het onlangs gepubliceerde rapport ‘Actuele ontwikkelingen van resultaten en inkomens in de land- en tuinbouw 2011’.

Ondanks deze groei in Denemarken is het (al

lage) inkomen er het minst toegenomen (zie figuur). In Nederland ligt het inkomen in 2006-2008 boven het gemiddelde, mede door de grotere bedrijfsomvang in vergelijking met Duitsland en Frankrijk. In Italië, waar de melkproductie per bedrijf in de uitgangssituatie laag was en een relatief grote stijging is opgetreden, is het inkomen het meest toegenomen. In Frankrijk is de schaalvergroting wat minder sterk en mede hierdoor stijgt het inkomen over dezelfde periode weinig. Ook in België is er minder schaalvergroting maar is het inkomen sterker gestegen dan in Nederland.

Naar grootteklasse Het beeld is anders als een vergelijking wordt gemaakt per grootteklasse. In de klasse 40100 ege (zie tabel 2) heeft Nederland een vrij

Tabel 1

Aantal melkveebedrijven en aantal melkkoeien per bedrijf, NL BE DU DK FR VK Aantal melkveebedrijven 2007 (x 18,9 6,6 74,3 4,5 55,0 17,8 1.000) Ontwikkeling 2007 t.o.v. 2000 (%/jaar) -5 -4 -3 -9 -4 -5 Aantal koeien per bedrijf ‘07 71 50 41 113 43 99 Ontwikkeling 2007 t.o.v. 2000 (%/jaar) 4 2 4 9 3 3

Tabel 2

392112.indd 10

-4 52 4

-10 43 6

Inkomen per 100 kg melk naar bedrijfsomvang tussen 2000-02 en 2006-08

40-100 ege Inkomen per 100 kg melk 2000-02 Inkomen per 100 kg melk 2006-08 ontwikkeling (2000-2002=100) >100 ege inkomen per 100 kg melk 2000-02 inkomen per 100 kg melk 2006-08 ontwikkeling (2000-2002=100) Bron: LEI 10

2000 en 2007 IRL IT 19,3 26,1

NL

BE

DU

DK

8 9 113

14 17 120

11 13 125

10 10 102

15 18 121

8 10 125

FR

VK

IRL

IT

5 11 7 11 130 100

8 10 128

15 16 108

22 24 113

3 12 4 12 157 98

7 8 113

11 12 109

19 23 123

DK FR

20.000 10.000 0 200

400

600

800

1.000

melkproductie in tonnen Bron: FADN.

laag inkomen per 100 kg melk. Denemarken is het enige land met ook hierin een lager inkomen dan Nederland. In Italië wordt ruim het dubbele inkomen van dat in Nederland behaald. Ierland en België volgen op afstand, maar met een inkomen per 100 kg melk dat in 2006-08 gemiddeld circa 80% hoger ligt dan in Nederland.

Wel merkt het LEI op dat in Nederland een minderheid (39%) van de melkveebedrijven in deze grootteklasse zit. Veel andere landen hebben relatief meer bedrijven in deze grootteklasse, behalve Denemarken (20%) en Italië (23%). In de grootteklasse groter dan 100 ege laat Nederland een iets gunstiger beeld zien. De grotere melkveebedrijven in het VK doen het minder goed dan in Nederland en ook minder goed dan in de kleinere collega-melkveehouders in het VK. Het inkomen per 100 kg melk is op de grootste bedrijven in Ierland, Denemarken en Duitsland ook lager dan op de bedrijven tussen de 40 en 100 ege. Omdat de verschillen in geproduceerde hoeveelheid melk op deze grote bedrijven nogal uiteenlopen, kunnen de verschillen in inkomen per bedrijf nog groter zijn, aldus het LEI. zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:58:26

r e n é va n b u i t e n e n F o t o ’ s w i l l i a m h o o g t e i j l i n g

bedrijf

wereldvoedselvoorziening centraal op jongerendag

FrieslandCampina schetst jongeren lonkend perspectief Voor de opening van de jongerendag van FrieslandCampina had Nils den Besten, de voorzitter van de jongerencommissie, een pak melk meegenomen uit de supermarkt van zijn dorp, à 55 cent. “Het zou best kunnen dat we hier geld aan verdienen, maar veel kan het niet zijn. Misschien moeten we verder kijken dan de supermarkt in ons eigen dorp. Er zijn zo veel kansen op de wereld.”

De kansen elders in de wereld, daar ging het over tijdens de jongerendag, afgelopen zaterdag in discotheek Brothers in Bunnik.

Ruim 850 jonge leden van de zuivelcoöperatie hoorden de kersverse voorzitter Piet Boer vertellen dat er 3 miljard mensen waren toen hij in 1960 werd geboren. “Toen Nils in 1982 werd geboren was hij al in gezelschap van 4 miljard inwoners en zijn zoon Jan uit 2011 was bijna de zeven miljardste inwoner. Als dat zo doorgaat zitten we in 2050 met 9 miljard mensen op de wereld. Die monden moeten gevoed worden.”

Groei van de wereldbevolking is nog maar een van de uitdagingen waar de veehouderij voor staat, meent Boer. Het sluiten van de kringlopen is een andere. “We maken met ons allen steeds intensiever gebruik van de wereld. Voor ons melkveehouders is van belang dat we alert zijn op ons gebruik van mineralen. Wij zoeken naar wegen om de mineralenkringloop te sluiten. De moderne kringloopmanager die energie en mineralen efficiënt benut voor de productie van melk, is straks het meest succesvol.”

Meer dan 850 jonge melkveehouders van FrieslandCampina waren afgelopen zaterdag in Bunnink bijeen. Ze hoorden managers uit China, Nigeria, Rusland en Nederland vertellen over het gunstige perspectief voor de zuivelsector. Er moeten straks 9 miljard mensen worden gevoed. “Dat kan alleen als we kunnen groeien.”

van Amsterdam op het gebied van voeding en duurzaamheid. “We kunnen wel degelijk die negen miljard mensen voeden, als we maar voldoende investeren in groei en innovatie.”

Dat is volgens haar een belangrijk knelpunt.

“Er zijn mensen die denken dat economische groei niet nodig is. Dat het slecht is voor het milieu en slecht voor de mensen. Maar men-

Innovatie

Investeren “Als onderneming gaan we voor een toonaangevende melkprijs en we gaan voor continuïteit, maar we kunnen alleen succesvol zijn als we zorgen voor een goede maatschappelijke inbedding”, voegde Boer er aan toe.

Zijn woorden werden onderstreept door Louise Fresco, hoogleraar aan de Universiteit zuivelzicht / 18 januari 2012

392064.indd 11

sen hebben geen idee van het belang van groei van de voedselproductie.”

Die weerstand is naar mening van Fresco voor een belangrijk deel te danken aan het gebruik van biomassa als brandstof in plaats van voedsel. “Het is ook een foute weg om maïs te gebruiken voor de benzinetank, maar de onverteerbare delen biomassa zijn wel degelijk te benutten voor energie. Zeker voor de tweede en derde generatie biomassa is ruimte.”

Louise Fresco: “Investeer in groei en innovatie”

Groei van de voedselproductie kan niet zonder innovatie, stelt Fresco. “Het belang daarvan kan ik niet genoeg benadrukken. Want we zullen meer moeten gaan produceren met de nu al beschikbare middelen. De productie per eenheid land moet omhoog.”

Het is het bedrijfsleven die het belang daarvan inziet zegt Fresco. Van de overheid verwacht zij op dit punt weinig. “Het is de industrie die de grote veranderingen in de verduurzaming van de voedselproductie teweeg brengt. Het gaat bij de grote ondernemingen sneller dan bij de overheid.”

Voor zuivel is naar mening van Fresco een belangrijk rol weggelegd. Al was het maar omdat melk al duizenden jaren het meest complete voedsel ter wereld is. “Melk is de meest complete bron van eiwitten. Het is 11

17-1-2012 10:59:01

bedrijf

Jonge leden van FrieslandCampina luisteren geboeid naar de verhalen uit de landen waar het zuivelconcern actief is.

een heel complex product, maar er is geen completer product voor de mensen dan melk.”

Desondanks ziet Fresco de positie van zuivel onder druk staan, omdat een van de bijproducten van de melkproductie, vlees, een slecht imago heeft gekregen.

Plantaardige eiwitten “Melk is niet meer het hele verhaal. Melk wordt ook geassocieerd met vet en vet is slecht. De trend in de discussie over voeding gaat over meer plantaardige eiwitten. Als coöperatie zal je moeten nadenken over de verhouding dierlijk en plantaardig eiwit. Daar moet evenwicht in zijn. Substitutie van dierlijke eiwitten is de oplossing. Jullie kunnen wel zeggen dat is niet ons belang want wij zijn van de dierlijke eiwitten. Maar ik zeg het omdat je je dat moet realiseren.”

Fresco bepleit een realistisch debat over voedsel. “Hoe die boterham met kaas op je bord komt. Daar zit een verhaal achter. Dat verhaal moeten jullie vertellen”, spoorde ze de melkveehouders aan.

Na haar betoog konden de bezoekers van de jongerendag kennis maken met vertegenwoordigers van FrieslandCampina-bedrijven uit verschillende delen van de wereld. Zo vertelde Chooi Lee Saw, managing director van FrieslandCampina China over de mogelijkheden van het zuivelconcern op de Chinese markt.

China herbergt 20 procent van de wereldbe12

392064.indd 12

kindervoeding in China’

voedselveiligheid. We promoten ons Frisomerk daarom door te benadrukken waar het vandaan komt en op welke manier het wordt geproduceerd. Zeker voor babyvoeding is dat heel belangrijk. De een-kindpolitiek leidt er toe dat ouders het allerbeste willen voor hun kind. Dus willen ze ook de beste voeding. Zeker na het melamine-incident in 2008 is voedselveiligheid een groot issue. Daarom werkt het van-gras-tot-glasconcept waarmee wij het Friso-merk promoten goed.” Kansen te over dus, maar uitdagingen zijn er ook. “China is niet één markt.

Het is een groot land met veel grote regionale verschillen. De markt verandert bovendien snel. Alle grote retailers van de wereld zijn hier gevestigd. Carrefour, Tesco, Makro, ze zijn er allemaal. Bovendien hebben we te maken met meer dan honderd merken in kindervoeding in de markt en is er voortdurend nieuwe wetgeving, die ook nog eens snel verandert.”

Als coöperatie zal je moeten nadenken over de verhouding dierlijk en plantaardig eiwit.

Daar moet evenwicht in zijn.

FrieslandCampina China is in 2009 begonnen in Shanghai met babyvoeding, dat onder het merk Friso wordt verkocht. “Inmiddels zijn we het snelst groeiende merk kindervoeding”, vertelt Saw. Dat is volgens haar voor een belangrijk deel te danken aan de hoge kwaliteit. “Het gaat in China vooral om

Bureaucratie, praat Jeroen van Douveren er niet van. Hij is verantwoordelijk voor de gang van zaken bij FrieslandCampina in Rusland.

“Twee miljoen ambtenaren heeft Rusland.

Tja, dat moet je accepteren als je zaken wilt doen. Anders moet je er niet zijn.”

In tegenstelling tot China kent Rusland wel een zuivelcultuur. De zuivelmarkt is 16 miljard euro groot en zal naar verwachting jaarlijks met een procent vijf of zes groeien.

volking, maar 80 procent van de bevolking drinkt geen melk. Dat zijn ze niet gewend.

Dat lijkt langzaam te veranderen nu de overheid het belang van zuivelconsumptie heeft onderkend en de melkproductie is gaan stimuleren.

Het gevolg is dat de Chinese zuivelmarkt jaar na jaar groeit. Dat is niet alleen te danken aan de stimuleringsprogramma’s van de overheid, maar dat is ook een gevolg van de toenemende koopkracht van de middeninkomens en de investeringen die Westerse voedingconcerns zoals FrieslandCampina de afgelopen jaren hebben gedaan.

‘Friso is het snelst groeiende merk

Russische ambtenaren

zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:59:06

bedrijf

Want economisch gaat het goed in Rusland.

De economische groei bedraagt vier tot vijf procent en zal ook dit jaar keurig doorgroeien, denkt Van Douveren, die stelt dat er in het immense land enorm veel geld is.

Al met al zijn dat gunstige omstandigheden voor de activiteiten van FrieslandCampina, dat in Rusland kaas, yoghurt en babyvoeding verkoopt. “Daar komt bij dat wij over kwaliteitsproducten beschikken en dat we onze activiteiten meer gaan bundelen, hetgeen tot meer synergie zal leiden.”

‘Optimel is een succes omdat het inspeelt op de daadwerkelijke behoefte aan gezonde producten’

Top-5 retail De bezoekers van de jongerendag zijn geheel onbekend met de situatie op exotische zuivelmarkten, maar over de Nederlandse zuivelmarkt valt ook nog veel te leren. Dat blijkt wel uit de antwoorden die jonge melkveehouders geven op de vragen van Patrick Reekmans, managing director FrieslandCampina Benelux.

Op zijn vraag wie een grotere positie heeft: de top-5 van de Nederlandse retail of de top-5 merkfabrikanten zit het gros van de jonge boeren er naast. Bijna zestig procent denkt ten onrechte dat de merkenfabrikanten de boventoon voeren. Reekmans helpt ze uit de droom. “Sinds de jaren negentig zijn de supers groter. En inmiddels zijn ze al twee keer zo groot. Dat is goed te verklaren.

Supermarktketens zijn sneller gaan samenwerken en wij kunnen niet meer zoals voorheen promotie voor onze producten maken via één reclamekanaal. Door de komst van veel verschillende publieksmedia zijn we genoodzaakt ons reclamebudget meer te spreiden. Bovendien moeten we opboksen tegen huismerken en ook de komst van discounters heeft onze positie onder druk gezet.”

De Nederlandse retailmarkt wordt inmiddels gedomineerd door drie inkopers: Albert Heijn, Bijeen (Jumbo en C1000) en Superunie. In een gemiddelde supermarkt liggen 1.200 items aan gekoelde zuivel. Elk jaar verdwijnen er 200 items, maar komen er 300 nieuwe bij. “Dat kan betekenen dat de schapruimte niet groter wordt en dus krijg je fragmentatie in het schap. Er gebeurt dus wel wat in het supermarktkanaal”, legt Reekmans de veehouders uit.

Dat neemt niet weg dat FrieslandCampina successen behaalt in eigen land, stelt de zuiveldirecteur. Hij noemt Optimel, de zuiveldrank zonder vet en toegevoegde suiker, dat in 2010 door de helft van alle huishouden zuivelzicht / 18 januari 2012

392064.indd 13

Manager Jeroen van Douveren legt de situatie in Rusland uit.

minstens eenmaal werd gekocht. Optimel vertegenwoordigt volgens Reekmans in de detailhandel inmiddels een waarde van 100 miljoen euro. Dat is 30 miljoen meer dan in 2006. “Het product is een succes omdat het inspeelt op de daadwerkelijke behoefte aan gezonde producten. En het levert zowel voor de supermarkt als voor FrieslandCampina een hogere winst per liter op.”

Het slotwoord van de jongerendag is voor Cees ’t Hart, CEO van de onderneming. “In deze onzekere wereld zijn enkele dingen zeker: food is hot, zuivel is cool en FrieslandCampina is the key.” Voeding is economie, maar zeker ook wereldpolitiek, meent hij. “We hebben gezien wat de lente in Noord-Afrika teweeg heeft gebracht. Dat komt doordat de voedselprijzen omhoog gingen. Er is ongerustheid in de voedingswereld

omdat China en India posities aan het innemen zijn. Vandaar dat Chinezen momenteel boerderijen opkopen in Nieuw-Zeeland.” ’t Hart wil er maar mee aangeven hoe belangrijk voedselzekerheid vandaag de dag is, en hoe belangrijk het zal worden als er straks 9 miljard mensen gevoed moeten worden. Dat zuivel daar een belangrijke rol in gaat spelen staat voor hem buiten kijf. Dat gegeven gecombineerd met de positie die FrieslandCampina momenteel heeft in de international voedingswereld creëert een gunstig perspectief voor de jonge melkveehouders, vindt ’t Hart. “Ik zeg daarmee niet dat er volgend jaar geen dip in de melkprijs kan ontstaan en dat we nooit meer op een melkprijs van 26 cent zullen uitkomen. Ik zeg wel dat er meer vraag dan aanbod zal zijn de komende jaren.”

Advertentie

13

17-1-2012 10:59:11

bedrijf

tekst yves de groote foto’s nizo

NIZO Protein Centre vierde 50-jarig bestaan

Eiwittechnologie veelbelovend voor foodindustrie Onderzoek naar eiwitten biedt de voedingsmiddelenindustrie wezenlijke oplossingen voor de vragen van het heden en de toekomst. Dit bleek tijdens de 50-jarig jubileumviering van het eiwitonderzoekcentrum van Nizo food research op de FIE 2011 in Parijs. Met een “tube-to-the-future” kwam innovatieve productontwikkeling aan bod.

Lineaire structuren d.m.v. electrospinnen.

anno 2012 Binnen het Protein Centre vertalen 25 onderzoekers vandaag de dag (nieuwe) wetenschappelijke inzichten naar applicaties in binnen- en buitenland. Het onderzoek anno 2012 omvat het volledige productontwikkelingtraject en de hele productieketen, aldus Arno Alting. “Dit gaat vanaf de bron van het eiwit via de verwerking tot de ontwikkelingen van het ingrediënt gericht op een functie in het product, door applicatiegericht onderzoek gericht op de voordelen van het ingrediënt voor de consument.” Voor nieuwe ingrediënten is aldus Alting telkens weer duidelijk dat voedingsmiddelenbedrijven hier alleen voor kiezen als dit niet ten koste gaat van de consumentenvoorkeur (smaak en textuur zijn dan belangrijk) en als dit voordelen oplevert voor kosten, imago en gezondheid.

14

392119.indd 14

Voortschrijdende R&D inzichten ontwikkelden zich vanaf beginjaar 1961 van het Protein Centre vanuit de analytische hoek steeds meer richting functionele toepassingen van eiwit. Ontwikkelingen op het vlak van scheidingstechnologie en fysisch/enzymatische modificeringtechnologie zorgden voor de nodige doorbraken. Dit was aanvankelijk alleen voor de zuivelindustrie, maar door de ontwikkeling van het onderzoekbedrijf verbreedde dit zich naar de internationale voedingsmiddelenindustrie en logischerwijze dus ook naar niet-zuiveleiwitten.

Enkele mijlpalen Als eerste mijlpaal wees Arno Alting naar het vooral analytisch onderzoek op het vlak van variaties in gedrag van genetische varianten van caseïne. Het is 1961. Al snel verbreedde het onderzoek zich naar de analyse van de samenstelling en de structuur van eiwitten, begin jaren ‘70. Ontwikkelingen in scheidingstechnologie, begin jaren ’80, maakten het vervolgens mogelijk om wei-eiwitpreparaten produceren.

“Hiermee stond Nizo mede aan de wieg van de valorisatie van wei tot de waardevolle ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie”.

Opnieuw zo’n tien jaar later maakten ontwikkelingen in fysische en enzymatische technologie bijvoorbeeld koudegelering mogelijk, waar de manager van het centrum op promoveerde aan de Universiteit van Wageningen. “Hiermee kunnen gelen wor-

den gevormd zonder gebruik van verhitting, waardoor hittegevoelige ingrediënten in producten intact blijven. De ontwikkelde kennis over het aggregeren van (melk)eiwitten is binnen Nizo ook omgezet in modelleringprogramma’s voor het ontwikkelen en optimaliseren van efficiëntie industriële processen voor wei- en melkpoeders.”

Alting sloot zijn overzicht af met een overzicht van mijlpalen in de 21ste eeuw. Hij meldde de ontwikkeling van complexe coacervatie, een chemische interactie van polymeren die gebruikt wordt voor de productie van microcapsules voor het beschermen van bioactieve ingrediënten.

Bovendien is er de opkomst van proteomics en genomics, waarbij relaties worden gelegd tussen eiwitsamenstellingen en ontwikkelingen hierin en de genetische eigenschappen van het erfelijk DNA bij mensen en dieren.

Dit draagt bij aan nieuwe medische inzichten, bijvoorbeeld in nieuwe therapieën, omdat bij veel ziekten fouten in en tussen eiwitten een belangrijke rol spelen.

Een recente procesinnovatie is de ontwikkeling van een extractieproces voor het meest voorkomende eiwit op aarde: het plantaardige eiwit Rubisco.

Dit is meteen ook een mooi voorbeeld van de verbreding van het onderzoeksveld. Het onderzoek resulteerde in concrete producten. Naast de eiwitpoeders noemde Alting nieuwe kaassoorten als Kernhemmer en Parrano, UHT-melk met verbeterde smaak, sportdrank op basis van aardappeleiwitten zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 11:04:28

bedrijf

Een eerste stap werd inmiddels gezet in de ontwikkeling van zogenoemde nanobuisjes of –tubes. Een interessante grondstof hiervoor is het wei-eiwit alfa-lactalbumine. De grootte van het eiwit is ongeveer 3 nm (3 miljoenste millimeter) maar door een enzymatisch hydrolyseproces en vervolgens een geordende aggregatiestap ontstaan buisjes van 10-1000 nm lengte. Een enzym knipt het alfa-lactalbumine op specifieke plaatsen, waarbij 15% van het eiwit wordt verwijderd en de structuur verandert. Hierdoor ontstaat een geordende aggregatie of zelfassemblage, als gevolg van juist gekozen condities.

Twee- of driedimensionaal

Arno Alting, manager van het Protein Centre (r) en René Floris, afdelingshoofd Flavour-Texture.

en zuur-stabiele sojadranken.

Een aantal kon ook daadwerkelijk in Parijs worden geproefd in een lunch, met als aansprekend toetje een vetvrij ijsje op basis van gemodificeerd melkeitwit.

Integrale benadering Innovatie vraagt over het algemeen een integrale onderzoekbenadering, vervolgde Alting. Centraal staat vanzelfsprekend de toepassing van eiwit en de productie binnen een voedingsmiddelenbedrijf, waaraan functionaliteit, smaak (en eventuele smaakafwijkingen), consumentengezondheid en de oorsprong van het eiwit (plantaardig of dierlijk) nauw zijn verbonden.

Belangrijkste markttrends die hier aan de basis van liggen zijn het blijvend belang dat consumenten hechten aan smaak en de stijgende belangstelling voor gezonde voeding, maar ook duurzame voeding, waarbij steeds meer ook naar de processen wordt gekeken.

Vanuit dit oogpunt neemt de belangstelling voor plantaardige eiwitten toe. De ontwikkeling van een volledige plantaardige mayonaise met plantaardige eiwit kan in dit licht worden gezien.

Nieuw ingrediënt Het duurzaamheidaspect geldt ook voor de ontwikkeling binnen het Protein Centre van een extractieproces voor Rubisco. Dit eiwit kan worden gewonnen uit plantaardige afvalstromen zoals uit groente en groenteafval.

Het proces is opgeschaald tot semi-industriëzuivelzicht / 18 januari 2012

392119.indd 15

le schaal. Dat resulteerde in een kleurloos eiwitpreparaat met gewenste eigenschappen zoals een hoog schuimvolume, hoge stabiliteit en gelering die al bij 2 gewichtsprocent mogelijk is, in plaats van al gauw 10 of 12 procent bij respectievelijk wei- en sojaeiwitten. Dat is een belangrijk voordeel, maar er zijn er meer. Uit onderzoek naar de schuimvormingseigenschappen bleek bovendien dat luchtbelletjes bij hogere zuurgraad (pH 7) beter kunnen worden gestabiliseerd dan mogelijk is met soja- of wei-eiwitten. Ook verbeterde de schuimstabiliteit gedurende de eerste twee uren. Voor verdere commercialisering werkt NIZO aan opschaling van de productie en onderzoekt het textuur- en smaakeigenschappen voor toepassingen. Dit vond onder ander plaats binnen een SBIR (Small Business Innovation Research) projectopdracht ‘Verminderen Voedselverspilling’ van het ministerie van Economische zaken, Landbouw & Innovatie.

Texturen met eiwit Eveneens veelbelovend en meteen bijzonder vernieuwend onderzoek gaat over nieuwe texturen die met eiwit mogelijk zijn. René Floris, verantwoordelijk voor afdeling Flavour & Texture waarbinnen een belangrijk deel van eiwitcentrum valt, spreekt liever over ‘3D-architecturen’, omdat dit duidelijk aangeeft waar het om gaat. Naast het gebruik van globulaire structuren bieden lineaire structuren innovatieve mogelijkheden voor de voedingsmiddelenindustrie.

René Floris legde in Parijs uit dat de lineaire elementen gebruikt kunnen worden voor het bouwen van twee- of driedimensionale structuren, gericht op een bepaalde textuur van een product. “Deze kunnen naast elkaar bijvoorbeeld plaatjes vormen die over elkaar heen zouden kunnen schuiven. Ook kan een stevige 3D-structuur worden gebouwd voor bijvoorbeeld een vleesachtige structuur met de nodige sappigheid en beet.”

Een andere toepassing die hij noemde is de ontwikkeling van producten met relatief lage eiwitgehaltes, of producten waarin schuim (lucht) nog beter gestabiliseerd wordt.

“Vanzelfsprekend zijn de mogelijkheden die door nieuwe bouwstenen geboden worden heel groot. Dit geldt vooral als wordt gerealiseerd dat deze in combinatie met alle eiwitbouwstenen als basis van globulaire eiwitten kunnen worden ingezet.” Voor verschillende toepassingen zijn vooral de lengte/diameter verhouding, de stijfheid en de holte in de buis belangrijke voorwaarden, en deze kunnen steeds beter worden gemanipuleerd.

Floris liet zien dat met behulp van ‘electrospinning’, een nieuwe veelbelovende technologie, ook zeer dunne (en lange) eiwit-buizen/draden kunnen worden gemaakt.

“Dit brengt ook de toepassing van dit soort nieuwe materialen steeds dichterbij.”

Kennis op het gebied van toegepaste eiwittechnologie (isoleren, hydrolyseren en structureren) is essentieel voor het optimaal benutten van de verschillende functionaliteiten van eiwit, zo onderstreepten René Floris en Arno Alting afsluitend.

Alleen daarmee kan de vertaalslag van wetenschappelijke kennis naar functionele ingrediënten en innovatieve producten voor de toekomst worden gemaakt.

15

17-1-2012 11:04:31

bedrijf

EM

concurrentie groeit door toenemende kaasimport

Tine voert achterstallig onderhoud uit op thuismarkt Het Noorse zuivelbedrijf Tine kreeg het afgelopen jaar een winstdaling voor de kiezen.

Dat was het gevolg van verhevigde concurrentie op de eigen Noorse markt. Die markt lijkt het bedrijf min of meer te hebben verwaarloosd. De laatste jaren was de focus sterk gericht op de buitenlandse activiteiten.

Het is inmiddels twee jaar geleden dat de Noorse zuivelonderneming Tine en een aantal kleinere Noorse coĂśperaties de krachten bundelden. Zoals algemeen directeur Elisabeth Morthen enige tijd geleden al liet weten levert die fusie het bedrijf jaarlijks anderhalf miljoen euro aan kostenbesparingen op. Dat is niet genoeg gebleken voor Tine.

De directie van het bedrijf, dat jaarlijks ongeveer 2,4 miljard euro omzet, heeft onlangs tot enkele stevige ingrepen moeten besluiten. De kosten moeten namelijk veel meer omlaag omdat de marge op de binnenlandse markt onder druk is komen te staan. Niet zozeer door de verslechterde economische situatie, maar door de toegenomen concurrentie uit het buitenland met name door de toenemende import van kaas.

Op basis van een bilateraal akkoord tussen Noorwegen en de Europese Unie mogen kaasexporteurs uit de EU-lidstaten sinds begin vorig jaar maximaal 7.200 ton kaas zonder invoerrechten op de Noorse markt brengen. Daarmee is het importcontingent voor kaas met 2.700 ton uitgebreid. Het nieuwe EU-kaasquotum komt overeen met 10% van de Noorse kaasmarkt. Als geen ander heeft Tine, leider van de Noorse zuivelmarkt, de gevolgen van de toegenomen buitenlandse concurrentie gemerkt.

Maatregelen Mede daarom kondigde directeur Morthen eind oktober enkele maatregelen aan die de marges op de binnenlandse activiteiten moe16

391750.indd 16

Het aandeel van Tine op de Noorse markt voor consumptiemelk bedraagt zo’n 85%. In andere delen van de markt is de dominantie nog sterker.

ten verbeteren. Zij besloot tot de sluiting van vier fabrieken en een distributiecentrum ten koste van 130 arbeidsplaatsen.

Het besluit moet er toe leiden dat de Noorse zuivelonderneming efficiĂŤnter gaat produceren. Uiteindelijk moet dat een jaarlijkse kostenbesparing opleveren van 80 miljoen kroon (10,3 miljoen euro).

Het bedrijf heeft in de eerste drie kwartalen van 2011 een flinke winstdaling voor de kiezen gekregen. Het resultaat daalde met 15% tot omgerekend 131 miljoen euro. Terwijl de omzet gedurende de eerste negen maanden van het afgelopen jaar met 2,8% was toege-

nomen tot 1,85 miljard euro. Dat was te danken aan goede verkopen van boter, room en de merkkazen Jarslberg en Norvegia.

De winstval is een tegenvaller na het boekjaar 2010, toen de Tine-groep een recordwinst van 117 miljoen euro in de annalen kon schrijven. Dat was een groei van 35 procent ten opzichte van 2009. Door de cijfers heen kijkend was die winstsprong niet zozeer te danken aan betere marges op de verkoop van zuivelproducten, maar een gevolg van kostenbesparende maatregelen en geringere pensioenlasten. De omzet steeg in 2010 nog geen procent. zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:58:43

bedrijf

Om de marktpositie te versterken heeft het bedrijf besloten zich te concentreren op de zuivelproducten kaas en consumptiemelk.

Dat zijn de kernactiviteiten. Daarom werd enkele maanden geleden dochterbedrijf Maritex (actief in de visolie) verkocht. Eerder werden al de belangen in verliesgevende Deense en Zweedse dochterbedrijven van de Noorse roomijsproducent Diplom IS van de hand gedaan. De participatie van Tine in een andere Diplom-dochter wordt binnenkort gestaakt.

Tegelijk met het afstoten van enkele bedrijfsonderdelen, breidt Tine haar positie in de kernactiviteiten sterk uit. Zo wordt de productie- en opslagcapaciteit van de zuivelfabriek bij de hoofdvestiging in Oslo voor 103 miljoen euro uitgebreid.

Nieuwe fabriek In de loop van dit jaar hoopt Tine in Jaeren, in het zuidwesten van Noorwegen, een geheel nieuwe fabriek in gebruik te nemen.

Daar kan het concern straks jaarlijks 200 miljoen liter melk verwerken tot kaas en boter.

De nieuwe fabriek neemt dan de productie over van de vier vestigingen die op termijn zullen sluiten.

Tine wil de wei van de nieuwe fabriek samen met Arla Foods verwerken tot hoogwaardige eiwitconcentraten. In Jaeren is bovendien een productielijn gepland (capaciteit 25.000 ton) voor het product Variolac 850. Dat is een substituut voor weipoeder en lactose waarmee de chocolade-, brood- en bakkerijindustrie naar opgave van Tine 20 tot 30

Melkaanvoer bij de Tine-fabriek in Oslo.

procent aan grondstofkosten kan besparen.

De totale investering in Jaeren bedraagt 180 miljoen euro.

Hoewel de kosten van de projecten in Oslo en Jaeren de jaarcijfers van 2012 negatief zullen beïnvloeden denkt Tine met de investeringen een solide basis te leggen voor de groei van de onderneming.

De inspanningen om haar positie op de binnenlandse markt te verbeteren wekken de indruk van achterstallig onderhoud. Want de afgelopen jaren was de focus van Tine juist vooral gericht op de activiteiten in het buitenland.

De onderneming heeft zich met name in de

Monopoliepositie Tine ter discussie Hoewel Tine te kampen heeft met een toenemende concurrentie op de Noorse zuivelmarkt, is het bedrijf nog altijd heer en meester in eigen land. Volgens gegevens van marktonderzoeksbureau Nielsen leidt Tine vrijwel alle delen van de markt, uitgezonderd waar het de verkoop van smeltkaas betreft. De marktaandelen zijn indrukwekkend: 99 procent bij boter, 93,8 procent bij room en 87,8 procent in de markt van de lokale specialiteit bruinkaas. Ook bij consumptiemelk (85 procent), yoghurt (73 procent) en snijkaas 64 procent) is Tine dominant. UIteraard heerst Tine ook op de markt voor boerderijmelk: 95% van nationale melkplas wordt door het bedrijf verwerkt.

Die monopoliepositie doet het imago van de onderneming geen goed. Al sinds 2004 is haar marktleiderschap inzet van een juridisch steekspel. Destijds zou het bedrijf geld hebben betaald aan supermarktketen Rema 1000 om kaas van de concurrentie buiten de deur te houden. Afgelopen zomer vernietigde het gerechtshof in Oslo een besluit om Tine te beboeten vanwege overtreding van de mededingingswet. Het oordeel van het hof kwam Tine goed uit: de onderneming was net een campagne begonnen om de Noorse consument te laten zien hoe duurzaam zij produceert.

zuivelzicht / 18 januari 2012

391750.indd 17

internationale kaasmarkt versterkt door in verschillende landen bedrijven over te nemen of allianties met kaashandelaren aan te gaan. Dat gebeurde in Zweden, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Staten.

Norseland In 2010 kwam de buitenlandse omzet uit op ongeveer 288 miljoen euro, 11% van de totale omzet. Bijna de helft daarvan boekte Tine in de Verenigde Staten met handelsmaatschappij Norseland, die bijna 20.000 ton kaas afzet in voornamelijk de VS en enigszins in Canada. Dat betreft overigens vooral kaas onder het merk Jarlsberg.

Een andere dochtermaatschappij van Tine is Wennersson Ost in Zweden. De kaashandelsonderneming (goed voor 71 miljoen euro omzet) heeft de afgelopen jaar een sterke groei doorgemaakt en is inmiddels de tweede kaasaanbieder in Zweden, achter Arla Foods. Het bedrijf biedt een groot assortiment Europese kazen aan bij de Zweedse retailers. Wennerson Ost heeft zelf een belang van 80 procent in de Deense kaashandel Wernersson-Tølløse Ost. In het Verenigd Koninkrijk is Tine actief via dochteronderneming Norseland UK. Die is goed voor ongeveer 50 miljoen euro omzet dankzij de verkoop van Tine-kaas en het merk Ilchester, dat bij de overname van het particuliere kaasspecialiteitenbedrijf Ilchester Cheese Company in 2009 in het assortiment werd opgenomen.

17

17-1-2012 10:58:46

markt

ria besseling

Luciano’s IJssalon heeft beste Fastservice

Op horecavakbeurs 2012 blijkt: ijs is hot Vooral ijs is hot, zo bleek op de Horecava die van afgelopen week plaatsvond in Amsterdam. Luciano’s IJssalon werd er uitgeroepen tot Beste Gastvrijheidsformule Fastservice. De jury oordeelde dat de winnaar een toonbeeld is van professionele gastvrijheid in de horeca. Tweede werd La Place in Utrecht en derde de biologische fastfoodformule Eat2Be in Groningen.

Otelli ijs presenteerde onder meer ijs met versgemalen roze peper op de Horecava in RAI Amsterdam. Het assortiment bestaat uit ambachtelijk ijs, mono desserts en andere specialiteiten. Onder de naam Otelli Gelateria & Caffee heeft Otelli ijssalons in Haarlem en Delft en onder de merknaam 2Tasty locaties in Heemstede en IJmuiden.

Frisiana presenteerde vier softijs- en milkshakeconcepten: Brizzle, KinderSmilebeker, Bere-Lekker en Licker milkshakes met rum.

Frisiana levert de basis voor softijs of milkshake in poedervorm of vloeibaar plus toegevoegde artikelen zoals dippings, crunches, wafels, siropen en sauzen. Het bedrijf introduceerde IceMiles, een spaarsysteem waarmee de ondernemer gratis omzet kan sparen in de vorm van gratis grondstoffen, extra POS-materialen of artikelen in de IcemilEshop.

Senso gelato levert ambachtelijk Italiaans ijs in gedecoreerde disposable bakken. Er zijn vier concepten: Premium, Lite, Gastronoom en Prepacked. Het bedrijf verhuurt tevens presentatievitrines en ondersteunt met uitge-

18

391971.indd 18

breide sales promotion artikelen en promotiematerialen.

IJsje.com is een nieuwe ijs webshop die vanuit Hengelo benodigdheden voor ijssalons in heel Nederland levert. De bezorging vindt plaats binnen 24 uur en is gratis vanaf 500 euro per bestelling. De ondernemer kan zeven dagen per week producten bestellen en laten uitleveren. IJsje.com biedt een compleet pakket voor ijssalons: ijsmixen, sauzen, pasta’s, ijsbiscuits, verpakkingen, versiersels en toppings. De vloeibare ijsmixen zijn van Boermarke, verpakt in bag-in-box en UHT, dus lang houdbaar buiten de koeling. De ijsmix is te gebruiken voor soft- en schepijs en verkrijgbaar in diverse varianten en vetpercentages.

Tot slot kwam IJsboerke, een merk van Belgian Icecream Group NV, met een Maya de Bij-ijsje: een ijsje van melkijs vanille met honing en chocoladesmaak.

Frozen Yoghurt Frozen Yoghurt is een product van ForIce, een merk van Delital Gelato Service. Het bedrijf biedt een assortiment voor het verwerken en decoreren van softijs en frozen yoghurt. ForIce levert de frozen yoghurt in ready to use vloeibare yoghurtmix van verse yoghurt en melk.

Frozen yoghurt Regular is gemaakt van ruim 30 procent volle yoghurt, de Wellness variant bevat ruim 50 procent magere yoghurt en geen toegevoegde suikers. Beide producten kunnen in de blender en vervolgens als

smoothie of twist-it uit de softijsmachine worden verkocht. Ze kunnen tevens worden gecombineerd met toppings, vers fruit, muesli en vruchtensauzen. Delital Gelato Service heeft in Weerselo een ijseducatiecentrum en werkt samen met Grensland Zuivel, leverancier van room-, slagroom-, melkzure- en dessertproducten als basis voor eindverwerkers in grootverbruik.

soep met Even-Gelegen kaas Onder de andere noviteiten in zuivel en kaas die op de Horecava werden gepresenteerd was veel biologisch product. Zo presenteerde Henri BV kaassoep met daarin biologische Even Gelegen-kaas van Landgoed Mariënwaerdt. De Eko-melk van de koeien van Mariënwaerdt wordt verwerkt tot biologische Landgoedkaas. Henri, producent van koelverse soepen, maaltijden en maaltijdcomponenten, werkt met verse en verantwoorde ingrediënten van diverse versleveranciers. Zo wordt de melk van zuivelboerderij De Kern gebruikt in de stamppotten van Henri.

Lebo Kaas introduceert biologische roomkaas van Nederlandse melk. Eind deze maand is de kaas verkrijgbaar in kilobakken in de varianten naturel en met bieslook. De kaas is goedgekeurd door SKAL en heeft het Europese Bio-logo.

Good Heavens heten de nieuwe biologische yoghurtdranken van 2food. “De zuivelsmoothies van het Engelse bedrijf Biogreen Dairy worden geproduceerd van Yersey koeizuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:54:16

markt

fies zitten in de lift en de vraag blijft stijgen volgens het concern. In out of home is inmiddels 26 procent van de bestelde koffies een latte, cappuccino, latte macchiato of andere melkkoffie. In de horeca ligt dit aandeel hoger.

Kaas voor out of home

en en hebben een romige smaak”, vertelt accountmanager Koen de Kovel. Good Heavens bevat geen conserveringsmiddelen en is verkrijgbaar in 250 ml flesjes in de varianten aardbei, vanille, banaan, mangopassie.

De reguliere Premium yoghurtdrank heeft drie nieuwe smaken: blauwe bes, appel-peer en lemon-maanzaad. Ook van 2food is 175 ml kwark met yoghurt-blauwe bes, abrikoos en aardbei.

Opschuimmelk Friesland Campina ontwikkelde Friesche Vlag Langlekker Opschuimmelk voor horeca en out of home. De 1 liter opschuimmelk van volle melk is geschikt voor handmatig opschuimen. De 5 liter bag-in-box is ontwikkeld voor automatisch opschuimen. De melkkof-

Zijerveld ontwikkelde een Noord-Hollands kaasconcept met het Rode Zegel voor out of home en foodservice. Het concept is afgestemd op diverse gebruiksmomenten, gerechten en verpakkingsvormen binnen deze kanalen. Zo zijn er hotelblokken en plakken voor broodbeleg en er is een totaalassortiment rasp in gewichtseenheden van 425 gram ontwikkeld.

Vergeer Kaas brengt voor de institutionele markt en catering 1- en 2-plaks kaasverpakking met laserperforatie. De verpakking is zonder schaar of mes te openen door de lasertechniek op de bovenste laag van de folie.

hebben een topcup met 10 gram strooisel.

De 150 grams Boer’n Toet puddingen kregen een nieuwe verpakking met lipje om zelf te storten. Dit jaar bestaat Boermarke 25 jaar.

“Daarom organiseren we een jubileum dessertwedstrijd. We vragen deelnemers met tenminste een Boermarke product een uniek dessert te maken. Degenen met de twaalf lekkerste recepten worden uitgenodigd om bij ons in de fabriek in Enschede hun dessert te komen bereiden. De winnaar krijgt een weekend Twente”, vertelt marketingmanager Susan Koelen.

Hollandse toetjes Boermarke presenteert twee Hollandse toetjes voor retail en institutioneel: Stroopwafelyoghurt en Bitterkoekjesvla. De eenpersoons producten in 160 grams kuipje Advertenties

• In en verkoop zuivelapparatuur • RVS tanks • Ontwerp en realisatie van zuivellijnen

v.d. Heuvel Zuivelmachines B.V. info@heuvelzuivelmachines.nl www.heuvelzuivelmachines.nl Tel. 0184-642208 zuivelzicht / 18 januari 2012

391971.indd 19

19

17-1-2012 10:54:22

markt

tekst ria besseling foto’s ruben schipper

Henk Gerbers, Stichting Merkartikel Bio+:

“Boer krijgt grotere rol in afzet biologische zuivel” Stichting Merkartikel Bio+ heeft vorig jaar 40 procent meer volume in biologische producten afgezet. Het toevoegen van assortiment zorgt voor verdere groei, verwacht voorzitter Henk Gerbers. “Er is meer productiecapaciteit nodig in Nederland. Er kunnen direct 4050 melkveehouders beginnen, maar veel ondernemers aarzelen om over te schakelen”.

Door de toenemende vraag naar biologisch in Nederland kunnen meer boeren en verwerkers overschakelen, ziet Henk Gerbers, voorzitter van de Stichting Merkartikel Bio+.

“Ons doel is om in de komende drie jaar 60 procent groei in de Bio+-omzet te realiseren.

Daarvoor is extra productiecapaciteit nodig, dus meer biologische melkveehouders. De vraag stijgt, maar de groei van de biologische landbouw in Nederland kan deze niet bijhouden. Daardoor is import nodig. Dat zouden we moeten voorkomen. Juist die biologische landbouwproducten zoals melk, waarin Nederland goed is, zouden we ook in eigen land moeten produceren”.

Omschakelen naar biologisch zou voor gangbare melkveehouders een kans en een uitdaging zijn “mede vanwege een beter rendement, een beter toekomstperspectief en het bieden van toegevoegde waarde. Dit laatste wordt heel belangrijk voor een middenbedrijf in de sector. Toch aarzelen veel boeren om deze stap te zetten”, ziet Gerbers.

Ook het verduurzamen van de biologische zuivelketen is een uitdaging voor de sector aldus de voorzitter. “Denk aan de rol van de melkveehouder in de markt, ondernemen voor een eerlijke prijs, grondstoffen- en energieverbruik: de ondernemer kan integraal verduurzamen en dit communiceren. De basis van de biologische bedrijfsvoering is goed. In de trend naar grootschaligheid van zuivel- en vleesproductie houdt biologisch een sterke eigen marktpositie met een stijgende vraag”, concludeert hij.

20

391505.indd 20

Het aandel biologisch in de totale kaasverkoop in Nederland bedraagt minder dan 1%. De nieuwe verpakking moet de herkenbaarheid van biologische kaas verbeteren.

Zuivel hardloper De Bio+-producten realiseerden in 2011 50 miljoen euro consumentenomzet. Zuivel is een belangrijk product. Van de tien hardlopers staat halfvolle melk op nummer twee.

Deze top tien is goed voor 15 miljoen omzet, ruim een derde van het totale assortiment.

Door intensieve samenwerkingsverbanden met supermarkten aan te gaan heeft de Stichting Merkartikel Bio+ een groot assortiment biologische merkartikelen ontwikkeld.

De Stichting startte in 2005 met het Bio+merk voor versproducten zoals melk en zuivelproducten. Het huidige zuivelassortiment

bevat vla, fruityoghurt, kaas, roomboter, halvarine en houdbare zuivel. Producten in andere versgroepen en droge kruidenierswaren zorgen voor een totaalassortiment in biologisch van inmiddels meer dan 300 artikelen.

Toegevoegde waardezuivel Ekomel, Vecozuivel en Zijerveld, de licentiehouders voor de productgroep zuivel en kaas van Bio+, gaan dit jaar nieuwe Bio+producten met toegevoegde waarde ontwikkelen. “We denken aan kleinere verpakkingen van 0,5 liter voor bijvoorbeeld direct consumeren, aan drinkyoghurts en aan zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:55:21

markt

kwark en toetjes”, aldus Gerbers. Binnenkort stroomt het assortiment kaas in een vernieuwde verpakking in. Bio+ heeft acht tot tien kaasproducten, waaronder specialiteiten als geitenkaas en kaas met fenegriek. “De nieuwe verpakking moet de herkenbaarheid en uitstraling van biologische kaas verbeteren. We hebben tevens de smaak van enkele kazen aangepast en we denken aan nieuwe smaken in kaas”.

De licentiehouders van de stichting fungeren als category builder in iedere category.

Wanneer kleinere producenten graag willen samenwerken geeft de Stichting een Bio+- licentie. Daarmee kunnen zij als private labelhouder leveren en ontvangen zij 2 procent marketingfee. Gerbers: “Biologische producten onderscheiden zich door een herkenbare keten van boer tot bord. Het ontwikkelen van nieuwe producten voor Bio+ vindt plaats op verzoek van retailers. Daardoor is er direct zicht op afzet en afzetmogelijkheden”.

Aansluiten bij light user De nieuwe zuivelproducten maken deel uit van de 50 producten die Bio+ dit jaar aan het assortiment wil toevoegen. Daarmee gaat het aanbod naar in totaal 350 biologische producten. “Dat zijn nieuwe artikelen richting gemak en nieuwe smaken. We overwegen tevens andere verpakkingen met productinformatie en we gaan verpakkingen verduurzamen. Wij zien een duurzame verpakking voor biologische producten als een versterker van het concept”, vertelt de voorzitter.

Henk Gebers: “Juist een product als biologische melk zouden we in eigen land moeten produceren”.

Bio+ wil op deze manier de aansluiting houden met met name de light-user van biologische producten. Hierbij hoort ook communicatie via app’s voor smartphones en iPads.

Daarnaast maakt de stichting biologisch voor grotere doelgroepen bereikbaar als hoofdsponsor van het nieuwe SBS6 kookprogramma Natuurlijk Lekker Leven.

Boerendagen Om de boer een grotere rol in de afzet van Bio+ producten te geven start de stichting deze maand met Boerendagen. “Voor deze bijeenkomsten op het hoofdkantoor van Bio+ nodigen we naast boeren met hun

Groei houdt aan De groei in biologisch houdt aan. De niche was in 2010 goed voor 750 miljoen euro omzet.

Naar verwachting komt deze omzet in 2011 uit op 900 miljoen. Met 10-15 procent jaarlijkse groei betekent dit dat Nederland in 2012 meer dan 1 miljard aan biologisch zal consumeren.

Het aandeel groeit dan richting 3% van de totale voedselconsumptie. Dit aandeel loopt per productgroep sterk uiteen, maar ligt in zuivel al boven de 5%. In kaas is dat minder dan 1%.

De Stichting Merkartikel Bio+ verbindt producenten en retailketens om de biologische producten beschikbaar, herkenbaar en betaalbaar te maken voor de consument. De Stichting, opgericht in 2005, beheert de gebruikslicentie voor het assortiment Bio+ dat nu 300 producten in zeven productcategorieën omvat. Ze zijn afkomstig van 40 fabrikanten. De meeste bedrijven produceren gangbaar en biologisch en kunnen zo logistieke stromen efficiënt combineren.

Daardoor blijven Bio+-producten betaalbaar.

2500 supermarkten van onder andere Plus, Coop, Spar, Jumbo, Poiesz, Emté en Jan Linders hebben producten van Bio+ in het assortiment, het merk staat in de Merken Top 100 op 80, en was de snelste groeier in 2010. Bio+ kreeg in oktober een award van de FLNI (Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie) voor grootste maatschappelijke bijdrage.

zuivelzicht / 18 januari 2012

391505.indd 21

partner ook de ketenpartners zoals verwerkers en retailers uit. We geven dan niet alleen uitleg over Bio+, maar horen dan ook hoe Bio+ producten en de productie kunnen worden verbeterd en wat er over product en productie op de verpakking kan worden vermeld voor de communicatie naar de consument”, verwacht de voorzitter.

De productkwaliteit en de uitstraling van de verpakking zijn volgens de voorzitter cruciaal voor de positie van Bio+producten in de winkel en op het schap. “Net als productinformatie op de verpakking en de website. Ons uitgangspunt is dat een Bio+ product qua kwaliteit minimaal gelijk is aan het A-merk in de categorie. De prijs ligt op hetzelfde niveau of iets lager”.

“We benchmarken Bio+ producten regelmatig op smaak met consumentenpanels met blinde smaaktesten. Dan vergelijken we een Bio+ met AH Puur & Eerlijk, met enkele private labelproducten en het A-merk in de categorie. Uit deze vergelijkingen komt Bio+ vaak goed naar voren, maar soms blijkt dat we onze producten qua smaak moeten verbeteren. Opvallend is dat consumenten in deze panels bijna altijd denken dat het lekkerste product de biologische variant was”.

Volgens Gerbers zien consumenten van Bio+ het merk vaak als het eigen biologische merk van hun supermarkt, terwijl het bij meerdere supermarktformules wordt verkocht. “Kopers associëren biologisch bovendien vaak met lekker. Dit zijn sterke USP’s die we goed moeten uitbuiten en borgen”.

21

17-1-2012 10:55:25

markt

tekst ria besseling foto ruben schipper

biologische traiteur, supermarkt en restaurant

Gevarieerd aanbod biozuivel bij GooodyFooods De winkelformule GooodyFooods van Wessanen Benelux speelt in op de stijgende belangstelling voor duurzaam geproduceerd, gezond en lekker eten bij een breed publiek.

Ruim een maand geleden opende in Apeldoorn de vijfde vestiging. De formule maakt voor biologische zuivel en kaas duidelijke keuzes voor een aantrekkelijk en gevarieerd assortiment.

GooodyFooods mikt op de groeiende groep consumenten die bewust omgaat met voeding, maar geen concessies wil doen aan smaak, kwaliteit of productuitstraling. De klant weet dat wat hij bij GooodyFooods koopt gegarandeerd biologisch is, waar mogelijk fairtrade of met Demeter-keurmerk, en zo veel mogelijk van dichtbij. Hij komt tevens in een winkelomgeving waar boodschappen doen leuk en inspirerend is. Een voorbeeld is de presentatie van kazen, groenten, vlees en kant-en-klaar producten op verseilanden.

Met een assortiment van ruim 6000 artikelen beschikt de nieuwste GooodyFooods in Apeldoorn over een ruime keuze in biologi-

sche producten. Het totale versaandeel ligt tussen de 55-60%. De formule combineert het delicatessen- en premiumaanbod van een biologische traiteur, het gemak en brede aanbod van een biologische supermarkt en de smaak en sfeer van een restaurant. De vestiging in Apeldoorn heeft een GooodyCafé, een nieuw horecaconcept waarin thee een hoofdrol speelt.

Zuivel met herkomst In de winkel vindt de klant basiszuivel van Nederlandse bodem en veelal van Demeterkwaliteit. De herkomst is altijd duidelijk; klanten zien welke boerderij de melk heeft

de formule Wessanen Benelux, onderdeel van Royal Wessanen NV, exploiteert de eigen franchiseformules Natuurwinkel en GooodyFooods. De formule telt nu vijf winkels: Apeldoorn (648m2 VVO), Almere (408 m2), Hilversum (710 m2), Zwolle (670 m2) en Zaandam (510 m2).

Wessanen streeft binnen twee jaar naar een landelijke dekking. Wessanen Benelux brengt al dertig jaar een assortiment biologische voeding op de markt. De onderneming hanteert eigen merken zoals Zonnatura, De Rit, Ekoland, Molenaartje en Whole Earth. Daarnaast opereert Wessanen Benelux als groothandel voor supermarkten en natuurvoedingswinkels.

De eigen merken zijn te vinden in 460 natuurvoedingswinkels en in supermarkten.

Natudis, Foodprints en Kroon Biologische Verswaren zijn onderdeel van Wessanen Benelux. Halverwege volgende maand verhuist Kroon Biologische Verswaren van Nieuwegein naar de locatie van Vroegop-Windig op het Food Center in Amsterdam, dat sinds een jaar de landelijke versdistributie voor Kroon uitvoert.

22

392213.indd 22

geleverd. Daarnaast treft de klant bij GooodyFooods regionale Nederlandse zuivelspecialiteiten aan van onder meer de Waddenhoeve, De Vijfsprong en De Klompenhoeve. De merken Andechser en Weissenhorner vertegenwoordigen het segment luxe zuivel. Zuivelvervangers op basis van soja maken het assortiment compleet.

Om doublures te voorkomen zijn er duidelijke assortimentskeuzes gemaakt. “Dit zorgt voor een betere rotatie en een visueel aantrekkelijk schap”, vertelt Peter van der Schoot. Hij is business unit manager van Kroon Biologische Verswaren, de versleverancier van Gooodyfooods die met zuivelleveranciers samenwerkt.

Kaasassortiment GooodyFooods verkoopt kazen van koeien-, geiten- of schapenmelk met bijzondere smaken, texturen en vormen die niet in de supermarkt verkrijgbaar zijn. De Nederlandse biologische kazen zijn ruim vertegenwoordigd: biologische Gouda kazen van Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt en Biopracht van Holsteiner koeienmelk, Gouda kaas (Bio en Demeter) van Zuiver Zuivel en Nederlandse specialiteiten als Remeker, Floortje Fenegriek en Bastiaansen. Dit kaasassortiment is aangevuld met buitenlandse specialiteiten als Brie meaux, Sbrinz en Comté.

Ook voor het kaasassortiment heeft de forzuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:59:22

markt

Peter van der Schoot van groothandel Kroon (rechts) en Yuri Blanken, kaasmaker en category manager bij Gooodyfooods in Apeldoorn: “Met een duidelijke assortimentskeuze in kaas realiseren winkels met ruim tien procent een voor biologische formules hoog kaasaandeel”.

mule duidelijke keuzes gemaakt in het belang van winkelier en consument. Het resultaat is een aantrekkelijk kaasassortiment, overzichtelijk gepresenteerd en met een ruime keuze in Nederlandse kazen en buitenlandse specialiteiten. Van der Schoot: “Winkels die klant zijn realiseren dankzij dit assortimentsmanagement een voor biologische formules hoog kaasaandeel van ruim tien procent”. GooodyFooodsfranchisenemers werken met een ervaren team op het gebied van assortimentsontwikkeling, space management, formule development, operationele begeleiding, logistiek en marketing en promotie. De medewerkers van Gooodyfooods snijden de kaas zoveel mogelijk zelf in de winkel “voor de kwaliteit en de versheid van de producten. Hiermee presenteert GooodyFooods zich als biologische speciaalzaak”, vertelt Yuri Blanken. Hij is category manager Zuivel en Kaas van Kroon Biologische Verswaren, en tevens een van de kaasmakers van coöperatie de Oorsprong in Deventer.

Om de kaasomzet in de toekomst nog verder uit te bouwen investeert Kroon Biologische Verswaren ook in kennisvergroting van de zuivelzicht / 18 januari 2012

392213.indd 23

ondernemer en zijn medewerkers. Kennis van de producten en van een optimale presentatie en gastvrijheid spelen een sleutelrol.

Er zijn regelmatig proeverijen en demonstraties met kaas.

via Kroon Biologische Verswaren. Wel of niet opname in het assortiment hangt mede af van de toegevoegde waarde van het product voor de winkelier”.

Verhaal over herkomst Kaaskennis vergroten Winkeliers kunnen gebruik maken van de kaaskennis van Kroon en van de kennis van kaasmaker Blanken. Om de productgroep kaas optimaal te ondersteunen krijgen ondernemers regelmatig trainingen over assortimentsopbouw, productiewijze, smaak en productpresentatie. Door excursies naar kaasproducenten kennen de winkeliers ook het verhaal erachter. Ook de promotie op de winkelvloer is belangrijk. Een voorbeeld zijn de Kaas & Wijn-weken, waarbij zes weken lang een breed kaasassortiment wordt gepresenteerd met informatie over herkomst, smaak en bereiding en met een wijnadvies.

“Deze promotie zorgde vorig jaar tijdens de actieperiode voor een gemiddelde omzetplus van 25% bij de deelnemende winkeliers”, vertelt Peter van der Schoot. “Een bijkomend resultaat is de toenemende interesse bij lokale kaas- en zuivelproducenten voor distributie

Herkomst en kwaliteit, daar draait het om bij het vaststellen van het assortiment maar ook bij het selecteren van producenten. Steeds meer consumenten willen weten waar het product vandaan komt. GooodyFooods voorziet in deze behoefte door op de winkelvloer het verhaal achter te communiceren. “De boer wordt hierdoor zichtbaar in de winkel en het product ontstijgt de anonimiteit. Dit zorgt voor beleving. Tegelijkertijd krijgt een merk ook meer inhoud en gevoel; het wordt meer dan alleen een naam op een kaasje””, stelt Peter van der Schoot.

Een voorbeeld is de Heerlijkheid Mariënwaerdt, een particulier landgoed van 900 hectare met een gemengd bedrijf dat volledig biologisch produceert en alle producten van eigen land in eigen beheer verwerkt. Jaarlijks bezoeken maar liefst 100.000 mensen het landgoed om te ervaren hoe de kaas wordt geproduceerd.

23

17-1-2012 10:59:27

markt

r e n é va n b u i t e n e n

‘zuivel gaat nog meer profiteren van de wereldmarkt’

Europese Commissie schetst rooskleurige toekomst Natuurlijk blijft het koffiedik kijken en moeten er slagen om de arm worden gehouden.

Toch durft de Europese Commissie gunstige voorspellingen te doen voor de zuivelsector.

De komende jaren zien het er rooskleurig uit voor de zuivelindustrie, ondanks het huidige slechte economische klimaat. Als geen ander zal de zuivelsector profiteren van de opkomende markt elders in de wereld, denken analisten van de Commissie.

Om maar met de deur in huis te vallen: de Europese Commissie is uitermate optimistisch over de zuivelmarkt voor de komende jaren. In een vooruitblik op de agrarische markten in de periode 2012-2020 stelt de Commissie onomwonden dat het perspectief voor de zuivelsector in de EU gunstig is.

Natuurlijk het zijn aannames, maar er zijn wel gedegen analyses aan voorafgegaan, benadrukte Tassos Haniotis, directeur Economic Analysis, Perspectives & Evaluations van DG AGRI, vorige week in Brussel tijdens een technische toelichting op het rapport waarin de verwachtingen zijn opgeschreven. Zijn afdeling heeft nadrukkelijk de macro-economische omstandigheden betrokken in de prog-

en zijn team signaleren in met name Azië bepalen voor een groot deel het gunstige perspectief voor de zuivel. De zuivelsector profiteert het meest van de groeiende wereldbevolking. Dat komt omdat de consumenten in opkomende markten al snel de voorkeur geven aan zuivelproducten zodra zij iets meer geld te besteden hebben. “De aanhoudende vraag naar zuivelproducten zal naar verwachting een positief effect hebben op de prijzen van basiszuivelproducten en geeft dus een impuls aan de export”, concludeert de Commissie.

Niettemin moet de Europese zuivelsector op den duur rekening houden met krimpende marktaandelen. De concurrentie zal vermoe-

‘Veranderingen op de wereldmarkt tikken in de zuivel harder door dan in andere sectoren’ noses. Ook valutakoersen, economische groei cijfers en inflatiecijfers in belangrijke regio’s van de wereld zijn meegenomen.

“Kijkend naar alle sectoren die we onderzocht hebben blijkt dat de zuivelsector het meest gevoelig is voor deze parameters.”

Veranderingen op de wereldmarkt tikken in de zuivel harder door dan elders, meer dan bij de graansector of in de vleessector.

De economische ontwikkelingen die Haniotis 24

392030.indd 24

delijk beter kunnen profiteren van de stijgende vraag in de wereld naar zuivelproducten.

Dat heeft alles te maken met de koersontwikkeling van de euro. De relatieve sterke Europese munt maakt het product uit de EU duur. Op korte termijn is dat nog niet het geval, nu de euro aan waarde heeft ingeboet ten opzichte van de dollar. Maar op langere termijn (en dan denkt de Commissie aan de jaren na 2014) zal een herstelde euro de

groei van de Europese zuivelexport beperken.

De eurocrisis is een van de grote onzekere factoren in het rapport van de Commissie.

Want een goedkope euro mag dan gunstig zijn voor de exportpositie, in de EU zelf zal het de consumptie van zuivelproducten met een hoge toegevoegde waarde geen goed doen. Met deze slagen om de arm durft de Europese Commissie toch een aantal prognoses te doen over de melkproductie, de zuivelconsumptie, en zuivelexport.

Afschaffing quotering Cruciaal de komende jaren is de verdere afbouw van het marktbeheer door de Commissie met de afschaffing van de melkquotering per 2015 als finale. De verwachting is dat de melkproductie nadien niet explosief zal groeien. De analisten van DG Agri hebben het sterke vermoeden dat de melkproductie zal toenemen in gematigde tempo van de laatste jaren. Zij ramen de uiteindelijke melkproductie op 157,6 miljoen ton in 2020. Dat is zeven procent meer dan in 2009. De zuivelfabrieken zullen gedurende die tijdspanne negen procent meer melk ontvangen van hun veehouders, maar omdat de melkproductie voor eigen gebruik naar verwachting nogal sterk afneemt, groeit de uiteindelijke hoeveelheid melk die op de markt komt mondjesmaat. Het aanbod dat de fabrieken in 2020 ontvangen raamt de zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:56:18

markt

ten voor de EU-zuivelsector is onder meer gebaseerd op de verwachting dat er meer vraag komt naar kaasspecialiteiten uit de EU. Met name vanuit de Verenigde Staten, Japan en Rusland zal meer vraag ontstaan, denkt de Commissie.

Ook de Europese consument zal op den duur meer vragen naar producten met een hogere toegevoegde waarde, op voorwaarde dat het vertrouwen in de economie herstelt.

Mocht dat het geval zijn dan zal de consumptie van de luxere producten op de Europese markt weer toenemen, zij het in een iets lager tempo dan voor 2007. De consument in de Europese Unie zal in 2020 gemiddeld per jaar 17,3 kilogram kaas eten, denken de Brusselse rekenmeesters. Dat zou een toename zijn van zes procent ten opzichte van 2009.

EU-landbouwcommissaris Dacian Ciolos op bezoek bij een kaasboerderij in België

Melkpoeder

De melkproductie in de EU zal ook na 2015 vermoedelijk mondjesmaat toenemen.

Commissie op 145 miljoen ton.

De laatste jaren produceren melkveehouders in de EU al minder dan zij mogen op basis van de quota. Brussel signaleert sinds 2007/2008 een onderschrijding van de quota. Toen bleef de productie 1,6 procent onder het quotum. In het seizoen 2010/2011 was de onderschrijding al opgelopen tot 7 procent. Dat is een gevolg van de geringere melkaanvoer in de EU gecombineerd met de jaarlijkse verruiming van de quota. De verschillen tussen de onderlinge lidstaten is ovezuivelzicht / 18 januari 2012

392030.indd 25

rigens groot. Veehouders in Nederland, Denemarken en Cyprus melken doorgaans net iets meer dan hun quotum toestaat en betalen dus superheffing, hun collega’s in Roemenië lieten in het voorbije seizoen liefst 42% van hun quota onbenut. De Commissie denkt dat de onderschrijding de komende paar jaar geleidelijk groter wordt. In het laatste quotumseizoen zal vermoedelijk 9% niet worden benut. Dat komt overeen met 13,9 miljoen ton melk.

Het optimisme over de gunstige vooruitzich-

Minder gunstig zijn de verwachtingen voor de rol die de EU kan spelen in de markt voor vol melkpoeder. Verwacht wordt dat de EU in dit segment terrein moet prijsgeven.

Hadden de EU-producenten in 2009 nog een kwart van deze markt in handen, tegen 2020 zal het aandeel zijn gekrompen tot 20 procent.

Beter zal het de producenten en exporteurs van mager melkpoeder vergaan, denken de EU-analisten. In die markt zal de Europese Unie wel aandeel kunnen winnen. Ongeveer vier procentpunt zou het marktaandeel de komende jaren kunnen groeien. Dank zij de sterke vraag naar mager melkpoeder uit China en Algerije zou het EU-marktaandeel in 2020 wel eens kunnen uitkomen op 23%, is de schatting. De interne markt groeit waarschijnlijk niet of nauwelijks meer.

De consumptie van boter zal de komende jaren evenmin toenemen. Een daling van enkele procenten ligt meer voor de hand, denkt de Commissie.

Voor 2020 staat dan ook een prognose voor de consumptie per hoofd van de bevolking genoteerd van 3,9 kilo. Dat is drie procent onder het niveau van 2009. Ook de EUexport van boter zal niet of nauwelijks groeien, afhankelijk van de ontwikkelingen rondom de euro.

Uitgaande van een sterke Europese munt verwacht de Europese Commissie dat de uitvoer van boter door de jaren heen tot 2020 redelijk stabiel zal blijven, op ongeveer 129.000 ton.

25

17-1-2012 10:56:33

MARKTCIJFERS

PRODUCTSCHAP ZUIVEL

Melkaanvoer belangrijke zuivellanden jan. - okt.’11; % wijziging t.o.v. 2010; x mrd kg

Melkprijsontwikkeling internationaal nov.’10 - okt.’11; €/100 kg 39

VS

+ 1,6%

(euro per 100 kg)

Duitsland

37

+ 2,3%

Frankrijk

35

+ 6,6%

Nieuw-Zeeland

+ 11,2%

Nederland

DE

33

FR

31

NL NZ

29

-0,1%

VS

27

Australië

+1,8% 25

0

20

40

60

80

100

Marktprijsontwikkeling jan. - dec.’11; €/1.000 kg Boter 82%

Vol melkpoeder 26%

Mager melkpoeder ADPI

Note ing per 100 kg af fab iek, excl. BTW 4.000

4.000 3.000

3.000

2.000

2.000

Verse boter, in EEG-doos

5.00016/02

EURO

09/02 EURO

398,00

390,00

4.000

▲

3.000

Vol verstuivingsmelkpoeder, 26% vet, in 6-wandige exportzakken 1)

▲

2.000338,00

333,00

Mager verstuivingsmelkpoeder van gebruikelijke handelskwaliteit food grade 1)

▲

280,00

270,00

▲

268,00

260,00

▲

105,00

97,00

1.000

1.000

Mager verstuivingsmelkpoeder van EG-origine, voor veevoederdoeleinden, in bulk, franco geleverd Weipoeder, verstuivingspoeder, in bulk Exportwaarde belangrijke zuivellanden jan. - sept.’11; % wijziging t.o.v. 2010; x € mln 1) op eiwit gestandaardiseerd ▲ ▼ = stijging/daling DE 4.899 (+ 13%)

948 (+19%)

NZ 175 (+8%) FR

3.224 (+9%)

NL

2.279 (+5%)

VS

57 (+14%)

AU

14 (-16%)

4.905 (+24%) 1.059 (+21%) EU

0 26

391999.indd 26

1.000

1.373 (+13%)

Derde landen

2.510 (+21%) 1.528 (+34%) 2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000 ZUIVELZICHT / 18 JANUARI 2012

17-1-2012 10:56:05

markt

tekst en foto tiny brouwers

productie van snijkaas licht gedaald

Duitse melkprijs naar 35 cent In 2011 liet de prijsvolatiliteit zich op de Duitse markt voor boerderijmelk van zijn goede kant zien. De melkprijs steeg 14% en heeft met 35 cent per kg het recordjaar 2008 overtroffen.

Vorig jaar is voor het eerst in de Duitse geschiedenis meer dan 10 miljard euro melkgeld uitbetaald aan de Duitse melkveehouders. Dat meldt ZMB, de Zentrale Milchmarkt Berichterstattung in zijn jaaroverzicht 2011.

Record melkaanvoer De Duitse zuivelmarkt groeide vorig jaar krachtig. De zuivelbedrijven verwerkten een record hoeveelheid van 29,7 miljard kg melk.

Volgens ZMB is sinds 2006 de jaarlijkse melkaanvoer voortdurend gestegen. Die kwam in 2011 2,5 miljard kg hoger uit dan in 2006.

De gehalten aan vet en eiwit namen vorig jaar iets af en liggen op het niveau van 2008.

De groei van de melkproductie was de laatste jaren het sterkst in Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen. In 2011 steeg volgens de ZMB-cijfers de melkafleveringen aan de zuivel overal, behalve in Saksen en Thüringen. De hoogste groeicijfers waren er vorig jaar voor Nedersaksen, NordrheinWestfalen en Mecklenburg-Vorpommern. In Rheinland-Pfalz groeide de melkproductie meer dan gemiddeld.

De groeiende melkproductie zorgde niet voor prijsdruk. Integendeel, de vraagontwikkeling leidde tot prijsstijgingen van zuivelproducten. De opbrengsten zijn in 2011 over de hele linie hoger uitgevallen dan het jaar daarvoor, waarbij boter en weipoeder de grootste stijgingen realiseerden.

Door dit alles steeg de uitbetaalde melkprijs zuivelzicht / 18 januari 2012

392061.indd 27

De Duitse melkkoeien produceerden in 2011 de recordhoeveelheid van 29,7 miljard kg melk. De groei is de laatste jaren het sterkst in Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen.

verder en kwam deze in 2011 uit op 35 cent per kg standaardmelk van 4,0% vet en 3,4% eiwit (af boerderij, zonder BTW). Twee jaar na de crisis heeft de melkprijs in 2011 het record van 2008 weer bereikt. In slechts drie jaar zijn de Duitse melkprijzen eerst 10 cent per kg gedaald en daarna weer met hetzelfde bedrag gestegen.

Minder snijkaas Volgens ZMB is de Duitse kaasproductie ook in 2011 gegroeid, maar duidelijk minder dan het jaar daarvoor. De totale kaasproductie steeg volgens de eerste cijfers naar 2,29 miljard kg en dat was slechts 1% meer dan in 2010. Deze groei kwam bovendien geheel voor rekening van het segment verse kaas.

De productie van snijkaas – in voorgaande jaren de belangrijkste groeimotor - nam vorig jaar zelfs licht af.

Daarentegen groeide in 2011 de Duitse kaasconsumptie sterker dan in de afgelopen jaren. Volgens GfK hebben de Duitse gezinnen in de eerste 10 maanden van 2011 1,6% meer kaas gekocht dan in dezelfde periode van 2010.

De kaasexport steeg licht en kon daarmee niet in de buurt komen van de forse groei in

2010. De vraag uit Rusland, de grootste afnemer van Duitse kaas buiten de EU, was wisselvalliger dan in 2010 en bleef duidelijk onder die van voorgaande jaren. Wel groeide de Duitse kaasexport naar Italië, terwijl ook in diverse Oost-Europese landen meer groei kon worden gerealiseerd.

vraag naar mager melkpoeder Een deel van de hogere melkaanvoer hebben de Duitse zuivelondernemingen omgezet in boter. Deze hogere productie heeft ertoe geleid dat er vorig jaar even veel boter is gemaakt als in 1997. Met 300.000 ton is in 2011 de hoogste hoeveelheid mager melkpoeder gemaakt sinds 2003. Deze recordhoeveelheid kon probleemloos en zelfs tegen hogere prijzen worden verkocht vanwege de grote internationale vraag.

Tenslotte: de Duitse markt voor consumptiemelk kampte met stagnatie. De productie van drinkmelk in consumentenverpakking kwam uit op 5,25 miljard liter en was daarmee iets lager dan in 2010. Datzelfde gold voor de export van drinkmelk. Wel werden door het jaar genomen iets hogere consumentenprijzen gerealiseerd dan in 2010.

27

17-1-2012 10:57:09

markt

lili hu, productschap zuivel

superheffing in zicht

Positieve ontwikkelingen Franse zuivelsector In Frankrijk zijn zowel de

Top-20 Franse zuivelondernemingen

melkproductie als de zui-

Nr.

Onderneming

(naar omzet in miljarden, 2010)

Zuivelomzet

2009/10 (in %)

Zuivelaandeel

Melkplas (mld kg)

veluitvoerwaarde flink

1

Danone

Privaat

12,3

16%

77%

nb

2

Lactalis

Privaat

9,1

0%

97%

10,2

gestegen de laatste jaren.

3

Sodiaal

Coöp

4,0

61%

100%

5,2

De sterk gestegen prijzen

4

Bongrain

Privaat

3,6

9%

100%

3,1

5

Groupe Bel

Privaat

2,4

9%

100%

1,6

6

Laïta

Coöp

1,1

0%

100%

1,3

7

Eurial

Coöp

0,7

8%

100%

0,9

8

Groupe Senoble

Coöp

0,6

-5%

60%

0.7

9

Glac

Coöp

0,6

4%

90%*

1,0

10

Groupe 3A

Coöp

0,6

-10%

80%

0,7

11

Groupe Ermitage

Coöp

0,4

8%

100%*

nb

12

Prospérité Fermière

Coöp

0,4

16%

100%*

0,4

13

Coralis

Coöp

0,3

20%

100%*

0,3

14

Maîtres Laitiers du Cotentin

Coöp

0,3

5%

100%

0,4

15

Laiterie H. Triballat

Coöp

0,3

3%

100%*

0,2

16

Coopérative Isigny Sainte Mère

Coöp

0,2

12%

100%*

0,2

17

Fléchard

Nb

0,2

26%

100%*

0,1

18

SILL

Nb

0,2

7%

52%

0,2

Coöp

0,1

6%

100%

0,2

Privaat

0,1

8%

28%

0,1

stuwden de omzet in de zuivelindustrie omhoog.

De Franse melkaanvoer steeg in 2010 met bijna 3% tot 24 miljard kg. Het volume lag echter nog ver onder het nationale quotum.

Tot december is de melkaanvoer weer flink gestegen met 5,4%. Daardoor dreigt dit jaar een quotumoverschrijding.

A- en B-systeem De Franse zuivelindustrie speelt er nu al op in om overproductie te voorkomen na het aflopen van de quotering. Zo voerde Sodiaal vorig jaar al een dubbel prijzen-dubbel volumesysteem in (A- en B-systeem). Voor 96% van het quotum geldt een A-prijs (waarvan de hoogte wordt gebaseerd op de nationale prijsaanbevelingen) en voor de rest van de melk geldt een B–prijs, gebaseerd op de prijzen van boter en mager melkpoeder. Sodiaal wil het percentage A-melk laten dalen naar 85 procent op het moment dat de melkquotering wordt afgeschaft. Hiermee hoopt het bedrijf de melkaanvoer meer in evenwicht te brengen met de markt, en de effecten van de toegenomen volatiliteit in de zuivelmarkt tegen te gaan.

Tevens heeft Sodiaal een ‘planningbonus’ geïntroduceerd om het evenwicht tussen vraag en aanvoer te kunnen beheren. Leden kunnen hun prognose voor het kwartaal doorge28

391514.indd 28

19 20

Coopérative Beurrière V.P.M. Laiterie St Denis de l’Hôtel

* schatting. Bronnen: Rabobank International 2011, RLF en jaarverslagen.

Exportwaarde Frankrijk 2010/’11 (x € miljoen)

Exportvolume 2010/’11(x 1.000 ton)

2010 jan-sept 2011/’10 Kaas 2.664 7% Melk(-producten) 469 8% Mager melkpoeder 406 11% Boter(olie) 296 28% Niet-mager mpoeder 233 10% Overige producten 1.223 22% Bron: Databank handelsstatistiek, Productschap Zuivel

2010 639 519 188 80 86 -

jan-sept 2011/’10 7% -7% -1% 8% -8% -

zuivelzicht / 18 januari 2012

17-1-2012 10:51:46

markt

ven. Bij een goede voorspelling kunnen ze een bonus ontvangen tot vijf euro per duizend liter. Hierdoor kan beter geanticipeerd worden op onevenwichtigheden, en wordt de logistieke efficiëntie bevorderd.

Eerste leveringscontracten Het sterke herstel van de wereldmarktprijzen had een positieve invloed op de uitbetaalde melkprijs: deze steeg in 2011 met 8% naar € 32,30 per 100 kg melk. Eind 2010 werden Franse melkfabrieken verplicht leveringscontracten voor te leggen aan hun boeren, door de wet tot Modernisering van de Landbouw (LMA). De wet is bedoeld om de positie van de boeren tegenover de verwerkende industrie te verbeteren.

Eind 2011 is er in de EU een informeel akkoord over dat lidstaten leveringscontracten verplicht kunnen stellen. Het definitief akkoord zal waarschijnlijk begin dit jaar gesloten worden, om daarna in 2012 ook in werking te treden.

In Frankrijk zijn de eerste contracten getekend. Naast Danone tekende ook Senoble een leveringscontract, en voor zuivelreus Lactalis lijkt een overeenstemming in zicht. In het voorjaar van 2010 begonnen de onderhandelingen al, maar tot op heden liepen deze steeds vast. Er is al wel een aanzienlijke vooruitgang geboekt ten opzichte van het oorspronkelijke contractvoorstel, maar de eisen van de boeren zijn nog niet volledig gerealiseerd. Een dezer dagen keren beide partijen terug naar de onderhandelingstafel.

Stijgende omzetten industrie De meeste Franse zuivelconcerns hadden in 2010 een positieve omzetontwikkeling in de herstellende zuivelmarkt. Dit kwam vooral door de sterk gestegen zuivelprijzen.

Ondanks hogere omzetten daalde echter de winst bij een aantal bedrijven. De grootste zuivelgigant Danone zag haar zuivelomzet flink toenemen met 16% tot 12,3 miljard euro. De sterke stijging kwam niet alleen door hogere verkopen maar ook door de fusie van de verse zuiveldivisie van Danone met het Russische Unimilk. Ook de omzet van Sodiaal steeg aanzienlijk met 61% tot 4 miljard euro. De Franse zuivelindustrie heeft dan ook niet stilgestaan. Het meest spraakmakend was de overname van de grootste Italiaanse zuivelproducent Parmalat door Lactalis. Hierdoor werd de Franse zuivelverwerker in 2011 de grootste zuivelproducent zuivelzich t / 1 8 j anuari 2 0 1 2

391514.indd 29

in het land, met een zuivelomzet van 13 miljard euro. Ook in Spanje werd Lactalis de grootste zuivelverwerker, door de overnames van Spaanse zuivelbedrijven. De verse zuiveldivisie van Danone in landen van de voormalige Sovjet-Unie en het Russische Unimilk zijn in juni 2010 gefuseerd. Danone heeft nu 57,5% van Danone-Unimilk in handen.

Hierdoor is Rusland de tweede grootste zuivelmarkt voor Danone geworden.

Maar de overnametrend lijkt door te zetten.

Eind december heeft een grote meerderheid van het Zweedse Skanemejerier ingestemd met de verkoop van het bedrijf aan Lactalis.

De keuze voor Lactalis is voor velen verrassend. Skanemejerier - tweede zuivelproducent in Zweden - had namelijk al jarenlang nauwe contacten met de Danone. Verwacht wordt dat de overname eind februari rond is.

Vice versa zijn buitenlandse investeerders ook geïnteresseerd in Franse zuivelbedrijven.

Zo won het Amerikaanse General Mills het gevecht om Yoplait (50%), de op een na grootste yoghurtproducent ter wereld. Ook onderhandelde het Chinese Synutra begin 2011 met Sodiaal, om 80-100 miljoen dollar te investeren in de bouw van een melkpoederfabriek in het noordwesten van Frankrijk.

De melk zal geleverd worden door Sodiaal.

Entremont verdween uit de top-20 van Franse zuivel, doordat deze begin 2011 werd overgenomen door Sodiaal. Entremont is de grootste producent van Emmentaler kaas in Europa en kwam een paar jaar geleden in financiële moeilijkheden.

De productie hiervan bedroeg toen 409 duizend ton. De productie van mager melkpoeder daalde met 4% tot 320 duizend ton In de eerste negen maanden van 2011 is deze echter fors gestegen. Daarentegen daalde de niet-mager melkpoederproductie verder. In 2010 was de productie hiervan al gedaald met 1% en bedroeg 122 duizend ton.

Groei in uitvoer De Franse zuiveluitvoer genereerde in 2010 een waarde van 5,3 miljard euro. In de eerste drie kwartalen van 2011 steeg deze waarde met 12%. Ruim driekwart blijft binnen de EU (grafiek boven). De voornaamste bestemmingen zijn Duitsland, België, Italië, Spanje en het VK (62%). De belangrijkste derde landen zijn de VS, Zwitserland, Algerije en Rusland.

Kaas is het belangrijkste exportproduct en is goed voor de helft van de zuiveluitvoerwaarde (grafiek onder). In de eerste negen maanden van 2011 is de kaasexport 7% gestegen.

De uitvoer van boter(olie) is procentueel het sterkst gestegen in de eerste deze periode (28%). De groei werd gerealiseerd door zowel een hoger volume als hoger prijzen op de internationale markten.

Alle overige producten lieten ook een sterke groei zien. Bij melkpoeder compenseerden de hogere prijzen de dalende volumes.

Sterke stijging kaasproductie Het grootste gedeelte van de melkplas (60%) gaat in de productie van kaas. In 2010 steeg de productie hiervan met 4% en kwam uit op bijna 1,8 miljard kg. In de periode jan-sept 2011 is de kaasproductie opnieuw sterk gestegen met bijna 3%. Ook de productie van boter en boterolie nam in deze periode verder toe, na de stijging in 2010.

29

17-1-2012 10:51:48

BELRUBRIEK KAASPRODUCTIELIJNEN

RVS KAASPLATEAUS

VERPAKKINGEN

Mr. F. J. Haarmanweg 44 4538 AS Terneuzen tel: 0115 682000 www.elopak.com

Kaasproductielijnen - peKelsystemen

Hichtumerweg 7, 8701 PG Bolsward tel. 0515-576523 - fax 0515-572575

Uw partner voor: kaaswas en kaascoating verpakkings- en etiketteerlijm

email: klokslag@klokslag.nl website: www.klokslag.nl

SYSTEEM INTEGRATIE

Tel: +31 (072) 57 50 600

Technische Automatisering

SIG Combibloc b.v.

Amarilstraat 11 Postbus 24, 7550 AA Hengelo Tel: +31 (0) 74 2554455 Fax: +31 (0) 74 2554400

Technische Installaties Technisch Beheer

www.vanlente.nl

www.paramelt.com

info.cben@sig.biz www.sig.biz

MEMBRAAN FILTRATIE

SAMEN DENKEN SAMEN DOEN

Leverancier van kartonverpakkingssystemen voor het aseptisch afvullen van dranken en andere vloeibare voedingsmiddelen.

PROCESSING Leading specialist in membrane technology for the dairy industry.

Fast delivery of spares.

TANKBOUW

DSS Silkeborg AS Tel. +45 8720 0840 Service hotline +45 70701661 info@dss.eu • www.dss.eu

Uw advertentie in de Belrubriek 03-10-2011 14:56:57 is twintig keer per jaar adverteren Untitled-4 1 voor een scherpe prijs.

LUCHTBEHANDELING

Suppliers List 58x50.indd 1

8/03/2011 9:04:28

Voor tarieven en inlichtingen: tel 020 – 5736056 email h.v.d.werf@bdu.nl

ZuivelZicht

al 100 jaar een begrip in de zuivel inlichtingen: tel: 020-5736056 • fax 020-6242519

392161.indd 30

17-1-2012 10:55:05

BELRUBRIEK IN- EN vERKoop tANKS

KWALItEItSCoNtRoLE

KAASBEWERKINGSMACHINES

Snel

Praktisch

Specialist in kaasbehandeling en rijpen!

Betrouwbaar • Automatische kaasbehandelingslijnen • Robot kaasbehandelingslijnen • Kistenbelading voor foliekaas • Plastificeren • Planken wassen • Etiketteren • Banderolleren • Verpakkingsinstallaties voor foliekaas

Uniek assortiment voor de zuivelindustrie in Nederland en België Kant-en-klare voedingsbodems 3M™ Petrifilm™ Count Plates Testen van oppervlaktehygiëne en water 3M™ Clean-Trace™ ATP meting

KAASpRoMotIE

Verrijking en verdunning van monsters 3M™ Sampling Eindcontrole UHT-zuivelproducten 3M™ MLS

T: 0348 435435 F: 0348 439399 E: info@bma-nl.com I : www.bma-worldwide.com

Pathogenen testen 3M™ Tecra™

Surf naar www.3M.nl/voedselveiligheid Of bel (071) 5 450 342

AfvALWAtERtECHNIEK

8130_adv_zuivelzicht_125x180_10.indd 1

14-06-10 10:14

paraffineren

Expertise in:

plastificeren

• afvalwateronderzoek • reductie debiet en vuillast • reductie grondstofverliezen • optimalisatie productieprocessen • afvalwaterbehandeling • vergunningen Wm en Waterwet • milieucoördinatie • legionella risico-inventarisatie • CIP-optimalisatie CSO-Milfac Postbus 422 8901 BE Leeuwarden Bezoekadres Orionweg 28 8938 AH Leeuwarden Tel. 058-2847540 Info@cso-milfac.nl

etiketteren wassen drogen plankenboenen palletsorteren

Koelmalaan 326, 1812PS ALKMAAR Postbus 370, 1800 AJ ALKMAAR t : +31 (0)72- 541 15 55 f : +31 (0)72- 540 29 39 e: info@doeschotbv.nl I: www.doeschot.nl

Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier

KALIBRAtIE www.cso-milfac.nl

ADvIES

Kalibratie

in de zuivelindustrie Meer dan alleen het controleren van het meetinstrument

Naast de voorwaarde om te voldoen aan de wettelijke eisen ook uw toegang tot het beste product, geproduceerd met een optimaal en storingsvrij productieproces met maximale energiebesparing

FEENSTRA adviseurs, al 90 jaar sterk in de voedingsmiddelen- en zuivelindustrie.

Stork Technical Services Nederland E&I Noordoost vestiging Leeuwarden Poolsterweg 3, 8938 AN Leeuwarden.

Telefoon: 058 – 2844600 E-mail: leeuwarden@stork.com

www.feenstra.nl tel: +31 (26) 354 20 80 Onderdeel van:

inlichtingen: tel: 020-5736056 • fax 020-6242519

392162.indd 31

17-1-2012 10:01:54

Meer in 2012 Multimediaal: een maandelijks magazine en een totaal vernieuwde website • Actueel zuivelnieuws • Zuivelnoteringen • Binnen- en buitenlands nieuws • Informatie voor en over de handel, melkveehouder, wetenschap en industrie

Meer ZuivelZicht dus!

Blijf als ZuivelZicht-abonnee dagelijks op de hoogte!

Binnenkort ontvangt u van ons uw persoonlijke inlogcodes voor www.zuivelzicht.nl Heeft u vragen? Stuur een email naar: abonnementen@bdu.nl

t h c i z r e e M zuivel! op

392163.indd 32

17-1-2012 10:01:21