Zuivelzicht, nummer 8 2013

JAARGANG 105 - NUMMER 8 - 21 AUGUSTUS 2 0 1 3

Zagros

partner nieuwe Wetering Zuivel

Zuidoost-Azië: Niet alles is goud wat er blinkt Rauwe melk: Meningen over risico’s lopen uiteen

511030.indd 1

20-8-2013 12:06:33

zijlijn

R e n é va n b u i t e n e n , h o o f d r e d a c t e u r

De witte motor laten draaien Volgende maand tijdens Prinsjesdag zal er ongetwijfeld weer veel onheil over ons worden uitgestort. Begrotingstekorten, miljardenbezuinigingen, slecht ogende koopkrachtplaatjes: kommer en kwel dus.

De producenten van levensmiddelen ontkomen evenmin aan de economische malaise. De eerste publicaties van halfjaarcijfers spreken boekdelen. Gerenommeerde leveranciers van A-merken worden geconfronteerd met een prijsbewuste consument die liever goedkopere producten onder huismerk koopt. Tegelijkertijd lopen de productiekosten op, waardoor de marges (en dus de ruimte om te investeren) smaller worden. De internationaal georiënteerde Nederlandse zuivelketen ondervindt eveneens hoe lastig het momenteel is op de Europese consumentenmarkt.

Toch verkeren de Nederlandse zuivelproducenten in een relatief goede positie. Zij vormen een van de weinige lichtpuntjes in de Nederlandse economie. Sterker, de zuivelsector is de witte motor van de BV Nederland. Zo bleek uit het onlangs verschenen rapport Lang Houdbaar dat Roland Berger Strategy Consultants over de zuivelsector in Nederland heeft gemaakt.

De sector zorgt jaarlijks voor vele miljarden aan omzet en biedt werk aan 44.000 mensen.

Het afgelopen jaar hadden melkveehouderij en zuivelindustrie samen een productiewaarde van 10,7 miljard euro. En crisis of niet, de zuivelsector is de afgelopen jaren gegroeid en alles wijst er op dat die groei de komende jaren doorzet. De sector sorteert daar op voor, door naar schatting zo’n 700 miljoen euro te steken in nieuwe fabrieken of in de uitbreiding van bestaande productiebedrijven.

Natuurlijk is de export de grote drijver achter die cijfers. De waarde van alle zuivel die Nederland uitvoert, groeit elk jaar met een procent of zeven. Daardoor is een belangrijk deel van het Nederlandse handelsoverschot op het conto van de zuivelsector te schrijven.

Het zijn fraaie feiten. Die bieden zicht op een mooie toekomst. Bij alle maatregelen die volgende maand worden aangekondigd zou het daarom goed zijn als ‘Den Haag’ zich de gevolgen ervan realiseert voor de levensmiddelensector in het algemeen en die van de zuivelsector in het bijzonder. Zodat er ruimte blijft om de witte motor te laten draaien.

colofon ZuivelZicht Magazine is

Druk: BDUprint Barneveld. Ontwerp: Giesbers, Velp

67, 3770 AB Barneveld. Tel 0342-494889, e-mail:

een uitgave van BDUmedia

Abonnementsprijzen 2013: (12 nummers) € 100,14

abonnementen@bdu.nl

in Barneveld

(studenten € 56,60); buitenland: € 132,41.

ISSN: 0165-8573.

Proefabonnement (3 edities): € 7,08. Schriftelijke

Advertenties: BDUmedia, Robijnlaan 2,

Postbus 67, 3770 AB Barneveld

beëindiging (vóór 1 november) per eind kalenderjaar.

2132 WX Hoofddorp. Contactpersoon: Hielke van

www.bdumedia.nl

der Werf, 020-5736056 E-mail: h.v.d.werf@bdu.nl Hoofdredactie: René van Buitenen, email:

Redactie ZuivelZicht

r.v.buitenen@bdu.nl

Het volgende magazine

Adres: Louis Braillelaan 80 | Postbus 165,

Eindredactie: Yvonne Mors, e-mail: y.mors@bdu.nl

verschijnt op 18 september 2013.

2700 AD Zoetermeer

Medewerkers aan dit nummer: Tiny Brouwers,

Tel: 079-3430307

Yves De Groote, Lili Hu, Martin de Vries.

Internet: www.zuivelzicht.nl email: redactie.zuivelzicht@bdu.nl 2

505134.indd 2

Abonnementenadministratie: BDUmedia, Postbus zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:03:18

INHOUD

NOG GEEN HERSTEL

Ook 2013 is een lastig jaar voor zuivelproducenten. De resultaten over de eerste zes maanden van dit jaar spreken wat dat betreft boekdelen. Althans, de eerste cijfers duiden daar op. Nestlé, Danone en Parmalat zien de marges op de Europese consumentenmarkt verder krimpen. De afzet stagneert en onder meer oplopende melkprijzen zorgen voor hogere kosten.

Zicht op duidelijk herstel is er nog niet.

Als andere zuivelondernemingen de komende weken hun cijfers publiceren zal duidelijk worden in hoeverre het sombere beeld dat de eerste cijfers oproept klopt.

Banana & 8chee

Company: Go Fruselva S.L, global food c

14

24

25

Stand location in Anuga. Hall 11.1 / Stan

Product description: Fruit banana p properties of dairy products such as ca puree. A healthy, practical and fun way fo

Its main benefit is its functionality, beca refrigeration and can be consumed on th EN VERDER...

4 6

Rabobank ziet potentie maar ook valkuilen voor zuivel in ZO-Azië.

‘Groot in klein’ moet het nieuwe Wetering Zuivel worden.

information 14 Additional Flinke groeiplannen bij grootste Duitse kaasproducent DMK

16 Finse Valio verstevigt positie in buurlanden; vooral in Rusland timmert het flink aan de weg.

10 Zelfzuivelaars na 125 jaar nog basis C. van ’t Riet Zuiveltechnologie.

18 Duitse melkveehouder Deselaers verkoopt rauwe melkproducten.

12 Deense zuivel onderzoekt mogelijkheden van concentratie melk op de boerderij.

20 Meningen over gezondheid en voedselveiligheid rauwe melk lopen uiteen.

ren op Anuga 2013

25 NIZO organiseert internationaal Ingredients congres over functionele enzymen voor de zuivel.

Banana puree

Cheese Water COVER White grape concentrate starch Ali Ramezani (foto) Rice en Farzad Ghasemi Corn buitenlandse starch produceren in Steenwijk zuivel. Organic Lemon concentrate FOTO ALEX J. DE HAAN

Conditions

ZUIVELZICHT / 21 AUGUSTUS 2013

509863.indd 3

24 Online nieuwe producten presente-

3

Transport conditions

Room Temperature ( 0 ºC- 40 ºC

Storage conditions

In a dry and ventilated area. Do n 20-8-2013 12:03:50 sunlight.

visie

r e n é va n b u i t e n e n

Rabobank: veel potentie, maar ook valkuilen

Het is niet alles goud wat er blinkt in Zuidoost-Azië Zuidoost-Azië is een veelbelovende markt voor zuivelexporteurs, stelt de Rabobank. Maar met de groei nemen de obstakels die een succes in de weg kunnen staan, ook toe.

De groeimogelijkheden van de Aziatische zuivelmarkt worden al jaren bejubeld.

Analisten raken niet uitgepraat over de kansen die daar liggen voor zuivelexporteurs uit Europa, de VS en Nieuw-Zeeland. Ook de Rabobank was onlangs weer uitermate lovend over de potentie van de regio. Maar in aan haar rapport ‘Milk for the Tigers’ , wordt ook de andere kant van de medaille belicht.

Want het is niet allemaal goud wat er blinkt aan de andere kant van de wereld. Er liggen zeker ook risico’s op de loer.

Dat komt duidelijk naar voren in een analyse over de zuivelmarkten van Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore, Thailand en Vietnam, de zes belangrijkste landen van ASEAN, het samenwerkingsverband van Zuidoost-Aziatische staten.

Deze landen worden nog weleens over het hoofd gezien. Meestal denken zuivelondernemingen aan China en India als zij expansie zoeken in het Verre Oosten. De Aziatische tijgers van de ASEAN-6 zijn ook veelbelovend. Ter illustratie wat klinkende resultaten.

Vorig jaar importeerden de zes genoemde landen voor meer dan 1,6 miljoen ton aan zuivelproducten. Dat kwam overeen met een melkplas van 11 miljard liter, net zoveel melk dus als Nederland in een jaar produceert. Dat 4

510732.indd 4

Controle aan de productielijn in een fabriek van FriesandCampina in Indonesië.

volume vertegenwoordigde een exportwaarde van 5,5 miljard dollar.

Dan te bedenken dat de zuivelconsumptie in deze opkomende economieën nog uitermate gering is. De consumptie per hoofd van de bevolking ligt in Indonesië bij voorbeeld op 8 kilogram per jaar. De Filippijnse bevolking komt tot 14 kilogram. Een Vietnamees eet en drinkt jaarlijks 15 kilogram aan zuivelproducten. In Thailand (30), Singapore (32) en Maleisië (51) ligt de consumptie wat hoger, maar toch nog ver onder de consumptie een ontwikkeld Aziatisch land als Japan, waar per hoofd van de bevolking 85 kilogram zuivel wordt genuttigd.

Babyvoeding Er is dus nog veel te winnen. De Rabobank rekent er op dat de zuivelconsumptie in de ASEAN-6 tot 2020 elk jaar met gemiddeld 2,4 procent zal groeien. Het gaat dan vooral om traditionele zuivelproducten als verse melk, ijs en yoghurt. Met de toenemende welvaart zal ook de behoefte aan babyvoe-

ding toenemen. Lokale producenten kunnen de vraag naar zuivelproducten nu al niet aan.

Ondanks investeringen van overheden die de lokale melkproductie tracht te stimuleren. Zo hoopt de regering van de Filippijnen de lokale melkproductie zo ver op te voeren dat in 2016 voor nog maar de helft van de zuivelbehoefte een beroep op het buitenland moet worden gedaan. Indonesië denkt dat zij pas in 2020 voor de helft in haar behoefte aan melk kan voorzien.

Kortom: de ASEAN-6 vormen volgens de Rabobank een zeer interessante en belangrijke markt voor Westerse zuivelondernemingen.

Maar er zijn zeker enkele uitdagingen waar zuivelexporteurs zich niet op moeten verkijken. De bank signaleert in haar rapport vier valkuilen.

Allereerst is in deze landen het inflatiespook nooit ver weg. In landen waar de inwoners weinig verdienen tikken uitgaven voor voeding verhoudingsgewijs zwaar door in het uitgavenpatroon. Zo is de inflatie in Vietnam zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:04:23

visie

de afgelopen drie jaar met bijna 50 procent toegenomen. Voedingsinflatie (minder voeding voor je geld) draagt in deze landen veel bij aan de algemene geldontwaarding. Het gevolg is vaak dat overheden ingrijpen en systemen opzetten om grip op de voedselprijzen te krijgen. In de praktijk remt dat de ontwikkeling van de lokale zuivelmarkt.

Daar komt nog eens bij dat deze regio uitermate gevoelig is voor schommelingen van de zuivelprijzen op de wereldmarkt. De Zuidoost-Aziaten zijn immers, gezien het beperkte aanbod van zuivelproducten uit eigen land, aangewezen op de wereldmarkt. Daar zijn de zuivelprijzen de laatste jaren aan flinke schommelingen onderhevig. Dat betekent volgens de Rabobank dat spelers op deze markten zich zullen moeten indekken tegen de risico’s van extreme prijsschommelingen.

Het inflatiespook is in deze landen nooit ver weg Ander punt waar zuivelexporteurs bedacht op moeten zijn is het protectionisme. De pogingen van de landen van de ASEAN-6 om de lokale melkproductie op te voeren gaan doorgaans gepaard met maatregelen die de import van zuivel beperken. Dat komt meestal neer op importtarieven of importquota voor bepaalde producten. De hoogte van de tarieven en de omvang van de te importeren volumes kunnen snel veranderen. Ook onverwachte technische en veterinaire eisen waar de importproducten aan moeten volden, komen regelmatig voor. Dat vergt flexibiliteit van exporteurs. De oplossing ligt volgens de bank in het sluiten van handelsovereenkomsten met de ASEAN-landen, maar daar heeft een individuele zuivelexporteur natuurlijk niet direct invloed op.

Derde punt waar de analisten van de bank zich zorgen om maken is de toenemende concurrentie.

Eigenlijk is Zuidoost-Azië een van de weinige zuivelmarkten in de wereld die nog nauwelijks ontgonnen zijn. Van oudsher zijn er enkele Europese spelers zoals FrieslandCampina en exporteurs uit Oceanië actief. Andere zuivelaanbieders hebben de potentie van deze zuive l zicht / 2 1 au g ustus 2 0 1 3

510732.indd 5

Productie van consumptiemelk bij Vinamilk in Vietnam.

regio natuurlijk ook al herkend. Zo hebben de Amerikanen hun marktaandeel in de ASEAN-6 sinds 2000 opgevoerd tot bijna 20 procent vorig jaar. Dat is ten koste gegaan van vooral Australië. Ook de EU heeft enig terrein moeten prijsgeven in Zuidoost-Azië (van 28 naar 25 procent), maar is na marktleider Nieuw-Zeeland (30 procent) nog wel de tweede speler. Als straks de quota in de EU verdwenen zijn, zal de concurrentie nog meer toenemen, denkt de Rabobank. Zij verwacht dat de zuivelmarkt in de ASEAN-6 zal veranderen in een waar slagveld.

Melkaanvoer Tot slot wijst de bank op de snelle veranderingen die momenteel gaande zijn in de aanvoerketen in de Zuidoost-Aziatische landen.

In een poging de aanvoer van melk efficiënter te maken, de kosten te reduceren en de volatiliteit van de prijzen te managen, proberen zuivelbedrijven hun grip op de keten te vergroten. Om voet aan de grond te krijgen doen buitenlandse exporteurs er volgens de

bank verstandig aan strategische allianties aan te gaan met lokale partijen.

Voorzichtigheid is geboden, want een overhaaste keuze voor een partner kan al snel leiden tot verminderde markttoegang en verlies van afnemers.

Het komt er al met al op aan de juiste strategie te kiezen. Bedrijven die willen investeren in de zuivelmarkt in Zuidoost-Azië hebben volgens de bank verschillende mogelijkheden: exporteren op de traditionele wijze door vanuit eigen land producten af te zetten; investeren in een lokaal distributiekanaal; partners zoeken met producenten in de regio of door middel van een overname van een lokale producent zelf volledig in de lokale markt stappen.

Welke keuze ook wordt gemaakt, volgens de bank is er een slechts een strategie die echt werkt: een strategie die gericht is op de lange termijn. Alleen dan kunnen de uitdagingen van de veelbelovende in zuivelmarkt in Zuidoost-Azië met succes worden aangegaan.

5

20-8-2013 12:04:32

bedrijf

tekst martin de vries foto’s alex de haan

wetering zuivel biologisch en halal

‘Wij willen op iedere vraag een antwoord hebben’ ‘Groot in klein’ moet het nieuwe Wetering Zuivel van Syb Velink worden. “De vraag naar kleinschalig en ambachtelijk groeit.” In Zagros Zuivel in Steenwijk vond hij een partner.

“Een batch van 1000 liter is voor veel bedrijven een probleem. De aantallen zijn te klein en daarom niet rendabel. Wetering Zuivel wil juist daar op inspelen”, legt Syb Velink uit.

Hij is nog maar drie maanden met zijn onderneming bezig maar is zeer ambitieus.

“Samen met Zagros Zuivel willen we dit jaar 4,5 miljoen liter melk verwerken. Volgend jaar moet dat 15 miljoen liter zijn. Natuurlijk hangt alles af van de vraag uit de markt, maar mij is duidelijk geworden dat klanten af willen van de grootmachten. De vraag naar kleinschalige ambachtelijke zuivel groeit. De ambitie is uiteindelijk niet de grootte van ons bedrijf opvoeren, maar hoe goed wij op de vraag naar kleinschaligheid in kunnen spelen.”

Velink heeft veel ervaring in de zuivel. Hij gaf zijn baan bij Weerribben Zuivel op voor een nieuwe uitdaging. “Het is geen sprong in het diepe. Ik weet door mijn netwerk dat er in de markt vraag is naar eerlijke zuivel.”

snel schakelen De dagverse melk wordt via melkcoöperatie EkoHolland ingekocht. De controle op het biologische aspect wordt al door de leverancier uitgevoerd. Op dit moment levert Wetering Zuivel biologische zuivelproducten zoals 6

510946.indd 6

Syb Velink: “De ambitie is niet de grootte opvoeren, maar het aantal klanten dat we bedienen”.

melk, yoghurt, karnemelk en verschillende soorten toetjes. “De kracht van ons bedrijf moet worden dat we op iedere vraag een antwoord hebben. Bijvoorbeeld kleine hoeveelheden melk met een bepaald vetpercentage. Omdat wij een kleine organisatie hebben met korte lijnen, kunnen we ook snel schakelen. Korte lijnen binnen de gesloten koelketen met daarop afgestemd een fijnmazige gekwalificeerde expeditie komen kwaliteit en flexibiliteit ten goede. We willen daarom ook geen FrieslandCampina worden. De groei moet juist zitten in het grote aantal klanten dat we bedienen.”

In de zoektocht naar een goede productielocatie kwam Velink in Steenwijk uit. Daar runnen zijn twee oud-collega’s Ali Ramezani en Farzad Ghasemi sinds drie jaar het zuivelbedrijf Zagros. De beide ondernemers met Iraanse afkomst hebben veel kennis opgedaan in de zuivelsector, en zagen met buitenlandse zuivelproducten een kans.

“Zuivel in het buitenland, en met name het

gebied waar wij vandaan komen, is heel anders”, vertelt Farzad Ghasemi, terwijl hij de etiketten van enkele drinkyoghurts op tafel legt. Smaken als kokosnoot, granaatappel en pistache zullen niet snel in de Nederlandse schappen terug te vinden zijn.

Ook kruiden- of couscousyoghurt past niet direct op onze dessertkaart. “Daar zit ook al een groot verschil. In het buitenland wordt yoghurt niet als nagerecht gezien, maar meer als saus. Denk bijvoorbeeld maar aan tsatsiki.”

Zagros zuivel Ghasemi en Ramezani zetten in Steenwijk een productielijn op om Nederlanders kennis te laten maken met de buitenlandse zuivelproducten. “Bovendien voorzien we in een behoefte, omdat veel buitenlanders juist deze producten zoeken. Het importeren van deze producten is vanwege de houdbaarheid natuurlijk lastig. Vandaar dat wij een bedrijf zijn gestart die nieuwe producten op de zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:05:50

bedrijf

markt introduceert”, verklaart Ramezani.

Met Zagros werd een Grieks-aandoende naam gevonden die ook voor Nederlanders is uit te spreken. Iranezen zullen direct de verwijzing zien naar een bekende berg in het Arabische land.

De drinkyoghurts liggen onder de merknaam Raib in de schappen. Ook Marokkaanse yoghurt wordt door Zagros geproduceerd.

“Opnieuw een verschil met de Nederlandse beleving van zuivel. Marokkaanse yoghurt is vol, maar wordt niet gehomogeniseerd.

De room ligt als een vliesje over de zuivel.

Nederlanders kennen alleen de gladde yoghurt en zouden al snel gaan roeren en suiker toevoegen vanwege de zurige smaak.”

Zagros levert voornamelijk aan Nederlandse grossiers die de binnenlandse en de buitenlandse markt bedienen. De producten zijn nu voornamelijk te vinden in de buitenlandse winkels.

De twee Iranese zuivelondernemers hoefden niet lang na te denken toen Syb Velink met Wetering Zuivel bij hen aanklopte. “Het gevoel was meteen goed en dat is voor ons belangrijk. Wij kenden Syb omdat we alle drie bij Weerribben Zuivel hebben gewerkt. We wisten dus wie we binnenhaalden.”

bio en halal In Steenwijk staat een complete Skal- en BSC-gecertificeerde zuivelfabriek, waar op jaarbasis vijf miljoen liter melk kan worden verwerkt. Vanwege de toename van volume zijn op de locatie wel koelcellen geplaatst.

Met Wetering Zuivel slaat ook Zagros een nieuwe weg in. Voorheen leverde Steegro Dairy Products uit Emmeloord de melk aan.

De grondstoffen worden nu gedeeld, waardoor de zuivelproducten van Zagros vanaf heden ook biologisch zijn.

“Nu maken we de volgende stap. Onze producten moeten halal-verantwoord zijn. Een imam ziet erop toe dat de handelingen die wij hier uitvoeren voldoen aan de richtlijnen die moslims aan hun voedsel stellen.” Enkele aroma’s en kleurstoffen zijn nu niet meer geschikt. “Bijvoorbeeld de rode kleurstoffen.

Vaak wordt daar de schutluis voor gebruikt.

Het diertje wordt vermalen waardoor het product die rode kleur krijgt. Dat is niet een wijze van halal-slachten, daarom kiezen wij nu voor rode bieten.”

Ghasemi en Ramezani stellen daarnaast een eigen receptuur vast en gebruiken ecologische kruiden. z u ive l zich t / 2 1 a u g u s t u s 2 0 1 3

510946.indd 7

Ali Ramezani controleert de yoghurt die nog vooral bij buitenlandse winkels worden verkocht.

Aparte BV’s De beide bedrijven blijven wel zelfstandige bv’s. De ondernemers hebben ook hun eigen ambities. Zagros Zuivel wil graag zo veel mogelijk nieuwe producten op de markt brengen. Zo wordt er bijvoorbeeld gedacht aan de Nederlandse introductie van vijgen- en couscousyoghurt. “Vergeten zuivel uit andere culturen.”

Wetering Zuivel wil in het gat springen dat ontstaat door de klanten die af willen van de grootmacht en zoeken naar ambachtelijke biologische producten. “Dat kan door yoghurt in bulk, maar halffabricaten is ook mogelijk”, legt Syb Velink uit.

Wetering Zuivel maakt binnenkort ook gebruik van de productielocatie van Hans & Grietje in Zeewolde, dat desserts en ijspro-

ducten maakt. Dit biedt de jonge onderneming de mogelijkheid om speciale producten zoals ambachtelijk geproduceerde bavarois op de markt te brengen.

Om aan de vraag te kunnen voldoen zijn Zagros en Wetering ook bezig met uitbreidingsplannen in Steenwijk. In het najaar zullen promotionele acties op touw worden gezet.

Al met al een zeer voortvarende start in een economisch gezien lastige tijd. Velink typeert dit echter niet als risicovol. “Voordeel is dat wij veel ervaring in de zuivelsector hebben.

Ali Ghasemi en Farzad Ramezani zijn bovendien al drie jaar bezig. We stampen niet zomaar een nieuwe zuivelfabriek uit de grond.

Dat is de voorsprong die wij op andere startende ondernemingen hebben.”

7

20-8-2013 12:06:00

bedrijf

r e n é va n b u i t e n e n

Marges in Europa staan onder druk

Halfjaarcijfers laten nog geen tekenen van herstel zien Ook 2013 is een lastig jaar voor zuivelproducenten. De resultaten over de eerste zes maanden van dit jaar spreken wat dat betreft boekdelen. Althans, de eerste cijfers duiden daar nadrukkelijk op. Nestlé, Danone en Parmalat zien de marges op de Europese consumentenmarkt verder krimpen. De afzet stagneert en onder meer oplopende melkprijzen zorgen voor hogere kosten. Zicht op een duidelijk herstel is er nog niet.

Het gaat nog steeds niet goed op de Europese consumentenmarkt. De zuivelondernemingen zien hun marges krimpen en zicht op herstel is er eigenlijk niet. Dat sombere beeld doemt op na het bestuderen van de halfjaarcijfers van drie grote spelers op de Europese markt die onlangs hun resultaten bekendmaakten: Danone, Parmalat en Nestlé. Als andere zuivelondernemingen de komende weken hun cijfers publiceren, zal duidelijk worden in hoeverre de conclusie terecht is, maar afgaande op de cijfers van dit trio heeft de Europese zuivelmarkt het nog steeds zwaar.

Dat komt het duidelijkst tot uiting in de resultaten van Parmalat. De Italiaanse onderneming (grotendeels in handen van het Franse concern Lactalis) maakte enkele weken geleden melding van een “excellente prestatie in moeilijke economische marktomstandigheden”.

Hoge melkprijzen Dat geldt absoluut niet voor haar Europese activiteiten. De omzetdaling van 1,7 procent valt nog mee. Ernstiger is het tempo waarin het operationele resultaat achteruit holt. Die daalde het afgelopen half jaar met ruim 9 procent, waardoor Parmalat op 555 miljoen euro Europese omzet bruto nog geen 48 miljoen euro overhield. Dat komt neer op een operationele marge van 8,6 procent, tegen 9,3 procent vorig jaar.

Parmalat verklaart die scherpe daling van het 8

510842.indd 8

brutoresultaat met de hoge melkprijzen die het bedrijf de laatste zes maanden aan de veehouders in Italië moest betalen. De hogere grondstofkosten konden niet of nauwelijks worden doorberekend aan de afnemers.

Om de negatieve effecten van de hogere grondstofkosten te compenseren schroefde Parmalat haar marketinguitgaven terug.

In Rusland en Roemenië verging het de Italianen iets beter, maar in Portugal – waar Parmalat eveneens belangen heeft- waren de resultaten ook niet best.

‘Het is ons doel om de markt eerst te stabiliseren, pas daarna hopen we weer te kunnen groeien’ Elders op de wereld deed het Italiaanse bedrijf het aanmerkelijk beter. Met name in Australië, Latijns-Amerika (Venezuela in het bijzonder) en in Afrika heeft Parmalat een goed semester achter de rug. Ook vanuit de Verenigde Staten en Canada meldde het concern betere resultaten, ook al ontkwam Parmalat ook daar niet aan de gevolgen van

oplopende melkprijzen. Dank zij de resultaten elders op de wereld zag Parmalat in de eerste helft van dit jaar ternauwernood de operationele marge voor het totale concern nog iets toenemen. Dertig basispunten kwamen er bij, aangezien de omzet verhoudingsgewijs iets harder groeide dan het bedrijfsresultaat. De marge kwam uit op 7,48 procent.

Weinig optimisme Niet veel beter verging het Danone. De Europese zuivelactiviteiten van het Franse concern boekten in het tweede kwartaal wel iets betere resultaten dan bij de start van dit boekjaar. Maar ook Danone merkt dat de Europese activiteiten nog steeds de winstgevendheid van het totale concern drukken. De operationele marge slonk daardoor in de eerste helft van dit jaar 49 basispunten tot 13,34 procent. Buiten Europa ziet Danone de marge van haar zuivelbedrijven stijgen, maar dat is onvoldoende om de slechte resultaten in Europa te compenseren.

Bij de Fransen valt nog weinig optimisme te bespeuren over een herstel van de Europese consumentenmarkt. Als A-merkfabrikant bij uitstek ondervindt het concern als geen ander de gevolgen van de economische crisis bij de Europese consument. Die vindt de A-merken over het algemeen nu te duur en zoekt zijn heil bij lager geprijsde private labels. Dat kost Danone voortdurend omzet.

“Het is ons doel om de markt eerst te stabiliseren, pas daarna hopen we weer te kunnen zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:05:06

bedrijf

Consumptiemelkproductie bij Parmalat. Het bedrijf kampt met stagnerende afzet.

groeien”, waren de veelzeggende woorden van Pierre-Andre Terisse, CFO van Danone tijdens een toelichting op de halfjaarcijfers tegenover analisten van grote Europese banken. En dan heeft Terisse nog niet eens een groeicijfer in de orde van 5 à 6 procent. “Dat zou niet realistisch zijn”, stelde hij. Over dubbele groeicijfers, die Danone gewend is geweest, sprak de CFO tijdens de analistenbijeenkomst al helemaal niet.

Portugal voorbeeld Danone houdt zich vast aan de ontwikkelingen op de Portugese markt van de laatste maanden. Daar zag het bedrijf in het tweede kwartaal tekenen van herstel van de verkopen, die mogelijk tot een omzetgroei van enkele procenten zouden kunnen leiden.

Anders dan in grote consumentenmarkten zoals Frankrijk, Duitsland en Engeland zag Danone haar marktaandeel in Portugal in het zuivelzicht / 21 augustus 2013

510842.indd 9

tweede kwartaal toenemen. “Dat geeft wellicht een indicatie van wat er de komende maanden toch mogelijk is op de Europese markt, al zullen niet alle landen het voorbeeld van Portugal kunnen volgen.”

De prestaties die Nestlé het afgelopen half jaar boekte met de verkoop van zuivelproducten in Europa, zijn minder zichtbaar. Het halfjaarrapport van het Zwitserse concern geeft daarover geen informatie. Wel zegt Nestlé dat haar Europese activiteiten op de Europese markt dit jaar tot dusver iets minder winstgevend zijn dan vorig jaar. De marge in Europa slonk 10 basispunten tot 14,9 procent.

De zuiveltak van Nestlé deed het wereldwijd goed. Het bedrijfsonderdeel boekte niet alleen omzetgroei (+4,5 procent) maar verbeterde ook de marge met 80 basispunten naar 15,9 procent.

9

20-8-2013 12:05:14

bedrijf

t e k s t r e n é va n b u i t e n e n f o t o P e t e r f r a n k e n

C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie 125 jaar

‘De zuivelmarkt biedt ons nog steeds veel mogelijkheden’ Een weiverwerker voor een Russische kaasfabriek, een melkontvangstinstallatie voor een zuivelbedrijf in de Oekraïne of een complete zuivelfabriek in Ethiopië: apparatuur van C. van ’t Riet Zuiveltechnologie uit Nieuwkoop vindt haar weg over de hele wereld. Toch vormen de zelfzuivelaars na 125 jaar nog steeds de basis van de onderneming.

In het kantoor van de firma C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie in Nieuwkoop hangt een grote wereldkaart aan de muur. Vele tientallen vlaggetje zijn erop geprikt. “Elk vlaggetje staat voor een klant waar we een project hebben uitgevoerd”, vertelt Piet Verburg, directeur van het bedrijf dat 20 en 21 september zijn 125-jarig bestaan viert.

Gezien de opeenhoping van de vlaggetjes timmert de leverancier van zuivelapparatuur vooral aan de weg in Oost-Europa, de Verenigde Staten en Noord-Afrika. De bakermat van het jubilerende bedrijf is echter het Zuid-Hollandse veenweidegebied, de regio waar veehouders van oudsher hun melk zelf verwerken. In het nabijgelegen Aarlanderveen begon Cornelis van ’t Riet in de zomer van 1888 met het maken van houten kuipen voor de productie van kaas.

Familiebedrijf Vandaag de dag is C. van ’t Riet Zuiveltechnologie nog altijd een familiebedrijf. Huidig directeur Verburg is de schoonzoon van een van de vorige eigenaren en behoort tot de vierde generatie.

De productie en levering van machines en apparatuur voor de verwerking van rauwe melk tot kaas, boter en yoghurt zijn nog steeds de kernactiviteiten van de onderneming, waar inmiddels 20 mensen werken.

Het pakket dat C. van ’t Riet Zuiveltechnologie levert is breed. Tot het assortiment behoren onder meer units voor melkontvangst, pasteurs, ontromers, wron10

510523.indd 10

van kaasvat tot kaasfabriek Van een vat om een kaasje van 200 gram te maken tot de bouw van een complete kaasfabriek inclusief een melkontvangstinstallatie. C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie levert een breed pakket aan apparatuur aan kleine en middelgrote producenten over de hele wereld.

De diversiteit is groot: een installatie bij een zuivelbedrijf in de Oekraïne voor de verwerking van 20.000 liter melk per uur; een complete zuivelfabriek in Ethiopië waar kaas, yoghurt, room en gepasteuriseerde melk wordt geproduceerd; een wrongelbereider van 10.000 liter bij een Nederlandse zelfzuivelaar.

Maar het bedrijf leverde ook een pasteurunit in een proeffabriek van de Universiteit van Cork in Ierland en een sterilisatie-unit voor een Nederlandse proeffabriek voor de ontwikkeling van producten met probiotische eigenschappen.

C. van ’t Riet houdt op 20 en 21 september een open dag en tentoonstelling over de historie.

gelbereiders, pekelsystemen en vul- en verpakkingsmachines. Apparatuur voor de verwerking van 100 tot 300.000 liter melk per dag is mogelijk. Het bedrijf richt zich dus op de kleine tot middelgrote melkverwerkers.

De grote zuivelconcerns behoren doorgaans niet tot de klantenkring. Al levert de onderneming ook wel proefopstellingen voor grote zuivelbedrijven.

De zelfzuivelaars vormen in Nederland na 125 jaar nog altijd een belangrijke afzetmarkt voor het bedrijf, zo maken Verburg en technisch adviseur Rob Rodewijk duidelijk. In die markt zijn in de aanloop naar 2015 als de quota worden afgeschaft, grote ontwikkelingen gaande. “We hebben klanten die hun bedrijf nu doorontwikkelen. Veehouders

schakelen in een keer over van een kaasbak van 1.500 liter naar een bak van 5.000 liter.

Dat proces is eigenlijk al een paar jaar gaande”, vertelt Rodewijk.

Die schaalvergroting gaat gepaard met een kwaliteitsslag, constateert Verburg. “Wat je ziet is dat veehouders aan de kwaliteitsnormen van het British Retail Consortium willen voldoen omdat ze hun boerenkaas willen exporteren. Het geeft aan dat er zelfzuivelaars zijn die zo groot aan het worden zijn dat ze hun producten buiten Nederland gaan afzetten.”

Het bedrijf signaleert meer trends bij zelfzuivelaars. “De verwerking van wei op kleine schaal wordt belangrijker. Steeds meer veehouders raken daarin geïnteresseerd. Wat zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:11:30

bedrijf

Vlnr: directeur Piet Verburg, zijn zoon Rémon Verburg en Rob Rodewijk van het jubilerende bedrijf C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie.

verder opvalt is de wens van veehouders om energie te besparen. De vraag naar zonnepanelen waarmee de gewonnen energie kan worden benut voor de eigen zuivelproductie neemt ook flink toe.”

Ook de vraag naar automatisering zien Verburg en Rodewijk groeien. Het bedrijf speelt daar op in door kaasbakken te voorzien van een PLC (Programmable Logic Controller), waarmee de kaasmaker via touchscreen-bediening alle stappen in het productieproces kan invoeren, waardoor elke keer op dezelfde wijze kaas wordt gemaakt.

Keerzijde De export van zuivelapparatuur is een andere belangrijk tak van C. van ’t Riet. De onderneming profiteert van de toenemende vraag naar zuivel in de wereld.

Maar Verburg laat ook de keerzijde zien. De vraag naar zuivelproducten mag dan mondiaal gestaag groeien, het zijn vaak regionale prijsontwikkelingen die bepalen of een bedrijf daadwerkelijk investeert in nieuwe apparatuur.

Hij vertelt van een Russische kaasproducent die graag zijn capaciteit wilde opvoeren, maar daar te elfder ure toch van afzag omdat de kaasprijzen op het moment dat de zuivelzicht / 21 augustus 2013

510523.indd 11

beslissing genomen moest worden, laag waren en de melkprijzen op een hoog niveau stonden. “In dat geval leggen ze een order net zo gemakkelijk naast zich neer. Je merkt dan dat de lange termijnplanning van Westerse bedrijven over het algemeen stabieler is dan bij Oost-Europese bedrijven”, aldus Verburg.

‘Zelfzuivelaars worden zo groot dat ze hun producten steeds meer in het buitenland afzetten’ ”Waar je ook veel te maken mee hebt is de rol van de politiek in bepaalde landen. In Jemen en Ethiopië mochten we ten tijde van de Deense cartoonaffaire geen onderdelen leveren van Deens fabricaat. En zo eist Bangladesh dat onze apparatuur niet wordt vervoerd door schepen die onder Israëlische

vlag varen. Met dat soort voorwaarden moet je voortdurend rekening houden.”

Wat Verburg over de grens ook nogal eens tegenkomt is de wijze waarop zuivelproducenten hun businessplannen maken. “Hier zijn wij gewend om te investeren op basis van de vraag vanuit de markt. In andere landen, met name in Oost-Europa en ook Afrika, zie je dat investeringsplannen nog vaak productiegedreven zijn. Er is een bepaalde hoeveelheid melk die iemand wil verwerken, maar of er ook daadwerkelijk afzet is voor het eindproduct, blijkt lang niet altijd zeker.”

“De zuivelmarkt biedt nog veel mogelijkheden voor ons”, zegt Rodewijk, een blik werpend op de wereldkaart in het kantoor. “Er is nog zo veel melk in de wereld die op grootschalig wijze verwerkt kan worden. In Afrika is bij voorbeeld 80 procent van de melk voor eigen consumptie. Dan hebben we het over boeren die een of twee koeien hebben.”

C. van ’t Riet is in dat continent vooral actief in Ethiopië, Tanzania en Kenia. Ook in India en Bangladesh, waar het bedrijf al regelmatig zuivelapparatuur levert, ziet Rodewijk mogelijkheden. “Niettemin zal de Nederlandse markt voor zelfzuivelaars altijd onze basis blijven.”

11

20-8-2013 12:11:41

markt

tekst martin de vries foto alex de haan

Filtratietechniek voor boerderijmelk in de maak

Denen onderzoeken waterseparatie Denemarken werkt aan een techniek om op het boerenbedrijf al water uit melk te halen. Dat moet kosten besparen, milieuvriendelijker zijn en ook de melkprijs verbeteren.

De grote melkveehouderijen moeten de zuivelfabrieken in Denemarken helpen om de concentraten die bij het maken van kaas en poederproducten worden gebruikt uit de melk te halen. Dat is de insteek van het project dat tot augustus 2015 door de Århus University wordt uitgevoerd. Het onderzoek moet uiteindelijk resulteren in een techniek die het aantal ritten met melktankers naar de zuivelfabriek vermindert, minder CO2uitstoot geeft, de behoefte aan koeling van de melk beperkt en zo de verkoopprijs gunstig beïnvloedt.

Het project wordt gefinancierd door het Deense ministerie van landbouw en een publiekrechtelijk fonds. Het wordt uitgevoerd in samenwerking met met Arla Foods en het proefstation van de Deense rundveehouderij.

De focus ligt op optimale verwerking en opslag in relatie tot melkkwaliteit Levensmiddelentechnoloog Lars Wiking leidt het team met onderzoekers . Volgens hem zien de verschillende partijen het belang van het onderzoek in. “We zijn allemaal op zoek 12

509869.indd 12

Het beperken van transportbewegingen is één van de doelstellingen van het Deense onderzoek.

naar een meer geschikte en klimaatvriendelijke manier om melk te produceren. Met behulp van filtratietechnologie hopen we op het melkveebedrijf het water te kunnen scheiden van de melk.”

Ultrafiltratie en omgekeerde osmosefiltratie vormen het uitgangspunt in het onderzoek.

“Dit zijn bekende technologieën voor de verwerking van zuivel, maar ze worden doorgaans niet gebruikt voor rauwe melk, die actieve enzymen en bacteriën bevat. Ons onderzoek zal zich richten op de kwaliteit van de melk in de tijd na de filtratie. Wij focussen ons op de optimale parameters voor de verwerking en opslag in relatie tot kwaliteit van de melk. Bovendien zal de kwantitatieve impact op klimaat en milieu van het concept in de analyse worden meegenomen.”

Hoge verwachtingen De onderzoeker heeft hoge verwachtingen van het onderzoek. “Berekeningen uit 2012 gebaseerd op de Deense melkveehouderijen met meer dan 500 koeien laten een totale besparing van 11,2 miljoen kroon per jaar (ca. 1,5 miljoen euro, red.) voor de sector zien. Bovendien kan er mogelijk een vermin-

dering van de CO2-uitstoot van 1301 ton per jaar en een vermindering van het gebruik van grondwater en afvalwater van 91.980 kubieke meter per jaar worden gerealiseerd”, stelt Wiking, “Nu nog de optimale techniek die de besparingen bewerkstelligt.”

Niet op boerderijschaal De wetenschappers zullen de praktijkproeven niet op boerderijschaal uitvoeren. Alle analyses vinden in het Danish Cattle Research Center plaats. “Aan het einde van het project zullen we uiteraard de melkveehouders wel uitnodigen voor een demonstratie.”

De techniek richt zich in eerste instantie op grote melkveehouderijen met 500 koeien of meer. “Het vergt een behoorlijke investering.

Bovendien hebben we ook een behoorlijke hoeveelheid melk nodig om de separatie uit te kunnen voeren.”

Wiking weet niet of de techniek ook voor de Nederlandse zuivelindustrie interessant is.

“Nederland kent over het algemeen kleinere melkveehouderijen, bovendien zijn ook de transportafstanden korter. In theorie zullen de voordelen kleiner zijn. Uiteindelijk zullen de resultaten van het onderzoek wellicht wel de weg vrij maken voor nieuwe technieken.” zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:10:20

• In en verkoop zuivelapparatuur • RVS tanks • Ontwerp en realisatie van zuivellijnen

g packa ing & lo

gi

ic

SE

RV

ICES

wa r eh

si

, ng

st

ou

v.d. Heuvel Zuivelmachines B.V. info@heuvelzuivelmachines.nl www.heuvelzuivelmachines.nl Tel. 0184-642208

CHEE

SE

De juiste partner voor U! Voor meer kwaliteit in opslag, verpakking en distributie van kaas Van der Heiden Cheese Services Landjuweel 15 3905 PE Veenendaal Telefoon +31 (0)318 56 26 50 E-mail info@vanderheidencheeseservices.nl Internet www.vanderheidencheeseservices.nl

510969.indd 13

20-8-2013 10:44:47

bedrijf

tiny brouwers

grootste kaasproducent duitsland nog groter

Kaasproductie DMK stijgt naar 420.000 ton in 2016 Het coöperatieve zuivelconcern DMK Deutches Milchkontor is de grootste kaasproducent van Duitsland. Van de totale Duitse productie aan zachte, harde en snijkaas van 890.000 ton in 2012 nam DMK 380.000 ton - bijna 43 procent - voor zijn rekening. En de tendens is stijgend, blijkt uit het interview dat Zuivelzicht had met dr. Dirk Gloy, de gedreven hoofdirecteur Productie en Logistiek van DMK. Het gesprek had plaats in Edewecht, waar maar liefst drie kaasfabrieken van DMK op jaarbasis 125.000 ton Goudse, Edammer en grote-gatenkaas voortbrengen.

Dirk Gloy plaatst de kaasactiviteiten in het brede DMK-perspectief: “We verwerken jaarlijks 6,6 miljard kg melk. Daarvan gaat 3,5 tot 3,6 miljard kg in de kaasbak, voor alle kaassoorten excl. verse kaas of kwark.

Jaarlijks maken we 380.000 ton harde, zachte en snijkaas, waarmee 1,2 miljard euro wordt omgezet. Dat is circa 25 procent van de totale DMK-omzet, die vorig jaar 4,4 miljard euro bedroeg.”

Die kaasomzet lijkt gering in relatie tot het tot waarde maken van boerderijmelk. Maar volgens hem moet kaas in zijn totale perspectief worden beschouwd. Voor een kilogram kaas is tien kilogram melk nodig. Naast kaas wordt van die melk ook boter en wei gemaakt, die de afgelopen periode eveneens goede opbrengstprijzen kenden. Hun omzetten zijn weer ondergebracht binnen de groepen zuivelproducten en zuivelingrediënten.

40.000 ton meer kaas Mede op basis van de marktontwikkelingen voor de periode 2013-2017 heeft DMK besloten om zijn kaasproductie te vergroten.

Eind 2016 moet de productie met 40.000 ton foliekaas zijn verhoogd, zodat DMK dan jaarlijks 420.000 kaas maakt.

Directeur Gloy: “Aan dit besluit liggen de 14

510966.indd 14

Tien procent van de snijkaasproductie van DMK is natuurgerijpte kaas (Foto DMK).

nodige interne studies ten grondslag die ik niet naar buiten wil brengen. De concurrentie leest mee! Maar we hebben goed in

beeld met welke kaassoorten we de komende jaren in welke afzetgebieden goed kunnen scoren. En daarin investeren we nu.” zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:12:16

bedrijf

acht kaasfabrieken Het coöperatieve zuivelconcern DMK heeft acht fabrieken, waar de meest uiteenlopende soorten kaas wordt geproduceerd. Die zijn gevestigd in Altentreptow (snijkaas), Bad Bibra (harde en snijkaas), Bergen op het eiland Rügen (het kleinste DMK-bedrijf met een productie van 4.000 ton zachte kaas van het type Camembert), Dargun (snijkaas), Edewecht (waar liefst drie ultramoderne kaasfabrieken 125.000 ton diverse soorten snijkaas voortbrengen), Georgsmarienhütte (snijkaas en Italiaanse specialiteiten voor de export), Nordhacksted (natuurgerijpte snijkaas en Mozzarella, totaal 70.000 ton) en Waren, waar Müritz Milch een hele reeks snijkaasspecialiteiten produceert.

Een belangrijk deel van de door DMK geproduceerde kaas (totaal 150.000 ton) wordt versneden en/of in porties of plakken verpakt in de vier eigen verpakkingsafdelingen.

Die zijn opgezet bij de kaasfabrieken in Nordhacksted, Edewecht, Georgsmarienhütte en Altentreptow. Zo is DMK aldus Gloy in staat snel en flexibel in te spelen op de steeds wijzigende vragen vanuit de markten, zowel in Duitsland en in de EU als steeds meer in landen buiten de EU. Dirk Gloy, hoofddirecteur Productie en Logistiek

DMK had al aangekondigd om in het bedrijf in Dargun de kaasproductie te verhogen van 30.000 naar 40.000 ton.

Deze 10.000 ton extra betreft foliekaas.

Volgens Gloy wordt deze nieuwe productiecapaciteit in het vierde kwartaal van 2013 in bedrijf genomen.

Daarnaast investeert DMK 30 miljoen euro in zijn fabriek in Georgsmarienhütte. De capaciteit gaat er omhoog van 30.000 naar 60.000 ton kaas. Deze extra hoeveelheid van 30.000 ton foliekaas vindt vooral zijn weg naar landen buiten Duitsland.

Het is de bedoeling dat deze uitbreiding in het vierde kwartaal van 2016 in gebruik wordt genomen.

Maar voordat met de bouw van de nieuwe kaaslijn wordt gestart, moet de productie van 70.000 ton kwark van Georgsmarienhütte worden overgebracht naar het productiebedrijf in Zeven. Daar wordt nu 70.000 ton kwark voortgebracht. Die productie stijgt er tot 140.000 ton, met alle mogelijkheden om dit product te maken tegen de laagst mogelijke kosten. Alle vruchtenkwark komt overigens uit de DMK-fabriek in Erfurt.

Directeur Gloy benadrukt: “De capaciteitsuitbreiding in Georgsmarienhütte heeft plaats in de bestaande gebouwen.

Dat kan, omdat de kwarkproductie naar Zeven gaat. We gebruiken er ook de aanwezige infrastructuur inzake water- en energievoorziening, reinigen van afvalwater, etcetera. Dat zorgt ervoor dat onze investeringen fors lager zijn dan bij kaasfabrieken, die mozuivelzicht / 21 augustus 2013

510966.indd 15

menteel overal op de groene wei van de grond af worden opgebouwd.”

Vlakbij zeehavens Het valt op dat bijna alle kaasfabrieken van DMK redelijk in de noordelijke rand van Duitsland zijn gesitueerd. “Dat klopt. Onze beide fusievoorgangers, Nordmilch en Humana Milchunion, hebben de fabrieken voor melkproducten steeds zo dicht mogelijk bij de consumptiecentra gebouwd, zoals het Ruhrgebied, Hamburg en Bremen. De kaasfabrieken werden traditiegetrouw in de centra met de grootste melkdichtheid opgetrokken. Kaas maken is eigenlijk het verdichten van melk: van tien kilogram melk wordt een kilogram kaas gemaakt. Prettige bijkomstigheid van die toenmalige strategie is dat DMK als grote kaasexporteur zijn kaasfabrieken dicht bij de grote Duitse zeehavens Hamburg en Bremen heeft staan. Dat is gemakkelijk, omdat we onze kaas wereldwijd naar steeds meer landen exporteren”, licht de directeur toe.

Hij toont zich tevreden met de geplande capaciteitsverhoging bij kaas. “Hierdoor krijgen we bij DMK nu echt de mogelijkheid om de kaasmelk optimaal te sturen naar die kaassoorten die de meeste toegevoegde waarde opleveren. Momenteel raken we in de meeste fabrieken aan capaciteitsplafonds. De uitbreiding geeft lucht en daarmee sturingsmogelijkheden. De DMK-verkopers volgen de kaasmarkt nauwgezet en geven voortdurend door of we kaas moeten maken voor het

binnenland, voor de EU of voor derde landen.

Circa tien procent van onze snijkaas is natuurgerijpte kaas en de overige 90 procent foliegerijpt. Daarnaast produceren we Mozzarella en andere Italiaanse kaassoorten.

Door de uitbreiding kunnen we op basis van de te verwachten prijsvorming gemakkelijker sturen naar foliekaas of natuurkaas en de afweging maken of we meer of minder snijkaas of Mozzarella maken. Uiteindelijk komen die beslissingen onze aandeelhouders, de 9.800 melkveehouders, ten goede in hun melkprijs”, aldus Gloy.

Volgens hem heeft DMK de mogelijkheden om fors te investeren in zijn toekomst. De beide fusievoorgangers Nordmilch en Humana hadden ieder voor zich daartoe minder mogelijkheden. De kaasactiviteiten staan er nu ook goed voor. Drie kaasfabrieken van DMK produceren samen 260.000 ton kaas, Edewecht 125.000 ton en twee andere ieder met 60.000 tot 70.000 ton.

Kostleiderschap is het gevolg.

De laatste jaren worden veel kazen met hogere toegevoegde waarde gemaakt. Zo produceert Edewecht steeds meer grote-gatenkaas. En er worden ook meer kaasspecialiteiten, kleinverpakt en onder merk aangeboden. Dat gaat van Burlander, Sylter, Müritzer, Benjamin tot aan de Frühlingskaas, alle onder het Milram-merk.

En ook voor 2014 staan introducties op het programma. Voor DMK is de kaas een groeimarkt, stelt Dirk Gloy tot slot.

15

20-8-2013 12:12:22

bedrijf

EM

export helpt finnen aan mijlpaal

Valio breidt uit in buurlanden na conflict met karteldienst In eigen land moet Valio steeds meer terrein prijsgeven. Buitenlandse concurrenten -vooral Arla Foods- zitten het Finse bedrijf dwars, met hulp van de karteldienst. Ondertussen tracht Valio haar positie in de buurlanden te verstevigen. Vooral in Rusland timmert de onderneming flink aan de weg. Voor dit jaar wordt een forse groei van de omzet in Rusland verwacht.

Het afgelopen boekjaar bereikte Valio de omzetgrens van 2 miljard euro. Dat was voor het eerst in de geschiedenis. De Finse zuivelcoöperatie dankte die mijlpaal aan de groei die zij op de buitenlandse markt realiseerde.

Daar nam de omzet vorig jaar met 4,7 procent toe. Op de binnenlandse markt bleef de groei beperkt tot 3 procent.

Een van de opvallende oorzaken van dat verschil is volgens Valio het conflict dat de onderneming al enige tijd uitvecht met de nationale karteldienst, de Kivi. De ruzie gaat over de wijze waarop Valio haar prijzen voor consumptiemelkproducten berekent. Die prijzen zijn drie jaar geleden verlaagd, op een ma-

nier die volgens de kartelautoriteiten regelrecht indruist tegen de mededingingswet. De Kivi beticht Valio van prijsdumping om de oprukkende concurrentie een voet dwars te zetten. Valio moet namelijk al enkele jaren iets van haar hegemonie op de Finse markt afstaan aan Arla Ingman, het dochterbedrijf van Arla Foods, dat de Finse karteldienst tipte over de lage verkoopprijs van melk door Valio.

Productiekosten Om de Denen uit de markt te drukken heeft Valio haar consumptiemelkprijzen in het voorjaar van 2010 fors - volgens de Kivi tot

Extra investeringen voor russische markt Valio investeert momenteel fors in de uitbreiding van zowel de yoghurt- en kwarkproductie als de wei- en melkpoederproductie. De onderneming kondigde onlangs aan twee Finse fabrieken uit te breiden voor bijna 50 miljoen euro om meer yoghurt en kwark voor de Russische markt te kunnen produceren. Daarnaast wordt er nog eens 25 miljoen euro gestoken in de opslagcapaciteit van diverse Finse zuivelbedrijven. De komende jaren wordt er ook 30 miljoen euro opzij gezet voor de productie van speciaaldranken, die de marge van de consumptiemelkbedrijven moeten verbeteren. Daarbij gaat het bij voorbeeld om melkdranken met meer eiwit en calcium.

De afgelopen maanden investeerde Valio ook al voor 80 miljoen euro in de uitbreiding van de melk- en weipoederproductie. Zo kreeg de poederfabriek in Lapinlahti een nieuwe indamper die op houtsnippers wordt gestookt.

16

510389.indd 16

onder het niveau van de productiekosten verlaagd. De karteldienst legde Valio daarom vorig jaar een boete op van 70 miljoen euro.

Ook werden de Finnen gesommeerd de prijzen met 30 procent te verhogen.

Valio-topman Pekka Laaksonen heeft de beschuldiging al een aantal malen resoluut van de hand gewezen. “Het is betreurenswaardig dat Valio als enige nationale aanbieder van consumptiemelk niet tegen marktconforme voorwaarden in de Finse markt mag concurreren.”

Laaksonen vindt dat de karteldienst de kosten die het concern moet maken voor de productie van consumptiemelk verkeerd calculeert. De onderneming is dan ook in beroep gegaan tegen de straf. Ook heeft zij vijf professoren van drie verschillende universiteiten ingeschakeld om het ongelijk van de Kivi aan te tonen.

Marktaandeel slinkt Hangende de beroepszaak heeft Valio een verzoek gedaan om de opgelegde prijsverhoging en boete op te schorten, maar daar wil de rechtbank niet van weten. Dus niet alleen de prijzen moeten verhoogd, ook de boete moet worden betaald alvorens de definitieve uitspraak komt. Deze einduitspraak wordt niet voor volgend jaar verwacht.

Ondertussen blijkt volgens Valio het effect van de strafmaatregelen. Terwijl de onderneming in de twaalf maanden tot 4 november zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:10:52

bedrijf

zet haalt Valio uit Rusland. Dochterbedrijf Valio Venäjä zag de omzet het afgelopen jaar met 10 procent toenemen, wat vooral te danken was aan een groter volume consumptiemelkproducten. Ook de kaas en boter, die Venäjä namens haar zusterbedrijven uit Estland op de Russische markt brengt, zorgde voor een stevig plus van de omzet.

Volgens Valio heeft ook het enkele jaren geleden in de buurt van Moskou in gebruik genomen logistieke centrum er toe bijgedragen dat de onderneming haar positie op de Russische markt heeft kunnen verbeteren.

Omzet uit Rusland groeit dit jaar 10 tot 15 procent

In de strijd om de gunst van de Finse consument moet Valio een pas op de plaats maken.

2012 nog een marktaandeel had van 42 procent bij consumptiemelk, is dat aandeel in de periode tot 19 mei gedaald naar 39 procent.

Volgens deze gegevens (afkomstig van marktbureau Nielsen) liep het marktaandeel van Valio in de dichtbevolkte Zuid-Finse regio Uusimaa rond Helsinki in dezelfde periode zelfs terug van 32 naar 23 procent.

Buurlanden Van de 2 miljard euro die Valio het afgelopen jaar omzette is bijna 1,3 miljard van de Finse markt afkomstig. De resterende ruim 700 miljoen euro is grotendeels afkomstig uit de zuivelzicht / 21 augustus 2013

510389.indd 17

landen die Valio tot haar thuismarkt rekent: Rusland, Zweden en Estland, Letland en Litouwen. Geconfronteerd met de gevolgen van de actie van de nationale karteldienst tracht de onderneming in de buurlanden terrein te winnen.

In de thuismarkt-landen bezit Valio verkoopkantoren. Ook heeft zij in Moskou een distributiebedrijf en in Estland twee zuivelfabrieken (kaas en consumptiemelk). Het assortiment dat Valio op haar thuismarkt aanbiedt omvat kaas, boter en (lactosevrije) consumptiemelkproducten.

Ongeveer de helft van de buitenlandse om-

Valio heeft 50 miljoen euro gestoken in de bouw van dit centrum, dat 40 kilometer ten Westen van Moskou ligt. Vandaar uit worden de uit Finland geïmporteerde zuivelproducten omgepakt en gedistribueerd. Ook heeft Valio Venäjä een vestiging in Sint Petersburg, waar de onderneming samen met de lokale partner Gatchina dagelijks meer dan 300.000 liter melk verwerkt.

Valio verwacht dat de omzet uit Rusland dit jaar met 10 tot 15 procent zal groeien.

Vooral de afzet van consumptiemelkproducten loopt naar verluidt erg goed. Die neemt naar schatting met bijna een kwart toe.

In de andere landen van haar thuismarkt ziet Valio de verkopen ook toenemen, zij het in een iets lager tempo. In de Baltische staten groeit de omzet met circa 5 procent. In Zweden neemt de omzet met ruim 6 procent toe. Daar maakt Valio haar rivaal Arla Foods, die de Zweedse markt domineert, het leven zuur.

Buiten haar thuismarkt is Valio op nog twee fronten actief. Van oudsher heeft de onderneming een positie in de Verenigde Staten.

Sinds 1958 voorziet Valio USA de Amerikaanse consument van voornamelijk Finse kaas.

Van veel recentere datum zijn de activiteiten van Valio in China. Sinds 2000 heeft de Finse onderneming een verkoopkantoor in Shanghai, van waaruit de Chinese markt wordt bediend, overwegend met weipoeder.

17

20-8-2013 12:10:58

bedrijf

tiny brouwers

Tevreden met kleinschalige afzet vorzugsmilch

Deselaers al 20 jaar actief met rauwe melk Bij het melkveebedrijf van Deselaers in het Duitse Kerken, net over de grens bij Venlo, is het dagelijks een drukte van belang. Bestelauto’s rijden af en aan en voorzien zo’n 1700 gezinnen in de wijde omgeving van Vorzugsmilch: ongepasteuriseerde melk en melkproducten.

Johannes Deselaers (57) is één van de 11 Duitse melkveehouders die officiële toestemming heeft om ongepasteuriseerde melkproducten te verkopen. Hij is ook een van de twee in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

“Ik ben mijn hele leven al geïnteresseerd in de verkoop van onbewerkte melk. Tijdens mijn opleiding tot agrarisch ondernemer werkte ik op een bedrijf bij Münster dat deze melk aan de man bracht en verbleef ik een jaar op een soortgelijk Frans melkveebedrijf, bij Versailles. Sindsdien heb ik altijd de gedachte in het achterhoofd gehad om zelf onbewerkte melk te verkopen. In 1978 nam ik het veebedrijf van mijn vader over. Ik heb dat direct vergroot van 35 naar 72 melkkoeien.

In 1984 werd de melkquotering ingevoerd en kon het melkveebedrijf niet verder groeien. Toen kwam weer de gedachte bovendrijven om Vorzugsmilch, ongepasteuriseerde melk voort te brengen, een gedachte die in 1993 is gerealiseerd.”

Gezonde veestapel Deselaers: “Twee zaken zijn belangrijk. Een gezonde melkveestapel. Dat is de basis van alles. En daarnaast de bewaking van het hele productieproces door de overheid.

Voorwaarde is die gezonde melkveestapel, te weten vrij van runder-tbc, leukose, brucellose en salmonella. Daarom hebben we op het veebedrijf een gesloten systeem, alle melkkoeien zijn op het eigen bedrijf geboren.

Niet alleen worden zeer regelmatig melkmonsters onderzocht, maar datzelfde geldt 18

510836.indd 18

Het afvullen van de ongepasteuriseerde Deselaersyoghurt in de makrolon statiegeldflessen van een halve liter.

voor de individuele koeien. De levensmiddelencontroleurs onderzoeken de productieomstandigheden in het kleine zuivelbedrijf dat we vanaf 1993 bouwden. Ook de zuivelproducten zelf worden nauwgezet bekeken, terwijl we ook een beeld hebben van de gezondheidstoestand van onze medewerkers.

Dat alles moet aanwezig zijn om de vergunning voor de productie van ongepasteuriseerde melk- en producten te krijgen en te behouden.”

Inmiddels telt het bedrijf 90 melkkoeien, die jaarlijks 886.200 kg melk geven. Hiervan wordt 765.000 kg in de eigen zuivelunit ver-

werkt tot consumptiemelk, yoghurt, kwark en weidrank. De resterende melk gaat naar de Belgische zuivelonderneming Walhorn.

Deze coöperatie nam destijds zuivelcoöperatie Gelderland in het naburige Duitse Geldern over, waaraan Deselaers leverde.

Vooral in de vakanties en op kerkelijke feestdagen stuurt hij zijn melk richting Walhorn.

Sinds 1993 Vanaf 1993 voorziet Deselaers met 24 parttime werknemers en vijf vaste krachten 1700 particuliere klanten in een cirkel van 25 kilometer rond zijn bedrijf, van de Nederlandse zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:22:32

bedrijf

grens tot Geldern, Weeze, Alpen en Moers.

In eigen bestelauto’s rijdt hij twee keer in de week ongepasteuriseerde consumptiemelk rond. Die kost de consument € 2,30 euro in een 2 liter makrolonverpakking of € 2,10 in een 3 liter makrolonfles.

Vijf jaar later, in 1998, kwam daar de yoghurt bij in 500 grams kunststof statiegeldfles met schroefdop. Het gaat om yoghurt naturel en met de smaken aardbei, bosvruchten, vanille, kers en muesli. De prijzen variëren tussen de € 1,30 en € 1,60.

In 1999 lanceerde Deselaers ongepasteuriseerde kwark. Natuurkwark in een verpakking van 500 gram met 25 procent vet in de drogestof voor € 1,50, kwark naturel in een verpakking van 250 gram voor € 1 en kwark met Franse kruiden voor € 1,20 per 250 gram.

In 2000 besloot Deselaers ook de wei die daarbij vrij komt tot waarde te brengen. Hij lanceerde een weidrank met 0,1 procent vet.

Het betreft 2 liter statiegeldflessen naturel (€ 2,50) en perzik-maracuja (€ 2,80), en halve liters perzik-maracuja (€ 0,90). In het verleden liet hij de wei weglopen, maar een stroom van berichten over de positieve bijdrage van wei aan voeding in allerlei vrouwenbladen deed Deselaers besluiten dit product te lanceren.

Boerderijwinkels “En ik moet zeggen: het wordt gretig gekocht. Inmiddels voorzien we ook 15 grotere boerderijwinkels rond Krefeld van ons pakket ongepasteuriseerde zuivel. Kortom, we zijn

Johannes Deselaers bij de ingang van zijn boerderij Schoulenhof, 8 kilometer over de grens bij Venlo.

tevreden over alles wat is opgebouwd.

Niet-gepasteuriseerde consumptiemelk is met een verkoop van 326.000 liter op jaarbasis ons grootste product, gevolgd door yoghurt, met 106.000 liter en kwark, met 95.000 liter. De rest betreft rauwe wei.

Globaal gaat het om 70 procent van de eerder genoemde 765.000 kg boerderijmelk”, aldus Deselaers.

Sinds 1997 beschikt het bedrijf aan de Baersdonkerstraat over mogelijkheden om te pasteuriseren. “In die tijd kwam de verplichting om in peuterspeelzalen alleen gepasteu-

Smaakvol veelzijdig Het kopen van onbewerkte (ongepasteuriseerde) melk en zuivelproducten moet gemakkelijker en minder bureaucratisch worden. Dat vindt de Duitse afdeling van de internationale beweging Slow Food.

De organisatie nam vorige maand op de jaarvergadering in Kassel een verklaring aan waarin wordt benadrukt dat onbewerkte (ongepasteuriseerde) melk van dieren een centraal bestanddeel is van de voeding in de Europese cultuur.

Deze melk kenmerkt zich door een veelzijdige smaak vanwege het landschap waarin het dier (koe, geit, schaap, paard, kameel of rendier) wordt gehouden, het ras, het voer dat wordt toegediend en de inspanningen van de individuele veehouder. Deze smaakvolle veelzijdigheid van rauwe melk verdwijnt omdat volgens Slow Food alle melk in zuivelondernemingen wordt omgezet in een puur industrieel product. Hierbij spelen prijs, vetgehalte en houdbaarheid de doorslaggevende rol. Sterker nog: Slow Food Duitsland stelt vast dat in de EU de Hygiëneverordening de consument waarschuwt om geen rauwe melk “te genieten”. Daarom wil de organisatie het imago van onbewerkte melk verbeteren.

zuivelzicht / 21 augustus 2013

510836.indd 19

riseerde melk aan te bieden. Wilde ik de 54 peuterspeelzalen die ik toen beleverde als klant houden, dan moest ik wel gepasteuriseerde melk afvullen. Dat doe ik trouwens ook voor cafés en ijssalons in de omgeving en in het verder weg gelegen Düsseldorf”, licht hij toe.

Niet in de supermarkt De producten zijn niet te koop in de Duitse supermarkten. De ongepasteuriseerde melk zou daar moeten opboksen tegen gepasteuriseerde producten die voorzien zijn van efficiënte en bonte reclame. Om daartussen op te vallen zou Deselaers een apart schap moeten inrichten met zijn producten. Dat gaat veel geld kosten, te veel voor een ondernemer die alles zelf moet organiseren en betalen.

Economisch gezien houdt hij de vinger aan de pols. “Voor de melk die ik aan Walhorn lever kreeg ik recent 37,56 cent per kg bij 4 procent vet en 3,4 procent eiwit, excl. BTW. Voor de melk die ik zelf afzet ontvang ik 6,5 cent per kg meer. Dat klinkt goed, maar ik draag natuurlijk wel alle risico’s. Toen vorig jaar de EHEC-problemen speelden in Duitsland werd de tweede dag al gesproken over de gevaren van rauwe melk, terwijl dat totaal niet aan de orde was. Zulke schandalen in de media maken je als bedrijf met Vorzugsmilch wel erg kwetsbaar”, stelt Deselaers met nadruk.

19

20-8-2013 12:22:41

markt

yves de groote

Slow Food Beweging bevordert belangstelling

Rauwe melk: gezondheid versus voedselveiligheid?

In Europa verschilt de regelgeving rond de verkoop van rauwe melk per land. Dat is ook het geval in de Verenigde Staten, waar elke staat haar eigen wetgeving heeft.

In Nederland en België mag rauwe melk vooralsnog alleen te koop worden aangeboden op het melkveebedrijf en niet in de retail. In Duitsland bestaat de VorzugsmilchGesetz, een wet volgens welke rauwe melkproducten van gekeurde bedrijven wel via de retail mogen worden verkocht. Deze melk is aan strikte controle onderhevig, met name wat betreft zoönotische ziektekiemen.

In Nederland en België moet melk in de supermarkt, in tegenstelling tot op het melkveebedrijf, op zijn minst gepasteuriseerd zijn.

In de praktijk is melk hier bijna altijd gepasteuriseerd en gehomogeniseerd. Voor rauwe melk kan de Nederlandse en Belgische consument bij de boer terecht, dan wel bij de melkautomaat op het erf. Hij tapt de melk in een fles die hij meeneemt of ter plekke koopt. Hij moet dan wel het advies meekrijgen om de melk te koken voor consumptie.

Slow food In Italië is rauwe melk ook te koop in automaten op goed bereikbare plaatsen, weet Barbara Hart, zelfstandig consultant voor technologisch en gastronomisch advies. “Bij de gekoelde melktap is veel aandacht voor hygiëne en bewaren.” Zo wordt de consumenten aangeraden om alleen de steriele wegwerpflessen te gebruiken die ook beschikbaar zijn bij de automaat. Verder worden praktische aanwijzingen gegeven over transport en bewaren: ‘tap de melk vlak voordat je weer naar huis gaat’, ‘gebruik een koeltas voor het vervoer van de melk in de zomer’ en ‘zet de melk zodra je thuiskomt in de koelkast’.

“Ook hier geldt het advies de melk te koken voor deze wordt gedronken. Maar juist bij consumenten die rauwe melk kopen is het de vraag of zij dit advies opvolgen”, merkt 20

510804.indd 20

De meningen over rauwe of onverhitte melk -in Nederland en België alleen te koop bij de boer- lopen uiteen als het gaat om de effecten voor de gezondheid en de risico’s voor de voedselveiligheid. Joost van Neerven (WUR), Ton Baars (FiBL), Tineke van der Haven en Barbara Hart (consultants) delen hun visie in een exclusief interview.

Barbara Hart op. In Italië zijn ongeveer 1400 melktaps geregistreerd.

De internationale Slow Food Beweging, ontstaan in Italië, speelt ongetwijfeld een belangrijke rol bij de aandacht voor rauwe melk. “Slow Food vindt het belangrijk dat een consument er zelf voor kan kiezen om rauwe melk of rauwmelkse kazen te gebruiken en dat dit niet door regelgeving onmogelijk wordt gemaakt. De verkoop van rauwe melk en rauwmelkse kaas aan consumenten kan voor kleinschalige veehouders, herders en kaasmakers een belangrijke inkomstenbron zijn. Bovendien blijven zo karakteristieke zuivelproducten en kazen met bijzondere smaken behouden”, verklaart Hart. Op gro-

tere schaal wordt rauwmelkse kaas aangeboden, met name als bergkaas, gerijpte harde kaas, die meestal meer dan 6 maanden gerijpt is en uit hooimelk wordt gewonnen.

Gezondheid Medisch bioloog (UvA) Joost van Neerven, deeltijd hoogleraar Mucosale immuniteit aan Wageningen Universiteit, onderstreept het positief gezondheidseffect van rauwe melk op het immuunsysteem. Ook Ton Baars, landbouwecoloog (UU) en onderzoeker melkkwaliteit en dierwelzijn aan het Zwitserse onderzoekinstituut voor biologische landbouw in Frick (FiBL) doet dat.

Joost van Neerven. “Uit epidemiologisch on-

fosfatase test Het kwaliteitsborgingsinstituut Qlip gebruikt sinds kort een nieuwe fosfatasetest waarmee onderscheid gemaakt kan worden tussen kaas bereid uit rauwe melk en kaas uit gethermiseerde melk (verhit tot 50 of 55 graden Celsius).

De Bond van Boerderij-Zuivelbereiders gaat de nieuwe fosfatasetest allereerst inzetten voor het nieuwe merk ‘Kaas van de Boerderij’. Gebruikers van dit merk moeten onder andere aantonen welke eventuele (warmte)behandeling de melk voor de bereiding heeft ondergaan. Dit gebeurt met de nieuwe test. De uitslag van de test moet overeenkomen met de vermelding op de betreffende kaas.

Het is mogelijk om de warmtebehandelingen in drie categorieën onderbrengen: kaas bereid uit rauwe melk, kaas bereid uit gethermiseerde melk en kaas bereid uit gepasteuriseerde melk.

zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:24:08

markt

bij boerderijkinderen leidt tot allergieën en astma. Daarnaast is inmiddels in circa tien landen vastgesteld dat er een systematisch verschil is tussen kinderen, al dan niet van de boerderij afkomstig, die in hun opvoeding rauwe melk hebben gedronken en die daardoor veel geringere incidentie laten zien van astma, allergie en hooikoorts (BraunFahrländer en Mutius, 2010).

Hittegevoelige bestanddelen veranderen bij pasteuriseren en steriliseren

Ervaring op de Vorzugsmilch-bedrijven, maar ook in de rauwe melkautomaten in Italië (foto) leverden de afgelopen jaren geen problemen opleveren voor de volksgezondheid (Foto Barbara Hart)

derzoek is herhaaldelijk gebleken dat de consumptie van onverhitte boerderijmelk geassocieerd is met het minder vaak ontwikkelen van allergie (astma en hooikoorts). Beide zijn allergische reacties waarbij het afweersysteem excessief reageert op geïnhaleerde allergenen. Dit betekent dat het drinken van melk een effect heeft op het zich ontwikkelende afweersysteem in de luchtwegen, en misschien ook tot minder infecties kan leiden. Verder onderzoek bij Wageningen Universiteit zal zich richten op de immunologische mechanismen die kunnen verklaren hoe voeding een effect kan hebben op imzuivelzicht / 21 augustus 2013

510804.indd 21

muniteit in de luchtwegen.” Ton Baars kan zich hier in vinden en heeft in eigen onderzoek op de Universiteit van Kassel in Witzenhausen vastgesteld dat rauwe melk ook een heilzame werking heeft op kinderen die meervoudig allergisch zijn en niet van jongs af aan rauwe melk drinken (Roos et al, 2011). In dit onderzoek werd aangetoond dat deze kinderen wel allergisch reageerden op gepasteuriseerde, gehomogeniseerde melk. Dit wordt volgens hem ook gestaafd door epidemiologische onderzoek in 2011, van Georg Loss van de Universiteit Basel.

Duidelijk is geworden dat verhitting van melk

Het gezondheidseffect wordt door beide hoogleraren toegeschreven aan hittegevoelige bestanddelen, de enzymen en peptiden, in melk, die bij pasteuriseren en steriliseren veranderd worden. “Maar ook bacteriën (gunstige en ongunstige) worden gedood en eiwitten gedenatureerd, waardoor zich mogelijk nieuwe epitopen kunnen vormen”, voegt Ton Baars toe.

Tineke van der Haven stelt zich vooral vragen bij het kwantitatieve aspect, maar is het wel eens dat lactoferrine, net als lysosym (beide aanwezig in rauwe melk) een rol kan spelen in het afweermechanisme van het lichaam.

Ze benadrukt dat het gehalte aan lactoferrine in koemelk niet meer is dan 20 -200 mg per ml. ‘Humane moedermelk bevat veel meer lactoferrine, gemiddeld 4 mg per ml.’

Het droge stofgehalte van de eerste biest is 33 procent, waaronder 20 procent eiwit. Een belangrijk deel hiervan zijn antistoffen of immunoglobulinen. Het kalf kan deze de eerste 36 uur opnemen in de bloedbaan. Het kalf is door de antistoffen beschermd tegen de eerste ziekteverwekkers. “Deze antistoffen in de biest zijn specifiek voor de diersoort en worden vooral bepaald door de bedrijfsomstandigheden”, weet Tineke van der Haven. “Bij de door Baars en Van Neerven genoemde afweer spelen de antistoffen uit de biest vermoedelijk geen rol, ongetwijfeld blijven wel de omgeving en het bedrijf waar het vee wordt gehouden ook voor de samenstelling van de melk in de latere lactatiefase van belang.”

21

20-8-2013 12:24:16

markt

Bij het vergelijken van rauwe boerderijmelk en gepasteuriseerde en gestandaardiseerde ‘fabrieksmelk’ moet volgens Van der Haven verder bedacht worden dat ook het vetgehalte van deze twee melksoorten aanmerkelijk kan verschillen, vaak zal de fabrieksmelk slechts halfvol zijn.

“Kinderartsen hebben ervaren dat een voeding met te weinig melkvet een ongunstige invloed heeft op de weerstand van kinderen.”

Voedselveiligheid “Vroeger was er vooral het gevaar van TBC (Tuberculose) besmetting door rauwe melk”, weten zuiveltechnologen (WU) Tineke van der Haven en Ton Baars. Daarom werd pasteurisatie grootschalig ingevoerd.

“Tegenwoordige bedreigingen worden met name genoemd E. coli (O 157), Campylobacter en Salmonella.” Dat zijn zogenoemde zoönotische bacteriën, die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen. “Het gaat eigenlijk altijd om contact-besmetting waar koe-feces een belangrijk rol bij speelt”, verduidelijkt Baars.

Besmetting tijdens het melken is daardoor niet zonder risico’s en moet zo hygiënisch mogelijk plaatsvinden. Ton Baars, hierover aan het woord: “Voor mij staat om die reden bij rauwe melk hygiëne op het melkveebedrijf op de eerste plaats. Dit zie je ook op de Duitse Vorzugsmilch-bedrijven. Gemiddeld zijn de kiemgetallen, het aantal E. coli’s en de celgetallen op deze bedrijven significant lager, tot respectievelijk 18 procent (voor het kiemgetal), 7 procent (E. coli) en 84 procent (celgetal). (Coenen, 2000).” Van der Haven erkent dat de rauwe melk van goede kwaliteit is, of die nu afkomstig is van een Vorzugsmilch- of ander melkveebedrijf, maar zij acht op zijn minst pasteurisatie desondanks nodig, omdat onverwachte excessen plaats kunnen vinden.

“In Nederland, België en Duitsland is een heel goed diergezondheidsbeleid, de diergezondheidssituatie is onder normale omstandigheden onder controle. Een nulrisico bestaat niet. Om het (bescheiden) risico te verkleinen, is en blijft pasteurisatie als vangnet noodzakelijk”, vindt Van der Haven.

Baars daarentegen merkt op dat de ervaring op de Vorzugsmilch-bedrijven, maar ook bij navraag in de rauwe melkautomaten in Italië geen problemen opleveren voor de volksgezondheid in de afgelopen jaren.

22

510804.indd 22

Bij rauwe melk staat hygiëne op het melkveebedrijf op de eerste plaats. Kiemgetallen op de Duitse Vorzugsmilch-bedrijven zijn dan ook significant lager. (foto YDG).

Onderscheid maken tussen melk om te pasteuriseren en melk voor rauwe consumptie Volgens Baars zou de melkveehouderij maar zouden ook de melkverwekers - vanuit microbiologisch melkkwaliteitsoogpunt onderscheid moeten gaan maken tussen melk die bedoeld is om eerst te worden gepasteuriseerd en melk die bedoeld is om als rauwe melk te verkopen. Waar de veehouder zich inspant om een hygiënisch (en gecontroleerd) product af te leveren.

Zijn advies lijkt het ei van Columbus. “Melk voor gepasteuriseerde producten zou derhalve tot zes melkmalen gekoeld bewaard kunnen worden en melk die geproduceerd wordt om rauw te verkopen mag niet ouder zijn dan twee melkmalen.”

Natuurlijk valt of staat dit, zoals Baars al aangaf, met de hygiëne- en het veemanagement op de melkveehouderij in combinatie met een gesloten koelketen tot en met het verkooppunt. “Met een grondstof van uitste-

kende bacteriële kwaliteit en een prima beheerste gesloten koelketen kun je een deugdelijk en veilig product maken”, erkent Tineke van der Haven. “Maar, zoals ik al zei, het vangnet ontbreekt.”

Ton Baars meent dat er voor boerenzuivelbereiders nieuwe trainingen zouden moeten komen, waarbij zij zich nog beter bewust worden van wat zij ‘fout’ kunnen doen, kortom welke de kritische punten zijn op het melkveebedrijf.

Concluderend Samenvattend kan gesteld worden dat voor rauwe melk, zoals nu het geval is in bijvoorbeeld Duitsland, marktmogelijkheden bestaan. Belangrijk voor verdere vermarkting op nieuwe verkooppunten in Nederland en België is wel dat de melk aan de hoogste kwaliteit- en hygiëne-eisen voldoet en de keten kort is.

Melk moet zo snel mogelijk na het winnen op het verkooppunt aan worden geboden en verkocht en gedronken worden. Dit is in een westerse maatschappij echter niet voor iedere consument realistisch.

Rauwe melk zou wellicht met een kortere ‘uiterste consumptiedatum’ op de verpakking verkocht kunnen worden in de supermarkt? zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:24:23

511076.indd 23

20-8-2013 10:45:15

Kärntnermilch

Jogurtbutter markt

tekst tiny brouwers Foto Kölnmesse

Cremig, feiner Genuss Die Kärntnermilch Jogurtbutter ist ein cremig, feiner Genuss. Nur die beste Rohmilch, die den weltweit strengsten Qualitätskriterien entspricht, wird für die Kärntnermilch-Produkte verwendet.

Online nieuwe producten presenteren op Anuga 2013 Zien en gezien worden.

Dat geldt ook op ’s werelds grootste voedingsmiddelenvakbeurs Anuga die begin oktober wordt gehouden in Keulen. In hal 10.1 vinden de bezoekers een uitgebreid overzicht van de internationale zuivelwereld van klein tot groot.

Het Oostenrijkse Kärntnermilch lanceert op de Anuga 2013 enkele nieuwe soorten boter.

spread waarvan twee in knijpverpakking Volgens het verbond van de Duitse detail(emmental en gouda) en twee in kuipjes handel (BVLH), oprichter en medeorganisator (blauwe kaas en truffel). Het Duitse Delina van Anuga, heerst dit jaar op de beurs een presenteert twee soorten kruidenboter (trufoptimistische stemming. Volgens GfK daalde fel en geitenboter met kruiden). Het Spaanse in 2012 alleen in Griekenland de omzet van www.kaerntnermilch.at Go Fruselva brengt ook yoghurtproducten in Fast Moving Consumer Goods. In Italië én Nederland was er een gematigde groei, in de overige EU-landen een goede groei. Deze ontwikkeling laat zien dat de handel in goederen voor dagelijks gebruik crisisvast is.

De Anuga vindt plaats van zaterdag 5 “Gegeten en gedronken wordt er altijd”, t/m woensdag 9 oktober in de Messe concludeert BVLH. Keulen. De openingstijden zijn dit jaar nieuwe producten van 10-19 uur (zaterdag t/m dinsdag) en Nieuw dit jaar is de mogelijkheid voor expo10-18 (woensdag). Een dagkaart kost santen om nieuwe producten te vermelden aan de kassa 52 euro en in de voorverin de online database. Tot 12 september koop 30 euro. kunnen zij kosteloos tot vijf producten preAnuga telt 6700 standhouders uit ruim senteren; zij nemen daarbij automatisch deel 100 landen, waaronder ruim 200 aan de ‘Taste13’ competitie op de beursvloer.

Nederlandse exposanten.

Zo presenteert het Oostenrijkse bedrijf Volgens de Kölnmesse bezochten in Kärntnermilch drie nieuwe soorten boter. Het 2011 54.000 geïnteresseerden de Anuga betreft yoghurtboter, citroenboter en porciDairy. 24 procent managers uit de detailnoboter (met paddestoelen) voor gebruik in handel, foodservice, verwerkende indude keuken, alsook een romige wrongelkaas strie of im- en export, 25 procent uit gemaakt van mascarpone en blauwe kaas, verkoop en marketing en 13 procent ingenaamd Ramino Cheese Dream. Het Poolse kopers. bedrijf Lactima lanceert vier varianten kaas-

beursinfo

24

511026.indd 24

knijpverpakking mee (ananas en aarbei), en lanceert een banaan/kaashapje voor kinderen in deze verpakking. Onder het merk Rians presenteert het eveneens Spaanse Lacteos Daschocolade, liegt in der Natur der Goshua een crème brulée met alsook verse kaas met vruchten, spreads van verse schapenkaas, rolletjes verse kaasspread met kruiden of vruchten en een gerijpte kaas voor op het kaasplateau genaamd Triple Crème Germain.

Het Duitse Routhier-Weber lanceert onder het merk Greco een nieuwe light variant Griekse yoghurt (2% vet) en een grilkaas (250 gram) gemaakt van een mengsel van koe-, schapen- en geitenmelk met mintblaadjes. Pajo de la Jaraba presenteert drie rauwmelkse manchegokazen in verschillende leeftijden en een gepasteuriseerde variant.

Het Duitse Andechser Scheitz brengt ook een grilkaas mee, van biogeitenmelk gemaakt, alsook romige biokefir (naturel en met verschillende vruchten) en yoghurt met Apfelstrudel. Het Duitse Novescor neemt bio roomijs mee (chocolate chip en vanille) en een bioyoghurtijs met sinaasappel. Tot slot dient het Zuid-Koreaanse OKF als één van de Aloe Vera-noviteiten een yoghurtdrink in “met de textuur van aloe vera-gel”. zuivelzicht / 21 augustus 2013

20-8-2013 12:24:53

Milc

markt

tekst yves de groote foto nizo

NIZO-congres over functionele enzymen voor de zuivel:

Structuur creëren voor betere zuivel Enzymen kunnen technische en gezondheidsfuncties van eiwit en andere melkingrediënten verbeteren door structuren te bouwen.

Onderzoekers en productontwikkelaars staan hier voor complexe uitdagingen aldus René Floris van NIZO. Voorafgaand aan het achtste internationale NIZO-congres voor de zuivel schetst programmavoorzitter René Floris alvast enkele ontwikkelingen. Belangrijk voor de zuivelindustrie is dat zuivelingrediënten een duidelijke meerwaarde blijven bieden in vergelijking met goedkopere, vaak plantaardige alternatieven (eiwitten en polysachariden), benadrukt Floris, manager van de afdeling Flavour and Texture bij NIZO in Ede. Het congres vindt plaats van 11 tot en met 13 september in Papendal. Nederlandse en buitenlandse sprekers uit de industriële en wetenschappelijke wereld presenteren er de actuele wetenschappelijke ontwikkelingen.

Voor de ontwikkeling van nieuwe en verbeterde zuivelproducten is vooral de samenhang van belang. Samenwerking tussen deskundigen op het terrein van zuivelwetenschap en -technologie, enzymologie, (bio)chemie, natuurkunde en sensoriek bepaalt het succes! Het congres richt zich dan ook op deze groepen.

Uitdagingen Belangrijke troeven van melkeiwit zijn het uitstekende nutritionele profiel en de neutrale smaak. Ontwikkelingen in enzymtechnologie gericht op een betere productkwaliteit, zuivelzicht / 21 augustus 2013

509866.indd 25

“Het is belangrijk dat productontwikkelaars

ter, het bouwen van een textuur of gel in een product. Afhankelijk van de toepassing is de uitdaging om zo veel dan wel zo weinig mogelijk eiwit te gebruiken. Een voorbeeld van een eerste toepassing is de ontwikkeling van hoogwaardige smaakvolle nutritionele of dieetvoeding. Daartegenover staat een smaakvol luchtig dessertproduct met lagere calorische waarde en een lagere kostprijs.

Een andere, veelbelovende nieuwe technologische ontwikkeling voor het bouwen van structuren is het gebruik van melkeiwithydrolysaten: deels enzymatisch gesplitste eiwitten. Floris legt uit. “Met specifieke peptiden uit eiwitten kunnen met minimale hoeveelheden eiwitten en dus met lage kostprijs structuren in voeding worden gebouwd die de gewenste textuur aan een product geven.

De peptiden kunnen hier een brugfunctie vervullen tussen eiwitten, maar ook koolhydraten of vetten”.

meer functionaliteit halen uit een ingrediënt”.

Meer ontwikkelingen staan niet stil, zo blijkt uit het beeld dat Floris geeft van functionele enzymen voor zuiveltoepassingen. Het in de hand houden van de kosten is de uitdaging bij productontwikkeling in de zuivel- en voedingsmiddelenindustrie die zuivelingrediënten gebruikt.

“Daarom is het ook belangrijk dat onderzoekers en productontwikkelaars erin slagen steeds meer functionaliteit weten te halen uit een ingrediënt”, benadrukt hij. “Enzymen spelen hierbij een belangrijke rol. Dat geldt ook voor herformulering van recepturen met goedkopere eiwitten. Dat mag niet ten koste gaan van kwaliteit en smaak.”

Complexe structuren “Een van de belangrijke thema’s tijdens het wetenschappelijk congres is crosslinking, dat wil zeggen het verbinden van moleculaire eiwitketens tot een complexe structuur”, vervolgt hij. “Crosslinking is niet nieuw, maar nieuwe mogelijkheden ontstaan omdat nieuwe specifieke enzymen op de markt komen.” Voorbeelden zijn het binden van wa-

Enzymen kunnen verder ook gebruikt worden voor vetmodificatie, zodat de functionaliteit van de melkvetten verandert. “Een mooi voorbeeld hiervan is het gebruik van een fosfolipase. Dankzij de hydrolyse van in het melkvetbolmembraan voorkomende fosfolipiden, zijn uiteenlopende structurele verbeteringen voor zuivelproducten mogelijk”.

Een mogelijkheid is de verhoging van de kaasopbrengst, verminderde vervuiling van apparatuur tijdens verhitten of verbetering van de functionele eigenschappen van weieiwit. Het nieuw ontwikkelde galacto-oligosacharide (inmiddels op de markt gebracht door FrieslandCampina, red.) is een mooi voorbeeld van bestaande enzymtechnologie, maar dan op een omgekeerde wijze toegepast, rondt Floris af. “Verrassend is dat bij de productie van dit prebioticum een enzym wordt gebruikt dat gewoonlijk wordt gebruikt voor het splitsen van suikerstructuren.

Onder andere gecontroleerde omstandigheden is het mogelijk gebleken om met ditzelfde enzym nieuwe koolhydraten te bouwen.”

25

20-8-2013 12:23:09

510949.indd 26

20-8-2013 10:43:21

BELRUBRIEK KAASPROMOTIE INEN VERKOOP TANKS

KWALITEITSCONTROLE KAASBEWERKINGSMACHINES

KAASBEWERKINGSMACHINES INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

UW FOOD & LIQUIDS SPECIALIST INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

Operationele verbeteringen, rendementsverhoging en procesoptimalisatie door doelgerichte industriële automatisering en IT, gebouwgebonden installaties en service en onderhoud.

KALIBRATIE

verkoop@doeschotbv.nl www.doeschot.nl sales@ferdar.nl www.ferdar.nl

KWALITEITSCONTROLE

Méér dan alleen het controleren van het meetinstrument. Uw kalibratiedienstverlener voor o.a. druk, temperatuur, (massa)flow, gewicht en geleidbaarheid maar ook voor validatie van uw processen en het maken van energiebalansen.

STORK TECHNICAL SERVICES T 0314 684 545 (Industriële Automatisering) T 058 284 4600 (Kalibratie)

WWW.STORKTECHNICALSERVICES.COM

Snel

Praktisch

Betrouwbaar

Uniek assortiment voor de zuivelindustrie

KWALITEITSCONTROLE INEN VERKOOP TANKS

Kant-en-klare voedingsbodems 3M™ Petrifilm™ Telplaten Testen van oppervlaktehygiëne en water 3M™ Clean-Trace™ ATP meting Verrijking en verdunning van monsters 3M™ Sampling

LUCHTBEHANDELING

Eindcontrole UHT-zuivelproducten 3M™ MLS Detectie Salmonella, Listeria en E.coli O 157 3M™ Tecra™ Moleculair Detectiesysteem Surf naar www.3M.nl/voedselveiligheid Of bel (071) 5 450 342

RVS TANK- EN APPARATENBOUW

inlichtingen: tel: 020-5736056 • fax 020-6242519

510950.indd 27

20-8-2013 10:43:53

MARKTCIJFERS

PRODUCTSCHAP ZUIVEL

Melkaanvoer belangrijke zuivellanden jan. – mei ’13; % wijziging t.o.v. 2012; x mrd kg

Melkprijsontwikkeling internationaal mei ’12 – mei ’13; €/100 kg 41

VS

- 0,4%

(euro per 100 kg)

Duitsland

39

+ 0,4%

37

DE

Frankrijk

- 3,5%

35

FR

Nieuw-Zeeland

- 12,8%

33

NL

Nederland Australië

NZ

31

+ 1,4%

VS

29

- 7,6%

27

0

10

20

30

40

50

Marktprijsontwikkeling Jul.’12 – jul.’13; €/1.000 kg Mager melkpoeder ADPI

Vol melkpoeder 26%

Boter 82%

Note ing per 100 kg af fab iek, excl. BTW 5.000

5.000 4.000

4.000

3.000

3.000

2.000

2.000

Verse boter, in EEG-doos

5.00016/02

▲

Mager verstuivingsmelkpoeder van gebruikelijke handelskwaliteit food grade 1) Mager verstuivingsmelkpoeder van EG-origine, voor veevoederdoeleinden, in bulk, franco geleverd Weipoeder, verstuivingspoeder, in bulk Exportwaarde belangrijke zuivellanden jan. – apr.’13; % wijziging t.o.v. 2012; x € mln 1) op eiwit gestandaardiseerd ▲ ▼ = stijging/daling NZ 98 (+19%) 2.370 (+12%)

FR

1.474 (-2%)

NL

1.006 (+9%)

VS

13 (+14%)

AU

8 (+89%) 504 (-8%)

4.000

09/02 EURO

3.000398,00

390,00

2.000

Vol verstuivingsmelkpoeder, 26% vet, 1.000 in 6-wandige exportzakken 1) 1.000

DE

EURO

▲

1.000338,00

333,00

▲

280,00

270,00

▲

268,00

260,00

▲

105,00

97,00

2.661 (+6%) 454 (-9%) 568 (+2%) EU

0 28

509872.indd 28

664 (+8%)

Derde landen

1.216 (+6%)

800

1.600

2.400

3.200

4.000 ZUIVELZICHT / 21 AUGUSTUS 2013

20-8-2013 12:23:39