Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie. Ćwiczenia dla klasy 8 szkoły podstawowej

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

8 ĆWICZENIA S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej pod redakcją Teresy Król

Ćwiczenia 1

© Copyright 2018 by Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon

Autorzy ćwiczeń: Magdalena Guziak-Nowak, Józef Nowakowski, Teresa Król, Jolanta Tęcza-Ćwierz Adiustacja i korekta: Anna Grochowska-Piróg Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak Zdjęcia: www.123rf.com

(5, 9, 11, 13, 15, 16, 18, 19, 20, 21 ,22, 23, 24, 25, 26, 27, 30, 31, 32, 34, 36, 37, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 48, 50, 52, 53, 54, 58, 59, 62, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 73, 75, 76, 77, 78, 80, 81, 82, 83, 84, 85)

www.pixabay.com (7, 12, 17, 59)

ISBN 978-83-65217-28-8 Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17, 30-376 Kraków tel. 12 398 18 43, fax. 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547, NIP 944-147-11-82

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

Spis treści 1.

Budowanie relacji międzyosobowych

5

2.

Na początek: zakochanie

10

3.

O etapach i rodzajach miłości

13

4/5. Rozwój psychoseksualny człowieka

18

Osobna lekcja dla grupy dziewcząt i chłopców

6/7. Seksualność człowieka

23

Osobna lekcja dla grupy dziewcząt i chłopców

8.

Przedwczesna inicjacja seksualna

27

Lekcja dla dziewcząt

9.

Przedwczesna inicjacja seksualna

31

Lekcja dla chłopców

10. Choroby przenoszone drogą płciową

36

11. AIDS

40

12. Metody rozpoznawania płodności

46

Lekcja dla dziewcząt

13. Metody rozpoznawania płodności

50

Lekcja dla chłopców

14. Antykoncepcja i środki wczesnoporonne

54

Lekcja dla dziewcząt

15. Antykoncepcja i środki wczesnoporonne

58

Lekcja dla chłopców

16. Niepłodność i wielkie pragnienie dziecka

62

17. Inicjacja seksualna. Czy warto czekać?

69

18. Dojrzałość do małżeństwa

73

19. Wobec choroby, cierpienia i śmierci

81

3

Niektóre fragmenty ćwiczeń zostały wyróżnione za pomocą piktogramów (powtarzających się obrazków): Istotne treści warte zapamiętania

4

@

Wypowiedzi z forów internetowych i blogów

1

Numery ćwiczeń do wykonania lub pytania, na które trzeba odpowiedzieć

1

Budowanie relacji międzyosobowych

Notatki:

Mamy różne potrzeby, zainteresowania i pragnienia. Mechanizmy, które sprzyjają różnorodności, są wpisane w nasz rozwój. Nie da się mierzyć wszystkich jedną miarą. Biologia uczy, że każdy człowiek jest wyjątkowy już na samym początku istnienia. Nasze życie jest realizacją potencjału, którego główną cechą jest właśnie niepowtarzalność.

Każdy z nas to unikat, osoba jedyna w swoim rodzaju. Jaki jest twój obraz samego/samej siebie? Czy patrząc w lustro myślisz: wyglądam beznadziejnie, a myśląc o sobie stwierdzasz, że do niczego się nie nadajesz? Czy wręcz przeciwnie, postrzegasz siebie pozytywnie, widząc tylko zalety?

Właściwa samoocena Samoocena to umiejętność właściwego ocenienia samego siebie. To trudna sztuka, bo o wiele łatwiej jest oceniać innych niż spojrzeć obiektywnie na siebie. Właściwa samoocena wpływa na funkcjono-

5

wanie człowieka w społeczeństwie, na jego zachowania, dokonywane wybory czy postrzeganie go przez innych.

Samoocena ma także ogromny wpływ na kondycję psychiczną.

Psychologowie wyróżniają wysoką albo niską samoocenę, w zależności od tego, czy ktoś lubi samego siebie, czy też przejawia względem siebie odczucia negatywne. Ten, kto ma niską samoocenę, nie wierzy w swoje możliwości. Niskie poczucie własnej wartości powoduje, że gorzej oceniasz szanse na odniesienie sukcesu, w związku z czym wkładasz mniej wysiłku w działanie, a to rzeczywiście prowadzi do miernych efektów i utwierdza cię w poczuciu bezwartościowości.

Wysoka samoocena sprzyja optymizmowi, zachęca do podejmowania wysiłku, daje wiarę w siebie, co przekłada się na świetne rezultaty i życiowy sukces. Osoba z wysoką samooceną może wykonywać trudne zadania i osiągać cele niedostępne dla innych. Ma poczucie, że jest człowiekiem kompetentnym, pewnym siebie, asertywnym i lubianym przez innych. Stawia sobie ambitne cele, chętnie podejmuje nowe wyzwania i jest ciekawy świata. Cechuje go spontaniczność, nie unika wystąpień publicznych ani zawierania nowych znajomości. Jednak osoby z wysoką samooceną bywają też pyszałkowate, przesadnie ambitne, ciągle żądają uznania ze strony innych. Zdarza się, że trudno im przyjąć krytykę, nie potrafią pójść na kompromis. Ich zachowanie bywa egoistyczne i aroganckie, przez co mogą być nielubiane przez otoczenie.

Bywa też, że ktoś ma niestabilną samoocenę, często się waha i zmienia opinię o sobie samym. Jednego dnia wyobraża sobie, że potrafi wiele osiągnąć i wszystko zdobyć, a drugiego dnia sądzi, że do niczego się nie nadaje. Dlatego ważne, by mieć adekwatną, czyli właściwą samoocenę. Adekwatna samoocena dodaje pewności siebie i mobilizuje do działania.

Ja i inni Twój obraz samego siebie ma wpływ na wiele dziedzin życia: relacje z innymi, sposób postępowania, osiągnięcia szkolne. Jak oceniasz swój potencjał intelektualny, swoje zdolności, motywację do uczenia się?

Jakie masz cele? Czy potrafisz zachować dystans do samego siebie?

Pamiętaj, że zdrowe poczucie własnej wartości pomaga dobrze radzić sobie w życiu i budować harmonijne relacje z innymi ludźmi. Te relacje to więzi międzyosobowe, które budujemy na szczerości, zrozumieniu, empatii, trosce o drugiego człowieka, aktywnym słuchaniu i akceptacji. Niebagatelną, choć niełatwą sprawą jest także umiejętność przepraszania i przebaczania.

6

1

Poznaj siebie Weź kartkę, długopis i wypisz:  trzy cechy swojego wyglądu,  trzy cechy swojego charakteru,  trzy umiejętności,  trzy osiągnięcia, z których jesteś dumna/dumny.

Przeczytaj listę, a następnie powieś ją w widocznym miejscu w pokoju.

2

Wzmacniaj poczucie własnej wartości Pod każdą z sześciu szklanek wpisz jedną swoją zaletę i zamaluj taką część szklanki, która odzwierciedla stopień posiadania przez ciebie tej cechy. Następnie zastanów się, co możesz zrobić, by każda szklanka była pełna.

3

Samoocena – test Rozwiąż poniższy quiz. Odpowiadając na poszczególne pytania, możesz wybrać tylko jedną odpowiedź. Sprawdź, które odpowiedzi wybierałaś / wybierałeś najczęściej. Test potraktuj jako zabawę i sposób, by zyskać więcej informacji o sobie samej/samym.

1. Kiedy jesteś wśród innych osób, np. w klasie lub na treningu, jak się zachowujesz? a) próbujesz zwrócić uwagę wszystkich na siebie, b) starasz się słuchać innych, c) obojętnie obserwujesz otoczenie.

7

2. Poznajesz nową osobę. Czujesz się: a) skrępowana/skrępowany, nie wiesz co mówić, b) w swoim żywiole, jesteś otwarta/otwarty, zawsze wiesz, co powiedzieć, c) mało komfortowo, więc oddajesz głos rozmówcy.

3. Na co dzień starasz się: a) zakładać jak najbardziej szalone i odjechane ciuchy, b) ubierać tak, by ci było wygodnie, c) dostosowywać się do okoliczności i ubrań innych osób.

4. Kiedy ktoś obcy prowokuje cię i zaczepia: a) marzysz, by pokazać swoją siłę, b) wzruszasz ramionami i odchodzisz, c) drwiąco się uśmiechasz i czekasz, co będzie dalej.

5. Jesteś na imprezie i zauważasz fantastycznego chłopaka /fantastyczną dziewczynę. Jak się zachowujesz? a) starasz się za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę, b) jesteś sobą i starasz się zachowywać normalnie, c) czerwienisz się, jąkasz i czujesz się onieśmielona/onieśmielony.

6. Kiedy ktoś bliski powierzy ci sekret: a) obiecujesz, że nikomu nie powiesz, ale później go wyjawiasz, b) przyrzekasz, że nie zdradzisz tajemnicy i dotrzymujesz słowa, c) już po chwili opowiadasz o powierzonym sekrecie innym.

7. Przyjaciel potrzebuje twojej pomocy i odrywa cię od pilnych zajęć.

Co robisz? a) nie lubisz, gdy ktoś zakłóca twój czas, b) zależy ci na nim bardziej niż na sobie, więc postanawiasz mu pomóc, c) obiecujesz pomoc, ale potem zajęcia tak cię pochłaniają, że zapominasz o obietnicy.

8. Jeśli ktoś, na kim ci bardzo zależy, zachowa się w stosunku do ciebie „nie fair”, to: a) obrażasz się, b) mówisz otwarcie o tym, co cię zdenerwowało, c) robisz dziką awanturę.

8

9. Nie zaliczyłaś / zaliczyłeś ważnego sprawdzianu. Co myślisz? a) następnym razem na pewno się uda!, b) gdyby były inne pytania, na pewno bym zdała/zdał, c) wiedziałam / wiedziałem, że tak będzie…

10. Co sądzisz o swoich wadach i zaletach? a) masz zdecydowanie więcej zalet niż wad, b) masz zdecydowanie więcej wad niż zalet, c) trudno powiedzieć.

Większość odpowiedzi a) Masz wysokie poczucie własnej wartości. Jesteś osobą zdecydowaną i wiesz, czego chcesz. Niekiedy jednak możesz mieć trudności w relacjach z innymi, gdyż twoja pewność siebie może być dla nich przytłaczająca. Spróbuj spojrzeć na siebie niekiedy z większym dystansem.

Większość odpowiedzi b) Wiesz, że poczucie własnej wartości jest ci potrzebne. Dlatego obiektywne spojrzenie na siebie jest Twoim celem.

Zastanów się, jakie są twoje słabe punkty i co możesz jeszcze zrobić, aby to zmienić. Postaraj się pracować nad wzmocnieniem i polepszeniem samooceny.

Większość odpowiedzi c) Masz raczej niskie poczucie własnej wartości. W wielu sytuacjach jesteś niepewna / niepewny siebie. Spróbuj spojrzeć na siebie z większym dystansem i optymizmem. Prawidłowy i adekwatny obraz samego siebie ułatwia życie, dlatego warto zaakceptować siebie.

9

2

Na początek: zakochanie

Notatki:

Jednych już dopadło, innych jeszcze nie. Chodzi o zakochanie, czyli wybuch oczarowania drugą osobą. Skąd bierze się nagłe oczarowanie?

Naukowcy określają to zjawisko chemią miłości. Badania wykazują, że początek uczuciowej więzi ma miejsce w mózgu. Tam są wytwarzane hormony, które wywołują stan zakochania. Okazuje się, że jest ich co najmniej kilka, m.in. dopamina, endorfiny, serotonina, fenyloetamina, a w miłości dojrzałej dochodzi oksytocyna. Ważną rolę odgrywają także znane już wam hormony płciowe: u mężczyzn – testosteron, u kobiet – estrogeny.

Jest więc tych hormonów całkiem sporo.

Zakochanie i co dalej...

Działaniu hormonów zakochania towarzyszą znane objawy: przyspieszone bicie serca, „motyle w brzuchu”, czerwienienie się na widok

10

ukochanej osoby. Inne objawy, nie zawsze sympatyczne, to: pocenie się rąk i stóp, uginanie się kolan, czasem drżenie rąk. Niektórzy tracą apetyt i mają problem z zasypianiem.

Jeśli zakochanie jest odwzajemnione i nawiązuje się uczuciowa więź, dochodzi do stanu, który można nazwać odurzeniem. Typowe objawy to: euforia, radość i podniecenie. Towarzyszy im nierzadko uczucie zazdrości i zaborczości: „on będzie mój i tylko mój”, „ona może być i na pewno będzie tylko moja”.

Zakochani są absolutnie pewni, że ich miłość jest wyjątkowa, cudowna i że nigdy się nie skończy. Towarzyszy im przekonanie, że są wybrańcami losu, a to co przeżywają jest najcudowniejsze i tylko ich mogło to spotkać. Nie wyobrażają sobie, że ich miłość może kiedyś się skończyć.

Czy tak będzie, czas pokaże – jak mówi stare porzekadło.

Zdarza się, że młodzieńcza miłość przerodzi się w miłość dojrzałą – najpierw w związku narzeczeńskim, a potem małżeńskim. Jednak nie każde zakochanie ma taki finał. Najczęściej młodzieńcze fascynacje są nietrwałe. Rozpadają się, a rozstania bywają bolesne i są powodem cierpienia. W tej sytuacji bliski kontakt z przyjaciółką czy przyjacielem lub z kimś bliskim z rodziny może okazać się niezbędny. Łatwiej wtedy znieść smutek i przygnębienie. Trzeba więc zmierzyć się z trudnymi przeżyciami i pogodzić z osobą, z którą doszło do rozstania. Nie będzie to łatwe, ale lepiej nie ranić siebie nawzajem i wszystko wyjaśnić.

Czy to oznacza, że nie warto się zakochiwać? Nie. Każdy, komu dane było przeżyć młodzieńcze zauroczenie jest w pewnym sensie bogatszy. Nie tylko odkrywa cechy kobiecości i męskości, ale też wie, jak odczuwa się tęsknotę za kochaną osobą i uczy nazywania uczuć. Ponadto miłość uzdalnia do empatii i uwrażliwia na potrzeby drugiego człowieka.

Jeżeli kiedyś nawiąże się nową znajomość i przeżyje następne zakochanie, może będzie to już wstęp do stałego związku – tego na całe życie. Warto uczyć się miłości.

11

1

Klimaty zakochanych Masz do dyspozycji 20 punktów. Podziel je między wymienione zachowania towarzyszące zakochaniu:

l.p.

Zachowania towarzyszące zakochaniu

1

Cieszę się, kiedy chłopak / dziewczyna robi coś z myślą o mnie.

2

Lubię, kiedy chłopak / dziewczyna trzyma mnie za rękę.

3

Doceniam to, że chłopak / dziewczyna umie słuchać mnie z uwagą.

4

Jest mi miło, gdy chłopak / dziewczyna czule patrzy mi w oczy.

5

Czuję szczęście, gdy chłopak / dziewczyna mówi mi o swoich uczuciach.

6

Jest miło, kiedy chłopak / dziewczyna siedzi obok mnie.

7

Lubię, kiedy chłopak / dziewczyna mnie przytula, gdy jest mi smutno.

8

Doceniam to, że chłopak / dziewczyna zachęca mnie do pomocy innym.

9

Lubię, gdy chłopak / dziewczyna podaruje mi drobny upominek.

10

Cieszę się, kiedy chłopak / dziewczyna chce ze mną rozmawiać o swoich problemach.

2

punkty

Postanowienia zakochanych

Zakochani często zawieszają na mostach kłódki – znak ich miłości. Zaproponujcie postanowienia, które przy ich zawieszaniu mogą wypowiadać. Zapiszcie je poniżej.

12

3

O etapach i rodzajach miłości

Notatki:

Człowiek rozwija się nie tylko w młodości, ale przez całe życie. Podobnie jest z miłością. Nie sprzyja jej stagnacja, nie jest bowiem czymś statycznym. Przechodzi przez pewne etapy rozwoju, które się wzajemnie nakładają i przeplatają. Jeden rodzaj miłości wyrasta z drugiego, a każdy ma swoje specyficzne znaczenie.

Miłość upodobania Zaczyna się od tego, że on/ona jawi się w twoich oczach jako uosobienie dobra i wcielenie wszelkich zalet. Pociąga cię jego/jej wygląd, robi na tobie wrażenie. Coraz bardziej angażujesz się uczuciowo. Gdy zobaczysz tę osobę, ogarnia cię wzruszenie i cieszysz się każdą wspólnie spędzoną chwilą. Upodobanie wiąże się z poznaniem, dlatego pragniesz odczytywać świat myśli, pasji i uczuć tej osoby. Jeśli jesteś bardziej dojrzała czy dojrzały, przeczuwasz, że zauroczenie tylko tym, co zewnętrzne i może okazać się w waszym przyszłym związku mało

13

istotne. Uroda z wiekiem przygasa. Może na przykład okazać się, że po wielu latach małżeństwa niewiele pozostanie z jego bujnej czupryny, którą tak lubiłaś. Ubędzie włosów i nad czołem zrobi się sporo miejsca do całowania. Czy przestaniesz go wtedy kochać?

Smukła dziewczęca sylwetka twojej ukochanej też gdzieś się z czasem zatraci. Czy porzucisz ją dla młodszej, zgrabniejszej i odejdziesz?

Może tak się wydarzyć, jeśli miłość zatrzyma się na etapie fascynacji urodą.

Reakcje uczuciowe są silne, ale mają tę właściwość, że zaślepiają.

Obraz kochanej osoby jest często wyidealizowany. To przysłowiowe „różowe okulary”, które zakłada miłość. Kiedy emocje opadną, uczucia są poddawane próbie, bo wówczas odkrywamy prawdę o drugiej osobie. Przekonujemy się, że wygląd zewnętrzny wcale nie był najważniejszy. Dlatego nie tylko piękne dziewczyny i przystojni chłopcy mają prawo oczekiwać, że ktoś ich pokocha. O rozwoju miłości w udanym związku małżeńskim decydować będzie właściwa hierarchia wartości i piękno wewnętrzne. Zatem poznanie i upodobanie powinno dotyczyć nie tylko urody człowieka, ale całej osoby.

Miłość pożądania Mężczyzna i kobieta pragną bliskości fizycznej, co w małżeństwie wyraża się współżyciem seksualnym. Zanim jednak do tego dojdzie, tworzy się cała sfera pragnień i znaków charakterystycznych dla miłości młodzieńczej. Młodość to etap życia, kiedy góruje fantazja i pełna uroku spontaniczność. Ona podsuwa wiele pomysłów, by okazać osobie kochanej swoje uczucia.

Dla zakochanego chłopca dziewczyna jest super zjawiskiem, a dla dziewczyny jest nim chłopak. Pociąga ich ku sobie odmienność płci, psychiki, osobowości.

Zakochani pragną również bliskości fizycznej, która wyraża się w gestach. Trzeba jednak pamiętać, że popęd seksualny nie jest podstawową potrzebą człowieka, a jednocześnie ma naturę progresywną; żąda się coraz więcej. Młodzi ludzie często pytają: „Jak daleko jest za daleko?”.

Pożądanie częściowo zaspokojone nie wygasa, lecz jeszcze się wzmaga. Pożądanie może być wyrazem miłości, ale tylko wtedy, gdy daje poczucie bezpieczeństwa, zaufania i czułości. Pełnego wyrazu taka miłość nabiera w małżeństwie, które jest związkiem wyłącznym i trwałym. Miłość erotyczna wzmacnia małżeństwo, bo je dopełnia.

Staje się jednym z wielu języków miłości małżonków, obok wzajem-

14

87

88

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

KU

Wychowanie do życia w rodzinie

PODRĘCZNIK S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

8