Scenariusze lekcji i prezentacje multimedialne dla klasy 6 szkoły podstawowej.

Barbara Charczuk

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

6

SCENARIUSZE LEKCJI i prezentacje multimedialne

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

Barbara Charczuk

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 6 szkoły podstawowej

Scenariusze lekcji 1

© Copyright 2019 by Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon

Redakcja: Teresa Król Korekta: Maria Wyrwa Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak

ISBN 978-83-65217-25-7 Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17, 30-376 Kraków tel. 12 398 18 43, faks 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547, NIP 944-147-11-82

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.

Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

Spis treści Wstęp

5

Wykaz skrótów i filmy edukacyjne

6

1. Z rodziny się nie wyrasta

9

2. Rodzinne wychowanie

20

3. Rozwój ku dojrzałości i odpowiedzialności

26

4. Sztuka rozmowy

31

5. Gdy trudno się porozumieć

37

6. O presji rówieśniczej

43

7. Zarządzanie sobą

49

Lekcja dla grupy dziewcząt

8. Zarządzanie sobą

54

Lekcja dla grupy chłopców

9. Mój styl to zdrowie

59

Lekcja dla grupy dziewcząt

10. Mój styl to zdrowie

64

Lekcja dla grupy chłopców

11. Dojrzewam do kobiecości

69

Lekcja dla grupy dziewcząt

12. Dojrzewam do męskości

73

Lekcja dla grupy chłopców

13. Mam swoją godność

77

Lekcja dla grupy dziewcząt

14. Mam swoją godność

83

Lekcja dla grupy chłopców

15. Media – świadomy wybór i bezpieczne użytkowanie

89

16. Stalking, hejting, cyberprzemoc

94

Lekcja dla grupy dziewcząt

17. Stalking, hejting, cyberprzemoc

100

Lekcja dla grupy chłopców

18. Jak mogę ci pomóc?

106

19. Czasami jest pod górkę

111

3

Wstęp Okres dojrzewania to czas, w którym zachodzi bardzo wiele zmian; biologicznych, społecznych i psychologicznych. Jest to niełatwy czas dla dzieci, w których te przemiany następują, ale również dla ich rodziców i nauczycieli. Moment rozpoczęcia dojrzewania jest w pewnym stopniu uwarunkowany genetycznie. W Polsce za fizjologiczne uznaje się rozpoczęcie dojrzewania między 8. a 13. rokiem życia u dziewcząt oraz między 9. a 14,5. rokiem życia u chłopców. Uczniowie klasy VI są właśnie w takim wieku, gdy doświadczają tych zmian. Ich intensywność, tempo i długość trwania jest różna dla każdego dziecka.

Problemy okresu dojrzewania mogą wiązać się z brakiem akceptacji dla zmian związanych zarówno z szybko zmieniającym się wyglądem zewnętrznym, jak i światem silnych doznań fizycznych i emocjonalnych. Nierzadko dochodzi jeszcze niemożność odnalezienia się w grupie rówieśniczej, brak koleżanek i kolegów, oraz szukanie autonomii i niezależności.

Zajęcia wychowania do życia w rodzinie, na tym etapie edukacyjnym, stwarzają dzieciom okazję do pogłębienia wiedzy na temat przemian okresu dojrzewania. Chodzi o zrozumienie ich celowości i znaczenia dla lepszego i dojrzalszego funkcjonowania. Wprowadzają je w świat wartości, ucząc szacunku dla ciała, ludzkiej godności i intymności. Pozwalają im w atmosferze zaufania i życzliwości przyjrzeć się relacjom rodzinnym, które w tym czasie bywają burzliwe i trudne. Uczą sztuki porozumiewania się, rozwiazywania sporów i konfliktów, asertywności i odpowiedzialności niezbędnej dla budowania więzi nie tylko rodzinnych, ale i rówieśniczych. Zachęcają do zdrowego stylu życia, wskazując na korzyści wynikające z właściwego odżywiania się, przestrzegania dostatecznej ilości snu i aktywnego odpoczynku. Na zajęciach WDŻ uczniowie mają szansę poznania zagrożeń wynikających z rozwoju mediów, w tym cyberprzemocy czy uzależnienia od internetu i smartfonu. W tym roku na naszych lekcjach zachęcamy także uczniów do włączania się w pomoc potrzebującym oraz do szukania pomocy w sytuacjach nieradzenia sobie z jakimś problemem.

Przygotowane scenariusze zajęć są propozycją, która będzie aktywizowała uczniów, angażowała do osobistej refleksji, związanej z kształtowaniem postaw prorodzinnych i prozdrowotnych. Scenariusze skorelowane są z programem, podręcznikiem i ćwiczeniami Wędrując ku dorosłości pod redakcją Teresy Król. Są też zgodne z treściami programowymi zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego (rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. – Dz.U. z dnia 24 lutego 2017 roku, poz. 356).

Na wielu zajęciach zaproponowano krótkie filmy edukacyjne, które doskonale ilustrują poruszane problemy i stanowią atrakcyjny element zajęć. W wielu wypadkach podano również inny, ciekawy dla uczniów sposób realizacji poruszanych zagadnień

5

(w sytuacji gdyby nauczyciel zaproponowanego filmu nie posiadał). Zawsze traktujemy scenariusze jako pewną propozycję, którą każdy nauczyciel może dostosować do swoich potrzeb i możliwości czy też wzbogacenia własnych metod pracy. Nauczyciel ma również do dyspozycji przygotowane do każdej lekcji prezentacje multimedialne, karty pracy i materiały w formie załączników do powielenia.

Na lekcjach wychowania do życia w rodzinie tworzymy warunki, aby młodzież mogła wyrazić wszystko, co przeżywa i czego doświadcza w twórczy sposób, np. w postaci wierszy, opowiadań, rysunków, scenek, piosenek itp. W ten sposób nastolatki uzewnętrzniają swoje pragnienia, radości i smutki. Jest to jedyny okres w życiu, kiedy twórczość jest tak powszechna i tak pożądana. Ważne, by została zauważona i doceniona tak przez rówieśników, jak i przez osoby dorosłe. Dla wielu młodych ludzi może się ona stać źródłem odkrycia i zrozumienia siebie, podwyższenia samooceny czy inspiracją do podjęcia pracy nad sobą.

Barbara Charczuk

Wykaz skrótów użytych w scenariuszach Przy powoływaniu się na konkretną pomoc dydaktyczną podawane są skróty: 1) Wędrując ku dorosłości – podręcznik klasa 6 – Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 6 szkoły podstawowej, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2019.

2) Wędrując ku dorosłości – ćwiczenia klasa 6 – Ćwiczenia pod red. Teresy Król „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie, Ćwiczenia dla uczniów klasy 6 szkoły podstawowej, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2019. Współautorzy: Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza-Ćwierz.

Filmy edukacyjne – zaproponowane w scenariuszach • Seria RODZINNE PRZEBOJE dla klasy 6 szkoły podstawowej, Rubikon, Kraków 2018. »»Film 1 „Ani kroku wstecz” czas 5:39 Każdy młody człowiek chce być akceptowany przez rówieśników. Niestety, często musi dostosowywać się do grupy. Jak być asertywnym? W jaki sposób odważnie odmówić i nie wyjść na mięczaka? Film kształtuje postawę asertywną mimo presji ze strony kolegów i koleżanek.

6

»»Film 2 „Szczupła wyobraźnia” czas 5:45 Jadłowstręt psychiczny jest poważnym i potencjalnie zagrażającym życiu zaburzeniem odżywiania, który charakteryzuje się głodzeniem siebie i nadmierną utratą wagi. Nastolatki, bardziej niż inna grupa wiekowa, narażone są na anoreksję. Czy mogą eksperymentować z dietami? W jaki sposób optymalnie się odżywiać? Film pokazuje, że świat nie kręci się tylko wokół kalorii.

»»Film 3 „Piórka na wietrze” czas 6:15 Komputery, telefony komórkowe i portale społecznościowe stały się bardzo popularną bronią w szkolnych rozgrywkach. Młodzież nie zdaje sobie sprawy, że nie tylko krzywdzi ofiarę ale również łamie prawo. Jak się bronić? Jak reagować? Gdy plotka zostaje wypuszczona w świat, zdementowanie jej może być tak trudne, jak łapanie przysłowiowych piórek na wietrze. »»Film 4 „Naga nie-prawda” czas 5:26 Najbardziej podstępny koń trojański czy wirus są niczym w porównaniu z pornografią – prawdziwą pandemią, która atakuje nasze społeczeństwo. Za sprawą jednego kliknięcia użytkownik ma dostęp do tysięcy filmów porno.

Tymczasem nic tak nie zniekształca obrazu kobiecości i męskości, jak oglądanie pornografii. »»Film 5 „Bez spadochronu” czas 6:36 Wychowywanie dziecka przypomina czasem nawigowanie samolotem bez spadochronu. A przecież – jak mówi filmowa mama – chodzi o to, by dzieci nie były ani zniewolone, ani rozpuszczone.

Jakie są etapy wchodzenia w dorosłość i samodzielność? W filmie wywiązuje się rodzicielska dyskusja nt. wypuszczania dzieci spod rodzicielskich skrzydeł.

• Seria BUDOWANIE RELACJI, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „ Huragan dopiero nadciąga” czas 5:11 Nastolatkowie - drażliwi, wybuchowi, nerwowi i o zmiennych nastrojach, a rodzice muszą to wytrzymać…

»»Film 3 „Z daleka widok jest lepszy” czas 6:06 Przyjaźń pomaga we właściwej samoocenie. Pomaga też dostrzec atuty własnej rodziny. »»Film 4 „Bez słów” czas 4:54 Na przyjaciela zawsze można liczyć. Nie tylko słowa i obietnice są ważne, ale też czyny. »»Film 5 „Nudzę się” czas 8:08 Nuda, psychiczna ociężałość – zabija radość życia.

Jak jej nie ulec?

• Seria CYFROWY ŚWIAT, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „Amputacja” czas 6:39 Co zrobić, by telefon nie stał się dla nastolatka całym światem? – pyta wielu zaniepokojonych rodziców i nauczycieli. »»Film 2 „Słówka masowego rażenia” czas 5:38 Zarówno w realu, jak i w sieci nie jest obojętne, jakich słów używamy i jakie komunikaty wysyłamy. »»Film 3 „Prawie prawda” czas 6:05 Jak nie stać się ofiarą fake newsów? Granica między prawdą i fałszem jest dziś coraz trudniej uchwytna. »»Film 4 „Zgubione mieszkanie” czas 6:37 Łatwo dzisiaj zatracić granicę prywatności. Film o tym, jak może skończyć się nieumiejętne korzystanie z sieci. »»Film 5 „Drogowskaz tuż za rogiem” czas 7:56 Film o poszukiwaniu autorytetów, które okazują się być bardzo blisko.

»»Film 2 „Mistrzowie słowa” czas 6:17 Rodzinne konflikty i sposoby ich rozwiązywania. Film o sztuce negocjacji.

7

• Seria ŻYCIE W WOLNOŚCI, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „Jeśli uczta, to wykwintna” czas 5:31 Zintegrowana seksualność człowieka szansą na doświadczanie szczęścia. Można ją porównać do wykwintnej uczty. »»Film 2 „Wielkie ciacho” czas 7:18 Problem abstynencji seksualnej – jak ją postrzegają zakochani bohaterowie filmu. »»Film 3 „Ryzykant myli się raz” czas 5:28 Drogi zakażenia wirusem HIV, choroba AIDS i sposoby na bezpieczeństwo – tematem rodzinnej debaty. »»Film 4 „Mamo, powiedz mi” czas 5:20 Film o zespole FAS – nieuleczalnej chorobie dziecka, spowodowanej piciem alkoholu przez matkę w ciąży. »»Film 5 „Rozładowany” czas 5:28 Napoje energetyzujące to produkty, które mają działanie pobudzające, ale czy są bezpieczne dla zdrowia?

• Seria RODZINA NA PIĄTKĘ, Rubikon, Kraków 2019 »»„Więcej niż ciało” czas 7:40 Kult ciała jest wszechobecny. Lansowane w mediach kanony piękna, do których należy dążyć, niosą ze sobą różnego rodzaju następstwa. Z jednej strony pozytywne – np. większa dbałość o zdrowie, wybieranie nieprzetworzonego jedzenia, a z drugiej – powstawanie kompleksów i zbytnia ingerencja w naturę (moda na operacje plastyczne). Film o akceptacji swojego wyglądu, zdrowej i odpowiedzialnej trosce o siebie. »»„Partycja” czas 6:27 Z tematem porządku każdy zmaga się na swój sposób.

Jedni, bo nic nie mogą znaleźć. Inni, bo

8

czują przymus odkładania wszystkiego na swoje miejsce. Są też tacy, którzy świetnie się odnajdują w bałaganie, ale spotyka ich niezrozumienie otoczenia (najczęściej rodziców). W filmie porządek staje się tematem numerem. Okazuje się, że partycja dysku (porządkowanie informacji) może być metaforą umysłu – im jest jaśniej i czyściej, tym łatwiej pozbierać myśli. »»„Z głową w chmurach” czas 4:17 Koncert muzyki klasycznej staje się pretekstem do rozmów o duchowych przeżyciach. Ciało wyraża osobę, posiada swoją wartość. Jednak do sfery duchowej należy zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, spełnianie marzeń, realizacja planów, bardziej twórcze i kreatywne życie. Film o tym, jak sztuka i muzyka odrywają nas od rutyny codzienności i odmieniają. »»„Martwa cisza” czas 4:53 Nawet w najlepszych rodzinach zdarzają się nieporozumienia. Gorzej, gdy po awanturze następuje impas i… cisza. Kłótnia rodziców i ciche dni sprawiają, że atmosfera w domu staje się nie do zniesienia. Gdy rodzice ukradkiem wymieniają piorunujące spojrzenia i szeptem prawią sobie uszczypliwości, dzieci bezbłędnie wyczuwają negatywne emocje i postanawiają coś z tym zrobić. Uciekając się do fortelu znajdują rozwiązanie, które przerywa ciszę. »» „Sami w domu” czas 5:52 Relacje między rodzeństwem bywają konfliktowe, pełne napięć i nieporozumień. Wśród braci i sióstr dochodzi do kłótni, ostrej wymiany zdań, a nawet... poszturchiwań.

Czy można przezwyciężyć wzajemną niechęć i nauczyć się kompromisów? Czy to możliwe, by nie krytykować i oceniać, nie stawiać na swoim, ale akceptować siebie nawzajem? Film pokazuje, że jest to możliwe.

Z rodziny się nie wyrasta

Cel ogólny:

1

Materiały i pomoce dydaktyczne:

uświadomienie uczniom, że szczęśliwe dzieciństwo można przeżywać w różnych typach rodzin.

• duże arkusze papieru, pisaki, magnesy lub masa mocująca, karteczki samoprzylepne,

Cele szczegółowe:

• krzyżówka – załącznik 1 dla każdego ucznia,

Po zajęciach uczeń: • zna zakres tematyczny zajęć wychowania do życia w rodzinie w klasie VI, • wie, jakie zasady obowiązują na lekcjach wychowania do życia w rodzinie, • rozumie pojęcie rodziny, • potrafi wymienić cechy charakterystyczne dla różnych typów rodzin, • uświadamia sobie, że szczęśliwą rodzinę tworzą wszyscy jej członkowie.

• zadania dla grup – załącznik 2, • Wędrując ku dorosłości – podręcznik dla klasy VI, • Wędrując ku dorosłości – ćwiczenia dla klasy VI, • prezentacja multimedialna: »»Rodzina – slajdy 1–3 »»Myśl podsumowująca – slajd 4 Czas: 45 min

Metody i formy pracy:

krzyżówka, burza mózgów, mówiąca ściana, praca indywidualna i w grupach.

9

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie – krzyżówka, burza mózgów (czas: 12 min) a) Nauczyciel po przywitaniu uczniów informuje, że tematyka zajęć realizowana w klasie VI na lekcjach wychowania do życia w rodzinie zakodowana jest w krzyżówce. b) Uczniowie rozwiązują krzyżówkę – załącznik 1.

Uwaga: Krzyżówkę można rozwiązać również w parach lub wspólnie z nauczycielem, wówczas diagram krzyżówki należy wcześniej przygotować na dużym arkuszu papieru. c) Nauczyciel podkreśla, że udział w zajęciach dotyczących rodziny, dojrzewania, presji czy intymności wymaga stworzenia klimatu zaufania i zapewnienia poczucia bezpieczeństwa. Stąd hasło krzyżówki: BEZPIECZEŃSTWO. Na przykład na drodze czujemy się bezpiecznie dlatego, że znamy zasady i reguły obowiązujące użytkowników dróg i dzięki temu wiemy: kiedy się zatrzymać, gdzie zachować szczególną ostrożność, czy ograniczyć szybkość. Podobnie w grupie, jeśli ustalimy zasady, będziemy mogli w pełni uczestniczyć w zajęciach z dużą dozą poczucia bezpieczeństwa. d) Nauczyciel lub wybrany uczeń zapisuje na plakacie w formie kontraktu wspólnie ustalone zasady, obowiązujące na lekcjach wychowania do życia rodzinie.

Uwaga: Zasady formułujemy w pierwszej osobie liczby pojedynczej i dbamy o to, by nie było ich za dużo.

Przykładowe zapisy: Słucham uważnie wypowiedzi innych osób.

Szanuję zdanie innych, nawet jeśli myślę inaczej.

Zachowuję dyskrecję.

Wypowiadam się w swoim imieniu, eliminując słowa: wszyscy, zawsze, nigdy itp. e) Po uzgodnieniu wszystkich zapisów uczniowie po kolei deklarują swoją decyzję o przestrzeganiu ustalonego kontraktu i składają swój podpis.

2. Rodzina – praca indywidualna, mówiąca ściana (czas: 8 min) a) Uczniowie wykonują ćwiczenie 2 pt. „Słowo, które jest wam bliskie”, str. 8 b) Nauczyciel wiesza przygotowany plakat ze słowem RODZINA.

10

c) Uczniowie na małych samoprzylepnych karteczkach dopisują skojarzenia z pojęciem rodzina (jedno skojarzenie, na jednej karteczce) i przyklejają na plakacie. d) Nauczyciel z wybranym uczniem odczytują i jednocześnie porządkują skojarzenia, przyklejając określenia bliskoznaczne obok siebie (np. w formie promieni). e) Wspólne ustalenie definicji rodziny. f) W podsumowaniu nauczyciel, wykorzystując slajdy 1–3 prezentacji multimedialnej podkreśla, iż rodzina jest najmniejszą cząstką społeczeństwa, w której mężczyzna i kobieta przekazują życie dziecku i wówczas staje się ona miejscem życia i rozwoju kolejnych pokoleń. Rodzina zaspokaja wszystkie potrzeby człowieka: daje poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, pomaga rozwijać talenty, poszerzać zainteresowania, odkrywać nowe pasje. Rodzina wprowadza w świat wartości i empatii, czyli rozumienia drugiego człowieka. W rodzinie doświadczamy wzajemnej pomocy i miłości, dzięki czemu uczymy się kochać.

3. Typy rodzin – praca w grupach (czas: 20 min) a) Nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup i rozdaje materiały do pracy grupowej – załącznik 2. b) Uczniowie w grupach tworzą plakat prezentujący w graficznej formie charakterystyczne cechy, zwyczaje i tradycje: • Grupa I – rodziny wielopokoleniowej, • Grupa II – rodziny małżeńskiej (nuklearnej), • Grupa III – rodziny adopcyjnej, • Grupa IV – rodziny zastępczej, • Grupa V – rodziny zrekonstruowanej. c) Prezentacja pracy grup. d) Refleksja; porównanie plakatów i wskazanie wspólnych cech charakterystycznych dla każdego typu rodziny. e) W podsumowaniu nauczyciel podkreśla, iż zdarza się, że dziecko wychowywane jest przez jednego rodzica, czyli w rodzinie niepełnej. Ten typ rodziny może również zapewnić dziecku szczęśliwe dzieciństwo.

11

4. Szczęśliwe dzieciństwo – praca indywidualna (czas: 5 min) a) Uczniowie określają cechy domu rodzinnego, zapewniającego szczęśliwe dzieciństwo wykonując ćwiczenie nr 3 pt. „Szczęśliwe dzieciństwo”, str. 9. b) W podsumowaniu nauczyciel podkreśla, że to czy rodzina jest szczęśliwa czy nie zależy od wszystkich jej członków. Będzie tym szczęśliwsza, im bardziej o nią zadbamy. c) Na zakończenie nauczyciel prezentuje myśl podsumowującą – slajd 4

Z rodziny się nie wyrasta jak ze zbyt ciasnych spodni lub zbyt małych butów.

Rodzina jest nam dana na zawsze.

Załącznik 1

Krzyżówka Rozwiązanie krzyżówki stanowi hasło zawarte w wyróżnionych kratkach.

1. O S O B O W O Ś Ć 2. D O J

R Z E W A N

I

E

J

A

3. R O Z W Ó J 4. P R E 5. H

I

G

I

S

E N A

6. M E D

I

A

7. W Y C H O W A N

I

E

8. R O Z M O W A 9. Z A G R O Ż E N 10. R O D Z E Ń S 11. S

T R E 12. I

I

A

T W O

S

N T Y M N O Ś Ć

13. Z D R O W I

E

14. P O M O C

Hasła krzyżówki: 1) Każdy człowiek jest inny to znaczy, że ma swoją .…..

2) Przejście z dzieciństwa ku dorosłości.

3) Szybkie zmiany fizyczne i psychiczne to …… człowieka.

4) Inaczej wymuszanie.

5) Dział medycyny zajmujący się wpływem środowiska na zdrowie człowieka.

6) Prasa, radio, telewizja.

7) Realizowane przez rodziców w stosunku do dzieci.

12

8) 9) 10) 11) 12) 13) 14)

Jest podstawą skutecznego porozumiewania się.

Dotykają współczesnego człowieka.

To bracia i siostry.

Towarzyszy sytuacjom trudnym.

Nazwa osobistych sfer człowieka, zarówno fizycznych, jak i psychicznych.

Zaczynamy doceniać je, gdy zachorujemy.

Warto ją nieść innym lub o nią prosić w potrzebie.

Załącznik 2

Zadania dla grup GRUPA I Wykorzystując opowiadanie „Rodzinny skarb” oraz podręcznik „Wędrując ku dorosłości” str. 11, proszę na plakacie w formie graficznej przedstawić: charakterystyczne cechy, np. zwyczaje, tradycje rodziny wielopokoleniowej.

Czas pracy: 10 minut

Małgorzata Sasin, „Rodzinny skarb” Mój błogi sen przerwało miarowe stukanie kropel deszczu o parapet. „Znowu leje!” – pomyślałam naciągając kołdrę na głowę, aby uwolnić się od nieprzyjemnego dźwięku, zwiastującego kolejny deszczowy dzień.

– Zosiu, czy masz jakieś plany na dziś? – usłyszałam tuż nad sobą głos mamy.

– Nuda, nuda, nuda – oto mój plan – odpowiedziałam, nie wystawiając nosa spod kołdry.

– Skoro zamierzasz dzisiaj się nudzić, to może poszukamy na strychu jakichś skarbów i przy okazji zrobimy porządek? – pytanie to brzmiało jak prośba, której nie można zlekceważyć.

Leniwie zwlokłam się z łóżka i po chwili byłam już gotowa do dzieła. Strych był pełen rupieci, szpargałów, zepsutych zabawek i przeróżnych dziwnych pakunków. Same starocie, liczące chyba pół wieku, albo i więcej.

W najdalszym kącie, między starym bujanym fotelem a podniszczoną komodą, stała skrzynia prababci Oli. Zawsze korciło mnie, aby do niej zajrzeć. Czułam, że kryje w sobie coś niezwykłego. Delikatnie otworzyłam wieko. Wśród różnych babskich fatałaszków znalazłam drewniane pudełko, a w nim mnóstwo pożółkłych ze starości zdjęć. Usiadłam na podłodze opierając się o skrzynię i zaczęłam je ostrożnie przeglądać. Wkrótce dołączyła do mnie mama.

– To pradziadek Stefan podczas pracy w polu, a to babcia Jadzia na kucyku, gdy była jeszcze mała. To wujek Staszek z kolegami ze szkoły, a to prababcia Ola ze swoją

13

serdeczną przyjaciółką. Ta mała uśmiechnięta dziewczynka z misiem w dłoniach, to ja – mówiła mama. Potrafiła rozpoznać na zdjęciach prawie każdą osobę. Przy niektórych zatrzymywała się na dłużej, by opowiedzieć o niej jakąś niezwykłą historię.

Moją uwagę przykuła jedna bardzo stara fotografia. Była na niej piękna młoda dziewczyna, opatrująca rannego żołnierza.

– Zobacz, jakie ma śliczne, duże oczy. Zupełnie jak ty – zauważyła mama.

– I chyba nawet jest do mnie bardzo podobna – odpowiedziałam.

– To twoja prapraprababcia Klara podczas bitwy warszawskiej w 1920 r. Miała wówczas 18 lat.

Mama zaimponowała mi wiedzą. Okazało się, że kiedy była w moim wieku, babcia zaprowadziła ją na strych, wyjęła ze skrzyni pudełko ze zdjęciami i długo opowiadała o losach naszych przodków.

– Wiesz mamusiu, schowajmy zdjęcia do pudełka. Kiedyś przyprowadzę tu swoje dzieci i opowiem im to wszystko, co dzisiaj usłyszałam od ciebie.

– Nie, nie pozwolę – odezwał się Wojtek, który od dłuższej chwili przysłuchiwał się naszej rozmowie.

– Nie pozwolę, by taki skarb został na wiele lat zamknięty na dnie skrzyni. Te fotografie to przecież historia naszych przodków. Powinniśmy nosić ją w swoich sercach, dla potomnych.

Pomysł, na który wpadł mój starszy brat był szalony, ale wszyscy zapaliliśmy się do jego realizacji. Postanowiliśmy zorganizować rodzinny zjazd. Wojtek przygotuje fotografie do komputerowej prezentacji, mama – poczęstunek, ja – zaproszenia, które tata dostarczy naszym krewnym. Wspólnie udekorujemy gościnny pokój i wybierzemy patriotyczne pieśni, które zapewne będziemy wspólnie śpiewać. Nie mogliśmy już doczekać się spotkania, zwłaszcza że przybędzie stryjek naszego taty, znany rodzinny gawędziarz. Zapewne uraczy nas niejedną historyczną opowieścią. A potem zrobimy wspólne zdjęcia i włożymy je do pudełka, które zaniosę na strych. Zostawię je dla potomnych, by historia naszej rodziny nieprzerwanie trwała dalej. Kto wie, może za jakiś czas, w deszczowy dzień, moja prapraprawnuczka znajdzie je w wielkiej skrzyni?

GRUPA II Wykorzystując otrzymany tekst i podręcznik „Wędrując ku dorosłości”, str. 11, proszę na plakacie w formie graficznej przedstawić: charakterystyczne cechy, np. zwyczaje, tradycje rodziny małżeńskiej (nuklearnej).

Czas pracy: 10 minut

Rodzina nuklearna Rodzina nuklearna – to rodzina mała, dwupokoleniowa, którą tworzą rodzice oraz dzieci. Rodzinę nuklearną łączą dwa typy więzi społecznych: małżeńskie

14

i rodzicielskie. Coraz częściej jest to rodzina nieliczna; funkcjonuje model 2+1 (rodzice i jedno dziecko) lub 2+2 (rodzice i dwoje dzieci). Ma to niemały wpływ na demograficzny obraz danego kraju i społeczeństwa (zmniejsza się liczba ludności).

Wychowaniem dzieci, obok rodziców, w wielu przypadkach zajmują się wyspecjalizowane instytucje, takie jak żłobki czy przedszkola. Rodzice mają obowiązek zapewnić opiekę materialną dzieciom do uzyskania pełnoletności, jednak dzieci zamieszkują z rodzicami do momentu usamodzielnienia się. https://eszkola.pl/wos/rodzaje–i–typy–rodzin–3582.html?strona=3 (dostęp: 04.07.2019).

Moja rodzina Mam na imię Ola. Moja kochana rodzinka składa się z taty – Marka, mamy – Gosi oraz brata – Pawła. (…) Jego osiem lat jest doskonałym pretekstem podczas sprzeczek na uniewinnianie się przed rodziną i zrzucanie całej winy na mnie. Według członków rodziny jest on bardzo utalentowanym i zapalonym piłkarzem, dla którego oprócz gry nic się nie liczy. Gdyby mu pozwolono, całe życie spędziłby kopiąc tę beznadziejną i bezużyteczną piłkę. Ja nie widzę w niej nic ciekawego. Jest uczniem drugiej klasy i nie wiem, jakim cudem osiąga bardzo dobre wyniki. Nauczyciele uważają go za zdolnego i inteligentnego chłopca. Ja sądzę zupełnie inaczej.

Moja mama jest księgową i uwielbia porządek. Lubi pracować i sprzątać. Gdy zauważy bałagan na jednej z moich półek organizuje pilota i wszystko leci na ziemię.

Pewnie myśli, że w ten sposób nauczy mnie systematyczności i odpowiedzialności.

Wątpię, bo w moim przypadku „pracoholizm” nie jest uwarunkowany genetycznie.

Mój tata ma na imię Marek. Praca nie pozwala mu na codzienne widywanie się ze mną, ale wszystkie weekendy spędzamy wspólnie. Jeździmy wtedy na ryby, nad morze lub na inną równie ciekawą wspólną wyprawę. Każdą okazję na spotkanie wykorzystuję w stu procentach. Tata uwielbia łowić ryby oraz spędzać czas wspólnie z nami.

Ostatnio bardzo wiele czasu zajmuje mu nadzorowanie budowy naszego jaskrawożółtego domku. Nie przeszkadza mu to jednak w poświęcaniu czasu rodzinie.

Często odwiedzamy moich dziadków. Podczas wakacji organizujemy grilla na ich działce, zapraszając wszystkich członków rodziny. Czasu spędzonego we wspólnym gronie nigdy nie żałuję, ponieważ dzięki takim spotkaniom dowiaduję się wiele ciekawych rzeczy, między innymi: w jak zabawnych okolicznościach poznali się moi dziadkowie lub jakie numery wykręcała moja mama w dzieciństwie.

Wszystkie ważne uroczystości, takie jak imieniny, urodziny i święta spędzamy również razem. Moja babcia bardzo troszczy się o wszystkie wnuki. Czasami nawet za bardzo nas rozpieszcza, lecz mi to nie przeszkadza, gdyż uwielbiam spędzać czas w jej domu, zajadając się pysznym ciastem, zrobionym przez nią.

Bardzo kocham moją całą rodzinę i bardzo się cieszę, że ją posiadam. Nigdy bym jej nie zamieniła na żadną inną. https://sciaga.pl/tag/humorystyczny–opis–mojej–rodziny/(dostęp: 04.07.2019).

15

Grupa III

Wykorzystując otrzymany tekst i podręcznik „Wędrując ku dorosłości”, str. 12, proszę na plakacie w formie graficznej przedstawić: charakterystyczne cechy np. zwyczaje, tradycje rodziny adopcyjnej.

Czas pracy: 10 minut

Księżniczka To była chyba piąta klasa. Wracaliśmy do szkoły z lekcji WF-u na hali sportowej.

Koleżanka chciała mi dokuczyć i powiedziała, że jestem adoptowana i nie powinnam się odzywać w kwestiach rodzinnych. Zabolało mnie to, ale pomyślałam: „Co ona gada?” – wspomina Weronika, która wiedziała już, czym jest adopcja – miała przecież jedenaście czy dwanaście lat.

Kiedy wróciła do domu, zrelacjonowała mamie szkolną sprzeczkę. Spodziewała się usłyszeć: „Nie przejmuj się, dzieci w tym wieku potrafią dokuczyć. Oczywiście, że to nieprawda”, ale mama nie powiedziała nic. Odezwała się dopiero po chwili: „Myślałam, że wiesz. Przecież od zawsze jeździmy na zjazdy rodzin adopcyjnych i przyjaciół”.

Weronika pamiętała zjazdy doskonale – jako świetną okazję do zabawy z innymi dziećmi. Była jednak przekonana, że to one zostały adoptowane, a jej rodzina to właśnie ci „przyjaciele”….

– Zrobiło mi się smutno, popłakałam się – przyznaje.

– Czułam wtedy, że wolałabym poznać prawdę wcześniej. Choć z drugiej strony nie wyobrażam sobie, kiedy i jak mama i tata mieliby mi o tym powiedzieć – dodaje. (…)

O swoich biologicznych rodzicach Weronika wie niewiele.

– Mama i tata powiedzieli, że urodziła mnie kobieta w średnim wieku. Podobno nie chciała mieć ze mną kontaktu, a oddanie mnie do adopcji to nie była pochopna decyzja. (…)

Moi rodzice bardzo lubią opowiadać tę historię (…), gdy dostali telefon z Ośrodka Adopcyjnego pojechali, zobaczyli mnie po raz pierwszy i od razu wiedzieli, że jestem ich księżniczką. (…) – Zastanawiałam się, czy powinnam szukać biologicznych rodziców. (…)

– … nie czuję potrzeby, aby szukać po świecie kogoś, kto i mnie nie szukał. Bo jakby to było? Miałabym mieć dwie mamy? Nie, moją mamą jest ta, która mnie wychowała. Mam rodzinę, którą kocham i która mnie kocha. Myślałam kiedyś, że jestem z ich krwi i kości. Okej, nie jestem, mam inne geny, ale mimo to wiem, kim jestem.

Wiem, że jestem ICH. Magdalena Guziak–Nowak, „Dzieci z serca”, Opole 2018

16

Grupa IV Wykorzystując własną wiedzę, otrzymane opowiadanie „O gwiazdach, łzach i nadziei” tekst i podręcznik „Wędrując ku dorosłości”, str. 11, proszę na plakacie w formie graficznej przedstawić: charakterystyczne cechy, np. zwyczaje, tradycje rodziny zastępczej.

Czas pracy: 10 minut

Małgorzata Sasin, „O gwiazdach, łzach i nadziei” Wieczorem, gdy pogasną już wszystkie światła, lubię spoglądać w niebo. Patrzę w bezkresną dal usłaną gwiazdami i rozmyślam o rodzicach: o tym, czy tata przestał pić, czy mama za nami tęskni i czy kiedyś do nich wrócimy.

Dzisiaj również wygodnie ułożyłem głowę na parapecie okna, podpierając ją rękoma. Spojrzałem w górę, ale gwiazd na niebie nie zobaczyłem. Jest za to deszcz, który ogromnymi kroplami spływa po szybie, jak łzy po policzku skrzywdzonego dziecka.

Mój palec zsuwa się po szybie razem z każdą największą kroplą. Ta kropla – jak łza Julki, mojej siostry, która ze strachu chowała się do szafy, gdy pijany tata awanturował się i rzucał na oślep wszystkim, co wpadło mu w ręce. Tamta – moja, gdy rodzice zostawiali nas samych w domu i nie wracali przez całą noc. A te największe, to łzy wylane wtedy, gdy obcy ludzie zabierali nas z domu, bo tak nakazał sąd.

Państwo Malińscy są naszą nową rodziną, zastępczą. Jest nam u nich dobrze.

Mamy swój pokój, zabawki, nowe ubrania i nigdy nie jesteśmy głodni. Dbają o nas tak samo jak o swoje dzieci, a mają ich dwoje. I wreszcie Julka spokojnie przesypia całą noc. Szkoda, że to tylko na jakiś czas, na zastępstwo. Zastępczy rodzice, zastępcze rodzeństwo, nawet kot Bono tylko w zastępstwie za naszego Mruczka. Co będzie z nami dalej?

Deszcz powoli przestaje padać i krople rzadziej stukają o szybę. Może jeszcze tej nocy uda mi się ujrzeć gwiazdy? Mam taką nadzieję. I mam nadzieję, że kiedyś wrócimy do rodziców. Mama nas przytuli, a tata zabierze do kina. I będą nas bardzo kochać.

Grupa V Wykorzystując własną wiedzę, otrzymany tekst i podręcznik „Wędrując ku dorosłości”, str. 11, proszę na plakacie w formie graficznej przedstawić: charakterystyczne cechy, np. zwyczaje, tradycje rodziny zrekonstruowanej.

Czas pracy: 10 minut

Co to znaczy – rodzina patchworkowa?

Terminem tym określa się rodziny „posklejane z kawałków”, czyli są w nich członkowie innych rodzin, które się rozpadły (np. dzieci z rozwiedzionego małżeństwa i ich

17

rodzice), nowi partnerzy rodziców, teściowie – ci nowi i dawni, a także wiele innych osób, które stanowią część każdej z rodzin. W psychologii tego typu rodziny określa się mianem rodzin zrekonstruowanych, czyli takich, w których co najmniej jedno dziecko nie jest dzieckiem wychowującej go pary. Rodziny takie powstają w wyniku rozpadu wcześniejszych struktur, który następuje na skutek śmierci jednego z rodziców albo ich rozwodu, rozstania. „Zszywanie patchworku” jest procesem długotrwałym i wymaga zaangażowania wszystkich członków rodziny. Proces ten charakteryzuje pewna dynamika – początkowo członkowie rodziny doświadczają silnych, często skrajnych emocji, a od ich podejścia (zdolności do kompromisów, chęci współpracy) i zaangażowania zależy to, jak układają się ich dalsze relacje. www.babyboom.pl/rodzina_patchworkowa_co_to_takiego.html (dostęp: 02.04.2019).

PATCHWORK Moi rodzice rozstali się jak byłam malutka. Nie pamiętam jak to było, gdy mieszkaliśmy wszyscy razem. Oszczędzili mi życia w atmosferze kłótni, nerwów. Jednocześnie nigdy nie odczułam, że mam ich osobno. Widywałam tatę i rodzinę z jego strony tak często, jak chciałam. Emocje jakie towarzyszyły całej sytuacji mogły odbić się na mnie, ale rodzice nigdy do tego nie dopuszczali.

W końcu każde z nich ułożyło sobie życie z kimś innym. Dzięki żonie taty, mam dzisiaj rodzeństwo :). Wprawdzie nie wiążą nas więzy krwi, ale tak właśnie traktujemy siebie nawzajem. Ponadto… moja mama i Ania, żona taty, bardzo się polubiły i dzisiaj są dobrymi koleżankami :). Żeby było śmieszniej, obie urodziły się 16. dnia miesiąca i są z tego samego rocznika – 10 lat młodsze od swojego męża :). Hitem wśród rodziny i znajomych był fakt, gdy moja siostra wraz ze swoim przyszłym mężem zaprosili na ślub i wesele moją mamę! Możecie sobie wyobrazić miny gości i mojego taty, który chodził dumny jak paw, że ma przy sobie obecną i byłą żonę :). Do dzisiaj wszyscy razem spotykamy się i żyjemy jak jedna wielka rodzina. Można? Można!

W maju 2011 moja mama zachorowała na raka. Złośliwego. Natychmiast operacja, później radioterapia. Wiecie co było w tym wszystkim wspaniałe? Wsparcie, na jakie mogłyśmy liczyć. A od kogo było ono naprawdę duże? Od Ani – obecnej żony ex męża. Telefony, sms’y, wizyty w szpitalu. Gesty wsparcia na każdym kroku. Nigdy jej tego nie zapomnimy.

Teraz każdy patrząc na Halinkę i nie wiedząc, że 4 lata temu przeszła taką walkę, przeciera oczy ze zdziwienia. (…)

Napisałam o tym wszystkim dlatego, że chcę (…) pokazać, że można nie tylko nie drzeć kotów z byłym mężem/żoną i ich obecnymi partnerami, ale wręcz stworzyć super relacje, z których czerpać będzie cała rodzina. Niestety, póki co zdecydowanie częściej są kłótnie i niesnaski, a żeby było inaczej, potrzebna jest dojrzałość wszystkich stron. http://halikari.pl/patchwork–nie–taki–straszny–jak–go–maluja/ (dostęp: 02.04.2019).

18

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

KU

KU

Wychowanie do życia w rodzinie

PODRĘCZNIK

Wychowanie do życia w rodzinie

6

6

ĆWICZENIA

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

TERESA KRÓL

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

P RO G R A M N AU C Z A N I A

6

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA