Scenariusze lekcji i prezentacje multimedialne na CD dla uczniów klasy 1 liceum ogólnokształcącego,

Barbara Charczuk

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

1

SCENARIUSZE LEKCJI i prezentacje multimedialne

LICEUM, TECHNIKUM, SZKOŁA BRANŻOWA I STOPNIA

Barbara Charczuk

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 1 liceum ogólnokształcącego, technikum, szkoły branżowej I stopnia

Scenariusze lekcji 1

© Copyright 2019 by Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon

Redakcja: Teresa Król Korekta: Maria Wyrwa Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak

ISBN 978-83-65217-43-1 Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17, 30-376 Kraków tel. 12 398 18 43, faks 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547, NIP 944-147-11-82

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.

Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

Spis treści Wstęp

5

Wykaz skrótów i filmy edukacyjne

7

1. Relacje. Największe bogactwo

9

2. Dorastanie. Kim jestem?

14

3. Umysł. Fascynująca zagadka

19

4. Emocje i uczucia. By życie miało kolor

26

5. Komunikacja. W stronę porozumienia

31

6. Moralność. Odpowiedzialność i zasady

37

7. Płeć. Prezent do rozpakowania

43

Lekcja dla grupy dziewcząt

8. Płeć. Prezent do rozpakowania

50

Lekcja dla grupy chłopców

9. Kobiecość – męskość. Różnice i komplementarność

57

10. Zakochanie. I co dalej?

61

Lekcja dla grupy dziewcząt

11. Zakochanie. I co dalej?

66

Lekcja dla grupy chłopców

12. Integracja seksualna. Dojrzała płciowość

71

Lekcja dla grupy dziewcząt

13. Integracja seksualna. Dojrzała płciowość

76

Lekcja dla grupy chłopców

14. Inicjacja seksualna. Kiedy i z kim?

81

Lekcja dla grupy dziewcząt

15. Inicjacja seksualna. Kiedy i z kim?

87

Lekcja dla grupy chłopców

16. Miłość siebie. Nie daj się skrzywdzić

93

Lekcja dla grupy dziewcząt

17. Miłość siebie. Nie daj się skrzywdzić

100

Lekcja dla grupy chłopców

18. Cyfrowe objęcia. Internet, smartfony, gry

107

19. Kochasz życie? Nie bierz

113

3

Wstęp Wdrażana od kilku lat w polskich szkołach reforma edukacji, w roku szkolnym 2019/2020, w szczególny sposób, objawi się w szkołach średnich. Właśnie w tym roku, naukę w szkołach średnich rozpoczną pierwsi absolwenci ośmioklasowej szkoły podstawowej oraz ostatni absolwenci wygaszanych gimnazjów. Wśród uczniów będą także osoby, które edukację szkolną rozpoczęły w wieku 6 lat. Możliwe jest więc spotkanie się w klasie pierwszej uczniów, których dzielić będzie ponad dwuletnia różnica wieku. W wielu okolicznościach nie musiałoby to mieć jakiegoś większego znaczenia.

W tym jednak przypadku, gdy młodzież znajduje się na etapie dojrzewania, może się to okazać znaczące. Różnice rozwojowe objawić się mogą zarówno w wyglądzie fizycznym, jak i w dojrzałości psychicznej: intelektualnej, emocjonalnej, moralnej, czy w dojrzałości społecznej i sprawić młodzieży wiele problemów.

Każda zmiana w życiu człowieka jest trudna. Zmiana szkoły dla młodzieży to szereg nowych wyzwań. Zmienia się środowisko szkolne, pojawia się nowy zespół klasowy, nowi nauczyciele i wychowawcy, nowe, często trudniejsze wymagania edukacyjne. Do tego dochodzą oczekiwania rodziców na dobre wyniki w nauce, chęć samorealizacji i zdobycia akceptacji oraz odpowiedniej pozycji towarzyskiej. Zmienia się też osobiste postrzeganie świata i ludzi, objawiające się w krytycznym stosunku do otoczenia. Zaczyna też być coraz bardziej odczuwana presja dorosłych na odpowiedzialne i dojrzałe zachowanie. Wielkiej wagi nabiera w tym momencie okres adaptacji lub inaczej przystosowania się uczniów do nowych warunków szkolnych. Adaptacja jest procesem dwukierunkowym: • z jednej strony środowisko wpływa na ucznia i wymaga od niego pewnych zmian w celu dostosowania się do panujących warunków, • z drugiej strony sam uczeń również wpływa na środowisko i zmienia je.

Zachowanie równowagi między dostosowaniem a możliwością regulacji środowiska sprzyja prawidłowemu procesowi adaptacji ucznia.

Postawa zaangażowania, okazanie zrozumienia i wsparcie ze strony rodziców oraz nauczycieli mogą się okazać w tym momencie znaczące i decydujące o dobrym starcie w przyszłość. Warunkiem pokonania trudności i odnalezienia się w nowej sytuacji jest, w pierwszej kolejności, zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i przynależności.

Zadbanie o dobry klimat, podjęcie wysiłku integracji zespołu klasowego i wzmocnienie poczucia ważności to zadania pierwszoplanowe, stojące przed dorosłymi. Bardzo pomocne w realizacji tych działań mogą być zajęcia edukacyjne wychowania do życia w rodzinie. Celem tych zajęć jest prowadzenie młodzieży w kierunku dojrzałości osobowej, polegającej na przygotowaniu młodych ludzi do kierowania własnym rozwojem.

5

–– –– –– –– –– –– ––

Zadania rozwojowe, którym sprostać musi młodzież, to: rozwój samokontroli, czyli wewnętrznego systemu opartego na poznaniu własnych możliwości i ograniczeń, odkrycie oraz zrozumienie celu i sensu swego życia, rozpoznanie „talentów”, jakimi dysponuje człowiek dla osiągnięcia wewnętrznego spełnienia, poznawanie, odkrywanie oraz budowanie relacji z sobą i otaczającym światem, mądre korzystanie z elektronicznych mediów, rozwiązywanie problemów i pokonywanie trudności w osiąganiu życiowych celów, uczenie się empatii, odpowiedzialności i samodzielności.

Aktywizujące formy i metody pracy, wykorzystywane w realizacji zajęć wychowania do życia w rodzinie, to podstawa samodzielnego dochodzenia do prawdy, lepszego poznawania i odkrywania siebie, kształtowania postaw, a także uczenie się współpracy i twórczego rozwiązywania problemów. Scenariusze zajęć, które oddajemy w Państwa ręce, zostały tak skonstruowane, by młodzieńczą ciekawość i kreatywność ukierunkować na poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące pytania, jednocześnie tworząc przyjazny klimat i atmosferę dla lepszego poznawania siebie i innych. Zajęcia zostały wzbogacone krótkimi filmami, które są ilustracją dla poruszanych zagadnień oraz inspiracją do przemyśleń i osobistej refleksji.

Głównym bohaterem kilku z nich jest Jan Mela, który w wyniku porażenia prądem stracił lewe podudzie i prawe przedramię. To pierwszy niepełnosprawny i najmłodszy w historii 15-letni zdobywca biegunów: północnego i południowego, a także założyciel Fundacji Poza Horyzonty, pomagającej niepełnosprawnym. Świadectwo jego życia może się stać pomocne dla młodzieży w kształtowaniu hierarchii wartości i odpowiedzi na pytanie: Co jest dla nas najważniejsze i dlaczego warto żyć? Może też dawać nadzieję i wsparcie w pokonywaniu własnych ograniczeń i życiowych trudności.

Scenariusze zajęć są skorelowane z podręcznikiem oraz ćwiczeniami „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie pod redakcją Teresy Król i realizują treści programowe zawarte w podstawie programowej dla liceów, techników i szkół branżowych I stopnia.

Do scenariuszy zajęć dołączona jest prezentacja multimedialna. Wszystkie załączniki zawierające potrzebne do realizacji zajęć: karty pracy, ankiety, zadania do pracy grupowej, opowiadania, listy młodzieży, cytaty są dostępne w wersji do wydrukowania.

Zadbano także o to, by podać inny sposób realizacji tematu w przypadku, gdyby nauczyciel nie posiadał dostępu do zaproponowanych filmów.

Należy się więc spodziewać, że przedstawione scenariusze staną się dla nauczyciela znaczną pomocą w realizacji działań wychowawczych, umożliwiających wszechstronny rozwój młodzieży.

Barbara Charczuk

6

Wykaz skrótów użytych w scenariuszach Przy powoływaniu się na konkretną pomoc dydaktyczną podawane są skróty: 1) Wędrując ku dorosłości – podręcznik klasa I – Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy I liceum ogólnokształcącego, technikum, szkoły branżowej I stopnia, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2019.

2) Wędrując ku dorosłości – ćwiczenia klasa I – Ćwiczenia pod red. Teresy Król „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie, Ćwiczenia dla uczniów klasy I liceum ogólnokształcącego, technikum, szkoły branżowej I stopnia” Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2019. Współautorzy: Barbara Charczuk, Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, Jolanta Tęcza-Ćwierz.

Filmy edukacyjne – zaproponowane w scenariuszach

• Seria CZŁOWIEK NA PIĄTKĘ – JASIEK MELA, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „Biegnę naprzód” czas 6:00 Wygląd zewnętrzny nie jest kluczowy, nawet jeśli „nie pasuje” do tego świata, np. brak ręki i nogi (Jasiek Mela stracił je w wypadku).

Liczy się to, czy akceptuję siebie i szanuję swoje ciało. Jest ono nośnikiem wartości, nawet jeśli nie jest idealne. »»Film 2 „Myślę jasno” czas 6:30 Nikt z nas nie rodzi się bohaterem.

Marzenia realizuje się ciężką pracą, a problemy są po to, by je rozwiązywać. Ograniczenia są w naszej głowie, więc trzeba je z niej usunąć.

Aktywne życie – to szczęśliwe życie – stwierdza Jasiek Mela, który jak nikt inny jest tego przykładem. »»Film 3 „Kocham życie” czas 6:30 Mela wspomina, że w wieku trzynastu lat (po groźnym wypadku) rozmawiał z rodzicami o życiu, śmierci i niebie. Dzielił się z nimi uczuciami i mimo wszystko cieszył się, że żyje.

»»Film 4 „Jestem z kimś” czas 6:30 Jestem tym, kim jestem dzięki innym – stwierdza Jasiek Mela. Nawet jeśli relacje bywają trudne, nie uciekajmy od drugiego człowieka. Uczmy się siebie także przez miłość. »»Film 5 „Płynę ponad” czas 6:20 Jasiek Mela: „Jesteśmy czymś więcej niż ciałem. Ciało nie może działać bez ducha”. Duchowość – to możliwość bycia dobrym człowiekiem.

Pomaga też odkrywać sens trudnych doświadczeń i być szczęśliwym.

• Seria BUDOWANIE RELACJI, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „ Huragan dopiero nadciąga” czas 5:11 Nastolatkowie – drażliwi, wybuchowi, nerwowi i o zmiennych nastrojach, a rodzice muszą to wytrzymać… »»Film 2 „Mistrzowie słowa” czas 6:17 Rodzinne konflikty i sposoby ich rozwiązywania. Film o sztuce negocjacji.

7

»»Film 3 „Z daleka widok jest lepszy” czas 6:06 Przyjaźń pomaga we właściwej samoocenie. Pomaga też dostrzec atuty własnej rodziny. »»Film 4 „Bez słów” czas 4:54 Na przyjaciela zawsze można liczyć.

Nie tylko słowa i obietnice są ważne, ale też czyny. »»Film 5 „Nudzę się” czas 8:08 Nuda, psychiczna ociężałość – zabija radość życia. Jak jej nie ulec?

• Seria CYFROWY ŚWIAT, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „Amputacja” czas 6:39 Co zrobić, by telefon nie stał się dla nastolatka całym światem? – pyta wielu zaniepokojonych rodziców i nauczycieli. »»Film 2 „Słówka masowego rażenia” czas 5:38 Zarówno w realu, jak i w sieci nie jest obojętne, jakich słów używamy i jakie komunikaty wysyłamy. »»Film 3 „Prawie prawda” czas 6:05 Jak nie stać się ofiarą fake newsów?

Granica między prawdą i fałszem jest dziś coraz trudniej uchwytna. »»Film 4 „Zgubione mieszkanie” czas 6:37 Łatwo dzisiaj zatracić granicę prywatności. Film o tym, jak może skończyć się nieumiejętne korzystanie z sieci. »»Film 5 „Drogowskaz tuż za rogiem” czas 7:56 Film o poszukiwaniu autorytetów, które okazują się być bardzo blisko.

8

• Seria ŻYCIE W WOLNOŚCI, Rubikon, Kraków 2019 »»Film 1 „Jeśli uczta, to wykwintna” czas 5:31 Zintegrowana seksualność człowieka szansą na doświadczanie szczęścia. Można ją porównać do wykwintnej uczty. »»Film 2 „Wielkie ciacho” czas 7:18 Problem abstynencji seksualnej – jak ją postrzegają zakochani bohaterowie filmu. »»Film 3 „Ryzykant myli się raz” czas 5:28 Drogi zakażenia wirusem HIV, choroba AIDS i sposoby na bezpieczeństwo – tematem rodzinnej debaty. »»Film 4 „Mamo, powiedz mi” czas 5:20 Film o zespole FAS – nieuleczalnej chorobie dziecka, spowodowanej piciem alkoholu przez matkę w ciąży. »»Film 5 „Rozładowany” czas 5:28 Napoje energetyzujące to produkty, które mają działanie pobudzające, ale czy są bezpieczne dla zdrowia?

• Seria JA–TY–MY, Rubikon, Kraków 2015 »»Film 1 „Edukacja seksualna, ale jaka?” »»Film 2 „Po co lekcje WDŻ?” »»Film 3 „Znam i akceptuję siebie” »»Film 4 „Jak pokochać siebie?” »»Film 5 „Seksualność człowieka” »»Film 6 „Funkcje płciowości” »»Film 7 „Czekać – nie czekać?, czyli o inicjacji seksualnej”

Relacje. Największe bogactwo

Cel ogólny:

uświadomienie wartości i znaczenia budowania bliskich relacji z innymi ludźmi.

Cele szczegółowe:

Po zajęciach uczeń: • wie, jaka jest istota i znaczenie zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie, • potrafi określić oczekiwania wobec lekcji wychowania do życia w rodzinie, • zna zasady i reguły obowiązujące na lekcjach wychowania do życia w rodzinie, • rozumie wartość i znaczenie bliskich relacji z innymi ludźmi, • uświadamia sobie, że budowanie bliskich relacji wymaga czasu i osobistego zaangażowania.

Metody i formy pracy:

1

Materiały i pomoce dydaktyczne:

• duże arkusze papieru, mazaki, karteczki samoprzylepne w trzech kolorach, magnesy lub masa mocująca, • film „Bez słów” z serii „Budowanie relacji”, • Karta pracy – załącznik 1 dla każdego ucznia, • Wędrując ku dorosłości – podręcznik klasa I, • Wędrując ku dorosłości – ćwiczenia klasa I, • prezentacja multimedialna: »»Wychowanie do życia w rodzinie – slajd 1 »»Tematyka zajęć – slajd 2 »»Kontrakt klasowy – slajd 3 »»Budowanie relacji – slajd 4 »»Myśl podsumowująca – slajd 5 Czas: 45 minut

gry integracyjne, wędrujące plakaty, praca indywidualna, debata, praca z filmem.

9

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie – integracja (czas: 3 min) a) Nauczyciel po przedstawieniu się informuje uczniów, że chciałby się z nimi w sposób szczególny przywitać. b) Uczniowie wychodzą z ławek i ustawiają się naprzeciw siebie w dwóch rzędach. c) Nauczyciel wypowiada następujące zdania: –– Witam tych, którzy dobrze czują się w nowej szkole.

–– Witam osoby, które dziś wstały lewą nogą.

–– Witam zadowolonych i wesołych.

–– Witam tych, którzy mają dziś słaby dzień.

–– Witam dziewczęta, które przyszły na lekcję.

–– Witam chłopców z klasy pierwszej.

–– Witam uczestników zajęć wychowanie do życia w rodzinie.

Uczniowie, którzy czują, że nauczyciel zwrócił się do nich, potwierdzają to skinieniem głowy, pomachaniem ręką, ukłonem, uśmiechem itp. d) Uczniowie witają się z osobami stojącymi obok i naprzeciw, przez podanie ręki.

Uwaga: Jeżeli lekcje realizowane są w pierwszym semestrze i uczniowie się jeszcze dobrze nie znają, mogą przy powitaniu podać również swoje imiona.

2. Wychowanie do życia w rodzinie w szkole – wędrujące plakaty (czas: 15 min) a) Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i rozdaje duże arkusze papieru, mazaki i karteczki samoprzylepne (każda grupa otrzymuje inny kolor). b) Uczniowie przygotowują plakaty na temat: • Grupa I – Lekcje wychowania do życia w rodzinie są potrzebne, ponieważ …

• Grupa II – Na lekcjach wychowania do życia w rodzinie warto rozmawiać o…

• Grupa III – Chcę, aby na lekcjach wychowania do życia w rodzinie…

Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na karteczkach samoprzylepnych (jedna odpowiedź na jednej karteczce) i umieszczają na plakacie.

10

c) Po upływie kilku minut nauczyciel daje znak, by uczniowie przekazali swoje plakaty sąsiedniej grupie, po kolejnych kilku minutach znów następuje zamiana plakatów i po następnych kilku minutach kolejna zamiana (w tym momencie każda grupa powinna być w posiadaniu swojego plakatu). d) Uczniowie przy każdej zamianie plakatów dopisują uwagi na swoich karteczkach samoprzylepnych i umieszczają je na plakacie. W momencie, gdy plakaty wrócą do wyjściowych grup, uczniowie znają zapisy umieszczone na wszystkich plakatach. e) Przedstawiciele grup wieszają plakaty na tablicy, a nauczyciel podsumowując ćwiczenie podkreśla, że: • Grupa I określiła potrzebę realizacji w szkole zajęć edukacyjnych wychowania do życia w rodzinie, którą nauczyciel uzupełnia o istotę i cel zajęć – slajd 1, • Grupa II przedstawiła oczekiwania uczniów związane z lekcjami wychowania do życia w rodzinie, które nauczyciel odnosi do treści programowych zajęć – slajd 2, • Grupa III – wskazała na konieczność stworzenia klimatu bezpieczeństwa i zaufania w trakcie realizacji zajęć – slajd 3.

3. Klasowy kontrakt – praca indywidualna, debata (czas: 12 min) a) Uczniowie określają zasady obowiązujące na lekcjach wychowania do życia w rodzinie wykonując ćwiczenie 1 pt. „Klasowy kontrakt”, str. 8. b) Nauczyciel lub wybrany uczeń zapisuje na dużym plakacie przyjęte podczas debaty zasady i reguły pracy na lekcjach wychowanie do życia w rodzinie.

Uwaga: Zasady formułujemy w pierwszej osobie liczby pojedynczej i dbamy o to, aby nie było ich za dużo. c) Uczniowie po kolei deklarują swoją decyzję o przestrzeganiu ustalonego kontraktu i składają swój podpis.

4. Budowanie dobrych relacji – praca z filmem (czas: 10 min) a) Emisja filmu „Bez słów” z serii „Budowanie relacji”. b) Rozmowa po filmie: –– Dlaczego Ola w dniu swoich urodzin przeżywała smutek i niezadowolenie?

–– Jaką wartość i znaczenie w życiu każdego człowieka mają bliskie relacje z innymi?

11

c) W podsumowaniu rozmowy nauczyciel podkreśla, że to spotkania z innymi ludźmi, a nie pieniądze, sukcesy czy unikalne hobby czynią nasze życie wartym przeżycia. Trwałe więzi nie tworzą się same, lecz ich budowanie wymaga wysiłku i czasu – slajd 4.

Uwaga: W przypadku nieposiadania wskazanego filmu można z uczniami przeprowadzić pogadankę na temat budowania relacji z innymi ludźmi, podkreślając rolę i znaczenie koleżeństwa i przyjaźni oraz wykonać ćwiczenie 3 pt. „Relacje”, str. 9.

5. Szukam przyjaciela – gra integracyjna (czas: 5 min) a) Uczniowie wypełniają karty pracy – załącznik 1, a następnie swobodnie poruszając się po klasie szukają swojej bratniej duszy. b) Na podsumowanie zajęć nauczyciel przedstawia cytat z powieści Ernesta Hemingwaya Komu bije dzwon – slajd 5.

Każdy powinien mieć kogoś, z kim mógłby szczerze pomówić, bo choćby człowiek był nie wiadomo jak dzielny, czasami czuje się bardzo samotny.

Prezentacja multimedialna slajd 1

Wychowanie do życia w rodzinie to zajęcia oparte na aktywnych metodach pracy, które mają na celu: • nie tylko pogłębianie wiedzy, ale też wykorzystywanie jej do rozwiazywania problemów czy realizacji życiowych zadań, • lepsze poznanie siebie i zasad dotyczących osobowych relacji, • wzbudzenie refleksji na temat uczuć i wartości, • kształtowanie postaw prorodzinnych i prozdrowotnych.

Slajd 2

Tematyka zajęć w klasie I

12

1. Relacje. Największe bogactwo 2. Dorastanie. Kim jestem?

3. Umysł. Fascynująca zagadka 4. Emocje i uczucia. By życie miało kolor 5. Komunikacja. W stronę porozumienia

6. Moralność. Odpowiedzialność i zasady 7. Płeć. Prezent do rozpakowania 8. Kobiecość – męskość. Różnice i komplementarność 9. Zakochanie. I co dalej?

10. Integracja seksualna. Dojrzała płciowość 11. Inicjacja seksualna. Kiedy i z kim?

12. Miłość siebie. Nie daj się skrzywdzić 13. Cyfrowe objęcia. Internet, smartfony, gry 14. Kochasz życie? Nie bierz.

Slajd 3

Kontrakt klasowy Poczucie bezpieczeństwa wzrasta, gdy są ustalone i przestrzegane przez wszystkich zasady i normy postępowania.

Slajd 4

Budowanie relacji Spotkania z innymi ludźmi, a nie pieniądze, sukcesy czy unikalne hobby czynią nasze życie wartym przeżycia.

Trwałe więzi nie tworzą się same. Ich budowanie wymaga wysiłku i czasu.

Slajd 5

Każdy powinien mieć kogoś, z kim mógłby szczerze pomówić, bo choćby człowiek był nie wiadomo jak dzielny, czasami czuje się bardzo samotny.

Ernest Hemingway, Komu bije dzwon Załącznik 1

Karta pracy Co najbardziej cenisz w koleżeństwie i przyjaźni?

Jak spędzasz wolny czas?

Narysuj swoją ulubioną dyscyplinę sportu.

Najbardziej marzysz o …

Narysuj swoją ulubioną potrawę.

Twój ulubiony utwór muzyczny to …

13

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

KU

KU

Wychowanie do życia w rodzinie

PODRĘCZNIK

Wychowanie do życia w rodzinie

1

1

ĆWICZENIA LICEUM, TECHNIKUM, SZKOŁA BRANŻOWA I STOPNIA

LICEUM, TECHNIKUM, SZKOŁA BRANŻOWA I STOPNIA

TERESA KRÓL

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

P RO G R A M N AU C Z A N I A

1

LICEUM, TECHNIKUM, SZKOŁA BRANŻOWA I STOPNIA