Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

podręcznik S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

5

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej

Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, Grażyna Węglarczyk

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej

podręcznik pod redakcją Teresy Król

3

© Copyright 2018 by Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon Adiustacja i korekta: Bogumiła Ziembla Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak Projekt okładki: Marcin Nowak Zdjęcia: 123rf.com, pixabay.com

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania wychowania do życia w rodzinie w klasie piątej, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Andrzeja Dakowicza prof. dr. hab. Aleksandra Nalaskowskiego dr hab. Danuty Krzyżyk Etap edukacyjny: II Typ szkoły: szkoła podstawowa Rok dopuszczenia: 2018 Numer ewidencyjny w wykazie MEN: 920/2/2018

ISBN 978-83-65217-19-6 Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17, 30-376 Kraków tel. 572 328 950, faks 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547, NIP 944-147-11-82

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

Spis treści Od autorek 1. Gdzie dom, tam serce twoje Fundament rodziny Co buduje rodzinę?

Najlepsza siostra, najlepszy brat

2. Rodzina – moje okno na świat Okno na zasady Okno na wartości Okno na talenty Okno na dobre wychowanie Rodzinny savoir-vivre

3. Emocje i uczucia Emocje – ani dobre, ani złe Komunikat „ja” Dwa bieguny uczuć i emocji Rozsądek plus uczucia Dojrzałe emocje

4. Porozmawiajmy Dzielenie się sobą Słowem i gestem Jak rozmawiać?

Okazywanie wdzięczności Słowo rani, słowo leczy

5. Święta coraz bliżej Okazje do świętowania Magia świąt?

Przepis na święta Szczęście w dawaniu Życzę ci…

7 8 9 10 11

13 14 14 15 15 16

18 19 19 20 20 22

23 24 25 26 27 27

28

6. Zaplanuj odpoczynek 34 Formy odpoczynku Dobry plan Zasady dobrego odpoczynku Kultura ciszy Spotkanie z przyrodą

7. Mądry wybór w świecie gier Długa lista zalet Uwaga na zagrożenia Uzależnienie Dzielenie przez trzy Graj świadomie

8. Uprzejmość i uczynność Uprzejmy i uczynny, czyli jaki?

Czym jest uprzejmość i uczynność?

Zmiany zacznij od siebie Wśród osób niepełnosprawnych

9. Poszukiwany: przyjaciel Czym jest przyjaźń?

Znaki szczególne przyjaciela Przyjaźń szkołą charakteru Przyjaciele – papużki nierozłączki?

35 36 37 37 38

39 40 41 41 42 43

44 45 46 46 47

48 49 50 51 52

29 30 31 32 33

5

10. Moje ciało Polubić ciało Funkcje płci Dobry wstyd Prawo do godności

11. Dojrzewam Dojrzewanie fizyczne dziewcząt Dojrzewanie fizyczne chłopców

12. Dbam o higienę Prysznic i dezodorant Kłopoty z cerą, włosami i paznokciami Higiena intymna dziewcząt Higiena intymna chłopców

13. Zdrowy styl życia Prawidłowe odżywianie Aktywność fizyczna Zdrowy sen

14. Zrozumieć siebie i innych Burzliwe emocje Czy wszystko ze mną w porządku?

Otwartość na relacje Walka o niezależność

6

53 54 55 56 56

58 59 61

63 64 65 66 67

68 69 71 72

74 75 75 76 77

Od autorek To już drugi rok waszej edukacji prorodzinnej. Cieszymy się z waszej obecności na lekcjach wychowania do życia w rodzinie i mamy nadzieję, że lekcje te zainspirują was do rozmów o jednej z najbardziej fascynujących przygód, jaką jest nawiązywanie relacji z innymi ludźmi. Będziemy rozmawiać o relacjach koleżaństwa, przyjaźni, a także o zasadach dobrego wychowania w szkole i innych miejscach publicznych. Punktem wyjścia zawsze będzie rodzina – jako pierwsze środowisko wzrostu i rozwoju każdego z was. Dowiecie się, co stanowi fundament rodziny i jaka jest recepta na szczęśliwe życie rodzinne.

W klasie piątej będziemy też mówić o zasadach udanej komunikacji.

Nauczymy się odróżniać uczucia od emocji, zastanowimy się, jak twórczo świętować i wykorzystywać czas wolny oraz podyskutujemy o uprzejmości i uczynności. Często będziemy się odwoływać do sytuacji osób z niepełnosprawnością, abyście mogli stać się ich jak najlepszymi koleżankami i kolegami. Dawanie niesie większą radość niż branie, a bezinteresowna pomoc i umiejętność wczuwania się w potrzeby innych ułatwia zawieranie przyjaźni.

Tematem naszych rozważań będą także zmiany towarzyszące okresowi dojrzewania. Będziecie mieli okazję zapytać o nurtujące was kwestie związane z przemianami, jakie przechodzą wasze ciało i psychika.

Czas dojrzewania, któremu towarzyszą też różne niepokoje, jest jednym z najpiękniejszych okresów życia i wstępem do prawdziwej dojrzałości i samodzielności.

Pragniemy, aby nasz podręcznik pomógł wam w wędrowaniu ku dorosłości.

Autorki

7

1. Gdzie dom, tam serce twoje

1. Gdzie dom, tam serce twoje Na tej lekcji dowiecie się

• dlaczego miłość, szacunek i życzliwość stanowią fundament życia rodzinnego, • jak budować szczęście rodzinne.

8

Dom jest tam, gdzie światło w oknie, tam, gdzie ktoś kochany czeka, gdzie z kimś bliskim dzielę troskę, kromkę chleba, kubek mleka.

Maria Kuśnierz

Możemy być szczęśliwi z wielu powodów: gdy znajdziemy przyjaciela, osiągniemy sukces, zdobędziemy sławę i pieniądze. To jednak za mało, bo tym, co tworzy nasze poczucie szczęścia, jest przede wszystkim rodzina. Znani aktorzy, piosenkarze czy prezenterzy podkreślają w wywiadach, że najważniejsze w ich życiu nie są pieniądze i popularność, lecz dom, w którym czekają na nich kochające osoby.

Fundament rodziny Każda rodzina tworzy swój niepowtarzalny świat, na który składają się wyznawane wartości, tradycje, ulubione sposoby spędzania wolnego czasu i świętowania, ale również trudności dnia codziennego ‒ małe i duże problemy, którym trzeba stawić czoło.

Rodzinę można porównać do domu na wzgórzu. W piękne, ciepłe dni z każdej strony ogrzewa go słońce, a z dachu roztacza się wspaniały widok. W cieniu takiego domu chce się schronić jak najwięcej osób. Wszyscy czują się tu dobrze, bezpiecznie, a spoglądając w dal, zyskują szeroką perspektywę. Widzą różne cele i drogi dotarcia do nich.

Czasem jednak nadchodzą zimne i ponure dni. Na dom pada deszcz, śnieg, nawet grad, niejednokrotnie zagrzmi i nadciągnie burza. Za ciemnymi chmurami trudno dostrzec horyzont, a ściana deszczu przesłania świat.

9

1. Gdzie dom, tam serce twoje

Od czego zależy poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu?

Od tego, na jakim fundamencie został on osadzony. Jeśli budowniczowie założyli głębokie, mocne fundamenty, konstrukcja przetrwa nawet największą nawałnicę. Może odpaść jakaś dachówka, ale budowla się nie zawali.

W rodzinie takim fundamentem są rodzice. Ich wzajemna miłość, szacunek i życzliwość są źródłem siły i poczucia bezpieczeństwa nie tylko dla nich samych, lecz również dla dzieci. Właśnie dlatego zdarza się, że na mamę i tatę zrzucamy całkowitą odpowiedzialność za atmosferę panującą w domu – przecież to ich decyzje sprawiły, że mieszkamy pod jednym dachem. Tymczasem poczucie szczęścia rodzinnego zależy od każdego z nas.

Co buduje rodzinę?

Na świecie nie ma dwóch takich samych rodzin. Nie istnieje więc uniwersalna recepta na rodzinne szczęście czy lekarstwo, które można by przepisać rodzinie borykającej się z trudnościami.

Tak jak lekarz nie przepisuje leku przed dokładnym zbadaniem pacjenta, tak samo każda rodzina, jeśli przeżywa kryzys, potrzebuje dokładnej diagnozy oraz indywidualnej terapii.

Bez względu na to, jaką chorobę lekarz rozpozna u pacjenta, zazwyczaj zaleca mu urozmaiconą dietę, bogatą w witaminy.

Rodziny także potrzebują „witaminowych kuracji”. Pomagają one nie tylko uporać się z infekcją, lecz również zapobiegają wystąpieniu kolejnych. Takimi witaminami dla rodziny są: Wzajemna życzliwość – przyjazne nastawienie do drugiej osoby. Postawa życzliwości zachęca, aby w relacji skupiać się na tym, co dobre, a nie na tym, co jeszcze wymaga pracy.

Poprawna komunikacja – sposób porozumiewania się, który nie rani członków rodziny. Jednym z warunków poprawnej komunikacji jest częste używanie tak zwanego komunikatu „ja”, czyli mówienie o swoich uczuciach i emocjach. Skupiając się na własnych przeżyciach i opowiadając o nich drugiej osobie, sprawiamy, że inni nie muszą się zastanawiać, co mamy na myśli. Złe zrozumienie intencji często prowadzi do konfliktu.

10

14. Zrozumieć siebie i innych

jako ograniczenia – dorośli też tak robią, by nie narazić bliskich osób na niepotrzebny niepokój i stres.

Jak widzicie, niezależność, choć piękna i kusząca, wiąże się z przestrzeganiem zasad współżycia i dbałością o prawa innych ludzi. Na tym właśnie polega dorosłość. Gorąco życzymy wam osiągnięcia takiej mądrej, odpowiedzialnej niezależności.

Polecenie Pracując w grupach, stwórzcie listę zasad, które ułatwiają życie rodzinne.

78