Saper czyli jak rozminować agresję dla szkół podstawowych

saper okladka.indd 1

2009-10-07 20:29:04

Saper. Szkoła podstawowoa.indd sedakcyje saper.indd 1

1

2004-01-26, 10:08 2009-10-06 21:58:36

Program profilaktyczno–w ychowawczy

SPIS TREŒCI Wprowadzenie ...................................................................... 5 Wspó³praca z rodzicami w ramach realizacji programu SAPER ................................................................. 14 1. Zajêcia wprowadzające ................................................... 21 Za³¹cznik 1. Fabu³a wprowadzaj¹ca „Agresija” ............... 24 Za³¹cznik 2. Indeks słuchacza Szkoły Saperów .............. 27 Za³¹cznik 3. Komunikat o zagro¿eniu ............................ 28 Za³¹cznik 4. Zaliczenia .................................................. 29 Za³¹cznik 5. Oświadczenie ............................................. 30 2. Zajêcia integracyjne – czêœæ I .......................................... 31 Za³¹cznik 6. Co nas łączy? ............................................ 34 Za³¹cznik 7. Moja wizytówka .......................................... 35 Za³¹cznik 8. Hej, to my! ................................................. 36 3. Zajêcia integracyjne – czêœæ II ......................................... 37 4. W drodze ku doros³oœci .................................................. 39 Materiały dla nauczyciela ........................................... 42-51 Za³¹cznik 9. Kim jesteœ? ........................................... 52 Za³¹cznik 10. Krzyżówka ........................................... 53 Za³¹cznik 11. Mój krok w kierunku dorosłości ........... 54 Za³¹cznik 12 i 13. Postanowienia .............................. 55 Za³¹cznik 14. Czas na refleksję. Dorastanie ................... 56 5. Grupa i moje w niej miejsce ............................................ 57 Materiały dla nauczyciela .......................................... 62-66 Za³¹cznik 15. Krzyżówka A ............................................ 67 Za³¹cznik 16. Krzyżówka B ............................................ 68 Za³¹cznik 17. Krzyżówka C ............................................. 69 Za³¹cznik 18. Krzyżówka D ............................................ 70 Za³¹cznik 19. Serduszka ................................................ 71 Za³¹cznik 20. Krzyżówka. Poczucie bezpieczeństwa ....... 72 Za³¹cznik 21. Czas na refleksję. Ja i grupa ..................... 73 6. Moje wartoœci: co jest dla mnie wa¿ne – czêœæ I ............... 74 Za³¹cznik 22. Jak siê zachowasz?...................................... 76 7. Moje wartoœci: co jest dla mnie wa¿ne – czêœæ II ............. 77 Materia³y dla nauczyciela ......................................... 79–80 Za³¹cznik 23. Roślinka i ogrodnik .................................. 81

3 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

3

2004-01-26, 10:08

Za³¹cznik 24. Dylematy ................................................. 82 Za³¹cznik 25. Czas na reflekcję. Ja i wartości ................ 83 8. Emocje ........................................................................... 84 Materia³y dla nauczyciela .......................................... 87-88 Załącznik 26: Przystanki przeżyć ................................... 89 Załącznik 27: Czas na refleksję. ..................................... 90 9. Zachowania agresywne ................................................... 91 Materia³y dla nauczyciela ......................................... 94-105 Załącznik 28: Co czuje agresor? .................................. 106 Załącznik 29: Jakie s¹ skutki agresji? .......................... 107 Załącznik 30: Jakie s¹ przyczyny agresji? .................... 108 Załącznik 31: Co czuje ofiara? ..................................... 109 Załącznik 32: Krzyżówka .............................................. 110 Załącznik 33: Czas na refleksję .................................... 111 10. Elementy treningu twórczoœæi – czêœæ I ........................ 112 Załącznik 34. Zadania .................................................. 116 Załącznik 35. Rebusy ............................................. 117–118 11. Elementy treningu twórczoœci – czêœæ II ....................... 119 Załącznik 36: Kampania reklamowa ............................ 121 12. Gra edukacyjna ......................................................... 122 Materia³y dla nauczyciela ............................................. 124 Załącznik 37: Gra edukacyjna ...................................... 125 13. Rozbrajanie miny ........................................................ 126 14. Zakoñczenie Szko³y Saperów ...................................... 128 Załącznik 38: Deklaracja pokojowa .............................. 129 Załącznik 39: Świadectwo ........................................... 130 Załącznik 40: Ankieta ewaluacyjna ............................... 131

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

4

2004-01-26, 10:08

Program profilaktyczno–w ychowawczy

Wprowadzenie Podczas realizacji w szkołach programów profilaktycznych często proszono nas, aby przeprowadzić z uczniami zajęcia na temat agresji. Prowadziliśmy takie zajęcia w blokach 4- i 5-godzinnych, ale ich efekty dalekie były od satysfakcjonujących. Po jednym ze spotkań, gdy omawialiśmy to, co się wydarzyło i planowaliśmy kolejną modyfikację programu, poczuliśmy się jak saperzy, którzy chodzą po polu minowym. I to był przełom. Tak powstał 28-godzinny program oparty na fabule opowiadania „Agresija”. Uczniowie zdobywają nowe wiadomości i umiejętności w trakcie zajęć mających charakter poważnej zabawy. Agresija to wyspa, która zagraża kontynentom. Jeśli nie zostanie rozbrojona, wchłonie zamieszkałe przez ludzi kontynenty, spowoduje, że na świecie zapanuje agresja. Aby do tego nie dopuścić, sztab antykryzysowy przygotowuje saperów, którzy wyruszą w ekspedycji ratunkowej.

Ich zadaniem będzie rozbrojenie żywych min, wcześniej jednak muszą przejść szkolenie w Szkole Saperów. *** SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê to program profilaktyczno-wychowawczy przeznaczony dla dzieci i m³odzie¿y. Jego celem jest rozbudzenie u odbiorców œwiadomoœci odpowiedzialnoœci za w³asne dzia³ania, a tak¿e zwiêkszenie umiejêtnoœci radzenia sobie z w³asn¹ z³oœci¹ oraz radzenia sobie z przejawami agresji.

Spodziewamy się, że uczestnicy programu osiągną większy poziom integracji grupy, będą skłonni do refleksji na temat przyczyn i skutków zachowań agresywnych oraz poznają nieagresywne sposoby rozwiązywania konfliktów.

Obecna wersja programu, przeznaczona dla uczniów szkół podstawowych, została skrócona do 19 godzin, by ułatwić realizację programu w ciągu jednego roku szkolnego, na lekcjach wychowawczych. Program składa się z czterech integralnie połączonych bloków:

5 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

5

2004-01-26, 10:08

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

A. BLOK ZAJÊÆ WPROWADZAJ¥CYCH W ich trakcie uczniowie mają poznać sens zajęć, zapoznać się z fabu³¹ wprowadzając¹, na kanwie której program jest skonstruowany, a przede wszystkim mają zostać zaciekawieni i zmotywowani do długofalowej pracy połączonej z dobrą zabawą.

B. BLOK ZAJÊÆ INTEGRACYJNYCH Bazą wyjściową do programu SAPER powinny być zajęcia integracyjne przeprowadzone z uczniami. Tylko zintegrowana grupa może w pełni skorzystać z proponowanej formy. Minimalizuje to konieczność zajmowania się w trakcie zajęć wzajemnymi relacjami odbiorców programu, sprzyja lepszej współpracy, a tym samym treść edukacyjna programu jest lepiej przyswajalna.

Ponieważ w szkołach zajęcia integracyjne są rzadko prowadzone, program SAPER rozpoczyna się od ćwiczeń integrujących.

Tłumaczymy uczniom, że potencjalni saperzy powinni się lepiej poznać, bowiem mają stanowić grupę, która w zajęciach teoretycznych i praktycznych uczestniczy wspólnie – nie jako zbiorowisko niepewnych siebie osób, lecz jako grupa zintegrowana wokół 1 celu, jakim jest podjęcie interwencji na wyspie Agresiji .

C. BLOK ZAJÊÆ TEORETYCZNYCH Celem zajęć w tym bloku jest przekazanie za pomocą metod warsztatowych podstawowej wiedzy teoretycznej niezbędnej do świadomego i odpowiedzialnego działania w grupie. W trakcie zajęć odnosimy się do celu Szkoły Saperów: przygotowania do stawienia czoła agresji. Każde kolejne zajęcia w naturalny sposób wynikają z problemu poruszanego pod koniec zajęć poprzednich.

1) Wyspa, do której „rozminowania” będą się przygotowywać uczniowie-kadeci Szkoły Saperów, nosi nazwę Agresija (nie Agresja). Nazwa wyspy kojarzy się od razu z agresją, ale celowo nie jest z nią tożsama.

Opowiadanie i fabuła, z której korzystamy w trakcie programu, jest literacką próbą przeniesienia rzeczywistych zmagań z trudnościami w kontaktach z Drugim, w wyrażaniu własnych emocji. Personifikacja wyspy ma ułatwić zrozumienie, w jaki sposób agresja może się rozrastać.

6 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

6

2004-01-26, 10:08

Program profilaktyczno–w ychowawczy

TEMATY ZAJÊÆ W BLOKU TEORETYCZNYM 1. W drodze do dorosłości – refleksja nad tym, kim jestem, co to znaczy, że jestem dziewczyną, chłopcem. Zasygnalizowanie zbliżającego się okresu dorastania, „przygotowywanie” dzieci na zmiany, jakie czekają je w niedalekiej przyszłości, zachęcenie do pracy nad swoim charakterem.

2. Grupa i moje w niej miejsce – klasa jest grupą, grupą jest również przygotowywana Ekspedycja. Jeśli ma odnieść sukces, musi działać sprawnie. Nie wszyscy będą się przyjaźnić, ale wszyscy mogą ze sobą współpracować (omówienie dynamiki grupy z podkreśleniem możliwości przezwyciężania faz kryzysu; zaufanie warunkiem budowania więzi z innymi; jakie cechy innych ceniê; co mnie denerwuje w zachowaniu innych osób? Grupa jako miejsce przygotowania do niezależnego życia – możliwość ćwiczenia ról; nowa grupa szansą sprawdzenia w nowych relacjach, w kim budzę zaufanie, kto we mnie budzi zaufanie, co możemy robić razem; co mogę zrobić, by grupa mi pomagała, jak ja mogę pomóc grupie. Jak sprawić, by klasa była grupą, w której czuję się dobrze).

3. Moje wartości – co jest dla mnie ważne? (co to są wartości, co powinno być dla mnie ważne; czym kieruję się przy dokonywaniu wyborów; jak mogê pielęgnować własne wartości?).

4. Emocje – co czuję, co mogą czuć inni? Rodzaje emocji. Czy emocje podlegają ocenie? Jak czuję się wśród ludzi przeżywających różne emocje? Jak radzić sobie z emocjami?

Jak możemy się zachować przeżywając różne emocje? Jak możemy wspierać się nawzajem?

5. Zachowania agresywne – co to jest agresja, jej rodzaje; przyczyny i skutki agresji – co czuje agresor, co czuje ofiara; lęk jako źródło agresji; agresja formą wyrządzania krzywdy sobie; jak radzić sobie ze swoją złością?

D. BLOK ZAJÊÆ PRAKTYCZNYCH 1. Elementy treningu twórczości – na wyspie czeka Ekspedycję wiele nieprzewidzianych sytuacji, członkowie powinni być gotowi do stosowania różnych niekonwencjonalnych rozwiązań.

Przykładowe ćwiczenia: niekonwencjonalne projekty i zasto-

7 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

7

2004-01-26, 10:08

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

sowania przedmiotów, rozwiązywanie rebusów; jak w moim otoczeniu (szkoła, dom) zmniejszyć agresję; opracowanie w grupach ulotek i plakatów antyagresywnych.

2. Planszowa gra edukacyjna – symulacja pobytu na Wyspie; pokazanie, jak w praktycznych sytuacjach sprawdza się wiedza z bloku teoretycznego, podkreślenie plusów zachowań nieagresywnych i wad agresji.

3. Rozbrajanie miny–agresji – ukoronowanie przygotowań, szukanie sposobów rozbrojenia miny-agresji. Grupy przedstawiają różne rozwiązania, jedno z rozwiązań ilustrują scenką.

4. Zakoñczenie Szkoły Saperów. Uroczyste podpisanie deklaracji pokojowych przez uczestników szkoły i rozdanie dyplomów ukończenia Szkoły Saperów.

SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU, ROLA I ZNACZENIE OSOBY PROWADZ¥CEJ Wskazane jest, by program prowadzony był przez wychowawcę klasy, ponieważ stwarza to możliwość pracy wychowawczo-profilaktycznej w ciągu całego roku szkolnego; program może być również realizowany przez pedagoga szkolnego lub autorów programu. Wychowawca lub pedagog zamierzający realizować program powinien wcześniej uczestniczyć w szkoleniu przygotowującym do realizacji programu.

Osoba prowadząca kieruje realizacją programu i jest odpowiedzialna za to, co dzieje się w trakcie zajęć, dlatego: – powinna znać całość programu i rozumieć jego cel, – powinna rozumieć cel poszczególnych zajęć i w kontekście tego celu sens kolejnych ćwiczeń i ich sekwencję, – ma czuwać nad przestrzeganiem przez uczestników ustalonych na początku cyklu zasad pracy grupowej, a sama dawać wzór przestrzegania zasad, – powinna być elastyczna i otwarta: zmieniać scenariusz zajęć, jeśli wyniknie taka potrzeba, reagować, gdy pojawiają się sytuacje trudne, ujawniać je, rozmawiać o nich, – zamykać problemy powstałe w trakcie zajęć, najpóźniej na zakończenie każdego spotkania, – pamiętać o tym, by dzielić na grupy różnorodnie, aby program mógł spełnić swoją rolę integracyjną dla klasy,

8 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

8

2004-01-26, 10:08

Program profilaktyczno–w ychowawczy

– przede wszystkim powinna mieć pozytywne nastawienie do grupy i pracy z nią.

Wskazane jest, aby wychowawca klasy kontynuował zajęcia po zakończeniu programu, wspomagając uczniów w przezwyciężaniu ewentualnych konfliktów. Inspiracją do kolejnych zajęć mogą być ćwiczenia proponowane w trakcie realizacji programu. *** Program dla szkoły podstawowej składa się z 19 godzin, zajęcia realizowane są na spotkaniach jedno- lub dwugodzinnych. Informacja o czasie trwania poszczególnych zajęć umieszczona jest w lewym górnym rogu każdego konspektu. Na realizację programu wychowawca może wykorzystać godziny wychowawcze, zastępstwa lub zrealizować program w całości w trakcie Zielonej Szkoły. Do zajęć przygotowano materiały pomocne w trakcie realizacji. Materiały te, przeznaczone do kserowania przez nauczyciela, znajdują się w załącznikach do każdego ze spotkań.

Prowadzący zajęcia w trakcie realizacji programu posługuje się metodami aktywnymi. Wyzwalają one większe zaangażowanie uczniów, a przez to umożliwiają im osobiste przeżywanie treści poszczególnych zajęć. Taka forma ułatwia nawiązanie bliższego kontaktu z uczestnikami, sprzyja swobodnym, uczciwym wypowiedziom, co otwiera możliwość korygowania błędnych informacji oraz pobudza i ukierunkowuje refleksję odbiorców programu.

Daje nadzieję na to, iż treści zostaną lepiej zapamiętane i zasymilowane.

W zajęciach posługujemy się technikami omówionymi poniżej.

0 KR¥G W psychologii społecznej funkcjonują określenia: przestrzeń odspołeczna (nie sprzyja nawiązywaniu bliskich relacji międzyludzkich), przestrzeń dospołeczna (ułatwia nawiązywanie bliskich relacji). Przykładem przestrzeni odspołecznej jest sposób zagospodarowania szkolnych klas (uczniowie siedzący sobie „na plecach”, nauczyciel stojący, przechodzący miedzy rzędami ławek lub siedzący za biurkiem). Zmiana struktury klasy – czyli ustawienie krzeseł w kręgu, odstawienie ławek na bok wzbudza u uczniów zainteresowanie, ułatwia nawiązanie kontaktu wzrokowego.

9 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

9

2004-01-26, 10:08

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

Czasami „klasowy żartowniś” lub „utrudniacz” wykorzystuje chwilowe zamieszanie, aby skupić na sobie uwagę. W takiej sytuacji należy krótko wytłumaczyć, dlaczego proponujemy taką formę i przystąpić do realizacji zajęć.

1 PRACA W MA£YCH GRUPACH Często uczniom trudno jest wypowiadać się swobodnie przed całą klasą (nie dotyczy to „stałych delegatów” lub „prowokatorów”).

Aby zaangażować w bezpośrednią pracę jak najwięcej osób, a przy okazji zdynamizować grupę, dzielimy klasę na małe grupki (4-7 osobowe, w zależności od liczebności klasy). Możemy dać uczniom swobodę wyboru – sami dobierają się w grupy, lub narzucić skład poszczególnych grup (np. przez odliczanie do pięciu, przygotowane kolorowe kartoniki itp.). Informujemy uczniów, że po wspólnej pracy będą prezentowali jej wyniki na forum klasy.

W każdej grupie powinien być sekretarz, który pilnuje, aby rozmowa odbywała się na zadany temat, zapisuje wypowiedzi kolegów, przedstawia wyniki pracy całej klasie. Nauczyciel dba o to, by uczniowie przy różnych ćwiczeniach pracowali z innymi kolegami.

2 „BURZA MÓZGÓW” Dzięki tej technice powstaje duża ilość pomysłów pomagających w rozwiązaniu określonego problemu. Technika ta daje prowadzącemu możliwość wstępnego zorientowania się, jaką uczniowie mają wiedzę na interesujący nas temat.

Na tablicy lub dużym kartonie piszemy słowo, wokół którego chcemy pracować, np. „agresja”. Prosimy uczniów, aby podawali wszelkie skojarzenia, jakie przychodzą im do głowy, również te skojarzenia, które mogą im się wydawać „głupie” czy nie na miejscu. Mogą zdarzyć się wypowiedzi prowokujące, sprawdzające, czy można otwarcie rozmawiać z prowadzącym; jeśli nie będziemy ich oceniać, może to być krok w stronę wzajemnego „traktowania się poważnie”. Zapisujemy wszystkie pomysły, a gdy się wyczerpią, grupujemy je w kategorie.

Zebrane pomysły weryfikujemy wspólnie z grupą, rezygnując ze sposobów nierealnych czy nieetycznych, na końcu wybieramy najlepsze rozwiązanie.

10 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

10

2004-01-26, 10:08

Program profilaktyczno–w ychowawczy

3 MINIWYK£AD Podczas kilkuminutowego wykładu przekazujemy uczniom najważniejsze informacje. Nie zawsze musimy wykorzystywać aktywne metody pracy; jeśli jesteśmy świadomi celu, do jakiego zdążamy, miniwykład może być dobrym sposobem wprowadzenia w temat. Ma to być forma lapidarna (nie d³u¿sza ni¿ kilka minut).

4 DRAMA Scenki powinny być tematycznie związane z sytuacjami, które występują lub mogą wystąpić w rzeczywistości. „Aktorzy” powinni zgłosić się sami, nikogo nie przymuszamy do udziału w scence, pilnujemy również, aby klasa nie delegowała „ochotników”. Scenariusz układają uczniowie (jeśli jest taka potrzeba, można im pomóc) ustalając, kto gra jaką rolę, co mają robić, jakie będzie zakończenie. Warto zadbać o oprawę, np. na tablicy wypisać dużymi literami „Teatr Psychodramatyczny kl....”, przypomnieć uczniom, jak należy zachowywać się w teatrze, wyjaśnić znaczenie trzech dzwonków przed spektaklem, oklasków na zakończenie. Pomoże nam to w zapanowaniu nad klasą, bowiem odgrywanie ról często jest dla uczniów trudne, stąd śmiechy, poszturchiwania i podobne zachowania. Dbamy o to, aby cel scenki został osiągnięty, w razie potrzeby powtarzamy ją do skutku, możemy t eż odwołać się do „widzów”, aby podpowiedzieli „aktorom”, jak należy się zachować.

Każda scenka powinna być omówiona z uwzględnieniem odczuć „aktorów” i „widzów” (co było trudne, co łatwe, jakie emocje przeżywali, jakie nasuwają się im wnioski, refleksje).

5 RYSUNEK Rysunek ukierunkowuje ekspresję uczniów. W proponowanych zajęciach prowadzący posługuje się rysunkiem w celu zilustrowania omawianych problemów, skupienia uwagi odbiorców programu. Warto wcześniej zastanowić się, jak graficznie przedstawić informację, którą chcemy przekazać. Gdy brakuje nam pomysłów, możemy odwołać się do inwencji uczniów. Zachęcamy uczniów do wykonywania ilustracji w trakcie przekazywania swoich przemyśleń (wykonywane plakaty czy gra planszowa).

11 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

11

2004-01-26, 10:09

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

6 WYPE£NIANIE TABELI Tabelki do wypełnienia pobudzają zainteresowanie, mobilizują uczniów do pracy, ukierunkowują ich aktywność, pomagają w samodzielnej refleksji.

7 ANALIZA MATERIA£ÓW PISANYCH Technika ta w dużym stopniu zależy od wyboru źródła informacji. Gdy chcemy przedstawić opinie osób, o których wiemy, że wzbudzą sprzeciw uczestników zajęć (a według nas warto zaprezentować ich stanowisko), dobrze jest poprzeć je wypowiedziami „młodzieżowych autorytetów”. „Słowa uczą, przykłady pociągają” – losy prawdziwych bohaterów wzbudzają zaciekawienie, mogą pomóc nam w modelowaniu postaw.

8 ÆWICZENIA ROZWIJAJ¥CE TWÓRCZE MYŒLENIE Ćwiczenia te zachęcają uczestników do spontanicznej twórczości, rozwijają ich możliwości twórcze, dają poczucie posiadanego indywidualnie i w grupie potencjału twórczego.

Wymyślanie nawet absurdalnych sposobów rozwiązań daje możliwość wyjścia poza schematy myślenia i znalezienia ciekawych, prawdziwie zadowalających pomysłów.

9 ÆWICZENIA INTEGRACYJNE Celem tych ćwiczeń jest integrowanie uczniów. Pomagają one uczestnikom w lepszym poznaniu siebie samych i siebie nawzajem. Warto z nich korzystać, nie poprzestając na integracji wstępnej. Doskonałym sposobem integracji grupy (klasy) jest integracja poprzez stawianie konkretnych zadań i uaktywnianie wszystkich jej członków.

: OMÓWIENIE – RUNDKA KOÑCOWA Przez cały czas trwania zajęć prowadzący powinien mieć świadomość celu, który chce osiągnąć. Ćwiczenia maj¹ byæ tylko pomocne

12 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

12

2004-01-26, 10:09

Program profilaktyczno–w ychowawczy

w jego realizacji. Aby cel był jasny również dla uczniów, należy na bieżąco reagować na ich pytania, wątpliwości. Lepiej nie wykonać któregoś ćwiczenia, czy nawet z kilku ćwiczeń zrezygnować, niż pozostawić uczniów z wrażeniem, że „wykonaliśmy sztukę dla sztuki”.

Po każdym bloku ćwiczeń należy spytać uczniów, z jakimi odczuciami kończą spotkanie, czy coś ich poruszyło, zastanowiło, co sądzą o zajęciach?

Zdarza się, że prowadzący obawia się stawiać takie pytania, aby nie okazało się, że zajęcia poprowadził źle (taką diagnozę stawia sobie, gdy uczniowie nie są zadowoleni). Nie ma jednak lepszego sposobu, aby pomóc uczestnikom zajęć usystematyzować zebrane informacje, niż zachęcenie ich do osobistej refleksji (podsumowanie jest taką właśnie refleksją) i umożliwienie wysłuchania uwag innych osób.

13 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

13

2004-01-26, 10:09

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

EMOCJE zajêcia ósme (1 godz.)

1. Wprowadzenie Przedstawienie tematu i celu dzisiejszych zajęć: na Agresiji na pewno zdarzą się sytuacje trudne, nie obejdzie się bez przykrych emocji. Dlatego dzisiaj spróbujemy zatrzymać się nad tematem radzenia sobie z emocjami, by nie dać się ponieść własnej złości, kiedy będziecie już w trakcie Ekspedycji.

1

2. Co my czujemy, co czuj¹ inni – æwiczenie Aby przygotować się do radzenia sobie z trudnymi emocjami, postaramy się najpierw przyjrzeć różnym emocjom, by być bardziej świadomymi tego, co czujemy sami i co czują inni. a) jakie znamy emocje – praca w grupach: – dzielimy uczestników na trzyosobowe zespoły, każdy zespół ma za zadanie zapisać jak najwięcej emocji, uczuć, jakie zna; – na forum uczniowie odczytują wymyślone w grupach emocje, zapisujemy je na planszy; – każda z grupek wybiera sobie trzy spośród emocji i rysuje je na osobnych kartkach; rysunki podpisują; – prowadzący zbiera wszystkie narysowane emocje do jednego kapelusza (czapki). b) odgrywanie i klasyfikowanie emocji – ćwiczenie indywidualne.

Każdy uczestnik losuje z kapelusza jedną z narysowanych emocji i stara się odegrać ją pantomimicznie tak, aby pozostali uczniowie mogli odgadnąć, co to za emocja.

Gdy zaprezentowana emocja zostanie odgadnięta, słuchacz Szkoły Saperów wkłada „swoją emocję” do pudełka czarnego lub białego (pudełka – wcześniej przygotowane, leżą na stole). Może również postawić kartonik na stoliku obok pudełek. Decyzję swo-

5

4

84 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

84

2004-01-26, 10:15

Program profilaktyczno–w ychowawczy

ją uzasadnia. Pozostali członkowie grupy wyrażają swoje zdanie; czy zgadzają się z decyzją kolegi, czy nie i dlaczego.

3

3. Miniwyk³ad na temat emocji (materia³y dla nauczyciela) Krótka informacja o tym, co to są emocje i jak można je dzielić (ważne, aby w jego trakcie miniwykładu padło stwierdzenie: ponieważ nie mamy wpływu na to, jakie emocje w nas powstają, nie podlegają one ocenie. Nie są ani dobre, ani złe. Natomiast to, co zrobimy pod wpływem emocji, czyli nasze zachowanie, podlega ocenie, ponieważ mamy na to wpływ).

1

1

4. Przystanki prze¿yæ

Na wyspie podczas Ekspedycji zdarzy nam się przeżywać radość bycia razem, zadowolenie, ale na pewno będą też chwile trudne połączone ze smutkiem, rozczarowaniem, złością czy gniewem.

Aby się przygotować do sytuacji budzących takie emocje, zrobimy teraz kolejne ćwiczenie. a) dzielimy klasę na pięć grup, które otrzymają do wykonania następujące zadania (załącznik 26). Cztery grupy będą odgrywały kraje, w których dominuje jakieś uczucie: – pierwsza grupa – kraina smutku: będą osowiali, niczym nie zainteresowani, zrezygnowani, niechętni do nawiązywania relacji, – druga grupa – kraina złości i wrogości: będą rozbiegani, rozwrzeszczani, kłócący się, niezadowoleni, do gości odnoszą się wrogo, nie chcą ich przyjąć, lub chcą zagarnąć ich mienie, – trzecia grupa – kraina przymilności: usłużni, „cukierkowi”, nadskakujący sobie. Gości chcą zagłaskać „na śmierć”, – czwarta grupa – kraina otwartości i radości: zadowoleni, naturalni, rozmawiają, jeśli mają ochotę, na chwilę odchodzą od grupy. Gości witają serdecznie, rozmawiają z nimi, zapraszają do zabawy.

Dajemy grupom czas na przygotowanie się do wystąpienia.

Pozostała część klasy (piąta z powstałych przy podziale grup), która nie znajdzie się w wymienionych czterech grupach, będzie pociągiem – wycieczką. Poruszać się będą przy

85 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

85

2004-01-26, 10:15

4

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

muzyce, jadą po klasie trzymając się za ramiona. Gdy milknie muzyka, zatrzymują się na chwilę przy kolejnych krainach, gdy muzyka zaczyna grać – ruszają dalej w drogę. I tak zwiedzają wszystkie krainy. b) po podróży pytamy uczniów, „którzy jechali pociągiem”, jak nazwaliby poszczególne krainy, jak się czuli w każdej z nich.

Pytamy też o uczucia uczniów odgrywających role mieszkańców krain.

Podsumowujemy: zwykle czujemy się najlepiej, gdy możemy wyrażać to, co czujemy, jesteśmy bezpieczni, a inni są do nas nastawieni przyjacielsko. c) jak możemy się zachować? – praca w grupach W utworzonych poprzednio grupach uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: – Co możemy zrobić, gdy spotykamy się z czyjąś złością?

– Co możemy zrobić, gdy spotykamy się z czyjąś wrogością?

– Co możemy zrobić, gdy spotykamy się z czyimś smutkiem?

– Co możemy zrobić, gdy spotykamy się z czyjąś przymilnością?

Podsumowanie: Jako saperzy nie poradzimy sobie bez wzajemnego wsparcia. Saperzy muszą pomagać sobie w sytuacjach trudnych, gdy przeżywają trudne emocje. Saper nie jest obojętny na przeżycia innych. Saper pomaga innym radzić sobie z lękiem i złością, aby zmniejszyć ryzyko zachowań agresywnych.

A

1

8

5. Rozdanie materia³ów – czas na refleksjê (za³¹cznik 27)

,

6. Wpisanie zaliczeñ do indeksów

:

7. Rundka koñcowa – co by³o dla mnie wa¿nego na dzisiejszych zajêciach?

1) Ćwiczenie zainspirowane pomysłem pani Barbary Janeczek, uczestniczki Programu Edukacyjnego PREWENTER, prowadzonego przez autorów programu Saper.

86 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

86

2004-01-26, 10:15

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

87

2004-01-26, 10:16

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

88

2004-01-26, 10:16

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

89

2004-01-26, 10:16

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

90

2004-01-26, 10:16

SAPER czyli jak rozminowaæ agresjê

ZAKOÑCZENIE SZKO£Y SAPERÓW zajêcia czternaste (1 godz.)

1. Wprowadzenie Saperzy przybywają w strojach uroczystych. Witamy wszystkich gości (dyrektor, pedagog, saper...), tłumaczymy, jaki doniosły rodzaj szkolenia odbyli „saperzy” i do czego zostali przygotowani, jaką rolę mogą pełnić w swoim środowisku.

>

2. Prezentacje doœwiadczeñ a) prezentacja grupy pierwszej – blok zajęć integracyjnych; b) prezentacja grupy drugiej – blok zajęć teoretycznych; c) prezentacja grupy trzeciej – blok zajęć praktycznych.

?

3. Uroczyste podpisanie deklaracji pokojowych przez uczestników szko³y i rozdanie œwiadectw ukoñczenia Szko³y Saperów (za³¹cznikI 38, 39)

,

4. Co dalej?

Jeżeli nauczyciel zdecyduje się na to, informujemy, że w ramach kontynuacji Szkoły Saperów może odbyć się wyprawa, na której uczniowie w praktyce sprawdzą swoje umiejętności i podszkolą się w radzeniu sobie w sytuacjach trudnych (przygotowywana jest druga część programu SAPER, przypominająca w realizacji szkołę przetrwania).

:

5. Po czêœci oficjalnej: – rundka końcowa – z czym kończę Szkołę Saperów, refleksje, ewentualne pytania, uwagi; – ankieta ewaluacyjna (załącznik 40).

128 Saper. Szkoła podstawowoa.indd

128

2004-01-26, 10:20

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

129

2004-01-26, 10:20

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

130

2004-01-26, 10:20

Saper. Szkoła podstawowoa.indd

131

2004-01-26, 10:20

saper okladka.indd 1

2009-10-07 20:29:04