Technologie en cultuur schudden elkaar de hand

Technologie en innovatie centraal tijdens Flanders’ Technology

Begin jaren 1980 is een periode van economische onrust en sociale uitdagingen. Het land kreunt onder de hoge inflatie, oplopende werkloosheid en instortende huizenmarkt. Traditionele industrieën, zoals textiel en metaal, staan onder zware druk. In reactie hierop lanceert de Vlaamse Executieve (de voorloper van de Vlaamse regering) de DIRV-actie of de Derde Industriële Revolutie Vlaanderen. Dit initiatief heeft tot doel de Vlaamse economie te moderniseren en de ontwikkeling van toekomstgerichte sectoren te stimuleren.

In 1983 wordt voor het eerst Flanders’ Technology georganiseerd, een hoogtepunt van de DIRV. De technologiebeurs dient als een platform waar bedrijven, investeerders en onderzoeksinstituten elkaar kunnen ontmoeten en de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van technologie kunnen verkennen. Een wetenschappelijk comité beoordeelt of de technologische waarde van de exposanten voldoende hoog is om deel te mogen nemen.

Flanders’ Technology (FT) 1983 is meteen een groot succes. Aan de ingang staan computers waarop bezoekers de standhouders kunnen opzoeken. De beurs zelf is ingericht volgens de ‘toekomstgerichte technologieën van de Derde Industriële Revolutie’: de basistechnologieën micro-elektronica, nieuwe materialen en biotechnologie, en de zogenaamde toepassingstechnologieën telematica, robotica, burotica, lucht- en ruimtevaart, medische technologieën en nieuwe energietechnieken.

Een plechtige opening, seminaries en concerten maken het programma compleet. FT richt zich expliciet op een publiek van industriëlen, investeerders en onderzoekscentra. Maar door de grote persaandacht en het vernieuwende imago vindt ook het brede publiek zijn weg. De BRT en verschillende kranten, zoals Het Laatste Nieuws, brengen immers dagelijks uitgebreid verslag uit over de beurs, de standhouders en de evenementen.

Over de grenzen - FT wordt FTI

Nieuwe edities volgen elkaar tweejaarlijks op. Vanaf 1985 wordt ‘International’ aan de naam van het evenement toegevoegd, om de grensoverschrijdende contacten van Vlaamse bedrijven te bevorderen.

Aanvankelijk gaat Flanders’ Technology International (FTI) door in de Gentse Floraliënhal in het Citadelpark. Al snel blijkt de beschikbare ruimte te klein. De bouw van nieuwe expositiehallen dringt zich op. Het voormalige vliegveld van Sint-Denijs-Westremblijkt daarvoor de geschikte plaats. Flanders Expo verrijst in 1987. De gloednieuwe expo-hallen omvatten een beschikbare oppervlakte van 45.000 m2. Toch blijkt dit nog steeds te klein voor FTI. In 1989 wordt een nieuwe hal met een totale oppervlakte van 10.782 m2 bijgebouwd.

Begin jaren ‘90 blijkt het concept van de technologiebeurs toe aan vernieuwing. Met verminderde interesse van bedrijven en een afnemend aantal bezoekers, kiest FTI voor een nieuwe aanpak. De beurs wordt niet langer tweejaarlijks, maar driejaarlijks georganiseerd en richt zich vanaf dan vooral op het brede publiek. Tijdens het technologie-event Technoland kan het publiek een blik werpen op de 21ste eeuw.

Met spectaculaire blikvangers, audiovisuele presentaties, demonstraties, animatie en interactieve stands zet FTI volop in op beleving. In 1999 vindt de laatste editie van Technoland plaats. Ondertussen wordt achter de schermen hard gewerkt aan een permanent centrum voor interactieve technologiebeleving. Technopolis opent in 2000 de deuren in Mechelen. Het is een doe-centrum voor wetenschap en technologie, met interactieve tentoonstellingen, shows en workshops.

Een warme hand voor cultuur

Ondanks, of omwille van, de grote weerklank van FTI zetten heel wat organisaties vraagtekens bij het uitgangspunt van de technologiebeurs. Vooral uit sociale en ecologische hoek komt kritiek. Ze uiten hun bezorgdheid over de maatschappelijke gevolgen van een nieuwe industriële revolutie en stellen dat technologische vooruitgang niet noodzakelijk tot maatschappelijke verbeteringen leidt. In 1985 organiseert een tiental Gentse organisaties lezingen, debatten en de tentoonstelling ‘Technologie en derde wereld’ om tegengewicht te bieden aan de technologiebeurs. In De Koevoet, tijdschrift voor sociaal en ecologisch verantwoorde techniek, verschijnen kritische artikels die vraagtekens plaatsen bij de DIRV.

Ook het Willemsfonds is gematigd kritisch. Inhoudelijk worden er geen vraagtekens gezet bij de DIRV, maar er is wel enig wantrouwen over de bijzondere aandacht die de Vlaamse Gemeenschap aan technologie en innovatie besteedt. In een verslag van het Willemsfondscongres in oktober 1984 over de openbare bibliotheek wordt expliciet geschreven ‘de openbare bibliotheek blijft, ook in de euforie van Flanders Technology, nog steeds het voornaamste middel om de voortbrengselen van de menselijke geest ter beschikking te stellen van iedereen […].’ (CLSB-reflex 1.11.1984)

Het Willemsfonds ziet voor zichzelf een belangrijke taak weggelegd om het culturele bewustzijn hoog te houden. Deze intentieverklaring wordt enkele jaren later herhaald door Willemsfonds Brugge. In 1987 schrijft die afdeling ‘Vlaanderen kent geen bodemschatten en dient dus haar kennis uit te voeren. Flanders Technology is een internationaal begrip geworden. Thans is het onze taak om daaraan de culturele component uit te bouwen en de rijke Vlaamse cultuur verder te zetten.’ (’t Brugs Uiltje 1.3.1987)

De politiek blijkt niet ongevoelig voor de vrees dat cultuur ondergesneeuwd zou raken door de aandacht voor technologie. Zo schrijft het ledenblad van Willemsfonds Tongeren dat gemeenschapsminister van Cultuur Patrick Dewael in zijn eerste beleidstoespraak in 1986 zei “Het beleid van de Vlaamse Gemeenschap wordt momenteel eenzijdig geassocieerd met de robotica-hand van Flanders Technology. De Vlaamse regering heeft ook een andere levende hand met warme vingertoppen.” (Cultureel Blad 5.6.1991) Hij zou met dit beeld vervolgens een pleidooi hebben gehouden voor meer aandacht voor kunst en cultuur.

Van 16 april t.e.m. 16 augustus vindt in Liberas de tentoonstelling ‘I love Technology. Flanders Technology International: geschiedenis van innovatie’ plaats. De tentoonstelling brengt de geschiedenis van FTI, maar richt zich bovenal op de sfeer van innovatie en technologie die de beurs uitstraalde. De vernieuwende technologieën van toen worden nu zelf als een culturele uiting en historisch moment beschouwd. De tentoonstelling in Liberas is gratis te bezoeken tijdens de kantooruren. Meer info: www.liberas.eu

Kim Descheemaeker, Wetenschappelijk en educatief medewerker Liberas