WETENSCHAP
Worstelen met eindpunten bij CCL
Mark-David Levin Mark-David is internist-hematoloog in het Albert Schweitzer ziekenhuis en heeft als aandachtsgebied chronische lymfatische leukemie (CLL).
In dit artikel bespreken Mark-David Levin en Lina van der Straten een aantal dilemma’s bij de behandeling van chronische lymfatische leukemie (CLL). Ze schetsen de evolutie door de jaren heen van de verschillende behandelingen en de bijbehorende eindpunten. Het levert soms lastige keuzes op: doelgerichte therapie of chemo-immunotherapie? Ze sluiten hun beschouwing met het beschrijven van de actuele stand rond de ontwikkeling van de nieuwe CLL-richtlijn, maar sluiten hun ogen niet voor de dilemma’s bij behandelkeuzes. Samen met een medisch ethicus gaan ze onderzoek doen onder hematologen en patiënten, om in kaart te brengen welke eindpunten zij het belangrijkst vinden. Chronische lymfatische leukemie (CLL) is de meest voorkomende vorm van leukemie in de volwassen leeftijd. In Nederland wordt de diagnose bij gemiddeld 800 tot 1000 patiënten per jaar gesteld (1)
. Kenmerkend voor CLL is een monoklonale uitgroei van rijpe B
Lina van der Straten Lina is arts-onderzoeker en promovendus in het Albert Schweitzer ziekenhuis en promoveert op het gebied van CLL. Net als Mark-David is Lina betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe CLL-richtlijn.
cellen, die zich ophopen in het perifere bloed, de lymfeklieren, de milt en het beenmerg. CLL komt met name voor op oudere leeftijd en de diagnose wordt gesteld bij een mediane leeftijd van 69-72 jaar. Vaak betreft de diagnose een toevalsbevinding bij routinematig bloedonderzoek. Derhalve hebben patiënten bij de diagnose zelden klachten en is een behandeling in het beginstadium zelden geïndiceerd. Echter, naarmate de tijd vordert neemt bij een deel van de patiënten het aantal leukemiecellen toe, hetgeen leidt tot symptomen als koorts, vermoeidheid, gewichtsverlies, zwellingen van lymfeklieren, milt en lever, infecties en beenmergverdringing. Dit is dan een reden om behandeling te starten. Helaas keert de ziekte na behandeling na verloop van tijd altijd terug. Er is de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt op het gebied van de diagnostiek en behandeling van CLL, maar een allogene stamceltransplantatie blijft de enige curatieve behandeling. Vanwege de gevorderde leeftijd van de meeste patiënten en de
20
