1 minute read

Chontaduro

Next Article
Chicha de yuca

Chicha de yuca

Otros nombres locales chontaduro: palma de chonta, tsa awe (tsafi’ki). Se lo confunde con su ancestro silvestre, Bactris chichagui, a la que comúnmente se denomina “achontilla”. Se cosecha el racimo de chonta y se lava bien, luego se pone a cocinar el agua por mucho tiempo, no se puede consumir la chonta a medio cocer porque ocasiona una reacción tóxica en el paladar. Se pelan y se aplastan bien, se pueden moler o rallar. Se agrega un poco de agua con panela y se deja reposar en un balde bien tapado

La achontilla, su ancestro silvestre, crece desde Centroamérica hasta el sur de la Amazonía. Los datos genéticos parecen apuntar a la Amazonía sud occidental como su centro de domesticación. Sin embargo, la mayor diversidad genética se encuentra en el sur de la Amazonía ecuatoriana y el extremo norte de la Amazonía peruana, lo que indica una intensa labor de selección por parte de los pueblos que habitaron esa zona, como la cultura Mayo Chinchipe. Otra zona de gran diversidad es el nororiente de la Amazonía ecuatoriana, donde los Huaorani mantuvieron espacios sagrados para la plantación de chonta. (Galluzzi et al, 2015). La domesticación de la chonta pudo haber empezado con la evolución de las primeras huertas tropicales, hace unos 9.000 años.

Advertisement

Producto nativo

Chunta aswa

kaymi chayshuk shutikunapash chunta sinchimi kan, tsa awe (tsafi’ki). Chaytaka ñawpa sutiwan pantankunami, Bactris chichagui, “achuntilla” nishpapashmi riksinkuna. Chunta wankuta pallana kan shinallatak allí mayllana, achka pachata yanuna kan, haluntaka mana mikunachu kan chayka unkunkami. Llustina shinallatak apiyachina, aspita shinallatak ñutuyta usharinmi. Asha mishkiwan yakuwan chapuna kan shinallatak allipacha pakashka tulupimi sakina kan

Achuntillaka, ñawpa ayllu, Apya Yala chawpimantami wiñan. Kay yawar muruka Yunkamantami rikurimukun chaypimi ashtawan aylluyarishka kankuna. Shinapash, tawka tawka yawarkunaka kay Ecuador yunkapimi ashtawan tyankuna shinallatak perupipashmi tyankuna, chayka ninantami yachakuna kan, kay Mayu Chinchipi runakunami yachakun. Shinallatak Ecuador makñamanmi ashtawan tyan, Wawranikunaka ashtawanmi tarpushpa charishkakuna kan. (Galluzzi et al, 2015). Chuntaka kay sacha tarpuykunamantami kallarishka kankuna, kaykunaka 9.000 watakunami kashkanka.

This article is from: