Promoties en publicaties

Promotie: Psalmen als kunst

Op donderdag 28 november verdedigde Henk Vogel aan de PThU zijn proefschrift: Sing after God a new song. Ritual-musical appropriations of Psalms in contemporary Dutch and Flemish culture. Buiten liturgische contexten wordt het psalmzingen heruitgevonden door kunstenaars en cultuurmakers. Zij voelen zich daartoe uitgedaagd door tradities van collectieve liturgische psalmzang. Niettemin lijken hun ideeën over tradities van collectieve liturgische psalmzang hen te belemmeren in het meer verdergaand verkennen van het potentieel van psalmzang, meer specifiek de gelaagdheid en ambiguïteit van het zich richten tot God, van individu en gemeenschap in collectieve psalmzang, en van het evenwichtig rechtdoen aan lijden en hoop in existentiële contemplatie. Henk Vogel (1992) studeerde Nederlandse taal en cultuur aan de RUG en volgde een onderzoeksmaster Nederlandse literatuur en cultuur aan de UU. Hij is actief als componist en (amateur)uitvoerder van voornamelijk kerkmuziek. Zijn promotores waren prof. dr. Marcel Barnard en prof. dr. Mirella Klomp.

Promotie: De praktijk van het pastoraal gesprek

Hoe voer je wezenlijke gesprekken in het pastoraat en de geestelijke verzorging? Daarover gaat het onderzoek What Layer Are We On? Conversational Hermeneutics in Chaplaincy and Pastoral Care, waarop Theo van Leeuwen op 20 januari aan de PThU promoveerde. Zijn onderzoek is een gedetailleerde analyse van de gesprekspraktijk, die aan geestelijke verzorgers en pastores concrete handreikingen biedt om met mensen van verschillende levensbeschouwelijke achtergronden effectief en behulpzaam in gesprek te raken over hun situatie. Belangrijke elementen daarin zijn de verschillende lagen van betekenis, het gebruik van metaforische taal en de bijdrage van de gesprekspartner. Daarnaast krijgen opleidingen verhelderende perspectieven aangereikt om toekomstige pastores en geestelijk verzorgers beter toe te rusten in gespreksvoering. Theo van Leeuwen studeerde theologie aan de UU en een deel klinische psychologie aan de Vrije Universiteit. Hij was predikant in Arkel en Spijkenisse. Tot begin dit jaar werkte hij bij Windesheim als docent pastoraat en existentiële zorg. Zijn promotores waren prof. dr. Martin Walton en prof. dr. André Mulder.

Kees Boele, Adagio. Een remedie tegen stress onder studenten.

Utrecht: KokBoekencentrum 2025. 224 pp., € 21,99.

Het neemt steeds verder toe: de stress en eenzaamheid onder studenten. Ook in het voortgezet onderwijs zijn de cijfers onrustbarend. Zelfs bij leerlingen in het basisonderwijs begint het al. Er wordt veel over geschreven en er wordt van alles aan gedaan. Kees Boele, onder meer gepromoveerd theoloog, voorzitter van het CvB van de PThU en voormalig bestuurder bij de HAN, is van oordeel dat er drie oorzaken van stress onder studenten in het onderwijs zélf gezocht moeten worden: het perspectiefloze intellectuele klimaat in onze cultuur, een te optimistisch mensbeeld en de economisering van het onderwijs. Door het onderwijs als een vorm van muziek te zien, komt men enkele wezenlijke kenmerken van goed onderwijs beter op het spoor. Het boek wil zowel docenten als leidinggevenden en bestuurders prikkelen, uitdagen en bemoedigen, door hen te bepalen bij dat wat het hart moet zijn van hun instelling en bij… hun eigen hart.

Klaas-Willem de Jong en Wim Moehn (red.),   De Nederlandse gereformeerde Liturgie 1566-1639. De teksten en hun dynamiek.

Hilversum: Verloren 2024, 670 pp., € 45,00.

Miljoenen Nederlanders zijn sinds 1566 gedoopt na het uitspreken van het doopformulier zoals dat tot op de dag van vandaag achterin menig gereformeerd psalmboek te vinden is. Waar komt dat formulier vandaan? Hoe heeft het zich sinds de eerste publicatie ontwikkeld? Hoe is het opgebouwd? De auteurs van dit boek proberen antwoord te geven op dit soort vragen voor het doopformulier en voor het liturgisch materiaal waarmee het is gepubliceerd en dat tezamen als de Liturgie wordt aangeduid. De auteurs richten zich in het bijzonder op het ontstaan en de ontwikkeling van de teksten in de periode tussen 1566 en 1639. Naast het doopformulier betreft dat bijvoorbeeld het formulier voor de bediening van het avondmaal en het formulier voor de bevestiging van een huwelijk. Tevens worden achttien gebeden besproken voor gebruik in de kerkdienst, aan huis en in kerkelijke vergaderingen. Een overzicht van alle publiek toegankelijke uitgaven in het tijdvak 15661639 waarin de Liturgie is opgenomen en behouden zijn, completeert dit naslagwerk. Meer informatie via kwdejong@pthu.nl.

Martijn J. Stoutjesdijk, ‘You Are My Slaves.’ A Comparative Study of the Slavery Metaphor in Early Rabbinic and Early Christian Parables.

Jewish and Christian Perspectives 41. Leiden: Brill, 2025. xii-408 pp. € 135.

Sommige slavernijparabels in het Nieuwe Testament worden wel ‘texts of terror’ genoemd, omdat de slaafgemaakten die erin voorkomen worden geslagen of zelfs in tweeën worden gesneden. Ondanks – of juist vanwege – dit geweld, worden slavernijgelijkenissen in de vroegchristelijke en vroegrabbijnse literatuur vaak gebruikt om de unieke relatie tussen God en zijn volk te illustreren. Sommige rabbijnse parabels stellen zichzelf zelfs hardop de vraag waarom God in bepaalde passages vergeleken wordt met een slavenhouder en niet met een vader. In deze studie onderzoekt de auteur, postdoc onderzoeker bij de PThU bij het project ‘Slavernij’, redenen en betekenis van het gebruik van de meester-slaaf metafoor in de parabels: wat vertelt het ons over de vroegchristelijke en vroegrabbijnse theologie, inclusief mogelijkheden voor kritiek en verzet ten opzichte van het goddelijke, en wat zegt het over slavernij in de antieke wereld?

Pieter Vos, Het goede in het gewone leven: Protestantse deugdethiek (Serie Verantwoording 45).

Amsterdam: Buijten & Schipperheijn Motief 2025. 215 pp., € 23,90

De terugkeer van de deugdethiek wordt nogal eens gezien als een correctie op een typisch protestantse gebodsethiek. Deze gebodsethiek zou de voorbode zijn van een moderne plichtsethiek, waarin alle nadruk ligt op het juiste handelen op basis van plichten. In dit boek laat Pieter Vos, hoogleraar ethiek en geestelijke verzorging bij de krijgsmacht aan de PThU, zien dat de Reformatie geen breuk is met de klassieke en christelijke deugdethiek. Er bestaat juist een rijke protestantse deugdethische traditie, al is die nog grotendeels onontgonnen. Deze traditie biedt interessante perspectieven voor een hedendaagse deugdethiek. Zijn deugden en goede praktijken te verbinden met een goddelijke wet? Hoe kunnen we in het gewone leven deugden leren van voorbeeldfiguren? Kunnen deugdzame mensen zowel deugden als ondeugden hebben? En hoe kunnen we groeien in de deugden?

Jacolien Wubs, To Proclaim, to Instruct and to Discipline. The Visuality of Texts in Calvinist Churches in the Dutch Republic

Verschenen in de serie: ‘Kunst und Konfession in der Frühen Neuzeit’ (8). Regensburg: Schell + Steiner: 2024, 456 pp, € 50.

Tekstborden, zoals die waarop de Tien Geboden zijn afgebeeld, zijn een even karakteristiek als over het hoofd gezien onderdeel van historische Nederlandse protestantse kerkinterieurs. In dit boek beschrijft Jacolien Wubs, die onlangs kwam werken in het kader van het PThUonderzoeksproject ‘Grond’, zulke tekstdecoratie als een innovatieve vorm van kerkelijke beeldcultuur die opkwam na de beeldenstorm, en werd ingezet in het geschikt maken van kerken voor de viering van de gereformeerde eredienst. Deze rijk geïllustreerde studie is gebaseerd op een brede inventarisatie van tekstborden en tekstschilderingen in kerken in de voormalige Nederlandse Republiek (ca. 1575-1800). Een verkenning van tekstdecoratie rondom de Noordzee – in Anglicaanse, Deens-Noorse lutherse en Oost-Friese lutherse kerken waar calvinistische invloeden zich lieten gelden – toont verbondenheid voorbij de breuk die de Reformatie in de Kerk teweegbracht.