Onderzoeker Ilonka Terlouw: ‘Bidden is een deur openen naar Gods nabijheid’

PThUnie: ‘Waarom zou je moeten kijken naar mensen, gebed en het bidden zelf?’

Ilonka Terlouw: ‘Mensen vragen altijd: waar is God? Maar in de Bijbel is God ons voor en vraagt: “Mens, waar ben jij?” De vraag is: waar ben jij, mens, in het gebed, als je bidt?

Ben je er helemaal bij, ben je eerlijk en kwetsbaar en open?

Waar is God in het gebed?

Dr. Ilonka Terlouw, die op de PThU onderzoek doet naar gebedspraktijken, begrijpt de vraag wel: ‘In onze maatschappij, waar God de grote afwezige is, komt die vraag bovendrijven. Waar is God, en antwoordt Hij wel?’ Maar wie echt wil weten waar God is in het gebed, moet verder kijken dan die vraag, vindt ze: naar de mens die bidt, naar het gebed, en naar de actie van het bidden zelf. Waar dient bidden nu echt toe?

Dat is niet vanzelfsprekend. Het is ook niet makkelijk om met alles wat je bent, denkt en voelt, tot overgave te komen en eerlijk tegenover God te staan. Bonhoeffer zegt daarover: “Met het gevulde of ook het lege hart de weg naar God vinden, dat kan geen mens uit zichzelf. Daar heb je Jezus Christus voor nodig.” Daarom is die mens die bidt voor mij zo relevant. Mensen staan in al hun kwetsbaarheid voor God. In het kunnen openstellen voor God tref je dus al iets van God aan.

Ten tweede kun je God ook aantreffen in het gebed dat gebeden wordt. Dat is voor mij sterk verbonden aan Jezus, die ons het gebed als geschenk geeft. Waar is God? Jezus wijst daarbij naar zichzelf: “De Vader is in Mij.” Vertaald naar het gebed: in het bidden van Jezus treffen we God aan. Zo ook in de woorden die Jezus ons heeft leren bidden. Ze geven je toegang tot zijn innige relatie met de Vader. Zo zijn er veel meer gebedsteksten die je bidden kunt in Jezus naam, met Jezus mee. Op het moment dat je dat doet, breekt dat je leven open. Het laat je Gods goedheid zien waar je die zelf nooit zou zien. Het biedt nieuwe inzichten en perspectief. Ik weet dat deze insteek tegengesteld kan zijn aan wat tegenwoordig als authentiek bidden wordt gezien: wat heb jij op je hart, wat zijn jouw woorden? Dat wordt hoger aangeslagen. Ik zeg dan: ga eens elke avond Psalm 90 bidden en elke ochtend Psalm 4. Dáár zul je God vinden. Ik doe dat zelf al jaren. In mijn ervaring – en ik denk dat mensen dat wel herkennen die vaste gebedsteksten gebruiken – kan dat enorm veel teweeg brengen. Regelmatig schuurt het met je eigen werkelijkheid en waarheid. Ten derde treed je ook in contact met God in de handeling van het bidden. Je bent verbonden met God door de Geest die God ons geschonken heeft. Die Geest schudt aan ons geweten, geeft inzicht, kracht en troost, bidt voor ons als wij niet bidden. Bidden is ook een deur openen naar Gods nabijheid. De manier waarop God daarop “antwoordt” en waarop mensen dat antwoord verstaan, is heel divers. Dat heeft te maken met ons mens-zijn, en ook met Gods aanwezigheid, die niet in te kaderen valt.’

PThUnie: ‘Hoe maak je dan onderscheid tussen wat God zegt en je eigen gedachten?’

IT: ‘Ik denk dat je een probleem hebt als je denkt dat je die twee kunt scheiden, als je wilt kunnen zeggen: dit is een openbaring van God aan mij. God is aan het werk in deze wereld, is aan het werk in mij, en daarin worden mijn inzichten, identiteit en karakter gevormd. Dat is een messy process. In het gebed oefenen we de verbondenheid met God en de mensen om ons heen. Je groeit als mens van God. En dan zou het zomaar kunnen dat je niet altijd met honderd procent zekerheid kunt zeggen waar God begint en jij eindigt. En toch ontwaar je op een gegeven moment: oh ja, zó mag ik met God op weg gaan. Soms merk ik dat mensen zich sterk focussen op: wil God dat ik links of rechts ga, richting baan A of richting studie B? Het bidden staat dan geheel in het teken van dat soort vragen. Soms proef ik zelfs angst bij mensen om hun bestemming mis te lopen. Maar ik lees in het Nieuwe Testament dat God ons heeft voorbestemd om het evenbeeld van zijn Zoon te worden. En dat kan hij doen op pad A en op pad B. Ik denk weleens: we breken ons de kop, soms tot het krampachtige aan toe, over de verkeerde vraag.’

PThUnie: ‘Hoe zou je mensen dan adviseren om te gaan met een “woord van God”?’

IT: ‘De zin van bidden is niet vragen en antwoord krijgen, maar mens-worden in Gods nieuwe wereld, worden als Christus. Ik zeg: verleg de focus van je eigen keuzestress naar Christus. Wat doet Gods nabijheid met jou? Krijgt de vrucht van de Geest in jou gestalte? Hoe ziet je karakter eruit, en komt die nieuwe mens al enigszins uit de grondverf? Als jij je laat vormen door Gods Geest, en door “de vernieuwing van je gezindheid”, zoals Romeinen 12 zegt, dan ontdek je ook of de richting die je in wilt slaan daarbij past en aansluit. Of die recht doet aan wie jij als mens in Christus mag zijn. Dat neemt heel veel druk weg. Dan kun je ontspannen een weg inslaan en is er ruimte om alsnog een andere kant op te gaan.’

Onderzoek ‘Een nieuw gebed’

Het onderzoek ‘Een nieuw gebed’ loopt tot 2028. In de periode 2025-2026 doet Ilonka Terlouw onderzoek in gemeenten om de gebedspraktijken in kaart te brengen. Welke gebedspraktijken hebben mensen, wat zijn op dit moment de manieren waarop zij bidden? Waar gaat dat goed, en hoe komt dat? Zo wil ze nieuwe inzichten verkrijgen over hoe bidden werkt in deze tijd. In 2027-2028 kijkt ze wat kerken kunnen leren van deze praktijken. Meer weten? Kijk op pthu.nl/nieuwgebed. Je kunt als gemeente meewerken aan dit onderzoek. Aanmelden kan bij Ilonka Terlouw via iterlouw@pthu.nl.