Publicaties

Rick Benjamins, Religie als actuele kwestie. Theologie, politiek en geschiedenis in het werk van Jayne Svenungsson.

Kampen: Van Warven 2025, 100 pp., € 16,95.

In dit boek introduceert Rick Benjamins het denken van Jayne Svenungsson in het Nederlandse taalgebied. Svenungsson is hoogleraar systematische theologie in Lund (Zweden) en richt zich op onderzoek naar geloof en wereldbeschouwing. Ze stelt dat wij onze tijd niet kunnen begrijpen zonder gevoeligheid voor religie. De neiging bestaat om ‘onze’ cultuur tegenover ‘hun’ religie te plaatsen, maar dat miskent de rol van religie voor de eigen cultuur. Tegelijk is religie buitengewoon complex. In de filosofie wordt bijvoorbeeld gesproken over een terugkeer van de religie, maar in de antropologie wordt de vraag gesteld of het begrip ‘religie’ wel deugt. Het denken van de Bijbelse profeten helpt ons om ons tot onze eigen tijd te verhouden. Zij stellen de status quo onder kritiek met een beroep op goddelijke macht, die is verbonden met de altijd transcendente eis van rechtvaardigheid. Daarmee kan het Bijbelse geloof ons helpen om betekenis aan de geschiedenis te hechten.

Susanne Luther, Pieter B. Hartog en Clare Wilde (red.), Jewish, Christian, and Muslim Travel Experiences: 3rd century BCE–8th century CE.

Judaism, Christianity, and Islam –Tension, Transmission, Transformation 16. Berlijn: De Gruyter 2023.

Deze bundel bevat de bijdragen aan een congres gehouden in Groningen in 2020, aangevuld met bijdragen van collega’s die niet aan het congres deel konden nemen. Het congres en de bundel zijn een gezamenlijk initiatief van de PThU en de afdeling Jewish, Christian and Islamic Origins van de RUG. De bijdragen in deze bundel richten zich op Joodse, christelijke en islamitische reizen in de oudheid. In het bijzonder gaat het daarbij om de ervaringen van reizigers. De bundel stelt vragen als: welke risico’s waren er aan reizen verbonden? Welke emoties kwamen er bij reizen kijken? En: hoe kunnen reizen bij de reiziger een transformatie teweeg brengen? Door bij het beantwoorden van deze vragen zowel Joodse, christelijke als islamitische literatuur aan het woord te laten draagt deze bundel bij aan het ontwikkelen van een visie op reizen en reiservaringen die de grenzen van deze drie religies overstijgt. Vanuit de PThU droegen Bärry Hartog, Gert van Klinken, Jan Krans en Theo Witkamp bij aan deze bundel.

Wilhelmus H.Th. (Wim) Moehn (red.), Guy de Brès, Le baston de la foy chrestienne, The Staffe of Christian Faith 1555−1565

vol. I.1–2. Travaux d’Humanisme et Renaissance 653 (Genève: Droz 2024), 1188 pp. in twee banden, gebonden € 95,00.

Guido de Brès is vooral bekend geworden als auteur van de Confession de foy. Minder bekend is De Brès’ eerste pennenvrucht, Le baston de la foy chrestienne (Het wapen van het christelijk geloof). Met dit boek uit 1555 wil De Brès als predikant zijn gemeenteleden toerusten en voorzien van geschikte wapens wanneer zij zich voor de inquisitie moeten verantwoorden. Moehn heeft de eerste kritische editie bezorgd van deze bloemlezing van patristische en Bijbelse citaten. De kritische editie van Le baston is een belangrijke impuls voor het onderzoek naar de theologische erfenis van een van de founding fathers van de gereformeerde kerk in de Nederlanden.

Anne-Claire Mulder, Opdat wij bloeien. Bespiegelingen over God en het goede leven

Kampen: Van Warven 2024, € 19,00.

Hoe kunnen we te midden van het tumult van de wereld vertrouwen blijven houden in de mogelijkheid tot bloeien? In dit boek onderzoekt emeritus PThU-theoloog Anne-Claire Mulder voorstellingen van het goede leven en beelden over God en het goddelijke die daarmee verweven zijn. Ze gaat te rade bij uiteenlopende feministisch theologes, onder meer bij Carter Heyward, Ina Praetorius en Jacqueline Kool, en bij filosofe Luce Irigaray, maar ook bij de dichteres Wisława Szymborska. Om te kunnen bloeien hebben we postpatriarchale godsbeelden nodig, is haar conclusie. Geen God de Vader, Zoon of Almachtige, maar God en het goddelijke die ervaren kunnen worden in het nabije en het lichamelijke, in de ontmoeting met de ander, als kracht-in-relatie.

Ariën Voogt en Petruschka Schaafsma (red.), Should Moral Commitments be Articulated? A Symposium with Nicholas Adams on the Risks of Moral Dialogue

Themanummer 2023/3 van het International Journal of Philosophy and Theology.

Het is een gangbare aanname dat het een goede zaak is om woorden te geven aan je diepste morele overtuigingen. Maar soms betekent het articuleren van je morele opvattingen dat je er minder vast van overtuigd bent. Hoe kan dit? Is het dan verstandig om je morele basisintuïties in woorden uit te drukken? Deze speciale uitgave, samengesteld door leden van het Moral Compass Project van de PThU, stelt het dominante idee van het belang van ‘morele verwoording’ ter discussie. Nicholas Adams laat in een hoofdartikel zien dat er achter deze aanname een paradox schuilgaat over de ethiek zelf: het verwoorden van morele opvattingen kan ze uiteindelijk ondermijnen. Vijf leden van het onderzoeksproject – Petruschka Schaafsma, Ariën Voogt, Rob Compaijen, Dominique Gosewisch en Sophia Höff – gaan in responsieartikelen in op Adams’ uitdagende stelling. Ze wijzen op de waarde van verwoording ondanks de inherente onvolmaaktheid ervan, of gaan constructief in op de vraag hoe om te gaan met de paradox van de ethiek zoals Adams die analyseert. Daarna reageert Adams op de thema's die de anderen te berde hebben gebracht.

Lieve M. Teugels en Karin B. Neutel (red.), Circumcision and Jewish Identity. Case Studies on Ancient Texts and Their Reception

Stellenbosch, JIC 33 (Piscataway: Gorgias Press, 2023). 284 pp., $95.00. ISBN: 978-1-4632-4579-5

Jongensbesnijdenis is een van de oudste en meest wijdverspreide rituelen en wordt al millennia lang in veel delen van de wereld beoefend. Toch maakt dit de besnijdenis niet vanzelfsprekend. Zij is van in het begin van de geschiedenis onderwerp van reflectie, discussie en controverse geweest, en dat is, in toenemende mate, nog steeds het geval. In de verschillende bijdragen aan dit boek wordt aangetoond hoe Egyptenaren, Grieken, Romeinen, Joden en christenen al in de Oudheid met elkaar in botsing kwamen over de jongensbesnijdenis. Toen, net als nu, speelden zorgen over identiteit, gezondheid, lichamelijke integriteit, mannelijkheid en seksualiteit een rol in deze geschillen. De publicatie komt voort uit een conferentie over besnijdenis en identiteit in 2016. Lieve Teugels, UHD Joodse Studies aan de PThU en Karin Neutel redigeerden en schreven. Andere auteurs zijn Bob Becking, Rebecca Harrocks, Karin Neutel, Peter-Ben Smit, Asha Moorthy en Ronit Nikolsky.

Pieter Vos (red.), Themanummer ‘Oorlog en vrede’, Handelingen 50:3 (2023)

76 pp., open access, https://tijdschrift. handelingen.com/ issue/view/1210

De oorlog in Oekraïne vraagt ethische en theologische reflectie, waarbij naast de rechtvaardiging van militaire steun aan Oekraïne ook vragen over de inzet van wapens, het perspectief op vrede en het ideologische karakter van de Russische propaganda in beeld zouden moeten komen. Dan gaat het bijvoorbeeld om vragen over de mate waarin geweldsmiddelen ingezet mogen worden (proportionaliteit), onder welke voorwaarden dit te rechtvaardigen is en wat een rechtvaardige vrede inhoudt. Pieter Vos, hoogleraar ethiek en geestelijke verzorging bij de krijgsmacht aan de PThU, stelde hierover een themanummer van het tijdschrift Handelingen samen. Het nummer bevat artikelen van geestelijk verzorgers bij de krijgsmacht Anne Pier van der Meulen en Sanneke Brouwers, voormalig theoloog des vaderlands Katya Tolstoj, jezuïet en Islamoloog Jan Peeters en Pieter Vos. Ook is een uitgebreid interview opgenomen met de Oekraïense theoloog en filosoof Roman Zaviyskyy, waarin hij ingaat op zijn oorlogservaringen, het belang van geestelijke verzorging in de Oekraïense krijgsmacht en theologische visies op oorlog en vrede.