In Jezus zijn wij familie

door Jan-Willem Leurgans, predikant van de Gereformeerde Kerk (PKN) Ermelo

Het Kerstfeest is als geen ander feest gericht op familie. Je hoeft in het najaar de tv maar aan te zetten en je ziet in de supermarktreclames de ene na de andere familie in kerstsfeer voorbijkomen. Ieder jaar moeten we ons weer door de idylle heen worstelen: de wereld staat in brand, maar met Kerst hebben wij het in de familiekring gezellig en goed. Nu is het natuurlijk gemakkelijk om dit onder kritiek te zetten, maar kennelijk wordt in deze reclames iets geraakt: een verlangen naar een warm gezin, naar een groep mensen bij wie je hoort.

Familie is ons gegeven. Vrienden komen op ons pad of we kiezen ze zelf uit. Overigens is dit onderscheid relatief. Vrienden kunnen in de praktijk de rol van familie vervangen. We noemen dit wel een chosen familiy: een groep mensen die de familie vervangt. Wanneer we het kerstverhaal in Lucas lezen, gaat het in ieder geval niet om traditionele gezinnen. Voor de geboorte van Jezus vindt er een ontmoeting plaats tussen Maria en Elisabeth. Beiden zijn op een bijzondere manier zwanger geworden. Elisabeth is een vrouw op hoge leeftijd. Bij de jonge Maria is er niet eens een man in beeld. Over Jozef horen we wel in de beginverhalen van het leven van Jezus, maar daarna loopt hij zomaar het verhaal uit. Later aan het kruis laat Jezus ook nog eens zijn moeder zijn beste vriend Johannes adopteren. Vanaf dat moment heeft ze een pleegzoon, of hoe je het ook wilt noemen. Een ‘traditioneel’ gezin is die heilige familie dus allerminst.

Scheppingsdaad

In het Oude Testament gaat het vaak over onvruchtbare mensen. Zwangerschap is een moeizame zaak: denk maar aan Isaac, aan Jakob en Ezau, aan Jozef, aan Simson en Samuel. Al hun ouders zijn echtparen die in eerste instantie geen kinderen kunnen krijgen. Telkens lijkt de toekomst dood te lopen. Het was alsof de Messias niet geboren mag worden. Toch gebeurt dit: een scheppingsdaad van God. Ook in het Nieuwe Testament lezen we over moeizame en bijzondere zwangerschappen. Twee in totaal: de geboorte van Johannes de Doper en van Jezus zelf. Daarna speelt zwangerschap in de Evangeliën geen rol meer.

Na Jezus’ geboorte zijn er geen verhalen meer over echtparen die niet zwanger zijn geworden. Kennelijk is hij het ene Kind in wie wij allen gezegend geboren en is zwangerschap theologisch gezien geen issue meer.

Daarmee worden familieverhoudingen in een ander licht gezet. Het evangelie relati veert onze natuurlijke verbanden. Als Jezus’ moeder en zijn broers willen dat Hij naar huis komt, zegt Jezus fel: ‘Iedereen die de wil van God doet, die is mijn broer en zuster en moeder’ (Markus 3:35). ‘Wie meer van zijn vader of moeder houdt dan van mij, is mij niet waard, en wie meer houdt van zijn zoon of dochter dan van mij, is mij niet waard’ (Mattheus 10:37) zijn ook woorden uit zijn mond. Wanneer je volgeling bent van Jezus, maak je deel uit van Gods gezin. Ergens is dit een bevrijdende gedachte: natuurlijke verbanden worden, juist met Kerst, gerelativeerd. Met Kerst vieren we vieren dat de Ene Zoon geboren werd in wie wij allen gezegend zijn.

Genade

Ik kan me nog Kerstmorgen 2015 herinneren. Drie dagen ervoor kwamen onze pleegkinderen in het leven van mijn man en mij. Het waren dan wel geen baby’s, maar een tweeling van zes jaar. Toch was het voor ons een soort geboorte; we werden pleegvaders. Mijn man en ik zouden via de natuurlijke weg geen kinderen krijgen. En toch: er werden twee kinderen aan ons toevertrouwd. Dat wij voor deze kinderen mogen zorgen is niet de weg van de natuur, maar we ervaren het wel als genade.

Maar ook wanneer er geen kind aan je is toevertrouwd of als het begrip familie of gezin gevoelig ligt, is de boodschap van Kerst dat God zich niets van de natuur aantrekt. In Jezus, de Ene Zoon die geboren moest worden, zijn wij familie, een gezin dat niet op natuurlijke manier bij elkaar gekomen is, maar op mysterieuze wijze, via de genade. Dat schept ruimte. Het relativeert de druk van het Kerstgevoel: het moet een warm familiefeest zijn. Het is natuurlijk mooi als dit je gegeven is. Maar er zijn met Kerst in ieder geval genoeg kerken open, ook tijdens de kerstnacht. Kerken waar je de warmte voelt, soms zelfs met glühwein, chocolademelk en kerststol. Zo is Kerst een echt gezinsfeest.