Vechtvisie jaargang 2015
Grensoverschrijdende Vechtvisie
Vechtvisie
editie 6, jaargang 2015
Nederlandstalige uitgave
1
Vechtvisie jaargang 2015
Inhoudsopgave Klooster Frenswegen Op een steenworp afstand van de Vecht werd in 1394 het Augusti-
4
ner klooster Frenswegen gesticht. De geschiedenis van het klooster is meteen al grensoverschrijdend. Het ligt immers vlakbij de Nederlandse grens, een paar kilometer ten noordwesten van Nordhorn. Belangrijker nog: een... Lees verder op pagina 4
Vechtsymposium 2015 – vijf jaar Duits-Nederlandse Vechtvisie
26 2
Op donderdag 10 september verzamelden ruim 130 mensen zich voor de vierde editie van het tweejaarlijkse Duits-Nederlandse Vechtsymposium. Rode draad van het programma was het eerste lustrum van de Vechtvisie. Lees verder op pagina 26
Vechtvisie jaargang 2015
Colofon Redactie Ellen Blauw, Waterschap Vechtstromen (voorheen Waterschap Velt & Vecht) Vormgeving & opmaak Dunique - full service communicatiebureau
6
Aankondiging opening zompenseizoen
8
Symposium 2015 preview
9
Afscheid Schwarz
Vechtzomp ‘De Mölle’
Vechtsymposium 2015 in Klooster Frenswegen
Voortrekker Vechtvisie Hans-Werner Schwarz met pensioen
12 Grensmeander
De grensmeander, veiligheid en nieuwe natuur bij Laar
15 Tweetalige informatieborden 16 Mooiste Vechtfoto’s
Een paar foto’s van de nieuwe meander bij klooster Frenswegen
Historische platbodem in de vaart tussen Laar en Gramsbergen
19 Doop van de Vechtzomp 20 Big Jump Hardenberg
Big Jump in Hardenberg en de Zandpol: een frisse duik voor schoon water.
22 Vechtdaldag 2015
Anjerpunten, bushcraft en nóg meer ruimte voor de Vecht
25 Aankondiging nieuwe website
31 Hermeandering Rheezermaten – meer kronkels in de Vecht
Rheezermaten - combipakket voor waterveiligheid, natuur, landbouw en recreatie
Michael Kiehl nieuwe voorzitter grensoverschrijdende stuurgroep aan Duitse zijde
34 Nieuwe voorzitter Michael Kiehl
3
Vechtvisie jaargang 2015
Klooster Frenswegen
Impressie ‘grensoverschrijdend’ klooster Frenswegen Op een steenworp afstand van de Vecht werd in 1394 het Augustiner klooster Frenswegen gesticht. De geschiedenis van het klooster is meteen al grensoverschrijdend. Het ligt immers vlakbij de Nederlandse grens, een paar kilometer ten noord westen van Nordhorn. Belangrijker nog: een Duitse predikant uit Schüttorf en een Nederlandse arts en theoloog uit Almelo hebben
Klooster Frenswegen bij Nordhorn
het klooster gezamenlijk gesticht. De veelzijdige geschiedenis van het klooster toont zich in de uiteenlopende architectuur. Het opvallendst is zonder twijfel de kapel uit 1996, die tegen het klassieke kloostergebouw is aangebouwd. In 1881 brandde de oorspronkelijke kerk van klooster Frenswegen af. Pas in 1996 ontstond hier de huidige, strak vormgegeven kapel. Een van de muren is nog van de oorspronkelijke kerkmuur, de steun bogen van het oude dak zijn er nog zichtbaar.
Het klooster na de renovatie: symbiose van oud en nieuw
Van paradijs tot krijgsgevangenenkamp De nieuwe kapel, symbiose van oud en nieuw, is een mooi symbool van de veelzijdige geschiedenis van het klooster. Een geschiedenis die tot de jaren zeventig van de vorige eeuw keurig de WestEuropese en Duitse geschiedenis weerspiegelt. Vroege opbloei in de vijftiende eeuw als katholiek ‘paradisum Westfaliae’, gestaag verval in de zestiende eeuw door de reformatie, en definitief verval door de napoleontische secularisatie in 1803. Ook het Podagristenpad, een
Het eigendom van het klooster ging in 1823 over op de vorst van
wandeltocht van Coevorden naar
het graafschap Bentheim, en die zwaait er nog steeds de scepter.
de Burcht Bentheim, volgt deels de
In deze seculiere tijd was het klooster krijgsgevangenenkamp tijdens de Duits-Franse oorlog van 1871, opleidingscentrum voor de Hitlerjugend en na de Tweede Wereldoorlog opvangkamp voor vluchtelingen. 4
Vecht en voert langs het klooster
Vechtvisie jaargang 2015
Samen op weg De nieuwste geschiedenis van het klooster begint in 1974 met de oprichting van de Stiftung Kloster Frenswegen, een oecumenisch vormingscentrum. In een tijd waarin ‘samen op weg’ en oecumene nog nauwelijks bestonden, was ook dit grensoverschrijdend. De stichting werd namelijk opgericht door de zes kerken van het Graafschap Bentheim, waaronder de katholieke, gereformeerde en lutherse kerk.
Het klooster vanuit de lucht
Ondertussen, na uitvoerige renovatiewerkzaamheden, overstijgt het klooster de oecumene en biedt het plaats aan uiteenlopende maatschappelijke en culturele activiteiten. Er kunnen 120 gasten overnachten in de tot ruime hotelkamers omgebouwde monniks cellen. Ook zijn er zalen voor bijeenkomsten en workshops. Zowel kerkelijke als niet-kerkelijke gasten en organisaties zijn van harte welkom in het klooster. Tegelijkertijd is er tijdens de
De kloosterkerk voordat die door
renovatie heel bewust voor gekozen om het kloosterlijke karakter
blikseminslag en brand verwoest
te behouden. Zo is de kloostergang in oude glorie hersteld en zijn
werd
drie theologen van verschillende gezindten verantwoordelijk voor de inhoudelijke vormgeving van de agenda. En dat spreekt aan: het klooster biedt steeds meer gasten de ruimte voor bezinning, opleiding en ontmoeting, of u nu katholiek, protestant of medewerker van een waterschap bent. Versmelting van oud en nieuw Ruim zeshonderd jaar geleden werd het klooster gesticht met de Vecht als levensader voor transport en communicatie. Binnenkort komen Vecht en klooster weer samen. Op donderdag 10 september
De nieuwe kloosterkerk op dezelfde locatie als de oude
vindt hier het Vechtsymposium plaats. Parkeerplaatsen genoeg, maar als u wilt kunt u ook per kano komen. Net als op andere bijzondere plaatsen langs de Vecht is bij het klooster een aanlegsteigertje geplaatst.
Groepsruimte in de gewelven van het klooster 5
Vechtvisie jaargang 2015
Aankondiging opening zompenseizoen Vechtzomp ‘De Mölle’ Aan het einde van de middeleeuwen maakte de scheepvaart op de Vecht een levendige handel met Bentheimer zandsteen en grutterswaren mogelijk. Platbodems transporteerden goede ren de rivier op en af. Het einde van de scheepvaart op de Vecht werd aan het begin van de negentiende eeuw ingeluid. De Nederlandse tol die vanaf 1816 werd geheven op textiel, betekende een harde klap voor de bloeiende handel. Veel handelaars en transporteurs verlieten Nordhorn. In 1800 waren er nog ruim 1200 handelsschepen onderweg op de Vecht. Een document uit 1860 vermeldt aan de stuw van Frenswegen nog maar 200 schepen. Door het toenemende vrachtvervoer op de kanalen links van de Eems en door de spoorlijn die in het begin van de twintigste eeuw was aangelegd in de Grafschaft, kwam de scheepvaart op de Vecht aan zijn eind. De Vecht veranderde daardoor van belangrijke handelsroute in een rivier zonder scheepvaart. Binnenkort wordt de scheepvaart op de Vecht voor toeristische doeleinden hervat. De werf Houtindustrie Gramsbergen is ondertussen bijna klaar met de bouw van een Vechtzomp, een elektrisch aangedreven platbodem. Met deze naar historisch voorbeeld gebouwde houten boot kunt u grensoverschrijdende tochten maken van Laar naar Gramsbergen, Coevorden of Zwieseborg. 6
Impressie bouw van de Vechtzomp
Vechtvisie jaargang 2015
Op zaterdag 25 april 2015 wordt de doop van de Vechtzomp bij de molen in Laar officieel gevierd. Vechtzomp ‘De Mölle’ maakt regelmatig openbare tochten van Laar naar Gramsbergen. Ook kunt u naar wens individuele arrangementen voor groepen van maximaal 25 personen boeken. Groepen kunnen bij de VVV – Vereniging Vier aan de Vecht een heen- en terugreis boeken, met een pauze op de plaats van bestemming. De start is aan de steiger van de molen in Laar. Fietsverhuur en fietstransport naar de plaats van bestemming zijn op aanvraag mogelijk.
Vechtzomp ‘De Mölle’ in aanbouw op de werf van Houtindustrie Gramsbergen
Meer informatie is te vinden op: www.vechtezomp.de
De mast van Vechtzomp (foto: Houtindustrie Gramsbergen)
7
Vechtvisie jaargang 2015
Symposium 2015 preview
Vechtsymposium 2015 in Klooster Frenswegen Het tweejaarlijkse Vechtsymposium vindt dit jaar plaats op don derdag 10 september in het klooster Frenswegen bij Nordhorn. Een heel bijzondere locatie waar de Vecht al ruim zeshonderd jaar langs meandert. We hebben een vol en afwisselend programma, vandaar dat we iets vroeger beginnen dan gebruikelijk. Vanaf half elf bent u welkom voor een kop koffie in het schitterend gerenoveerde klooster. Om elf uur begint het programma. Geschiedenis speelt een belangrijke rol tijdens deze vierde editie van het Vechtsymposium: we blikken terug op vijf jaar Vechtstrategie. Wat is er bereikt? Waar staan we nu? Tegelijkertijd slaan we een brug naar de toekomst: welke lessen kunnen we na vijf jaar Vechtstrategie trekken voor de komende jaren? Hoe richten we de volgende fase in? Zoals gebruikelijk is er tijdens het Vechtsymposium uitgebreid tijd om te genieten van de rijke natuur, cultuur en historie van het Vechtdal. Dit keer kunt u kiezen uit diverse excursies in de omgeving van het klooster en de voormalige textielstad Nordhorn. Als extra attractie vindt ’s middags de prijsuitreiking plaats van de grote Vecht-fotowedstrijd. Iedereen kan meedoen en foto’s van zijn of haar favoriete plek aan de Vecht insturen. In de volgende nieuwsbrief volgt meer informatie over de fotowedstrijd. We hopen u op donderdag 10 september te ontmoeten tijdens deze tweejaarlijkse Nederlands-Duitse dag vol grensoverschrijdende en grensverleggende informatie over de Vecht. 8
Impressie van het vorige Vechtsymposium in 2013
Vechtvisie jaargang 2015
Afscheid Schwarz
Voortrekker Vechtvisie Hans-Werner Schwarz met pensioen Vijf jaar grensoverschrijdende Vechtvisie: van voorzichtig begin tot groot succes ‘Erster Kreisrat’ Hans-Werner Schwarz stond aan de wieg van de grensoverschrijdende Vechtvisie. Aanvankelijk stond hij wat argwanend tegenover dit Nederlandse initiatief, maar ondertussen is hij een zeer enthousiaste voortrekker. Dit voorjaar
Van levensader tot last
gaat Schwarz met pensioen. Tijd voor hem om in
Eerst even terug in de geschiedenis: vóór het
deze nieuwsbrief ‘zijn’ Vechtvisie te evalueren.
spoor was de Vecht de levensader van de hele regio. Het Bourtanger Moor vormde een vrijwel
Het is bijna onvoorstelbaar hoeveel kleine en
onoverkomelijke grens. Alleen vervoer over de
grote projecten we in het kader van de grensover-
rivier maakte contact met de buitenwereld,
schrijdende Vechtvisie de afgelopen jaren hebben
met Nederland, mogelijk. Zo ging Bentheimer
uitgevoerd. En dat allemaal door de steeds hech-
zandsteen over de Vecht naar Nederland, met on-
tere Duits-Nederlandse samenwerking, door het
der andere het paleis op de Dam in Amsterdam als
groeiende wederzijdse vertrouwen. Dat vind ik
resultaat. Op de terugweg werden luxegoederen,
misschien wel het allermooiste aan de Vechtvisie.
vooral specerijen, naar Nordhorn gevaren.
Het lijkt zo logisch, grensoverschrijdende samen-
In korte tijd veranderde de Vecht van levensader
werking. Neem Kreis Nordhorn: driekwart van
tot last. In 1860 werd de Grafschaft bij Pruisen in-
onze grens is staatsgrens. Sinds de jaren tachtig
gelijfd, en Pruisen vond de Eems veel belangrijker
zijn we, dankzij diverse interreg-programma’s,
dan de Vecht. Tien jaar later gaf de komst van
sterk op Nederland georiënteerd. Voor mijn werk
het spoor de genadeklap. Vanaf die tijd was de
heb ik dan ook meer te maken met Nederland dan
Vecht een onbetrouwbaar riviertje. Te klein voor
met Noordrijn-Westfalen. Desondanks zag het er
serieuze scheepvaart, maar groot genoeg om
voor zowel de Vecht als voor de Duits-Nederlandse
voor flinke overstromingen te zorgen. Steden en
samenwerking aanvankelijk niet rooskleurig uit,
dorpen keerden zich van de rivier af en langza-
toen Nederland in 2007 het initiatief voor de
merhand verdween de Vecht uit het leven van de
Vechtvisie nam.
Vechtdallers. Vraag een inwoner van Neuenhaus Fotograaf: Onbekend 9
Vechtvisie jaargang 2015
maar eens waar de haven was. Hij zal je vragend
Terug naar de Vecht
aankijken. Haven? Niet hier! Terwijl Neuenhaus
Nu, vijf jaar later, zijn de effecten van de Vecht-
toch echt een havenstadje was.
visie overal zichtbaar. Het negatieve denken is overwonnen. Iedereen weet: de Vecht heeft
Kanaalvisie en argwaan
potentie! Stadjes langs de Vecht keren hun
Terug naar de Vechtvisie. Was de uitgangssituatie
gezicht weer naar de Vecht toe, zijn trots op hun
voor de Vecht niet al te best in 2007, voor de
rivier. Neem de ‘waterfront’-ontwikkelingen in
Duits-Nederlandse samenwerking was die zo
Dalfsen, Ommen, Hardenberg en Nordhorn. Dat
mogelijk nog slechter. Dat zit zo: in 2005 kwam
zijn mooie, zichtbare resultaten. Tegelijkertijd is
Twente met de Kanaalvisie, een plan om het
er ook ‘onder water’ veel veranderd. De veiligheid
kanaal Almelo-Nordhorn weer bevaarbaar te
bij hoogwater is sterk verbeterd, onder andere
maken voor de pleziervaart. Na aanvankelijk
door FEWS-Vecht, het hoogwatervoorspelmodel.
aarzelen omarmde Nordhorn het plan en begon de Kreis voortvarend met diverse projecten.
Later dit jaar wordt de eerste planperiode van vijf
Totdat Nederland anderhalf jaar later plotseling
jaar uitgebreid geëvalueerd. De conclusie die ik
de stekker uit het project trok. Het zou water-
verwacht is: vooral zo doorgaan. In de begintijd
technisch niet haalbaar zijn.
leek de grensoverschrijdende samenwerking wel eens het breekpunt te kunnen worden. In de prak-
Het abrupte einde van de Kanaalvisie wekte grote
tijk blijkt de steeds hechtere Duits-Nederlandse
irritatie op. Toen er in 2007 wéér zo’n ambitieus
samenwerking juist de kracht van de Vechtvisie.
Nederlands plan op tafel lag, de Vechtvisie, was
Voor allerlei zaken weten we elkaar steeds beter
iedereen aan Duitse zijde dan ook afwachtend.
te vinden, essentieel voor een veilige en mooie
Weer een visie, nota bene. Alleen al het woord
rivier.
visie zorgde voor aarzeling bij de diverse officiële instanties. Geboorte Vechtvisie Tegelijkertijd zagen we de voordelen voor samen werking wel degelijk in. Niet alleen voor de waterveiligheid, maar ook voor het toerisme en de economische ontwikkeling van de regio. We besloten om de plannen maar eens aan te horen. Gelukkig maar, want na aanvankelijke scepsis was ik meteen verkocht en begon ik in Duitsland te lobbyen. Twee jaar later was de grensoverschrijdende Vechtvisie een feit. Bijna dan. In Duitsland wilden we geen visie meer. Als compromis kozen
10
we voor het woord strategie, en zo was de
Hans-Werner Schwarz bij de Vecht tijdens een van de
Vechtetalstrategie geboren.
tweejaarlijkse Vechtsymposia
Vechtvisie jaargang 2015
Vecht en Vechtdal verbinden
Hans-Werner Schwarz heeft de afgelopen
Voor de komende periode lijkt het mij belangrijk
26 jaar bij de Landkreis Nordhorn gewerkt,
om de samenwerking bij de bron te verstevigen.
waarvan de laatste zestien jaar - twee
Projecten op scholen, Nederlands-Duitse uitwis-
ambtsperiodes - als ‘Erster Kreisrat’.
seling van personeel, dat soort zaken. Zorg ervoor
Schwarz is nu 61 en heeft besloten om zich
dat iedereen van de Vecht gaat houden. Dat
niet meer verkiesbaar te stellen voor een
iedereen weet dat het een Nederlands-Duitse
derde periode. Tot bijna 70 jaar doorwer-
rivier is. Dat iedereen beseft dat je stromend
ken vindt hij wat te veel van het goede, en
water alleen in zijn geheel kunt bekijken.
een kortere periode is niet goed voor de continuïteit. Vandaar dat hij plaatsmaakt
Waar ik in de afgelopen jaren van intensieve
voor een nieuwe generatie. Op 1 juni volgt
bemoeienis met de Vecht het meeste warm voor
Kreisrat Uwe Fietzek hem op.
loop? Eigenlijk niet voor al die grote, in het oog springende projecten, hoe belangrijk die ook zijn. Ik geniet van kleine projecten waarmee je rivier en ommeland met elkaar verbindt, waarmee je de harten van de Vechtdallers wint. Projecten ook, waardoor bezoekers zich realiseren: ik ben in het Vechtdal! Een tip voor mijn opvolgers? Schroom niet om zogenaamd kleine initiatieven de ruimte te geven. Juist die creëren draagvlak in alle lagen van de bevolking, zoals kano-aanlegsteigers op verschillende mooie plekken langs de Vecht, de zelfbedieningspont voor fietsers en wandelaars bij Laar, de marketing van Vechtdalproducten. Een van die mooie projecten is de Vechtzomp. Dit voorjaar gaat die weer varen tussen Laar en Gramsbergen. Dat is leuk vanuit toeristisch oogpunt, maar het opent ook een stuk geschiedenis. Tot de komst van het spoor was de zomp eeuwenlang hét vervoermiddel van de regio, samen met de trekschuit. Het lijkt mij schitterend als we de trekschuit ook weer terug kunnen brengen op de Vecht. Zodra de trekschuit vaart, stap ik in.
11
Vechtvisie jaargang 2015
Grensmeander
De grensmeander, veiligheid en nieuwe natuur bij Laar Na jaren van intensieve Duits-Nederlandse voorbereidingen is het bijna zover. In juni gaan de graafmachines aan het werk voor een van de grotere projecten van het programma ‘Ruimte voor de Vecht’. Bijzonder aan dit project is de ligging precies op de Duits-Nederlandse grens bij Laar, waar onder andere een nieuwe meander ontstaat. De Vecht is een levende rivier, ook in de hoofden van veel Vechtdal-
Luchtfoto van de Vecht bij Laar, met de Duits-Nederlandse grens als rode lijn
lers. Dat bleek wel tijdens de inloopavond afgelopen januari in het dorpshuis van Laar, waar de Duitse en Nederlandse projectleiding de plannen voor het grensgebied aan het publiek presenteerde. Met ruim honderd bezoekers was de opkomst veel groter dan verwacht. Vergroot winterbed en nieuwe meander De nieuwe meander is misschien wel het opvallendste onderdeel van het project, maar zeker niet het enige. Zo verschuift ook bijna een kilometer Nederlands-Duitse dijk aan de noordzijde van de Vecht verder van de rivier af. Hiermee wordt het winterbed ver-
Laar ligt in het midden boven aan
groot, zodat de veiligheid bij hoogwater toeneemt. Aan de Neder-
de foto. De dijk onder Laar ver-
landse kant van dit nieuwe winterbed ontstaat een nieuwe meander van bijna 700 meter. Otters en bevers In het hele projectgebied krijgt de natuur, binnen de grenzen van de nieuwe winterdijk, alle ruimte. Hierdoor ontstaat voor ooibossen de mogelijkheid om zich te ontwikkelen. Verder is de verwachting dat bevers, otters en ooievaars zich in de nieuwe uiterwaarden thuis voelen. En, wie weet, vindt ook de knoflookpad een veilige leefomgeving in de speciaal voor hem uitgegraven poelen.
12
schuift een flink stuk naar links.
Vechtvisie jaargang 2015
Veiligheid en natuur voorop De werkzaamheden sluiten aan bij de Vechtvisie en hebben twee hoofddoelen. Als eerste is dat het verhogen van de hoogwater veiligheid: door het vergrote winterbed is er meer ruimte voor het bergen en afvoeren van water. Het tweede hoofddoel is om van de Vecht een levendige, half natuurlijke rivier te maken met een hoge waterkwaliteit en ruimte voor de natuur. Aan zowel de Duitse als Nederlandse kant worden
Onverwacht grote opkomst tijdens de inloopavond in januari.
bijvoorbeeld de oevers ontsteend en voorzien van dood hout. Door deze natuurvriendelijke oevers ontstaan nieuwe biotopen voor vissen, vogels en planten. Grenstoerisme Het is de bedoeling dat ‘Wortlos’, de Kunstwegen-objecten precies op de grens, via een pad bereikbaar blijven en dat het Vechtdalpad ook een plek krijgt. Voor het overige heeft de natuur hier voorrang en blijft het nieuwe winterbed voor recreatie afgeschermd. Duits-Nederlandse samenwerking Het projectgebied is behoorlijk groot en ligt voor de helft in Neder-
Een bezoeker buigt zich over de plannen voor de herinrichting van het plangebied.
land en voor de andere helft in Duitsland. Dat vergt natuurlijk de nodige voorbereiding, zeker voor grootschalige werkzaamheden als het verleggen van de winterdijk. Gelukkig verloopt de samenwerking uitstekend. Het Duitse deel van de dijk krijgt bijvoorbeeld hetzelfde profiel als het Nederlandse stuk, zodat het gebied landschappelijk gezien één geheel vormt. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt: in Duitsland gelden geen regels voor dijkprofielen, maar in Nederland wel. Grenssteen op de as Den Haag-Berlijn
Discussie over de Duits-Neder-
Een ogenschijnlijke bagatel vormt misschien wel de grootste moei-
landse plannen.
lijkheid van het project: de grenssteen op de huidige dijk aan de noordkant van de Vecht. Voor de lokale deelnemers aan het project vormt die grenssteen geen probleem. Gewoon, even verplaatsen van de oude naar de nieuwe dijk.
13
Vechtvisie jaargang 2015
De werkelijkheid bleek weerbarstiger. Een grenssteen verplaatsen past niet in het gedachtegoed van de as Den Haag – Berlijn. Eigenlijk moet de grenssteen op dezelfde plek blijven liggen. Aangezien de oude dijk verdwijnt, komt de steen dan een paar meter lager in de nieuwe uiterwaarden te liggen. Een plek waar de winterse Vecht vrij spel heeft. Hoe lang blijft de grenssteen dan op zijn plek liggen? De steen moet dus diep verankerd worden. Maar wie gaat dat doen? Dit wordt een interessant Duits-Nederlands samenwerkingsproject van beide kadasters.
14
Grensmeander
Vechtvisie jaargang 2015
Tweetalige informatieborden
De dierentuin van Nordhorn ligt op een steenworp afstand van de Vecht, een paar kilometer stroomopwaarts van het klooster Frenswegen. Een dode arm van de Vecht maakt zelfs deel uit van het terrein en bij het restaurant is onlangs een aquarium geplaatst met daarin uitsluitend inheemse Vechtvissen. Als ‘grensdierentuin’ komt een aanzienlijk deel van de bezoekers uit Nederland, vandaar dat alle borden tweetalig zijn. Een kleine impressie.
Vlak naast het terrein van de voormalige NINO-textielfabriek ligt de in 2006 gerenoveerde Klukkert haven. Ruim een eeuw eerder werd deze haven aan het Nordhorn-Almelo-kanaal gebouwd. Vanaf de jaren zestig raakte de haven echter steeds meer in onbruik, nadat het grensoverschrijdende scheepvaartverkeer op het kanaal was stilgelegd. Ondertussen speelt de haven weer een belangrijke rol in de pleziervaart rond Nordhorn.
15
Vechtvisie jaargang 2015
Mooiste Vechtfoto’s
Een paar foto’s van de nieuwe meander bij klooster Frenswegen In 2012 werd hier de dode arm met nummer 33 weer op de Vecht aangesloten. In januari 2015 is na een paar weken stevige winterse regenbuien goed te zien hoe de Vecht het gebied weer omarmt. De oevers zijn her en der afgekalfd en ook de dam in de voormalige loop van de Vecht is - precies volgens plan - overstroomd om het water sneller af te voeren.
16
Vechtvisie jaargang 2015
17
Vechtvisie jaargang 2015
De Vecht, pal naast het centrum van Hardenberg (Foto’s: Arjen Ligtvoet)
18
Vechtvisie jaargang 2015
Doop van de Vechtzomp
Historische platbodem in de vaart tussen Laar en Gramsbergen
“Impressie van de eerste vaart van de Mölle op 25 april 2015 (foto’s:
Na een bouwtijd van ruim een jaar vond dit voorjaar de officiële
Verein Vier an der Vechte).”
tewaterlating van Vechtzomp De Mölle plaats. Met een onver wacht hoog aantal boekingen is de Vechtzomp meteen al een groot succes. De Mölle werd op 25 april 2015 gedoopt door burgemeester Daniela Kösters van de Samtgemeinde Emlichheim. Hiermee is er na een pauze van ruim anderhalve eeuw weer scheepvaartverkeer op het Duitse deel van de Vecht. Bijzonder verkeer, dat wel: De Mölle is een naar historisch voorbeeld gebouwde eikenhouten platbodem. Met de Vechtzomp kunt u van mei tot oktober grensoverschrijdende boottochten maken. Beginpunt is de historische molen in het Duitse Laar, waar u kunt opstappen voor een tocht van twee uur tussen Laar en Gramsbergen. Bij de Verein Vier an der Vechte kunt u ook groepen van maximaal 25 personen aanmelden voor tochten van Laar naar Gramsbergen, Coevorden of Zwieseborg. Vaarbewijs Ongeveer veertig schippers hebben hun vaarbewijs voor de Vechtzomp behaald, waaronder ook burgemeester Daniela Kösters en diverse leden van de Havenvereniging Coevorden. Per tocht gaan doorgaans drie schippers mee. Voor deze schippers is een speciale zomp-outfit ontworpen: gestreept grijs-wit hemd, rode boerenhalsdoek en schipperspet. De Duitse Vechtzomp vaart, maar het is nog even wachten op het Nederlandse zusterschip. De voorbereidingen voor de bouw hiervan zijn in volle gang: de eikenhouten planken zijn aangekomen in Gramsbergen en liggen in de droogoven. Volgens planning is de zomp midden 2016 gereed. 19
Vechtvisie jaargang 2015
Big Jump Hardenberg
Big Jump in Hardenberg en de Zandpol: een frisse duik voor schoon water. Met zoveel mogelijk mensen tegelijkertijd in het water springen om aandacht te vragen voor schoon buitenwater. Dat is, kort gezegd, de Big Jump. Dit jaar vond de Big Jump plaats op zaterdag 4 juli. Precies om 3 uur ’s middags sprong een horde enthousiaste buitenzwemmers op twee locaties het water in. De ene locatie was de Hardenbergse Vecht tijdens de Grunte Waterpolo & Vecht stromenrace. De andere het Drentse natuurbad de Zandpol tijdens het volgeboekte 36e internationale waterpolotoernooi van ZPC Moby Dick. Van Elbe tot Europees evenement Het idee voor de Big Jump ontstond aan de Elbe. Enkele decennia geleden was dit nog een van de meest vervuilde rivieren van Europa. In 2002 was de waterkwaliteit echter al zo sterk verbeterd dat ruim honderdduizend mensen tegelijkertijd het water insprongen op tientallen locaties langs de Elbe. De geboorte van een traditie: ondertussen is de Big Jump uitgegroeid tot een jaarlijks terugkerend Europees evenement Goede waterkwaliteit is niet vanzelfsprekend. Ook de Vecht stond een halve eeuw geleden niet bekend als een schone rivier. Gelukkig is de Vecht – mede dankzij de grensoverschrijdende Vechtvisie – over de hele linie een flink stuk schoner geworden. Maar, het blijft belangrijk om aandacht te vragen voor schoon en veilig water. Zwemwater Waterveiligheid en waterkwaliteit zijn begrippen die vaak in deze nieuwsbrief te lezen zijn. Dan gaat het om hoogwaterveiligheid 20
Impressie van de Big Jump
Vechtvisie jaargang 2015
en een rivier waar planten en dieren zich thuis voelen. Zwemliefhebbers leggen een ander accent op deze begrippen. Hen gaat het vooral om schoon en veilig zwemwater. Op de website kunt u actuele informatie vinden over de kwaliteit van zwemlocaties bij u in de buurt. Verder geeft de website tips over het zwemmen in open water en kunt u er de zwemwaterapp voor uw smartphone downloaden. Zwembond Het doel van de Vechtvisie is om van de Vecht weer een halfnatuurlijke rivier te maken, van goede ecologische kwaliteit. En dat sluit precies aan bij de wensen van buitenzwemmers. Vandaar dat ook de Koninklijke Nederlandse Zwembond dit jaar de Big Jump omarmd heeft, bijvoorbeeld tijdens het internationale waterpolotoernooi in de Zandpol.
21
Vechtvisie jaargang 2015
Vechtdaldag 2015
Anjerpunten, bushcraft en nóg meer ruimte
al vriend en vijand tegelijk. Enkele decennia
voor de Vecht
geleden leden we aan een maakbaarheidillusie. We kanaliseerden de Vecht en dachten het water
Wat hebben een volledig in het roze geklede
onder controle te hebben. Het extreme hoog
meneer, het geluid van een stevige regenbui
water van 1998 maakte ons duidelijk dat het
op tentdoek en de traag stromende Vecht met
anders moest. Een paar jaar later was ‘Ruimte
elkaar gemeen? Precies, de Vechtdaldag 2015.
voor de Vecht’ een feit. De afgelopen vijf jaar is er
Deze keer met de lancering van de Anjerpunten
gelukkig al veel veranderd en verbeterd.”
en spannende excursies per fiets, boot en te voet. Ruim honderd bezoekers trotseerden stevige buien op 19 juni om naar het Hardenbergse natuuractiviteitencentrum de Koppel te komen. Ze kwamen niet alleen om zich te laten informeren over het programma ‘Ruimte voor de Vecht’, maar vooral om de Vecht te beleven. De dertien partners van ‘Ruimte voor de Vecht’ organiseren al enige jaren op rij deze dag vol excursies. Doel is om Vechtdallers en andere belangstellenden op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen rond de Vecht. Jaar van de ruimte Dagvoorzitter Sabine Uitslag opende de Vechtdaldag 2015 samen met watergraaf Stefan Kuks (waterschap Vechtstromen) en de nieuwe gedeputeerde Monique van Haaf (provincie Overijssel). Samen namen ze de belangrijkste ontwikkelingen van het programma ‘Ruimte voor de Vecht’ door. De Anjerpunten officieel gelanceerd door Stefan Kuks en
22
“Water is wat Nederland maakt”, opent Stefan
Monique van Haaf met de allereerste selfie. (Foto: https://
Kuks zijn verhaal. “Water is voor Nederland altijd
twitter.com/vechtdalvriend)
Vechtvisie jaargang 2015
Vechtdalranger Niko Arkes laat zien hoe je tondel voor
handig als je lucifers nat zijn geworden tijdens
vuur verkrijgt. (Foto: https://twitter.com/vechtdalranger)
een kanotocht over de Vecht. Grenzen aan het Vechtdalgevoel Tijdens een van de excursies, de Masterclass, presenteerde programmamanager Gábor Oolthuis de resultaten van vijf jaar ‘Ruimte voor de Vecht’. Hij benadrukt het belang van een Vechtdalidentiteit om een breed draagvlak te creëren voor de uiteenlopende projecten in het Vechtdal. Voor de derde keer, na 2011 en 2013, is dit jaar daarom opnieuw een bewonersonderzoek onder Vechtdallers gehouden.
Anjerpunten
Was er tien jaar geleden nog nauwelijks sprake
Terwijl de regen op het doek van de feesttent
van een eigen identiteit in het Vechtdal, nu
tikt, stormt er plotseling een in het roze gestoken
heerst er onder ruim de helft van de inwoners een
meneer de tent binnen. Hij maakt zich bekend
sterk Vechtdalgevoel. Toch zijn daar ook grenzen
als de Vechtdalvriend en komt om het logo van
aan. Verbondenheid met de Vecht houdt voor de
de Anjerpunten officieel te onthullen. En dat
meeste bewoners op aan de grens van de eigen
gebeurt, met een selfie van Kuks en Van Haaf.
gemeente, zo blijkt uit het bewonersonderzoek. Laat staan dat er binding is met het Duitse
Het Vechtdal telt momenteel vier Anjerpunten: in
Vechtdal: onder de Nederlandse Vechtdallers is
Gramsbergen, Hardenberg, Beerze en Hoonhorst.
nauwelijks sprake van emotionele of economische
Ieder Anjerpunt fungeert als toegangspoort tot
binding met de Duitse kant van de Vecht. Het
het Vechtdal, om van binnenuit het Vechtdal te
grensoverschrijdende Vechtdalgevoel heeft
beleven. De vier punten bestrijken gezamenlijk
duidelijk nog tijd nodig om te groeien. Niet zo
dan ook een breed scala aan onderwerpen, van
gek, als je bedenkt hoe nieuw deze identiteit is.
de rijke cultuurhistorie van het Vechtdal, via landschappen en agrarische beleving tot naoberschap. Bushcraft Na het officiële gedeelte was het tijd voor actie, met keuze uit diverse uitdagende excursies. Bijvoorbeeld Back to the basics met Vechtdal ranger Nico Arkes. Onder zijn deskundige beeleiding leerden de deelnemers om vuur te maken met een paar krullen berkenschors. Altijd
Vechtdaldag 2015 in en om Hardenberg. 23
Vechtvisie jaargang 2015
Gábor Oolthuis sloot af met de observatie dat er veel goeds is gebeurd de afgelopen jaren. Tegelijkertijd blijft het hard werken om de ambitie van ‘Ruimte voor de Vecht’ – de Vecht als veilige, beleefbare, halfnatuurlijke laaglandrivier – in 2050 waar te maken. Iets wat alleen mogelijk is door gezamenlijk de handen uit de mouwen te steken. Vechtdaldag 2015 in en om Hardenberg.
Vechtdaldag 2015 in en om Hardenberg.
24
Vechtvisie jaargang 2015
Aankondiging nieuwe website
Zoals u misschien heeft gemerkt is de Vechtstrategie-website vernieuwd. Tijdens de afgelopen vijf jaar ‘ruimte voor de Vecht’ meanderde de techniek flink door. Vandaar dat we de website niet alleen een nieuw uiterlijk, maar ook een nieuwe ‘achterkant’ hebben gegeven. De belangrijkste vernieuwingen op een rijtje:
De Vecht nieuwe website homepage
• eigentijdse ‘look-and-feel’ • aangepast voor tablet en smartphone • verbeterde zoekfunctie • overzichtelijke who-is-who Mocht u suggesties hebben, of fouten ontdekken, dan horen wij dat graag van u. Uw commentaar kunt u sturen naar Ellen Blauw: E.Blauw@vechtstromen.nl.
De Vecht nieuwe website whos who
De Vecht nieuwe website begrippenlijst
De Vecht nieuwe website symposium 25
Vechtvisie jaargang 2015
Vechtsymposium 2015 – vijf jaar Duits-Nederlandse Vechtvisie Op donderdag 10 september verzamelden ruim 130 mensen zich voor de vierde editie van het tweejaarlijkse Duits-Nederlandse Vechtsymposium. Rode draad van het programma was het eerste lustrum van de Vechtvisie. Wat is er bereikt en hoe richten we de volgende vijf jaar in? De deelnemers droomden tijdens deze geslaagde dag hardop over hún ideale Vecht. Smal maar statig glijdt de Vecht langs maisakkers en lege
De Vecht vanaf de nieuwe
aardappelvelden. Een eenzame wandelaar geniet van de herfstzon.
kanoaanlegsteiger bij Klooster
Even verderop is het een stuk drukker. Op nog geen steenworp van
Frenswegen
de Vecht ligt het prachtig gerenoveerde Klooster Frenswegen. Hier, bij de nieuwe kapel, verzamelden de eerste bezoekers zich voor het Vechtsymposium. Terugblik en toekomst Precies om 11 uur zat iedereen op zijn plek: ambtenaren, bestuurders, specialisten, ondernemers en particulieren die allemaal op de een of andere manier met de Vecht te maken hebben. Traditie
De eerste bezoekers van het
getrouw verwelkomde dagvoorzitter Daniela Kösters, burge
Vechtsymposium 2015 bij de
meester van de Samtgemeinde Emlichheim, de gasten.
moderne kloosterkapel.
Michael Kiehl opende vervolgens het symposium. Volgens Kiehl, de nieuwe voorzitter van de grensoverschrijdende stuurgroep aan Duitse zijde, is het Nederlands-Duitse experiment van de grensoverschrijdende samenwerking met vlag en wimpel geslaagd. Maar dat ging zeker niet zonder slag of stoot.‘Van voorzichtig begin tot groot succes’ is het thema dat Kiehl aan het symposium gaf: “Na vijf jaar is het een goed moment voor een terugblik en tegelijkertijd tijd om plannen te maken, om te dromen over de toekomst van de Vecht.”
In de klassieke kloostertuin treft de volledige who-is-who van de Vecht zich in een aangename septemberzon.
Het ochtendprogramma blikte terug op de imposante lijst projecten die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. Het bewijs dat de 26
Vechtvisie jaargang 2015
Nederlands-Duitse Vechtvisie méér is dan mooie ideeën alleen. “Het belangrijkste succes”, vertelt Tobias Renner van het Duits-Nederlandse coördinatiebureau, “is de verbeterde hoogwaterveiligheid, met als tastbaar resultaat FEWS Vecht, het Flood Early Warning System voor de Vecht. Dit model voorspelt voor twee tot drie dagen vooruit wat de waterstand is en hoeveel water er op een bepaald punt wordt afgevoerd. Dankzij dit model, ontstaan door nauwe Duits-Nederlandse samenwerking, is het mogelijk om extreme waterstanden beter te voorspellen.”
Sindy Mthimkhulu vertelt over de grensoverschrijdende samenwerking en cultuurverschillen in zuidelijk
Spanningsveld Directe aanleiding voor de grensoverschrijdende samenwerking was de waterveiligheid. Toch bleek de afgelopen jaren dat samenwerking ook een prima manier is om met andere, veelal uiteenlopende belangen rond de Vecht om te gaan. Er is altijd een spanningsveld tussen waterbeheer, natuurbeheer, landbouw en toerisme, vertellen Roberto da Costa Goncalves (Landkreis Grafschaft Bentheim) en Stefan Westhuis (Vechteverband). “De Nederlands-Duitse samenwerking helpt de vele partijen om vanuit gemeenschappelijk belang veel voor elkaar te krijgen. Vanuit
De Afrikaanse delegatie met leden uit Mozambique, Swaziland en Zuid-Afrika.
het waterbeheer werken we daarbij met het principe van ‘zoveel doen als nodig is, maar zo weinig mogelijk doen als mogelijk is’”, aldus Westhuis. Nieuwe levensader “De Vecht was vroeger de levensader van het Grafschaft”, zegt Landrat Friedrich Kethorn (Grafschaft Bentheim), “en zo zoetjes aan wordt die dat weer. Tegelijkertijd werken we aan een schonere en veiligere Vecht.” Ook de burgemeester van Nordhorn, Thomas Berling, benadrukt de ‘herontdekking’ van de Vecht bij de stedelijke ontwikkeling en het toerisme in Nordhorn.
De drie winnaars van de Vecht-fotowedstrijd geflankeerd door de juryleden Stefan Kuks (links) en Michael Kiehl, gedecoreerd in een geschenk van de Afrikaanse delegatie.
Behalve door de vele projecten voor waterbeheer en veiligheid is het Vechtdal ook toeristisch stevig op de kaart gezet. Dat was hard werken, maar het werpt steeds meer vruchten af. Het aantal overnachtingen, zeker in Nederland, stijgt hard en het animo voor boottochten met de nieuwe Vechtzomp is overweldigend. 27
Vechtvisie jaargang 2015
Interculturele communicatie Traditiegetrouw bezocht een delegatie uit zuidelijk Afrika het symposium, dit jaar met veertien leden uit Mozambique, Swaziland en Zuid-Afrika. De drie landen beheren gezamenlijk een rivier van bijna 500 kilometer lengte, de Incomati. Deze rivier ontspringt in Zuid-Afrika, loopt door het noordwesten van Swaziland en bereikt de Indische Oceaan via Mozambique. Eerdere sprekers benadrukten al dat de Nederlands-Duitse samen-
Fotowedstrijd derde prijs: onder de brug over de Vecht (N36) in Beerze (NL), Annet Jonker.
werking ondertussen een succes is, maar dat – vooral in het begin – cultuurverschillen best lastig waren. Die verschillen vallen echter in het niet bij de verschillen tussen de drie Afrikaanse Incomatilanden. “Natuurlijk kennen ook wij het spanningsveld tussen waterbeheer en ecologie, maar daar komt nog een zeer belangrijke culturele factor bij”, aldus delegatielid Sindy Mthimkhulu uit Swazi land. “In Afrika speelt water, en ook de Incomati, een hoofdrol in het spirituele leven en bij ceremonies. Vandaar dat in Mozambique, Swaziland en Zuid-Afrika de prioriteiten vaak verschillen, en ook
Fotowedstrijd tweede prijs: een
culturele tradities belangrijker kunnen zijn dan natuurbeheer.”
winterse zonsopkomst in Quendorf – ochtendmist bij de Vecht in januari
Vechtfotowedstrijd
(D), Anne Rollero.
Met ruim 150 inzendingen was de internationale fotowedstrijd ‘Mijn Mooiste Plekje bij de Vecht’ een groot succes. “De kwaliteit van de inzendingen was hoog”, zegt jurylid Michael Kiehl, “en uit al die foto’s spreekt de bijzondere plaats die de Vecht inneemt in het leven van de Vechtdallers.” Op de derde plaats eindigde Annet Jonker met haar stilistisch ijzersterke foto van de brug bij de Beerze. De tweede plaats werd ingenomen door Anne Rollero met een impressie van winters ochtendgloren. Johann Mack won de fotowedstrijd met een krachtige wolkencompositie boven de plek waar Dinkel en Vecht samenvloeien. “Het is mijn lievelingsplek, maar ik moest wel veel geduld hebben om deze foto te maken. Meestal is het maar een grijze bedoening. Het is maar zelden dat alles zo perfect samenvalt: zon, wolken en landschap.” Lopen, fietsen varen – de excursies Na een warme lunch was het tijd om de Vecht van dichtbij te 28
Fotowedstrijd eerste prijs: bij Neuenhaus, waar Vecht en Dinkel samenkomen (D), Johann Mack.
Vechtvisie jaargang 2015
ervaren. Vier excursies namen de deelnemers mee naar de Grafschaftse Vecht. De eerste groep wandelde gemoedelijk langs de Vecht naar de recent aangesloten oude Vechtarm. De tweede en derde groep exploreerden per fiets en per boot waterstad Nordhorn, gebouwd op een eiland tussen twee takken van de Vecht. De vierde groep bekeek de herontwikkeling van het NINO-terrein aan de rand van het Nordhornse centrum. Ruim honderd jaar lang stond hier de grootste textielfabriek van Nordhorn, met in de hoogtijdagen ruim zesduizend werknemers. Halverwege de jaren
Tijd voor de excursies. Per boot, fiets, bus of te voet de Grafschaftse Vecht verkennen.
negentig ging de fabriek failliet en sindsdien ligt hier een terrein van 8 hectare braak. Na uitvoerige bodemsanering start binnenkort de bouw van onder andere een archief en een bioscoop. Enkele industriële monumenten zijn al gerenoveerd en in gebruik als kantoor. Ook is de oude Klukkerthaven opgeknapt en voor toeristische doeleinden weer in gebruik genomen. Loire van het noorden Terug van deze uiteenlopende Vechtexcursies was de toekomst van de Vecht aan de beurt. In de Vechtsymposium-film dromen
Het terrein van de voormalige NINO-fabriek ligt er nu nog grotendeels verlaten bij. Op de achtergrond
Vechtdallers over een veilige, sterke en schone toekomst. Daarna
gerenoveerd industrieel erfgoed, de
was het podium voor Jannes Jansen (gemeente Hardenberg), Hans
NINO Hochbau.
de Jong (waterschap Groot Salland), Stefan Westhuis (Vechte verband) en Michael Kiehl (Landkreis Grafschaft Bentheim) om gezamenlijk verder te dromen over de Vecht. Het leitmotif daarbij was de Vecht als Loire van het noorden. “We hoeven onze kastelen niet te vergroten, maar een toeristisch ijzersterke Vecht, die tegelijkertijd veilig is en rekening houdt met de uiteenlopende belangen, dat gaan we met z’n allen waarmaken”, aldus De Jong. Janssen vult aan: “Het vele werk van de afgelopen jaren is als losse kralen, die gaan we de komende periode aaneenrijgen, zodat het Duits-Nederlandse Vechtdal één uniek geheel wordt.”
De gerenoveerde en heropende Klukkerthaven naast het NINOterrein.
Het Vechtsymposium 2015 is bijna voorbij. Tijd voor de afsluiting: Werken aan de Vecht doen we samen met alle Duitse en Nederlandse partners. En dat werkt, dat blijkt wel uit de mooie dag vandaag”, zegt Stefan Kuks, watergraaf en voorzitter van de grensoverschrijdende stuurgroep aan Nederlandse zijde. “De Vecht is weliswaar 29
Vechtvisie jaargang 2015
bij meerdere Duitse en Nederlandse organisaties in beheer, maar vormt één natuurlijk geheel. Dat zie je terug in de nauwe samenhang van maatregelen en effecten. Om benedenstrooms effecten te bereiken, kun je ter plekke maatregelen nemen. Maar soms kun je hetzelfde effect bereiken met veel beperktere maatregelen bovenstrooms, of juist andersom. Voor ons ligt hier dan ook een belangrijke uitdaging. Een slimme verbinding van beneden- en bovenstroomse maatregelen, dat is mijn droom.”
Een groot deel van het NINO-terrein staat vol met deze postindustriële sculpturen, een buizenstelsel om bacteriën te voeden die de bodem-
Foto’s: Renilde Huizenga (waterschap Vechtstromen), Arjen Ligtvoet.
verontreiniging helpen saneren.
Per boot op excursie in waterstad Nordhorn.
Afsluitende borrel op de binnenplaats van het klooster.
30
Vechtvisie jaargang 2015
Hermeandering Rheezermaten – meer kronkels in de Vecht Rheezermaten - combipakket voor water veiligheid, natuur, landbouw en recreatie Na de grootschalige kanalisatie in de jaren zestig krijgt de Vecht stap voor stap zijn mean ders terug. Zo is de dode arm bij Frenswegen twee jaar geleden al nieuw leven ingeblazen, en zijn de werkzaamheden aan de grensmeander bij Laar begonnen. Van een volgend project, Rheezermaten, is het schetsontwerp ondertus
Bodemonderzoek in het trilveenreservaat van
sen gereed.
Staatsbosbeheer. (Foto’s: Harm Smeenghe).
Rheezermaten is het eerste deel van een grootschalig project aan Nederlandse kant van de grens: project Hardenberg-Junne, dat voorziet in de verlenging en hermeandering van een flink stuk Vecht onder Hardenberg. Binnen het totale plangebied – ongeveer 16 kilometer rivier en 1.100 hectare winterbed – vallen drie deelprojecten waar natuur- en waterveiligheidopgaven worden gecombineerd: Karshoek, Stegeren en Rheezermaten. Deelproject Rheezermaten ligt in het winterbed van de Vecht ter hoogte van
Bodemonderzoek in het trilveenreservaat van Staatsbosbeheer. (Foto’s: Harm Smeenghe).
Rheeze en Brucht, pal onder Hardenberg. Begin maart organiseerde de provincie Overijssel, samen met de andere projectpartners, een inloopavond om het schetsontwerp te presenteren en in gesprek te gaan met de omwonenden. Nieuwe en oude meanders Bij de Rheezermaten staat waterveiligheid voorop, net zoals bij alle projecten die onder de grensoverschrijdende Vechtvisie vallen. Gelukkig laat
Schetsontwerp Rheezermaten. (Schets: provincie Overijssel) 31
Vechtvisie jaargang 2015
bescherming bij hoogwater zich goed combineren
uitgewerkt. Op 26 oktober volgt hierover een
met een andere belangrijke doelstelling van de
openbare informatiebijeenkomst. Dan gaat het
Vechtvisie: van de Vecht weer een halfnatuurlijke
verder met de volgende fase: de uitwerking
rivier maken.
van de voorlopige ontwerpen voor Rheezermaten, Stegeren én Karshoek. De provincie is
Bij Rheezermaten wordt de rivier door hermean-
verantwoordelijk voor de planfase, waterschap
dering een flink stuk verlengd. Waar dat mogelijk
Vechtstromen voor de uitvoering. Op zijn vroegst
is, wordt hiervoor de oude, natuurlijke loop van de
– afhankelijk van de grondverwerving – beginnen
rivier in ere hersteld. In diverse dode armen heeft
de werkzaamheden in 2017.
de natuur zich echter zo bijzonder ontwikkeld, dat die ongemoeid worden gelaten. In plaats
Staatsbosbeheer
daarvan worden nieuwe meanders uitgegraven.
Een belangrijke partner voor Rheezermaten is Staatsbosbeheer, met ongeveer 150 hectare
Deze herfst wordt het schetsontwerp voor
de grondeigenaar van een groot deel van het
het volledige traject Hardenberg-Junne verder
plangebied. Staatsbosbeheer bezit een flink deel van de regelmatig overstromende gronden in het winterbed, maar ook een uniek trilveengebied van ongeveer 37 hectare. Het gaat om veengrond die onafhankelijk van de Vecht functioneert, waar vegetaties voorkomen die vergelijkbaar zijn met het veel grotere Overijsselse veengebied De Weerribben. Ook LTO Noord heeft een belangrijke rol in het gebiedsproces. Deze zomer maakt LTO Noord
De informatieavond over Rheezermaten in maart 2015.
een ronde langs diverse agrarische ondernemers in het gebied om informatie te delen over verdrogings- en vernattingproblematiek. Ook de plannen voor de Vecht en de mogelijkheden voor ondernemers komen aan bod. Natuurlijke dynamiek Staatsbosbeheer heeft als doel om natuur te beschermen en te ontwikkelen, maar ook om deze beleefbaar te maken: genieten van de natuur, zonder dat de natuur daaronder lijdt. Dat doel loopt parallel met de doelen van de
De informatieavond over Rheezermaten in maart 2015. 32
Vechtvisie. De kanalisatie van de Vecht in de jaren
Vechtvisie jaargang 2015
zestig heeft de natuur erg beperkt, de veelzij-
is de provincie in gesprek met natuurorgani-
digheid werd letterlijk gladgetrokken. Dankzij de
saties en toeristische ondernemers over de
hermeandering en de daarbij behorende erosie,
recreatiemogelijkÂheden rond Rheezermaten. Het
zandafzettingen en overstromingen in het winter-
is de bedoeling om hiermee een ‘combipakket’ te
bed keert de dynamiek terug en kan de natuur
bieden, zodat landbouwbedrijven, recreatie en
zich herstellen.
natuur allemaal meeprofiteren van de werkzaamheden.
Prehistorisch meandersysteem Waterschap Vechtstromen en Staatsbosbeheer hebben onlangs het trilveenreservaat in het plangebied onderzocht. Er is nauwkeurig in kaart gebracht hoe de bodem is opgebouwd, hoe het grondwater stroomt en wat de kwaliteit van het grondwater is. Doel was onderzoeken hoe de verdroging van het gebied kan worden gestopt om zo het unieke karakter van het gebied te behouden. Als interessant extraatje is dankzij grondboringen onder het veen de loop van oude meanders ontdekt. Zo is als een geschiedenisboek
Het trilveen, detail en overzicht. (Foto: Ruud Jonker)
terug te lezen hoe de loop van de Vecht zich in de afgelopen eeuwen heeft verlegd. Een blik in het verleden van honderden, misschien wel enkele duizenden jaren, die ons dichter bij de ontrafeling van de ontstaansgeschiedenis van de Vecht en het Vechtdal brengt. Structuurversterking De provincie moet nog heel wat grond langs de Vecht in bezit krijgen om het project uit te voeren. Deels koopt de provincie deze grond
Het trilveen, detail en overzicht. (Foto: Ruud Jonker)
aan of waardeert deze af, deels gebeurt dit door kavelruil. Die kavelruil maakt het mogelijk om het gebied logischer in te delen en zo de landbouw in de regio te ondersteunen. Op deze manier voorziet Rheezermaten, naast waterveiligheid en natuur, ook in structuurversterking van de landbouw in het gebied. Verder 33
Vechtvisie jaargang 2015
Nieuwe voorzitter Michael Kiehl
Michael Kiehl nieuwe voorzitter grensoverschrijdende stuurgroep aan Duitse zijde Sinds 1 juni 2015 is dr. Michael Kiehl de nieuwe voorzitter van de grensoverschrijdende stuurgroep aan Duitse zijde. Kiehl volgt hiermee Hans-Werner Schwarz op, die eind mei met pensioen ging. “De timing is interessant”, zegt Kiehl, “de grensoverschrijdende
Michael Kiehl, sinds 1 juni 2015 de
Vechtvisie viert haar eerste lustrum en op dat moment heb ik de
nieuwe Duitse voorzitter van de
eer om een van de drie grondleggers van de Nederlands-Duitse
grensoverschrijdende stuurgroep.
samenwerking op te volgen. Wim Wolthuis, Jan van de Molen en mijn voorganger Hans-Werner Schwarz stonden aan de wieg van de Vechtvisie en hebben van de grensoverschrijdende samenwerking een succes gemaakt. Een nalatenschap die ik van harte aanneem.” Michael Kiehl houdt zich al jaren bezig met de gebiedsontwikkeling van het Grafschaft Bentheim. Hierbij legt hij de focus op natuur, water en recreatie. Voor Kiehl voelt het dan ook als een logische stap om zich als nieuwe voorzitter in te zetten voor de Vechtvisie, zeker gezien zijn grote interesse voor de Vecht.
Kiehl (tweede van links) en Schwarz (derde van rechts) tijdens de officiële opening van
“De komende jaren wil ik de Nederlands-Duitse samenwerking verder uitbouwen”, zegt Kiehl. Continuïteit staat daarbij hoog op zijn agenda: “De basis staat, die is goed. Tegelijkertijd is het belangrijk om de eerste vijf jaar van de Vechtvisie te evalueren en waar nodig nieuwe accenten te zetten.” Kiehl is ervan overtuigd dat de Vechtvisie vooral werkt door de persoonlijke contacten over de grens. “We weten elkaar langs informele weg te vinden, zodat we snel knopen kunnen doorhakken. Hierdoor is de Vechtvisie niet alleen een mooie strategie op papier, maar is er gewoonweg ook veel gerealiseerd in de afgelopen vijf jaar.” Favoriet voorbeeld van Kiehl is de grensmeander bij Laar. Aan Nederlandse 34
de meander bij Frenswegen.
Vechtvisie jaargang 2015
zijde zijn de graafmachines ondertussen begonnen, aan de Duitse kant gaat het werk in de herfst van start. “Ik zie het vooral als mijn taak om de praktische, dagelijkse samenwerking tussen Nederland en Duitsland de komende jaren verder uit te bouwen”, besluit Kiehl, “van onderop, persoonlijk. Dat is dé grote meerwaarde van de Vechtvisie.”
35
Vechtvisie jaargang 2015
De Vecht van de toekomst een grenzeloze rivier!
Grensoverschrijdende Vechtvisie
36