VRIENDENMAGAZINE JULI- SEPT 2021 # 03
Antarctica Verfrissende blik op een ijzig continent
Redactioneel
Inhoudsopgave
Beste Vrienden,
03
Terug naar Omniversum
Op 10 april jl. vond de jaarvergadering plaats, een digitale primeur. Voor de inhoud van de vergadering verwijs ik jullie naar de notulen op de websites van beide instellingen. Volgend jaar hopen we elkaar weer in levenden lijve te kunnen ontmoeten en onder het genot van een kopje koffie bij te praten of nader kennis te maken. 2021 is ook een bijzonder jaar, omdat op 17 april 1951 de Vereniging van Vrienden van het Museon en Omniversum werd opgericht. Over vijf jaar gaan we aan het 75-jarig bestaan op een feestelijke wijze aandacht besteden. De blik is nu gericht op de korte termijn: de heropening van het Museon en Omniversum. We hopen dat jullie in groten getale zullen komen!
06
Korte berichten
07
Schimmel op school
08
Bouwen aan de toekomst
10
Het echte werk gaat beginnen!
11
Opgefokt
14
Leren met de SDG’s
16
Korte berichten
17
BE RIGHT BACK
18
Waardevolle perspectieven
Wederom een oproep: vertel jullie vrienden, familie, kennissen en zeker ook jongeren over de prachtige films en tentoonstellingen in Museon en Omniversum en de mogelijkheid om Vriend te worden.
20
Steeds duurzamer
21
Museon in Transvaal
22
Agenda Museon
Namens het hele bestuur wens ik jullie een fijne zomer.
23
Berichten van het Bestuur
Roos van Dijk Voorzitter
Terug naar Omniversum Beeld uit de film Dino’s van de Zuidpool
Omniversum heeft de deuren weer mogen openen na een maandenlange sluiting vanwege de coronapandemie. We frissen graag het geheugen weer op met een uitgebreid filmoverzicht voor aankomende zomer. We hopen jullie binnenkort allemaal weer te mogen ontvangen onder het koepelscherm.
saurus, die vanwege zijn kuif de bijnaam Elvisaurus heeft, naar Elvis Presley. De Ptero saurus kon vliegen, de Prolacerta was een mega hagedis en de ‘rode krokodil’ Erythrosuchus kon wel vijf meter lang worden. Hoe kan het dat deze groene, prehistorische wereld een bevroren woestijn en de koudste en winderigste plek op aarde werd? Wat ligt er verborgen onder de gletsjers van de Zuidpool? Drie wetenschappers gaan op onderzoek naar de ingrijpende veranderingen die plaats vonden op dit ijscontinent.
Tijdens de sluiting hebben we niet stilgezeten en zijn we achter de schermen druk bezig met de voorbereidingen voor een nieuwe film. Dino’s van de Zuidpool zal aankomend najaar te zien zijn in Omniversum.
Zomerprogrammering
Dino’s van de Zuidpool Zo’n 250 miljoen jaar geleden zag Antarctica er heel anders uit dan vandaag. De Zuidpool was destijds bedekt met bossen en moerassen; in de winter was het er maar liefst zes maanden donker. Het continent, dat toen nog Gondwana heette, was de thuisbasis van dinosaurussen en kolossale amfibieën. Zo leefden er de twaalf meter lange Titanosaurus en de Cryolopho
Antarctica Hoewel Antarctica en de Zuidelijke Oceaan ver van ons verwijderd zijn, spelen ze een cruciale rol voor de hele planeet. Ze reguleren oceaanstromingen en zeespiegels en de vele zeedieren die erin leven kunnen grote hoeveel heden CO2 opnemen. Om onder het twee meter dikke ijs te kunnen filmen, gebruikte BBC Earth de nieuwste film
04 05
Beeld uit de film Wild Canada
technieken. Zie hoe duizenden zeesterren het groeiende ijs proberen te ontwijken, zwem tussen speelse zeehonden, zweef boven berg toppen en pinguïnkolonies en zie de grootste verzameling walvissen ooit gefilmd. Wild Canada Het Great Bear Rainforest vormt de thuisbasis voor zowel grizzlyberen, wolven, zeeotters en bultruggen, maar ook voor de zeldzame Spirit Beer. Samen met de First Nations-volkeren leven ze al duizenden jaren in dit eeuwenoude landschap waar bergen en mistige regen wouden spiegelen in kristalheldere meren. Verborgen voor de buitenwereld, is het een van de wildste, onaangetaste plekken op aarde. Turtle adventure Turtle Adventure is het bijzondere verhaal van de Australische groene zeeschildpad Bunji. Tijdens haar spannende avonturen ontmoet Bunji allerlei buitengewone bewoners van de zee zoals vrolijke clownvissen, enorme wal
vissen en stoere haaien. Dankzij het fenomenale camerawerk beleven we samen met Bunji de duizenden kilometers die ze zwemt tijdens haar wereldreis. Uiteindelijk zal ze met mysterieuze precisie terugkeren naar het strand waar ze is geboren – nu om zelf eieren te leggen, de basis voor de volgende generatie. Oceans De oceanen strekken zich uit van de Noordpool tot Antarctica, van Californië naar Zuid-Afrika en van Australië tot Miami. De grootste diepte is maar liefst elf kilometer. Nieuwe techno logieën hebben ervoor gezorgd dat de BBC verder in het onbekende kon speuren dan ze ooit voor mogelijk hield en allerlei vreemde wezens tijdens deze spectaculaire wereldreis door de oceanen op film heeft kunnen vast leggen. Tijdens deze ontdekkingsreis over de zeven zeeën kom je oog in oog met dolfijnen, zeeotters, ingenieuze lipvissen en intelligente octopussen.
Beeld uit de film Antarctica
Korte berichten Weer open! We zijn erg blij om jullie vanaf 5 juni weer in Museon en Omniversum te mogen begroeten! In het museum en het filmtheater gelden de basisregels van de Rijksoverheid en het RIVM: • Blijf thuis bij klachten; • Hou 1,5 meter afstand van personen die niet tot jouw huishouden horen; • Schud geen handen; • Hoest en nies in je elleboog; • Was regelmatig je handen; • Draag een mondneusmasker (vanaf 13 jaar). Verder vragen we aandacht hiervoor: • Blijf met je gezin of groep bij elkaar. • Volg de aangegeven route via de pijlen, lintjes en hekken. • Het restaurant en de winkel zijn geopend. Ook hier geldt de 1,5 m afstandsregel. Heb je nog vragen? Stel ze gerust aan onze medewerkers. Veel plezier!
Verzoek Ben je Vriend van het Museon en Omniversum en heb je ook een Museumkaart? Dan is het financieel gunstig voor het Museon als je bij de ingang je Museumkaart laat zien. Het Museon ontvangt dan per bezoeker circa € 6,-.
Opgave e-mailadres Het is handig om jullie als Vrienden ook per e-mail te kunnen bereiken. Stuur daarom je e-mailadres en lidmaatschapsnummer naar het secretariaat: vvv@museon.nl
06 07
Contributie Uit de administratie van de Vrienden blijkt dat nog niet alle leden hun contributie hebben betaald. Wellicht is het aan je aandacht ont snapt. We verzoeken je de jaarlijkse bijdrage alsnog over te maken. Het rekeningnummer is NL45INGB0000611959 ten name van ‘Vereniging van Vrienden van Museon en Omniversum’
Versterking gezocht We maken ons zorgen over het teruglopend aantal Vrienden. Daarom: vertel jullie vrienden, familie, kennissen en zeker ook jongeren over de prachtige films en tentoonstellingen in Omniversum-Museon en de mogelijkheid om Vriend te worden.
Museon-Omniversum Het is definitief: de gemeente Den Haag heeft groen licht gegeven voor het samengaan van het Museon en Omniversum. Organisatorisch worden beide instellingen nu al in elkaar geschoven, per 1 januari vormen ze ook juridisch één geheel. Eind februari 2022, met de opening van het One Planet Festival, zal ook het eerste gezamenlijke product er staan. Tegen die tijd boek je je toegangskaarten via een nieuwe website. Met één entreebewijs laat je je dan inspireren op het One Planet Festival, bezoek je de One Planet Expo en neem je plaats onder de filmkoepel van de One Planet Dome.
Schimmel op school Larissa op weg naar school [Foto: Sandra Harmsen]
Binnenkort gaat het Museon lessen op scholen geven met behulp van een bakfiets. Ik had alvast het voorrecht om de bakfiets te mogen testen voor een les over schimmels. Daar ging ik op de volgeladen Museon-bakfiets. Echt handig was ik er nog niet mee. Gelukkig was de school waar ik naartoe ging dichtbij. Op het schoolplein aangekomen, stond ik met de grote vraag: ‘Waar is de ingang?’ De kleuters om me heen riepen en vroegen: ‘Wat zit er in die fiets?’ ‘Spullen.’ ‘Wat voor spullen?’ ‘Voor mijn les aan groep 8.’ Voor mijn stageproject bij het museum heb ik een les over schimmels ontwikkeld. Die les ging ik uitproberen in groep 7 en 8. Vijf keer dezelfde les in verschillende klassen. Dat gaf de kans om de bakfiets op de proef te stellen. En zo belandde ik als onervaren stagiair voor een klas met kinderen die moesten luisteren
naar wat ik te vertellen had. Gesterkt door de meester van de klas waren de zenuwen gelukkig snel weg. Tijdens de les gingen de kinderen aan de slag met verschillende activiteiten. Door middel van een proefje moesten ze er bijvoorbeeld achter komen wat gist eet. Dat experiment viel erg in de smaak! Veel kinderen vonden de schimmels maar ‘vies’. ‘Ieuw, die raak ik niet aan hoor’, zei een leerling toen ik haar een doodgewone champignon gaf. Anderen vonden het allemaal erg grappig en zwaaiden rond met de beschimmelde boterham die ik had meegenomen. Ik denk niet dat de schoonmakers blij waren met de paddenstoelen die door de klas vlogen, maar mijn doel was gehaald; de kinderen heb ben zich vermaakt en ze hebben nieuwe dingen geleerd. Op naar de volgende bakfietsles. Larissa Colle
Bouwen aan de toekomst
08 09
Ontwerp voor het One Planet Festival [Ontwerp: Playground]
Begin volgend jaar gaat het One Planet Festival van start waarin het draait om inspirerende initiatieven die de wereld gezonder, duurzamer en eerlijker maken. In het vorige Vriendenmagazine hebben we vooruitgekeken naar het thema bewegen. Deze keer staan bouwen en wonen centraal. In de bouwindustrie zijn de afgelopen jaren grote stappen gezet en duiken steeds meer duurzame initiatieven op. Veel van de nieuwe generatie ontwerpers van zowel gebouwen als interieurs nemen het belang van duurzame ontwikkeling mee, maar ook gevestigde instituten besteden er steeds meer aandacht aan. Sommige van deze ontwikkelingen zijn fascinerende voorbeelden van hoe het ‘ook anders kan’. Vooral deze krijgen een podium in het One Planet Festival. Onuitputtelijk Alternatieve bouwmaterialen zijn er inmiddels volop. Veel mensen bekend zijn met gerecycled kunststof als duurzaam bouwmateriaal of met
de extra isolatie en wateropvang van een groen dak. Maar inmiddels is er bijvoorbeeld ook een groeiende markt voor allerhande biobased materialen. Biobased bouwen maakt zoveel mogelijk gebruik van hernieuwbare, biologische materialen in plaats van steen en staal. Dit heeft als voornaamste voordeel dat de bouw materialen gekweekt of geteeld kunnen worden en daardoor in principe onuitputtelijk zijn. Isoleren met schimmel Een oud voorbeeld hiervan is natuurlijk hout met een duurzaamheidskeurmerk, zoals we dat al jaren in de bouwmarkt kunnen vinden. Maar inmiddels zijn er meer mogelijkheden. Zo zijn er verschillende manieren waarop schimmeldraden gebruikt kunnen worden als hoogwaardig, natuurlijk en hernieuwbaar isolatiemateriaal, sterker dan beton, gezonder en beter isolerend dan glasvezel! Een andere mogelijkheid is het hergebruik van oude textielvezels. Met name plantaardige stoffen zoals katoen en cellulose zijn geschikt om te verwerken tot isolatie, maar ook tot geperste
Nieuwe grondstof voor de bouw [Foto: Brenda Dobbs / CC]
blokken van superisolerend bouwmateriaal. Huis van papier Binnenshuis zijn er natuurlijk ook mogelijk heden voor het gebruik van voor biobased materialen. Verschillende fabrikanten maken bijvoorbeeld al volop gebruik van karton als bouwmateriaal. Door bijvoorbeeld allerlei variaties op het honingraatpatroon kan met relatief weinig materiaal een stevige constructie worden gemaakt, bijvoorbeeld voor meubels. Zo kan oud papier ineens als constructie materiaal dienen. Bamboe Ook sommige eeuwenoude technieken en materialen kunnen mooie oplossingen leveren. Zo zien we steeds vaker bamboe verschijnen als alternatief voor hout. Het groeit snel, is sterk en flexibeler dan veel houtsoorten. In OostAzië is het al eeuwenlang een veelgebruikt materiaal, zelfs voor de constructie van steigers. Al deze ontwikkelingen worden in het One Planet Festival gepresenteerd, met beeld maar
vooral ook met activiteiten voor alle leeftijden. In het geval van biobased materialen kan ons jonge publiek straks volop gaan bouwen. Iets oudere kinderen worden uitgedaagd om duur zame oplossingen te vinden voor bouwen op het water of in een dichtbebouwde stad. Hoe kunnen we bijvoorbeeld ruimte maken voor zowel wonen, recreatie als verkeer en tegelijk voor voldoende groen zorgen? Natuurlijk is er nog meer te beleven. Zo wordt bezoekers in een tiny house gevraagd of ze tevreden kunnen zijn met minder. Een biophilic paviljoen laat je ervaren welke invloed groen in onze omgeving heeft op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. Voorwerpen uit onze collectie laten oplossingen uit het verleden zien die ook voor hedendaagse problemen een uitkomst kunnen zijn. In het thema bouwen en wonen in het One Planet Festival bieden we steeds een ander perspectief op een duurzame toekomst. Richard Hoedt
Het echte werk gaat beginnen!
10 11
Beide directeur met de wethouder. [Foto: Ebbert Olierook]
Als je dit leest, is de actualiteit er wel van af, maar terwijl ik dit schrijf is de goedkeuring van de gemeente voor de fusie van het Museon en Omniversum nog vers. Het is een belang rijk moment in het fusieproces. Steun van de gemeente is niet alleen formeel van belang. Robert van Asten, wethouder Cultuur, formu leerde het als volgt: ‘Geweldig om te zien dat twee zulke Haagse, en ook nationale, iconen elkaar vinden. En niet alleen qua program mering, maar ook qua wensen voor het milieu en duurzaamheid. Deze fusie maakt mij alleen maar nieuwsgierig naar de toekomst, naar wat er kan gaan komen van deze samenwerking.’ Door pers en anderen is mij geregeld gevraagd wat het publiek en de partners gaan merken als het Museon en Omniversum fuseren en of het soms een bezuinigingsmaatregel is. Ik wijs dan op onze bredere en integrale program mering, die mogelijk wordt met de One Planet Digital Dome van Omniversum, de One Planet Expo in het Museon en het One Planet Festival, dat vanaf februari te bezoeken is. We worden hiermee een leuke en leerzame dagvullende
attractie! Ik benadruk steeds dat de fusie geen reorganisatie is: we hebben alle collega’s hard nodig om onze ambitie te realiseren. Door ons meer te focussen op de positie als ‘publieksinstituut voor mens, planeet en op duurzame ontwikkeling’ zijn we voor veel partners en potentiële partners - bedrijven, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen zeer aantrekkelijk. Dat merken we nu al aan de belangstelling van de vele partijen waar mee we in gesprek zijn. De komende maanden moet er nog veel geregeld worden om de fusie per 1 januari 2022 te realiseren. Juridisch, fiscaal, admini stratief, maar ook het vormen van de (deels nieuwe) teams vanuit de beide organisaties en het werken aan een bedrijfscultuur voor Museon-Omniversum. Na de lange voorbereiding vanaf najaar 2019 gaat het echte werk gaat dus nu beginnen! Peter de Haan, Directeur Museon
Opgefokt Foto: Vincent J. Musi/National Geographic
Spectacle, zo luidt de titel van de nieuwe tentoonstelling van National Geographic in het Museon. Spectaculaire foto’s van natuur en cultuur. De foto die hierboven staat afgedrukt, is er daar één van. Wat je ziet, is de 73e generatie ratten die zijn gefokt op hun agressie tegenover mensen. Ze vormen een onderdeel van een experiment waarmee wetenschappers onderzoeken of er een verband bestaat tussen DNA en gedrag. Tegenover de agressieve ratten staan ook rat ten die omwille van hun vriendelijke karakter worden gefokt. Domesticatie Het experiment loopt al sinds 1959 in het Russische Novosibirsk en werd opgezet door de geneticus Dmitri Beljajev. Hij hoopte inzicht te krijgen in het proces van domesticatie, dat zo’n tienduizend jaar geleden op gang kwam. Tamme dieren verschillen in veel opzichten van hun wilde tegenhangers, in gedrag maar ook in uiterlijk. Op basis van welke criteria heb
Bestaat er verband tussen DNA en gedrag? ben boeren in de Nieuwe Steentijd de dieren geselecteerd die ze hebben gedomesticeerd? Beljajev veronderstelde dat tamheid het belang rijkste selectiecriterium was en dat andere veranderingen in uiterlijk en gedrag van de dieren pas tijdens het proces van domesticatie zijn ontstaan. Hij startte zijn experiment met vossen; de ratten kwamen er later bij. Tamheidsgenen Door ratten uit de agressieve groep te kruisen met ratten uit de vriendelijke groep hebben Duitse wetenschappers inmiddels de genen voor tamheid in het DNA weten te ontdekken. Hebben we hiermee het instrument in handen om diersoorten te temmen, die vooralsnog ontembaar lijken? Hub Kockelkorn
12 13
Een Amerikaanse bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog in Papoea Nieuw-Guinea. Foto: David Doubilet / National Geographic
Leren met de SDG’s
14 15
Foto: DFAT / CC
Museon-Omniversum staat in het teken van de routekaart voor een betere toekomst: de zeventien Sustainable Developments Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Eerder dit jaar is er landelijk een SDG Traineeshipprogramma gelanceerd om vijfhonderd jongeren kennis te laten maken met de duurzame ontwikkelingsdoelen en ervaring te bieden met duurzaam en sociaal onder nemen. Ook in het Museon is een groepje trainees aan de slag gegaan. Johanna, Eva, Lara, Elias en Lotte hebben een achtergrond op het gebied van volksgezondheid, kunst, internationale betrekkingen of scheikunde. Samen ontwikkelden ze een nieuw onderdeel voor de tentoonstelling One Planet. Ervaring opdoen Wat trekt jullie in het programma aan? Johanna: ‘Ik wil graag met meer mensen in con tact komen die duurzaamheid belangrijk vinden.’ Elias: ‘Ik wilde graag met een echt project aan
de slag.’ Lara: ‘Het is een goede kans om meer over duurzaamheid te leren en nieuwe vaardigheden op te doen.’ Lotte: ‘Ik wil ervaring opdoen in consultancy op het gebied van duurzaamheid.’ Eva: ‘Ik ben steeds meer geïnteresseerd geraakt in duurzaamheid en eerlijke kansen en wilde onderzoeken welke rol ik daarin kan spelen.’ Identiteit en gender Voor Museon-Omniversum hebben de SDGtrainees gewerkt aan een opstelling over identiteit en gender, gekoppeld aan Duurzame Ontwikkelingsdoel 5, Gendergelijkheid, en 10, Ongelijkheid verminderen. Als we de wereld willen verbeteren en kinderen willen leren hoe ze dat kunnen doen, moeten we ons niet alleen richten op technische innovatie, maar ook op sociale verandering. Met dit uitgangspunt zijn de trainees aan de slag gegaan. Want je kunt alleen voor anderen zorgen als je eerst voor jezelf zorgt. En waar kun je beter beginnen
De SDG-trainees in One Planet
dan met je identiteit? Als je je comfortabel voelt met wie je bent, kun je ook voor anderen opkomen. Ze hebben een concept voor een opstelling ontwikkeld die kinderen leert na te denken over wie ze zijn en wat ze leuk vinden. Iedereen is normaal, iedereen heeft het recht om te zijn wie ze zijn. Door het stellen van vragen worden ouders en kinderen aangezet om samen in gesprek te gaan. Is het wel zo normaal dat er meer directeuren in Nederland Peter heten dan Anne? En mag je je nagels lakken als je dat leuk vindt, ook al ben je geen meisje? Het concept voor hun opstelling bestaat uit een groot aantal bouwblokken waarmee je een toren kunt bouwen. Op elk blok staat een eigenschap. Kies de blokken met eigenschappen die bij je passen en begin te stapelen. Wie bouwt de hoogste toren? Zodra je klaar bent, bekijk je de geheime boodschap die op je wacht onder het luikje dat onder de toren verborgen is.
Op weg naar een praktisch concept Wat hebben jullie van het project in het Museon opgestoken? Lotte: ‘Ik heb geleerd hoe je iets vaags en groots kunt omzetten in een praktisch concept.’ Elias: ‘Ik heb vooral geleerd dat je vijf mensen die elkaar niet kennen bij elkaar kunt zetten en dat ze dan samen iets moois kunnen maken.’ Lara: ‘Dankzij dit traineeship ben ik uit mijn comfortzone gekomen.’ Johanna: ‘Ik heb een beter beeld gekregen van hoe duurzaamheid op verschillende plekken in de samenleving geïmplementeerd kan worden.’ Eva: ‘Duurzaamheid gaat vooral over samen werken. Effectiviteit betekent niet: veel en ingewikkelde dingen doen, maar vooral: de juiste dingen doen. Handel vanuit je eigen kracht.’ Hub Kockelkorn
Korte berichten Biodiversiteitsdata op GBIF GBIF staat voor: “Global Biodiversity Information Facility”. Het is het mondiale platform voor biodiversiteitsdata. Het bevat gevalideerde waarnemingen (alleen al uit Nederland zijn dat er meer dan 26 miljoen) en geeft toegang tot informatie over natuurhistorische collecties wereldwijd. Ook een deel van de natuur historische collecties van het Museon zijn sinds kort voor onderzoekers te vinden via GBIF. gbif.org
Beeldspieker Onder de naam Beeldspieker verschijnt er sinds kort een Podcastreeks met korte verhalen over kunst en cultuur. Maker Ferry Molenaar laat je ervaren dat een tentoonstelling meer biedt dan alleen maar kijken. Daarvoor neemt hij je elke week mee naar een museum. Het Museon is een van de eerste musea waar hij is geweest. Educator Sandra Harmsen vertelt over een van de foto’s in de National Geographictentoonstelling en over het plastiglomeraat in de tentoonstelling One Planet. Waarom zijn ze belangrijk? Wat vertellen ze? Hoe zien ze er precies uit? Ferry Molenaar is blind, dus hij neemt geen genoegen met een onduidelijke beschrijving… beeldspieker.nl
16 17
Toegankelijke website Diversiteit, inclusie en toegankelijkheid zijn belangrijke begrippen in het beleid van Museon-Omniversum. Dat moet ook wel als je een museum voor iedereen wilt zijn. Met het toevoegen van een speciale knop aan de website, heeft het Museon een nieuwe stap op het gebied van toegankelijkheid gezet. Alleen al in Nederland zijn er 4,5 miljoen mensen die websites moeilijk kunnen lezen en gebruiken. Volwaardige toegang tot een website betekent dat mensen met een beperking de informatie moeten kunnen lezen, begrijpen en gebruiken, ermee kunnen navigeren en erover kunnen communiceren. Via de Aally-knop krijgt de website een alter natieve vorm, die eenvoudiger en voorspel baarder is. De letters zijn groter en kunnen verder worden vergroot, je kunt het contrast aanpassen of voor een ander lettertype kiezen. Je kunt de tekst sneller of langzamer laten voorlezen en een liniaal laten meelopen.
BE RIGHT BACK De tentoonstelling Caribbean Ties is afgelopen, maar het erfgoedproject met dezelfde naam, waar het Museon samen met diverse cultuurinstellingen in het Caribisch gebied partner is, gaat door. Vanaf de (na)zomer is maandelijks een nieuwe aflevering uit de serie BE RIGHT BACK / BAI BIN te beluisteren via je favoriete podcastapp. Een podcastserie van en voor mensen met Caribische roots. Het is een keuze met grote consequenties: vanuit de Cariben naar Nederland verhuizen voor je studie. Hoe maak je die keuze? En wat als je klaar bent met studeren? Ga je terug of blijf je? BE RIGHT BACK / BAI BIN gaat over heimwee, culturele verschillen en het verliezen of behouden van je eilandhuid.
Heimwee, culturele verschillen en eilandhuid Verhuizen naar Nederland Gyonne Goedhoop en Eva Croes zijn beiden na hun middelbareschooltijd vanuit Aruba naar Nederland verhuisd. Al vanaf jonge leeftijd wisten ze: wie wil studeren gaat weg van het eiland. Nederland biedt meer kansen en mogelijkheden op het gebied van studie en werk. Jaarlijks verhuist bijna de helft van de jongeren uit het Caribische deel van het Koninkrijk (de landen Aruba, Curaçao, SintMaarten en de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint-Eustatius en Saba) naar Nederland.
Verwevenheid van Nederlandse en Caribische geschiedenis Inmiddels zijn Gyonne en Eva afgestudeerd en wonen en werken ze in Nederland. Hoe kijken zij terug op hun verhuizing? In BE RIGHT BACK / BAI BIN bespreken ze dit met afwisselende gasten die ook vanuit het Caribisch gebied naar Nederland vertrokken zijn. Hoe ervaren verschillende generaties dit? Ze diepen de verwevenheid van de Nederlandse en Caribische geschiedenis uit en onderzoeken wat het effect hiervan op het dagelijks leven is. Diederik Veerman
Meer informatie: instagram.com/berightback. baibin
Waardevolle perspectieven
18 19
In het Museon [Foto: Kilian Moesker]
Vorig jaar stond in het Museon en elf culturele instellingen op de Cariben de tentoonstelling Caribbean Ties, resultaat van een grootschalig archeologisch onder zoeksproject van de Universiteit Leiden. Hoe kijken de betrokkenen er in het licht van het huidige debat over diversiteit en inclusie op terug? Welke lessen kunnen we eruit trekken? In een speciaal Caribbean Ties Magazine, waarvoor Maaike Pilgram met betrokkenen sprak, worden lessen voor de toekomst getrokken.
De tentoonstelling op Saba [Foto: Sabarc]
Erfgoedprofessional Dyonna Benett: ‘Ik kon me niet identificeren met wat ik in de musea zag. Het was ontzettend wit. Witte kunst, witte verhalen, wit personeel. Waren musea dan niet voor mij? Als museum ben je onderdeel van de maatschappij. Je beheert collecties van en voor de samenleving. Dan kun je toch niet zomaar bepaalde gemeenschappen links laten liggen?’ Terug naar de tekentafel Onderzoeker Tibisay Sankatsing Nava: ‘Vroeger vlogen Europese onderzoekers naar de Cariben, verzamelden er hun data en gingen weer weg. Ze bouwden hun carrières op informatie van andere mensen, zonder dat die mensen daar iets voor terugkregen.’ Daarom werden de resultaten van het Leidse onder zoeksproject in de vorm van een tentoon stelling met de bewoners van de Cariben gedeeld. ‘De ontwerpers hadden de tentoon stelling in eerste instantie vormgegeven als een Caribische markt met archeologische vondsten in plastic kratten. De partners op de eilanden vonden het he-le-maal niks. “Je gaat ons kostbare inheemse erfgoed toch zeker niet in een marktkraampje stoppen?” Dan moet je terug naar de tekentafel. Je moet steeds bereid zijn je eigen voorkeuren los te laten.’
Wees eerlijk Dyonna: ‘Ik realiseerde me hoe belangrijk het was om de mensen over wie de tentoonstelling ging te betrekken. Dat moet met veel geduld en zorg worden gedaan. Vooral nu; momenteel willen erfgoedinstellingen veel van deze gemeenschappen. Inclusiviteit is hot. Ik wil benadrukken: wees eerlijk over je intenties. Voor wie doe je het? Voor je subsidieaanvraag of wil je echt verandering?’ Die campagne kon echt niet Kunstenaar, curator en programmamaker Richard Kofi: ‘In Caribbean Ties werd erfgoed binnen verschillende contexten gepresenteerd; in Nederland, op Aruba, overal. Dat vind ik een
De SDG-trainees in One Planet
goed principe: gelijkwaardigheid creëren in de toegang tot erfgoed en informatie. ‘Over de publiciteit rondom de tentoonstelling is hij kritisch: ‘Die campagne van Caribbean Ties, met alleen maar light skinned zwarte mensen, dat kan niet, jongens. Daar moet je echt op letten. Dat je niet alsnog koloniale archetypes blijft herhalen.’ ‘Ik hoop trouwens dat ze het netwerk dat met Caribbean Ties is aangelegd warm houden. Dat er echt iets verandert in de relatie tussen instituten en de Caribische gemeenschappen. Ik ben bang dat musea denken dat inclusie een soort liefdadigheid is, maar ze hebben diversifiëring en inclusie nodig om überhaupt nog een toekomst te hebben.’ Enkel witte mannen Fotograaf en filmmaker Tarona maakte speciaal voor Caribbean Ties nieuw werk: ‘Ik kende het Museon als een museum dat zich richt op een jong publiek. De gedachte dat iemand van een jongere generatie zichzelf hierin zou terugzien en daar iets uit mee kon nemen sprak me aan. Het voelde gek om dan vervolgens aan tafel te zitten met enkel witte mannen tijdens het bespreken van mijn werk. Ik denk dat er beter nagedacht kan worden over met wie er wordt gewerkt.’ Verschillende perspectieven Zangeres en performancekunstenaar Caitlin Schaap: ‘Veel kennis over de inheemse bevolking is verloren gegaan, omdat er genocide is gepleegd op deze volkeren. Verhalen houden ons in leven. Daarom vind ik het kwalijk dat juist deze pijler ontbrak in de tentoonstelling. Ons perspectief werd niet meegenomen. Dat vind ik onzorgvuldig, want het gaat wel over onze geschiedenis.
Bekijk het Caribbean Ties Magazine online
Caribbean Ties was een academische tentoon stelling, gebaseerd op onderzoek. Inheemse culturen kennen andere vormen van kennisoverdracht. Het is de kunst om tot een gelijkwaardige samensmelting van die twee werelden te komen. Beide perspectieven zijn waardevol.’ Hub Kockelkorn
Steeds duurzamer
20 21
Softs langs de President Kennedylaan [Foto: Ebbert Olierook]
Green Key is een duurzaamheidskeurmerk voor de toeristische en recreatieve sector. Het Museon heeft dit keurmerk inmiddels al een groot aantal jaren. Ook in 2021 voldoen we weer aan de strenge eisen van Green Key. Het Green Key-certificaat wordt uitgereikt op basis van een jaarlijkse doe-het-zelf keuring. Deze keuring is absoluut niet eenvoudig. We moeten een enorme lijst van vragen beant woorden over uiteenlopende zaken, zoals ons verbruik van water en energie, afvalverwerking, duurzaam inkopen, de communicatie over onze duurzame ontwikkeling, onze maatschap pelijke betrokkenheid etc. De vragenlijst is voorzien van dertig verplichte normen die we moeten halen. Vervolgens zijn er 35 optionele normen, die bepalen of je een bronzen, zilveren of gouden certificaat krijgt. Voor het Museon is het wederom goud geworden. Voor het behoud van het Green Key-certificaat is het van belang dat wij ons blijven ont wikkelen in ons duurzame beleid. Ook in het
afgelopen coronajaar hebben we daarom niet stilgezeten. Een aantal koppelingen in het warmtenet is geïsoleerd en achter elke verwarmingsradiator is isolatie aangebracht. Zonne-energie Langs de President Kennedylaan zijn zoge heten Softs geïnstalleerd, die zonne-energie opwekken, zorgen voor schonere lucht en ook nog eens informatie over het Museon geven. We gaan door met het vervangen van con ventionele tl-verlichting voor ledverlichting. Ook gaan we ons warmwaternet, waarbij best veel energie verloren gaat, aanpassen. In 2021 wordt bovendien al het buitenglas vervangen door meerbladig isolerend, zonbeheersend en warmte-reflecterend dubbel glas. Daarnaast zijn we een onderzoek gestart hoe we onze klimaatinstallatie anders kunnen instellen. Zo willen we onze uitstoot verder verminderen en een aanzienlijke energie besparing realiseren. Michel van de Koppel
Museon in Transvaal Proefles in Transvaal [Foto: Buurhuis Mandelaplein]
In het kader van de Nationale Wetenschaps agenda werkt het Museon samen met een aantal natuurmusea en Hogeschool Leiden aan de oprichting van wetenschapsclubs voor kinderen die opgroeien in een minder kansrijke omgeving. Doel is het inclusiever maken van wetenschapseducatie en -communicatie en wetenschap als beroeps perspectief voor het voetlicht te brengen.
te gaan die over wetenschap gaan, zoals een museum. Hoe groter het wetenschapskapitaal, des te sterker het gevoel dat ‘wetenschap iets voor mij is’ en des te groter de kans op verdere ontwikkeling in het wetenschappelijk veld. Daarom is het belangrijk dat iedereen zich herkent in de beeldvorming van de wetenschap en zich welkom voelt op locaties die over wetenschap gaan.
Het Museon heeft Science Club Transvaal opge richt. Vanaf de zomervakantie komt een groep kinderen elke week in Buurthuis Mandelaplein samen om aan projecten te werken op het gebied van natuur, wetenschap en technologie. Op het programma staan onderwerpen als plastic, optische illusies, elektriciteit, zwarte gaten, ruimtevaart en bijen. De Science Club werkt samen met organisaties in de wijk: de stadsboerderij, bieb, scholen en milieueducatie. Doelgroep zijn kinderen met minder ‘weten schapskapitaal’. Dat gaat over de mate waarin je in aanraking komt met wetenschap. Bijvoor beeld door boeken te lezen, of naar plekken
Dit is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. Denk aan financiële drempels bij gezinnen met lage inkomens, of mensen met een migratieachtergrond die zich niet altijd herkennen in de wetenschappers die in de media komen. Met de gratis club in de wijk nemen we financiële en praktische drempels weg, zorgen we voor een inclusief educatief aanbod waar kinderen met rolmodellen in aanraking komen en stimuleren we een positieve houding ten opzichte van wetenschap. Want wetenschap is er voor iedereen! Sandra Harmsen
Agenda Museon
22 23
Activiteiten voor kinderen Maak je eigen muziekinstrument woensdag en zondag vanaf 4 jaar extra kosten: € 2,50 Techniekworkshop: maak je eigen synthesizer En vooral hoe werkt een synthesizer? Tijdens deze techniekworkshop ga je er zelf één bouwen. op zondagen voor uitvinders van 8 tot 12 jaar extra kosten: € 6,50 Speel je mee in de muziekband? Probeer tijdens deze workshop welk instrument het beste bij je past. Durf jij het aan? (in samenwerking met Ready To Play, muziek school in Den Haag) 27 juni, 14 juli & 29 augustus vanaf 6 jaar, sessies van 15 minuten
Tentoonstellingen MUSIC! - van Beethoven tot Beyoncé In deze tentoonstelling kun je naar muziek luisteren, muziek maken, muziek voelen en vooral samen beleven! verlengd t/m januari 2022 National Geographic - Spectacle Onvergetelijke foto’s van onze bijzondere planeet. t/m januari 2022
Zing en Rap je mee?! 1 & 11 augustus vanaf 6 jaar, sessies van 15 minuten. Deze data en tijden zijn onder voorbehoud. Check www.museon.nl voor het actuele en complete activiteitenoverzicht.
Lezingen De lezingen starten weer in september. Zodra de sprekers en de titels bekend zijn, zullen we dit op onze website publiceren.
Berichten van het Bestuur Jaarvergadering 2021 De Jaarvergadering van de Vrienden vond op 10 april jl. plaats. Wegens de richtlijnen tegen de verspreiding van het coronavirus werd deze online gehouden. Bij de vergadering werden de (financiële) jaarverslagen over 2019 en 2020 en de begroting voor 2021/2022 goedgekeurd. Marjan Engels (portefeuille communicatie) en Peter Schreuder (portefeuille financiën) werden herbenoemd. Vervolgens gaf museumdirecteur Peter de Haan mede namens filmtheater directeur Simon van Driel een toelichting op de actuele ontwikkelingen van hun organisaties. Het verslag van de vergadering is zowel op de website van het Museon als van Omniversum te vinden. Steun het Museon en Omniversum en word Vriend Juist in deze tijd is de steun van Vrienden erg belangrijk. Maak je vrienden daarom Vriend en help het Museon en Omniversum door deze moeilijke tijd. De Vrienden stellen zich ten doel om MuseonOmniversum in woord en daad (o.a. financieel) te ondersteunen bij het realiseren van hun doelstellingen. Met de jaarlijkse bijdragen van de Vrienden, donaties en de opbrengsten van de Museonwinkel, die door vrijwillige Vrienden gedreven wordt, helpen de Vrienden MuseonOmniversum zich te kunnen blijven vernieuwen. Vriendenkaarten (vier soorten) • Volwassenen: € 25,- per jaar; • Jeugdkaart (tot 18 jaar): € 17,50 per jaar; • Familiekaart (3 kinderen en 2 volwassenen): € 50,- per jaar; • Vrienden Cadeaukaart: € 25,- eenmalig voor één jaar.
Wat zijn de voordelen voor Vrienden? • Gratis toegang tot Museon voor 2 personen, Jeugdkaart: 2 personen tot 18 jaar; Familiekaart: 3 kinderen en 2 volwassenen; • Uitnodigingen voor diverse openingen in het Museon; • Voor jeugdvrienden gratis toegang tot het Museonatelier; • 25 % korting op de toegangsprijs van Omniversum. Bij aanmelding als Vriend kunnen 2 (bij een Familiekaart zelfs 5) personen gratis naar de film; • Uitnodiging voor het bijwonen van gratis filmfestival in Omniversum; • 10 % korting in de winkels van het Museon en Omniversum; • 4 x per jaar het Vriendenmagazine thuis in de brievenbus. Support Museon and Omniversum and enjoy all extras by becoming a Friend For only € 25,- per year, you can become a Friend of Museon and Omniversum, giving you and one guest for instance unlimited free access to this amazing museum of science and culture and a discount for entry to Omniversum. See the websites www. museon.nl/vrienden of www.omniversum. nl/vrienden. Become a Friend by sending an email to vvv@museon.nl, stating your name, address including zipcode and emailadress. Alternatively, you can just sign up at the Shop or Cash Desk of both Museon and Omniversum. For members under 18 years of age the fee is only € 17,50 (don’t forget to state your date of birth). Colofon: Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn; E-mail redactie: cgundisch@museon.nl; Ontwerp: Wout de Vringer; Druk: Mail Succes; ISSN: 2214-1634
Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl
Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 070 3545454 www.omniversum.nl
Beeld uit de film Antarctica
